łamigłówki dla nomada – metoda uczenia przez całe życie na miarę

Transkrypt

PROCEDURA TWORZENIA I ZATWIERDZANIA KURSU W RAMACH PROJEKTU „ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU”
TYTUŁ KURSU: Przeszukiwanie zasobów Internetu (Protokoły i usługi Internetu, użyteczne narzędzia. Wyszukiwanie informacji tekstowych i multimedialnych. )
Kamil Pawlak
_________________________________________________________________________
CZĘŚĆ A: INFORMACJE OGÓLNE (umiejscowienie kursu w całości ścieżki ) projektu -‐ wypełnia administracja projektu na podstawie informacji uzyskanych od specjalisty ds. HR
ZAŁOŻONE EFEKTY KURSU (wynikające z matrycy kursów) posiada wiedzę na temat podstaw funkcjonowania internetu jako zewnętrznego źródła informacji
zna standardy klasyfikacji i metadanych stosowanych w opisie zasobów www
zna technologiczne podstawy indeksowania zasobów i wyszukiwania pełnotekstowego
potrafi identyfikować nowe i wiarygodne źródła danych
potrafi biegle przeszukiwać zasoby multimedialne w Internecie i poprawnie korzystać z nich
potrafi skutecznie formułować odpowiednie kryteria w interfejsach wyszukiwawczych
potrafi weryfikować prawdziwość pozyskanych informacji
ŚCIEŻKI, w jakich ulokowany został kurs i koordynatorzy ścieżek:
ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU
PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa
tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected]
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
NOMAD na rynku pracy
Researcher
Broker wiedzy
Specjalista ds.. Zarządzania wiedzą
ODBIORCA KURSU (ogólna charakterystyka)
Odbiorca projektu charakteryzowany jako nomad ma 20-30 lat, jest współczesnym studentem
lub świeżo upieczonym absolwentem kierunków humanistycznych lub społecznych, który będąc
cyfrowym tubylcem, żyjąc z przestrzeni cyfrowego świata świadomy jest konieczności szybkiego
uzupełniania swoich kwalifikacji i dynamicznego odpowiadania na wymagania rynku pracy lub
szerzej wymagania świata, w którym przyjdzie mu być aktywnym jeszcze przez kilka
dziesięcioleci. Zgodnie z analizą przeprowadzoną w ramach realizacji projektu ustalono, że
odbiorcy projektu – Nomadzi będący absolwentami studiów humanistycznych i społecznych:
●
w większym stopniu przejawiają osobowość intuicyjną niż racjonalną;
●
nie preferują treści prezentowanych w ujęciu logiczno-matematycznym choć bliskie są
im łamigłówki i gry logiczne;
●
preferują treści prezentowane w formie języka naturalnego (tekstu, obrazu, dźwięku), a
nie sztucznego czy symbolicznego (np. matematycznego, chemicznego itp.);
●
należą do pokolenia sieci oraz przejawiają preferencje cyfrowych tubylców (tj.
akcydentalne, krótkotrwałe uczenie się, eksperymentowanie, wielozadaniowość, szybkie
efekty, wykorzystywanie nowych, mobilnych technologii, przedkładanie obrazu i dźwięku
nad tekst).
DODATKOWE WYTYCZNE DOTYCZĄCE KURSU: n/a
_____________________________________________________________________________ ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU
CZĘŚĆ B: PROPOZYCJA KURSU -‐ wypełnia twórca kursu
RODZAJ KURSU – ●
●
●
zdalny niemoderowany zdalny moderowany
blended learning
LICZBA GODZIN:
WERSJA:
Podstawowa 5
Rozszerzona
Element
Dodatkowe informacje
Nazwa kursu Przeszukiwanie
zasobów Internetu
wyświetlany na stronie głównej
Celem kursu jest przedstawienie
Krótka informacja o kursie. Wyświetlany na stronie
głównej
możliwość efektywnego
wyszukiwania informacji tekstowych
jak również multimediów w
Internecie. Kurs pokazuje metody
zaawansowanego wyszukiwania
stron i grafiki w Google. Kurs
porusza kwestie prawdziwości i
wiarygodności wyników
wyszukiwania, jak również omawia
podstawy technologiczne
funkcjonowania Internetu
niezbędne do poprawnego
zrozumienia jego działania.
CELE SZCZEGÓŁOWE KURSU (uszczegółowienie efektów kształcenia) ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU
●
●
●
cele wyrażone w postaci operacyjnej z podziałem na Wiedzę oraz Umiejętności z przypisanymi sposobami weryfikacji efektów
Wprowadzeni
e
Tu mają być struktura kursu tj -‐ lekcje oraz kompetencje które kursant ma pozyskać + ewentualnie wymagana lektura.
