Spis treści - Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl

http://grzbiet.pl/ksiazki/trofea-grunwaldzkie
Przykładowy rozdział książki: Trofea grunwaldzkie
Spis treści
....................................................................................................... 7
Pamiątki Wielkiej Wojny z Zakonem Krzyżackim ........................... 17
Wstęp
Grunwald po bitwie ................................................................................ 23
Dwa nagie miecze .................................................................................. 37
W skarbcu koronnym królów polskich ............................................. 38
Upadek .............................................................................................. 42
Ostatnia lustracja ............................................................................... 47
Rabunek ............................................................................................. 50
Uratowane miecze ............................................................................. 56
W zbiorach puławskich ..................................................................... 58
Powstańcza zawierucha ..................................................................... 62
Na plebanii we Włostowicach ........................................................... 64
Konfiskata ......................................................................................... 68
Zaginione miecze .............................................................................. 71
Banderia Prntenornm, czyli chorągwie krzyżackie i ich losy ............... 75
Spod Grunwaldu na Wawel ............................................................... 78
Chorągwie oddane Litwinom ............................................................ 85
Świadectwa wielkich zwycięstw ....................................................... 89
Zapomnienie ...................................................................................... 91
Mylne tropy ....................................................................................... 94
Zagłada ............................................................................................ l 02
Repliki Na znak świetnego zwycięstwa ........................................... l 05
Rycerski rynsztunek wielkiego mistrza Ulryka von Jungingena ......... l 09
5
Książki historyczne
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
http://grzbiet.pl/ksiazki/trofea-grunwaldzkie
Przykładowy rozdział książki: Trofea grunwaldzkie
Paludamentum wielkiego mistrza ........................................................ l 27
Złoty pektorał
Wyposażenie
wielkiego mistrza ......................................................... l 39
zamków i kościołów krzyżackich .................................. 145
Relikwiarz krzyżacki komtura Thielego von Loricha.......................... l57
Zdobycz Wielkiej Wojny ................................................................. l 58
W skarbcu katedry gnieźnieńskiej ................................................... 162
W rękach Prusaków ......................................................................... 168
W pruskim Malborku ...................................................................... 174
Pod znakiem swastyki ..................................................................... 180
W ruinach Malborka ........................................................................ 186
W zbiorach Muzeum Wojska Polskiego .......................................... l92
Krzyżackie
brody i ręka Kockeritza .................................................... 195
Zdobycze z bitwy pod Koronowem, Tucholą i Golubem .................... 207
Aneks. Grunwald po bitwie ................................................................. 211
Polegli wojsk krzyżackich ............................................................... 21 i
Straty wśród rycerzy-braci zakonnych ........................................... 216
. k"1n1erzy
.
,.,,,
UCle
z po l a b"1twy ............................................................... ---'
Jeńcy ................................................................................................ 228
Straty annii królewskiej .................................................................. 234
.
. ...................................................................... -Rann1..1kontuzJowanl
Groby poległych .............................................................................. 240
Kościół w Stębarku ......................................................................... 241
Grób wielkiego mistrza Ulryka von Jungingena ............................. 245
Krzyżacka kaplica na polu bitwy .................................................... 257
Zbieracze militariów ....................................................................... 262
Archeolodzy na polu bitwy ............................................................. 263
Grunwaldzkie perspektywy ............................................................. 266
1 ~8
Bibliografia .......................................................................................... 271
Książki historyczne
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
http://grzbiet.pl/ksiazki/trofea-grunwaldzkie
Przykładowy rozdział książki: Trofea grunwaldzkie
Wstęp
pewnościąjuż
od czasów naj dawniej­
Wojenne trofea gromadzono z
współczesne. Od­
nam
czasy
po
szych, od pradziejów, i czyni się to aż
kąd człowiek chwycił za broń, w walkach toczonych pomiędzy grupami
ludzkimi: rodami, plemionami, królestwami czy państwami zdobywano
na nieprzyjacielu jego oręż, chorągwie i znaki wojenne. Zabierano je nie
tylko w celu wzbogacenia się, lecz także jako pamiątkę zwycięskiej woj­
ny, by potem, pokazywane i oglądane, wzbudzały dumę i przypominały
o chwalebnej przeszłości.