Wersja podstawowa
Efekty pobrane z matrycy kursu
Szczegółowy cel wyrażony w postaci
Sposób
operacyjnej
weryfikacji celu
posiada wiedzę na temat
zidentyfikuje różnice pomiędzy siecią
pytanie
podstaw funkcjonowania
lokalną (LAN), a siecią rozległą (WAN)
wielokrotnego
wiedza
Internetu jako zewnętrznego
wyboru
źródła informacji
wskazuje poprawne definicje pojęć
pytanie typu
domena, DNS, IP, port, URL, host,
dopasuj w pary
HTML
(po lewej
definicja, po
prawej nazwa)
zidentyfikuje poszczególne części
pytanie typu
adresu URL i rozumie za co
dopasuj w pary
odpowiadają
(ponumerowane
fragmenty
oznaczone
cyframi,
definicje(nazwy))
rozróżnia podstawowe protokoły
pytanie typu
Internetowe (HTTP, FTP, POP3, SMTP)
dopasuj w pary
(po lewej
definicja, po
prawej nazwa)
wskaże najważniejsze cechy społeczne
pytanie
Web 2.0
wielokrotnego
wyboru
wskaże podmioty mogące być twórcami pytanie
treści w Internecie
wielokrotnego
wyboru
zna standardy klasyfikacji i
zdefiniuje pojęcie “metadane”
pytanie
metadanych stosowanych w
wielokrotnego
opisie zasobów www
wyboru
pytanie
opisie zasobów www
wymieni podstawowe metatagi i ich zastosowanie na stronach internetowych
wyjaśni istotę używania metatagów na
pytanie
stronach internetowych
wielokrotnego
opisie zasobów www
wielokrotnego
wyboru
wyboru
wyjaśni pojęcie ontologii i
wyszukiwania semantycznego
opisie zasobów www
pytanie
wielokrotnego
wyboru
pytanie
wyszukiwania pełnotekstowego
potrafi zdefiniować pojęcia “wyszukiwanie pełnotekstowe”, słowa kluczowe, stop-‐słowa
zna technologiczne podstawy
wyjaśni jak działają metody
pytanie
indeksowania zasobów i
wyszukiwania bazujące na statystykach
wielokrotnego
tekstowych
wyboru
Wyjaśni dlaczego odmiana wyrazów
pytanie
ma bardzo małe znaczenie dla
wielokrotnego
wyboru
potrafi biegle przeszukiwać
potrafi zdefiniować pojęcia piksel, pytanie
wielokrotnego
wyboru
rozdzielczość i kompresja dla plików Internecie i poprawnie korzystać graficznych
zasoby multimedialne w
wielokrotnego
wyboru
z nich
nazwie podstawowe formaty grafiki
pytanie
komputerowej
wielokrotnego
Internecie i poprawnie korzystać
wyboru i połącz
z nich
w pary
zdefiniuje rolę serwisów “stockowych”
pytanie
sprzedających grafikę
wielokrotnego
Internecie i poprawnie korzystać
wyboru
z nich
wymieni możliwości budowania
pytanie jedno lub
zapytań w intefejsie wyszukiwawczym
wielokrotnego
Internecie i poprawnie korzystać Google images search
wyboru
z nich
potrafi skutecznie formułować
wymieni możliwe operatory
pytanie
odpowiednie kryteria w
wyszukiwania w wyszukiwarce Google
jednokrotnego
interfejsach wyszukiwawczych
pozwalające zawęzić zakres
lub
wyszukiwania
wielokrotnego
wyboru
wymienia dostępne filtry wyszukiwania
pytanie
w Google
jednokrotnego
lub
wielokrotnego
wyboru
potrafi identyfikować nowe i
Wymieni kryteria kluczowe dla oceny
pytanie
wiarygodne źródła danych
wiarygodności strony internetowej
wielokrotnego
wyboru
potrafi weryfikować
wyliczy z jakich metod w Internecie
wielokrotnego
prawdziwość pozyskanych
można korzystać w celu weryfikacji
wyboru
informacji
wiarygodności treści
umiejętności
wykryje kto jest właścicielem
pytanie
(wskazanej) domeny w bazie WHOIS
jednokrotnego
Internetu jak zewnętrznego
wyboru
wskaże strony na których można
pytanie typu
umieścić treści podanego typu
połącz w pary, i
Internetu jak zewnętrznego
uzupełnij luki
przypisze właściwie informacje do
pytanie typu
właściwych meta tagów
połącz w pary
potrafi znaleźć metadane w źródle
pytanie typu
strony WWW
uzupełnij luki
Rozróżni słowa kluczowe od stop-słów
pytanie typu
opisie zasobów www
opisie zasobów www
podziel w dwie
grupy
Znajdzie grafiki do danego tematu
pytanie
korzystając z narzędzia Google Image
wielokrotnego
Internecie i poprawnie korzystać Search
wyboru
z nich
sklasyfikuje formaty grafiki w
pytanie typu
zależności od jej cech (animacja, waga
przeciągnij do
Internecie i poprawnie korzystać pliku, kompresja]
jednej z dwóch
z nich
grup
zastosuje operator wyszukiwania
pytanie typu
pozwalający zawęzić poszukiwania do
“uzupełnij luki”
domeny
zastosuje operator wyszukiwania
pytanie typu
pozwalający wyszukiwać strony
interfejsach wyszukiwawczych,
podobne do zadanej lub linkujące do
“uzupełnij luki”
zadanej strony
Uzyska kopię nieistniejącej już strony
pytanie
poprzez mechanizm cache
wielokrotnego
wyszukiwarki Google
wyboru
Dotrze do zasobów budując zapytanie
pytanie
w postaci pełnych fraz, lub niepełnych
wielokrotnego
fraz (zawierających lukę np. w środku)
wyboru
potrafi weryfikować
wykryje liczbę archiwalnych
pytanie
prawdziwość pozyskanych
snapshotów witryny w serwisie
jednokrotnego
informacji.
http://archive.org/web/ dla zadanej
wyboru
strony i zadanej daty
potrafi identyfikować nowe i
zaproponuje skuteczną strategie
pytanie uzupełnij
wiarygodne źródła danych,
ustalenia autora strony (i kompetencji
luki
tej osoby), kiedy ostatnio była
modyfikowana
Wersja rozszerzona (opcjonalnie)
Efekty pobrane z matrycy kursu
Szczegółowy cel wyrażony w postaci
Sposób
operacyjnej
weryfikacji celu
wiedza
umiejętności
ZAKRES TREŚCI KSZTAŁCENIA (w punktach)
Wyszukiwanie informacji tekstowych z wykorzystaniem zaawansowanych technik, w
tym filtrów i wyszukiwania semantycznego
● Wyszukiwania multimediów
● Techniki weryfikacji wiarygodności źródeł
● Podstawy wiedzy na temat organizacji Internetu jako źródła wiedzy (min.
indeksowanie treści przez wyszukiwarki)
●
_______________________________________________________________________
CZĘŚĆ C: WERYFIKACJA PROPOZYCJI AUTORA KURSU wypełnia:
● Koordynator ścieżki pod kątem spójności z pozostałymi kursami
● Specjalista ds. HR pod kątem zgodności z potrzebami rynku pracy i raportem HRowym
Tematyka kursu odpowiada wszystkim przypisanym ścieżkom zawodowym i powinna być ich niezbędnym elementem. Wiedza oraz umiejętności rozpisane jako szczegółowe efekty kształcenia są zgodne z potrzebami jakie kreuje rynek pracy. Efekty kursu wynikające z matrycy zostały prawidłowo rozpisane. Nie mam uwag.
● Metodyk – pod kątem poprawności określenia celów i metod ich weryfikacji
Prawidłowo określono cele i metody ich weryfikacji. Koniczna jest opinia koordynatora
ścieżki na temat zgodności niektórych celów (dotyczących multimediów - formatów
graficznych, serwisów “stock” itd.) w kontekście ich podobieństwa do innymi
przygotowywanych na ścieżce kursów w celu eliminacji ewentualnych powtórzeń.
Dobrosław Bilski
DECYZJA O ZLECENIU PRZYGOTOWANIA KURSU ZGODNEGO Z PRZYJĘTYMI ZAŁOŻENIAMI I UZGODNIONYMI PROPOZYCJAMI AUTORA
____________________________________________________________________________
CZĘŚĆ D: KONSTRUKCJA KURSU (struktura i pierwsza lekcja) – wypełnia wykładowca
Proponowany podział na lekcje i elementy kontroli (struktura kursu) – opis ogólny dla wszystkich lekcji dodatkowo jedna lekcja w całości z uwzględnienie etapów dydaktycznych Do każdej lekcji twórca przedstawia spis proponowanych multimediów w podziale na ekrany
Do kursu twórca przedstawia proponowane łamigłówki korzystając z bibilioteki łamigłówek zamieszczonej na platformie lub opracowując własne
STRUKTURA (należy umieścić w strukturze informacje o wszystkich planowanych lekcjach):
Lekcja 1
Typ: zdalna
Tytuł: Internet – jak to wszystko jest zbudowane i jak działa.
Cele szczegółowe, które mają zostać osiągnięte podczas lekcji (z podanych wcześniej w tabeli):
·∙ zidentyfikuje różnice pomiędzy siecią lokalną (LAN), a siecią rozległą (WAN)
·∙ rozróżnia podstawowe protokoły Internetowe (HTTP, FTP, SMTP, POP3)
·∙ wskazuje poprawne definicje pojęć domena, DNS, IP, port, URL, host, HTML
·∙ potrafi określić właściciela domeny w bazie WHOIS.
·∙ zidentyfikuje poszczególne części adresu URL i rozumie za co odpowiadają
Zawartość (krótki opis):
Wprowadzenie do technologicznych podstaw funkcjonowania Internetu, niezbędnych do zrozumienia jego działania. Omówienie najważniejszych protokołów, rozróżnienie pomiędzy siecią lokalną i rozległą.
Kontrola bieżąca: tak
Lekcja 2
Typ: zdalna
Tytuł: Web 2.0. Kto może być twórcą treści w Internecie?
·∙ wskaże podmioty mogące być twórcami treści w Internecie,
·∙ wskaże mechanizmy wpływające na dostępność istniejących zasobów
·∙ wskaże strony na których można umieścić treści danego typu
Pokazanie, że treść w Internecie może tworzyć każdy, kto tylko posiada do niego dostęp bez ponoszenia kosztów. Przedstawienie najważniejszych cech Web 2.0
Lekcja 3
Typ: zdalna
Tytuł: Metadane i metodologia klasyfikacji zbiorów danych. Wyszukiwanie semantyczne.