Czym były trofea? Słownik ilustrowany języka polskiego Michała Ar­
cta z 1916 r. podawał następującą definicję trofeów: Trofea, trofeje, gr.
znaki zwycięstwa; broń, sztandary, zdobycze, łupy'.
W kulturze hellenistycznej trofeum (gr. tropaion) było symbolem
triumfu nad nieprzyjacielem i wotum składanym bogom w podziękowa­
niu za odniesione zwycięstwo. Była to zdobyczna broń, zbroje i znaki
bojowe pokonanych wojsk, zawieszone na drzewie lub, gdy takiego nie
było, na wbitym w ziemię słupie, w taki sposób, że tworzyły sylwetkę
uzbrojonego żołnierza. Rzadziej trofeum urządzano w formie złożonej
na stos zdobycznej broni i znaków bojowych wroga. Takie trofea usta­
wiano w pobliżu pola bitwy, a w przypadku bitwy stoczonej na morzu
- na najbliższym wybrzeżu. Przy trofeum umieszczano tablicę inskryp­
cyjną informującą o bitwie i zawierającą podziękowania dla boga, dzięki
któremu osiągnięto zwycięstwo. Zniszczenie trofeum lub jego kradzież
były uważane za świętokradztwo 2 .
M. Arcta Słownik ilustrowany języka polskiego, Warszawa 1916, s. 509.
Praca zbiorowa pod redakcjąAleksandra Krawczuka, Wielka historia świata. Tom 3.
Świat okresu cywilizacji klasycznych, Kraków 2005, s. 299.
1
2
7
-
Książki historyczne
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
http://grzbiet.pl/ksiazki/trofea-grunwaldzkie
Przykładowy rozdział książki: Trofea grunwaldzkie
Komisji raport27 o stanie Zamku Królewskiego. Rok później, gdy
w kwietniu 1792 r. do miasta wkroczyli Rosjanie, 18 kwietnia Czacki,
wspólnie z Janem Nepomucenem Horainem, kustoszem skarbca koron­
nego Sebastianem Sierakowskim, generałem Józefem Wodziekim i oby­
watelami miasta, dokonał ostatniej lustracji skarbca koronnego przed
upadkiem Rzeczypospolitej. Wówczas, w dniach 18-21 kwietnia 1792 r.,
wystawiono na widok publiczny w jednej z sal zamku wyłożone na sto­
łach insygnia królewskie i inne przedmioty, na specjalnie zorganizowa­
nej wystawie, którą można było oglądać po wykupieniu biletu. Nie ma
informacji, by wśród tych przedmiotów były także miecze grunwaldzkie.
Po zakończeniu wystawy pokazywane przedmioty złożono do skarbca,
spisano i zapieczętowano.
W inwentarzu z 21 kwietnia 1792 r. sporządzonym przez Czackiego
spisano oczywiście także przechowywaną w skarbcu broń. W części za­
tytułowanej Zbroje, Czacki zapisał:
wał dla
"Cztery miecze: Szczerbiec 28, Zygmuntowski29, a następnie dwa miecze.
jeden z herbem Koronnym, Orłem na wierzchu; drugi z herbem Litew­
skim Pogonią. Rękojeści i cały oków u nich srebrny pozłacany ... "30 .
Trudno ocenić, co to były za dwa miecze i skąd się nagle wzięły w in­
wentarzu, skoro w żadnym wcześniejszym takich w ogóle nie wymienia­
no. Czacki nie pisze o nich jako o mieczach grunwaldzkich. Z po\vyż­
szego opisu wynikałoby, że są to jakieś miecze ceremonialne. Wysunięto
pewne przypuszczenie, że tymi właśnie mieczami ceremonialnymi mo­
gły być dwa miecze grunwaldzkie, które dodatkowo ozdobiono herbami
(Orłem polskim i Pogonią litewską), a elementy rękojeści posrebrzono
21 Raport JW Czackiego, Sty nowogrodzkiego. Komisji !Cplitej Skarbu Koronnego
komisarza do prowincji krakowskiej delegowanego, tejże Prześwietnej Komisji podany
26 kwietnia 1791 r., "Czas", 1881, nr 160.
28 Miecz Szczerbiec- patrz przypis 5. s. 40.
29 Miecz ,,Zygmuntowski" to miecz króla Zygmunta l Starego. używany do pasowa­
nia rycerzy, zdobiony, opisany w inwentarzu z 1669 r.: "Miecz wąski. pochwa u niego
srebrzona, pozłacana, z napisem na stali" »Sigismundus rex iustus<<" [Zygmunt Król
Sprawiedliwy]; zrabowany przez Prusaków ze skarbca koronnego na Wawelu w 1795 r.:
później w zbiorach Hohenzollernów w Berlinie; odkupiony przez Po1aków w Londynie
w 1951 r.; ofiarowany na Wawel w 1963 r.; obecnie eksponowany w zbiorach Skarbca
Koronnego i Zbrojowni Zamku Królewskiego na Wawelu. F. Kopera, Dzieje skarbca
koronnego ... , s. l 28.
30 Tamże, s. 23 l; M. Rożek, Po/skie insygnia .... s. 139.
48
Książki historyczne
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
http://grzbiet.pl/ksiazki/trofea-grunwaldzkie
Przykładowy rozdział książki: Trofea grunwaldzkie
i pozłocono 31 • Wiadomo, że od czasów Unii Lubelskiej ( 1569), zawar­
tej za panowania Zygmunta Il Augusta, podczas koronacji królów pol­
skich noszono przed królem dwa miecze ceremonialne, jeden dzierżył
miecznik koronny, drugi - miecznik litewski 3 ~. Były one symbolem
Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Jakie inne miecze nadawałyby się
do tego lepiej niż miecze spod Grunwaldu? Oczywiście można było
przeznaczyć do tego celu i odpowiednio ozdobić specjalnie w tym celu
wykonane nowe miecze, ale miecze grunwaldzkie, wręczone królowi
Władysławowi Jagielle i wielkiemu księciu Witoldowi, władcom Kró­
lestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego przed stoczoną
wspólnymi siłami zwycięską bitwą pod Grunwaldem, wprost idealnie
utożsamiały sobą wspólnotę obu państw. Autentyczne miecze grunwal­
dzkie niosły zatem ze sobą specjalną wymowę ideologiczną. Istnieje
pewne prawdopodobieństwo, że to właśnie te dwa pamiątkowe mie­
cze mogły stać się po odpowiednim ozdobieniu herbami i pozłoceniu
rękojeści mieczami ceremonialnymi noszonymi podczas królewskich
koronacji. Podniesiono by tym samym ich znaczenie do rangi mieczy
państwowych Korony i Litwy 33 •
Zagadką jest jednak to, że w inwentarzach skarbca koronnego od
XVI w. po 1633 r. brakuje jakiejkolwiek wzmianki o tym, by miecze
grunwaldzkie (przechowywane razem ze Szczerbcem) były zdobione ani
o tym, że były one mieczami ceremonialnymi. "Miecze pruskie" to je­
dyne towarzyszące im w inwentarzach określenie. Nic też w zasadzie,
poza pewnym przedstawionym powyżej przesłaniem ideologicznym, nie
upoważnia do utożsamiania mieczy grunwaldzkich z opisanymi miecza­
mi ceremonialnymi. Zastanawiające jest jednak to, że aż do 1633 r., a za­
pewne dłużej, bo do września 1655 r., czyli do czasu ewakuacji skarbca
z Wawelu wobec zagrożenia ze strony maszerujących na Kraków Szwe­
dów, miecze grunwaldzkie były przechowywane razem ze Szczerbcem.
Czy był to przypadek wynikający jedynie z tego, że razem trzymano
najstarsze posiadane miecze, w odróżnieniu od wszelkiej nowej broni
przechowywanej osobno, czy może jednak wynikało to z tego, że miecze
grunwaldzkie były właśnie mieczami ceremonialnymi, które traktowa31 Koncepcja prof. Z. Żygulskiego Jun. z 1960 r., patrz Z. Żygulski Jun., Pamiątki
wawelskie ... , s. 392.
3 ~ M. Rożek, Polskie insygnia ... , s. 79.
33 F. Kopera, Dzieje skarbca koronnego ... , s. 231; M. Rożek, Polskie imygnia ....
s. 139; Z. Żygulski Jun., Pamiątki wawelskie ... , s. 392.
Książki historyczne
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.