·∙ zdefiniuje pojęcie “metadane”
·∙ wymieni podstawowe metatagi i ich zastosowanie na stronach internetowych
·∙ wyjaśni pojęcie ontologii i wyszukiwania semantycznego ·∙ przypisze właściwie informacje do właściwych meta tagów
·∙ znajdzie metadane w źródle strony WWW
Wprowadzenie i omówienie pojęć: metadanych, ontologii i wyszukiwania semantycznego i ich wzajemnych zależności.
Lekcja 4
Typ: zdalna
Tytuł: Indeksowanie. Wyszukiwanie pełnotekstowe.
·∙ potrafi zdefiniować pojęcia “wyszukiwanie pełnotekstowe”, słowa kluczowe, stop słowa
·∙ wyjaśni jak działają metody wyszukiwania bazujące na statystykach tekstowych
·∙ wyjaśni dlaczego odmiana wyrazów ma bardzo małe znaczenie dla wyszukiwania pełnotekstowego
·∙ rozróżni słowa kluczowe od stop-‐słów
Wprowadzenie do tematyki wyszukiwania pełnotekstowego i sposobów budowania zapytań w tego typu systemach wyszukiwawczych.
Lekcja 5
Typ: zdalna
Tytuł: Przeszukiwanie zasobów multimedialnych w Internecie.
·∙ nazwie podstawowe formaty grafiki komputerowej
·∙ zdefiniuje rolę serwisów “stockowych” sprzedających grafikę
·∙ potrafi zdefiniować pojęcia rozdzielczość, kompresja
·∙ wymieni możliwości budowania zapytań w interfejsie wyszukiwawczym Google Image Search
·∙ Znajdzie grafiki do danego tematu korzystając z narzędzia Google Image Search
·∙ sklasyfikuje formaty grafiki w zależności od jej cech (animacja, waga pliku, kompresja) Zawartość (krótki opis):
Omówienie sposobów pozwalających skutecznie wyszukiwać grafiki/ilustracje w Internecie, wskazanie najlepszych miejsc do tego typu poszukiwań.
Lekcja 6
Typ: zdalna
Tytuł: Zaawansowane wyszukiwanie z wykorzystaniem Google.
Cele szczegółowe, które mają zostać osiągnięte podczas lekcji (z podanych wcześniej w ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU
tabeli):
·∙ wymieni możliwe operatory wyszukiwania w wyszukiwarce Google pozwalające zawęzić zakres wyszukiwania
·∙ wymienia dostępne filtry wyszukiwania w Google
·∙ zastosuje operator wyszukiwania pozwalający zawęzić poszukiwania do domeny
·∙ zastosuje operator wyszukiwania pozwalający wyszukiwać strony podobne do zadanej lub linkujące do zadanej strony
·∙ Uzyska kopię nieistniejącej już strony poprzez mechanizm cache wyszukiwarki Google
·∙ Dotrze do zasobów budując zapytanie w postaci pełnych fraz, lub niepełnych fraz (zawierających lukę np. w środku)
Przedstawienie zbioru bardziej zaawansowanych technik wyszukiwania z użyciem wyszukiwarki Google. W szczególności: filtry, zawężenia poszukiwań do domeny, wyszukiwanie całych fraz.
Lekcja 7
Typ: zdalna
Tytuł: Identyfikowanie nowych i wiarygodnych źródeł danych. Weryfikowanie prawdziwości informacji.
·∙ Wymieni kryteria kluczowe dla oceny wiarygodności strony internetowej
·∙ wyliczy z jakich metod w Internecie można korzystać w celu weryfikacji wiarygodności treści
·∙ zaproponuje skuteczną strategie ustalenia autora strony (i kompetencji tej osoby), kiedy ostatnio była modyfikowana
·∙ wykryje liczbę archiwalnych snapshotów witryny w serwisie http://archive.org/web/ dla zadanej strony i zadanej daty
Przedstawienie problematyki wiarygodności treści w Internecie, przedstawienie możliwych sposobów falsyfikacji znalezionych informacji.
PIERWSZA LEKCJA
Typ lekcji: ZDALNA
Tytuł lekcji: Internet – jak to wszystko jest zbudowane i jak działa.
·∙
zidentyfikuje różnice pomiędzy siecią lokalną (LAN), a siecią rozległą (WAN)
·∙
wskaże podstawowe protokoły Internetowe (HTTP, FTP, SMTP, POP3)
·∙
zna i rozumie pojęcia jak domena, DNS, IP, port, URL, HTML
·∙
zidentyfikuje poszczególne części adresu URL i rozumie za co odpowiadają
·∙
potrafi określić właściciela wskazanej domeny w bazie WHOIS
Ekran nr 1
Tytuł: Internet - trochę ciekawej historii by lepiej zrozumieć teraźniejszość.
Etap dydaktyczny: 1
Tekst (zawartość): Zapewne jesteś przekonany, że całkiem nieźle znasz Internet. Na codzień
wysyłasz e-maile, szukasz informacji, komunikujesz się ze znajomymi za pośrednictwem różnych
komunikatorów, a być może również korzystasz z zakupów w sieci i bankowości elektronicznej.
Ale czy zastanawiałeś się kiedyś jak to wszystko działa? Poniżej znajduje się film pokazujący
genezę Internetu. Możesz wybrać by pokazywały się napisy w języku polskim klikając w menu
filmu ikonę napisy i wybierając z listy rozwijanej język polski.
Multimedia – propozycja:
https://www.youtube.com/watch?v=9hIQjrMHTv4 [EMBED !!!!]
Ekran nr 2
Tytuł: Internet od strony technicznej
Etap dydaktyczny: 2,3,4
Wprawdzie szczegóły działania Internetu potrafią być bardzo skomplikowane i wysoce
techniczne, to podstawy mogą być zrozumiałe nawet dla osób bez zaawansowanej wiedzy
informatycznej. Niezwykła popularność tego medium nie bierze się przecież z faktu, że tylko
nieliczny wybrańcy potrafią się nim posługiwać.
Poniżej znajduje się kilka prostych stwierdzeń dotyczących Internetu. Spróbuj wybrać te, które
uważasz za prawdziwe.
Typ: Wybór wielokrotny
Możliwe odpowiedzi:
1. Każdy komputer podłączony do Internetu ma swój unikalny identyfikator. (+)
2. Nazwy stron internetowych mogą być dowolne. (-)
3. Zasady komunikacji pomiędzy komputerami w Internecie są ściśle zdefiniowane. (+)
4. Nazwy stron internetowych są przypisywane na stałe do swojego właściciela. (-)
5. Tworzenie stron internetowych wymaga biegłej znajomości języków programowania. (-)
6. Każdy może wysyłać pliki przez Internet. (+)
Podpowiedzi:
Podpowiedź 1: W Internecie znajdują się miliardy stron internetowych. Czy taka ilość byłaby
możliwa przy ścisłych ograniczeniach w tworzeniu treści i jej przesyłaniu?
Podpowiedź 2: Czy podczas przeglądania Internetu zauważyłeś powtarzające się cechy w
nazwach stron?
Podpowiedź 3: Jak myślisz, co stałoby się, gdyby ktoś zarezerwował nazwę jakieś strony a
następnie o niej zapomniał? Czy przepadnie ona na zawsze?
Feedback typ 1:
błędny/częściowo poprawny: Nie zaznaczyłeś wszystkich poprawnych odpowiedzi. Rozrost
Internetu do miliardów przeróżnych stron nie byłby możliwy, gdyby zajmowali się nim wyłącznie
doświadczeni programiści, i tylko oni mogli wysyłać dane. Wymiana tych danych nie może
jednak przebiegać bez żadnych zasad i ograniczeń, i wymaga regulacji do których stosuje się
każdy komputer w Internecie.
Nazewnictwo i właśność stron internetowych również mają swoje reguły, zapobiegające
sytuacjom, gdzie użyteczne nazwy mogłyby zostać bezpowrotnie stracone poprzez nieuwagę
użytkowników.
poprawny: Gratulacje, wybrałeś wszystkie poprawne odpowiedzi. Rozrost Internetu do jego
obecnych rozmiarów był możliwy tylko dzięki temu, że praktycznie każdy może brać w nim
udział, a komputery komunikują się ze sobą na ściśle określonych zasadach.
Nazewnictwo i właśność stron internetowych również mają swoje reguły, zapobiegające
sytuacjom, gdzie atrakcyjne nazwy mogłyby zostać bezpowrotnie stracone poprzez nieuwagę
użytkowników.
Ekran nr 3
Tytuł: Internet nie musi być skomplikowany
Etap dydaktyczny: 5
Na poprzednim ekranie za pomocą paru prostych zdań przedstawiliśmy kilka faktów dotyczących
Internetu - część z nich niekoniecznie oczywistych na pierwszy rzut oka. Za chwilę przyjrzymy
się im bliżej i w sposób zrozumiały wyjaśnimy kwestie, które mogliśmy uznawać do tej pory za
dostępne jedynie dla wtajemniczonych. Być może ich znajomość pozwoli nam samemu
rozwiązać niektóre z problemów, z jakimi się spotkamy w Internecie - bez odwoływania się do
wiedzy znajomego “informatyka” - oraz pozwoli zrozumieć, jak łatwo można stać się
współautorem treści tego medium.
Zacznijmy jednak od podstaw.
Ekran nr 4
Tytuł: Internet - ogólny zarys budowy
Etap dydaktyczny: 6
Internet to globalna (mająca zasięg światowy) sieć komputerowa. W skład tej sieci wchodzą jak
już powiedzieliśmy komputery, jak również rozmaite urządzenia i elementy infrastruktury
telekomunikacyjnej.
Komputery najogólniej możemy podzielić na komputery klienckie (jest nim teraz twój laptop
gdy czytasz ten kurs) i serwery (to na nim na stałe znajduje się treść strony, którą właśnie
wywołałeś).
Pośród urządzeń możemy wymienić tak powszechne urządzenia (z którymi za pewne masz do
czynienia we własnym domu, jeśli posiadasz Internet) jak modemy, routery, jak również bardziej
zaawansowane jak huby, switch, koncentratory.
1. Modem
2. Router
Pośród urządzeń infrastruktury telekomunikacyjnej wspomnimy media transportowe, czyli
mówiąc prościej to po czym dane mogą być przesyłane pomiędzy komputerami i urządzeniami
w sieciach. Media te możemy podzielić na kilka rodzajów:
- przewodowe
np. kabel koncentryczny, skrętka, światłowody
- bezprzewodowe:
np. radiowe, podczerwień, satelitarne
1. skrętka
2. przewód koncentryczny
3. światłowód
4. Przykład medium wykorzystującego fale radiowe do bezprzewodowego przesyłania danych Wi-Fi
Pytanie kontrolne
Typ pytania: przyporządkuj do jednej z dwóch grup:
grupy = {przewodowe, bezprzewodowe}
elementy do dopasowania = [skrętka, światłowód, kabel koncentryczny, WiFi, podczerwień,
bluetooth]
Dostępne elementy z dwóch list w losowym porządku.
Poprawna odpowiedź:
przewodowe (x3) = [skrętka, światłowód, kabel koncentryczny]
bezprzewodowe (x3) = [WiFi, podczerwień, satelitarne]
Feedback typ 1:
Feedback 1 (dobry) : Brawo, dokonałeś prawidłowego przyporządkowania
Feedback 2, 3 (błędny / częściowo poprawny) : Niestety nie dokonałeś dobrego uporządkowania.
Przyjrzyj się ponownie wymienionym na ekranie metodom łączenia komputerów. Skrętka,
światłowód oraz kabel koncentryczny wykorzystują przewody - pozostałe opierają się na
łączności bezprzewodowej.
Ekran nr 5
Tytuł: Protokoły sieciowe
Etap dydaktyczny: 6
Oprócz fizycznej infrastruktury, do poprawnego działania Internetu wymagane są również
odpowiednie protokoły sieciowe. Są to zbiory reguł definiujące zasady komunikacji pomiędzy
urządzeniami sieciowymi, pozwalające wysyłać i interpretować dane w ściśle określony sposób.
Za uporządkowanie protokołów w zorganizowaną strukturę odpowiada model TCP/IP (nie mylić
z protokołem - nie ma takiego) - teoretyczny model warstwowej struktury protokołów
komunikacyjnych. Jego nazwa jest kombinacją dwóch najważniejszych protokołów
internetowych - TCP (Transmission Control Protocol) oraz IP (Internet Protocol). Model ten
został stworzony w latach 70. XX wieku w DARPA, aby pomóc w tworzeniu odpornych na atak
sieci komputerowych. Potem stał się podstawą struktury Internetu.
W ramach TCP/IP mówimy o 4 głównych warstwach zaczynając od warstwy dostępu do sieci
(poziom kabli, napięć), kończąc na warstwie aplikacji (np. poczta elektroniczna, strony
internetowe):
- warstwa dostępu do sieci
- warstwa Internetu
- warstwa transportowa
- warstwa aplikacji
Pytanie kontrolne
Typ pytania: Jednokrotnego wyboru
Treść pytania: W której warstwie znajduje się protokół TCP/IP?
1. Transportowa (-)
2. Internetu (-)
3. Transportowa i Internetu (-)
4. W żadnej - TCP/IP nie jest protokołem (+)
Feedback typ 1
Feedback 1 (dobry): Zgadza się - mówimy o modelu TCP/IP lub też o dwóch oddzielnych
protokołach.
Feedback 2, 3 (częściowo dobry/zły): To nie jest dobra odpowiedź. TCP/IP jest modelem, na
który składa się połączenie nazw dwóch różnych protokołów. Nie istnieje coś takiego jak
“protokół TCP/IP”. Jest to jednak dość częsta pomyłka.
Ekran nr 6
Tytuł: Dolne warstwy modelu TCP/IP
Etap dydaktyczny: 6
Warstwa dostępu do sieci lub warstwa fizyczna (ang. network access layer) jest najniższą
warstwą i to ona zajmuje się przekazywaniem danych przez fizyczne połączenia między
urządzeniami sieciowymi. Najczęściej są to karty sieciowe lub modemy. Dodatkowo warstwa ta
jest czasami wyposażona w protokoły do dynamicznego określania adresów IP.
Warstwa Internetu (ang. internet protocol layer) to sedno działania całej sieci. To tutaj
przetwarzane są datagramy, czyli paczki danych posiadające adresy IP nadawcy i odbiorcy. W tej
warstwie ustalana jest odpowiednia droga do docelowego komputera w sieci.
Niektóre urządzenia sieciowe posiadają tą warstwę jako najwyższą. Są to routery, które zajmują
się kierowaniem ruchu w Internecie, bo znają topologię sieci. Proces odnajdywania przez routery
właściwej drogi określa się jako trasowanie.
Przewijające się tu pojęcie “adresu IP” jest bardzo istotne i wymaga dokładniejszego
wyjaśnienia.
Ekran nr 7
Tytuł: Co to jest adres IP?
Etap dydaktyczny: 6
Adres IP służy do identyfikowania danego komputer w sieci i umożliwia komunikowanie się z
nim. Każdy komputer widoczny w Internecie posiada swój unikalny adres. W wersji najbardziej
znanej składa się on z ciągu 4 liczb, od 0 do 255, i rozdzielonych kropką, np. 213.241.87.50
Swój aktualny adres IP, widoczny w Internecie możesz sprawdzić np. wchodząc na stronę:
http://whatismyipaddress.com/ Jest to adres pod którym jesteś widoczny na zewnątrz zazwyczaj jest on przydzielony dla Twojego modemu przez dostawcę Internetu (z ang.
InternetService Provider).
Zapisywanie adresu IP w przedstawionej wyżej postaci nasuwa ograniczenia na maksymalną
ilość takich adresów dostępną w Internecie. W każdym z 4 pól mamy 256 możliwości, dając
łącznie 256*256*256*256 kombinacji. Oznacza to nieco ponad 4 miliardy możliwych adresów IP,
co wbrew pozorom nie jest zbyt wielką ilością.
Wyczerpanie tego limitu jest realnym zagrożeniem najbliższych lat i doprowadziło stworzenia
nowego standardu adresacji IPv6. Adres jest tam definiowany przez 8 pól, z których każde
dopuszcza 16 możliwych znaków (od 0-9 oraz a-f), np.
2001:0db8:0000:0000:0000:0000:1428:57ab
Możliwa ilość adresów w IPv6 jest o kilka rzędów wielkości wyższa i jest liczbą 39 cyfrową.
Rozwiązanie to jest jeszcze stosunkowo mało popularne, dlatego standardowo poprzez adres IP
rozumie się wersję z 4 liczbami.
Ekran nr 8
Tytuł: Adres IP - sieci lokalne i rozległe
Etap dydaktyczny: 6
Musisz mieć świadomość, że Twój komputer ma swój adres IP także w sieci lokalnej (ang. Local
Area Network). Jest to sieć, którą możesz zbudować w domu lub wewnątrz swojej firmy. Internet
możemy traktować jako WAN (ang. Wide Area Network - sieć rozległa), chociaż spotyka się
rozróżnienia używające określenia WAN, np. do sieci wewnętrznej miasta.
By stworzyć sieć lokalną, potrzebujesz do tego routera. Urządzenie to jest odpowiedzialne m.in.
za przydzielanie twojemu komputerowi lokalnego adresu IP, zwanego też adresem
wewnętrznym. Adres ten będzie różny od adresu widocznego w Internecie
(http://whatismyipaddress.com/), gdyż ten z kolei przydzielany jest przez dostawcę Internetu.
Adres taki nazywa się też adresem zewnętrznym.
Po co sieć LAN? Do wygodnej pracy w biurze lub domu. Dzięki skonfigurowanej sieci lokalnej z
łatwością możemy dzielić pliki z innymi komputerami, udostępniać foldery, tworzyć wspólne
dyski sieciowe, udostępniać wielu użytkownikom drukarkę, skaner czy inne urządzenie.
UWAGA! Każdy użytkownik w Twojej sieci lokalnej sprawdzając swój zewnętrzny (widoczny w
Internecie) adres IP zobaczy tę samą wartość - będzie to adres przydzielony routerowi przez
dostawcę Internetu. Jeśli jednak nie zamierzamy udostępniać na którymś z komputerów jakichś
treści w Internecie - np. tworząc serwer strony WWW, to nie musimy się tym martwić.
Ekran nr 9
Tytuł: Adres IP - statyczny czy dynamiczny?
Etap dydaktyczny: 6
Większość dostawców internetu oferuje użytkownikom tzw. dynamiczny adres IP. Oznacza to, iż
adres dobierany jest z określonej puli i co jakiś czas ulega zmianie. Czas ten zależy od samego
dostawcy Internetu - może to być np. każdego dnia o północy lub co kilka godzin. Wykupienie
adresu statycznego, który nie ulega zmianom, wiąże się zazwyczaj z dodatkową opłatą.
Zmienny adres IP nie stanowi żadnego problemu, dopóki nie chcemy udostępniać naszych
zasobów w Internecie, np. zakładając stronę internetową. Może się wówczas okazać, że adres IP
którym dysponowaliśmy kilka godzin temu, obecnie wskazuje na zupełnie inny komputer i
kieruje potencjalnych odwiedzających w niewłaściwe miejsce.
Istnieją sposoby obejścia tego problemu za pomocą usługi tzw. dynamicznych DNS-ów, np.
dyndns.org. Pozwalają one zamieścić informacje o swoim IP na zewnętrznym serwerze, który
sam będzie aktualizował informacje o jego zmianach. Będzie to się jednak wiązało z dodaniem
do nazwy strony odpowiedniej domeny identyfikującej serwer, czyli np.
www.mojastrona.dyndns.org.
Rozwiązania tego typu mogą być wystarczające dla amatorskich stron internetowych, ale w
profesjonalnych zastosowaniach, statyczny adres IP jest praktycznie niezbędny.
Ekran nr 10
Tytuł: Model TCP/IP - warstwa transportowa
Etap dydaktyczny: 6
Warstwa transportu to trzeci poziom modelu TCP/IP. Odpowiada ona za pewność przesyłania
danych. To właśnie ta warstwa nawiązuje i zrywa połączenia między komputerami, za pomocą
tak zwanej procedury “uścisku dłoni” (ang. handshaking), podczas której ustalają one wspólne
parametry transmisji danych, np. jej szybkości.
Warstwa ta odpowiada również za kierowanie właściwych informacje do odpowiednich aplikacji.
Opiera się to na wykorzystaniu portów określonych dla każdego połączenia. W jednym
komputerze może istnieć wiele aplikacji wymieniających dane z tym samym komputerem w sieci
i nie nastąpi wymieszanie się przesyłanych przez nie danych.
Porty stanowią kolejną istotną kwestię wymagające dokładniejszego wyjaśnienia.
Ekran nr 11
Tytuł: Porty sieciowe
Etap dydaktyczny: 6
Podłączając do naszego komputera fizyczne podzespoły, np. głośniki, wykorzystujemy dostępne
w nim gniazda wejścia/wyjścia. Nie da się podłączyć monitora pod wejście od myszki lub
odwrotnie. Podobnie wygląda sytuacja w komunikacji sieciowej - dane przeznaczone dla poczty
elektronicznej nie mogą zostać dostarczone do programu antywirusowego. W jaki sposób
rozróżnić gdzie powinny być one skierowane?
Służą do tego porty sieciowe. Są to wirtualne “drzwi”, połączone z określoną aplikacją lub
usługą, ponumerowane od 1 do 65535, i wykorzystujące określony protokół sieciowy. Część
usług korzysta ze stałych portów, np. do przeglądania stron internetowych wykorzystywany jest
port 80, a do wysyłania poczty - 25. Większość portów nie jest jednak przypisana do konkretnych
usług i może być wykorzystana przez dowolne aplikacje.
Dostawcy Internetu blokują czasem dostęp do określonych portów, uniemożliwiając swoim
klientom ich wykorzystanie. Wiąże się to niekiedy z blokowaniem portów używanych przez
programy mogące służyć do nielegalnego pobierania i udostępniania plików, np. filmów. Oprócz
kwestii legalności, może to mieć również na celu utrudnienie transmisji dużych ilości danych,
które mogą spowolnić działanie całych sieci (np. osiedlowych) lub też kwestie bezpieczeństwa.
PYTANIE KONTROLNE
Typ pytanie: jednokrotne
Pytanie: Co się stanie, jeśli twój dostawca blokuje port 25?
Odpowiedzi:
a) Nie da się uruchomić przeglądarki internetowej. (-)
b) Nie da się wysyłać poczty elektronicznej przez ten port. (+)
c) Nie da się pobierać plików z Internetu. (-)
Feedback typ 1
Feedback 1 (dobry)
Zgadza się, mogą wystąpić problemy z wysyłaniem wiadomości poprzez standardowy port 25.
Większość programów poczty elektronicznej pozwala jednak na wykorzystanie innych portów,
więc nie jest to problem nie do przejścia.
Feedback 3 (zły)
To nie jest dobra odpowiedź. Jak wspomnieliśmy wyżej, port 25 powiązany jest z usługą poczty
elektronicznej, i to z nią będą problemy. Większość programów poczty elektronicznej pozwala
jednak na wykorzystanie innych portów, więc nie jest to problem nie do przejścia.
Ekran nr 12
Tytuł: Model TCP/IP - warstwa aplikacji
Etap dydaktyczny: 6
Warstwa aplikacji modelu TCP/IP to najwyższy poziom, w którym pracują użyteczne dla nas
aplikacje takie jak np. serwer WWW czy przeglądarka internetowa. Obejmuje ona zestaw
gotowych protokołów, które aplikacje wykorzystują do przesyłania różnego typu informacji w
sieci. Wykorzystywane protokoły to m.in.: HTTP, Telnet, FTP, DNS, SMTP
Wiele z dostępnych tu protokołów ma już realne znaczenie dla przeciętnego użytkownika
Internetu i jest wykorzystywane przez aplikacje z którymi mamy do czynienia na codzień.
Przyjrzyjmy się im bliżej.
Ekran nr 13
Tytuł: DNS, czyli adres IP w użytecznej formie
Etap dydaktyczny: 6
Wspominaliśmy wcześniej o adresie IP i jego roli w identyfikowaniu komputerów w Internecie.
Mało kto korzysta jednak z Internetu wpisując ciąg 4 liczb, licząc że nie popełni w nich błędu i
trafi tam gdzie zamierzał.
Z pomocą przychodzi tutaj DNS (Domain Name System). Jest to specjalny protokół przekładający
adres IP na wartość tekstową, łatwiejszą do zapamiętania i używania. Na przykład adres
213.241.87.50 przypisany jest do nazwy google.pl
Informacje o adresach i ich powiązaniach nie są przechowywane w jednym miejscu. Istnieje
wiele serwerów DNS, wzajemnie wymieniających się tymi informacjami i tworzącymi drzewiastą
strukturę powiązań. Każda strona musi być powiązana z przynajmniej dwoma serwerami DNS, by
móc funkcjonować w razie awarii jednego z nich.
Przypisywanie adresów IP do nazw poprzez DNS nie jest natychmiastowe. Informacje o
zmianach muszą zostać rozpropagowane w Internecie, co może zając nawet do 48 godzin. Może
to być problemem podczas przenoszenia np. strony internetowej z jednego serwera na inny zanim dane zostaną uaktualnione, może minąć nawet kilkanaście godzin przez które
użytkownicy wciąż będą kierowani na stary adres, lub otrzymają komunikat o błędzie.
Ekran nr 14
Tytuł: Domeny
Etap dydaktyczny: 6
Zamiana adresu IP na “nazwę” strony internetowej ma określone zasady i ograniczenia. Tak
przełożony adres nosi nazwę domeny i dzieli się na kilka mniejszych części, rozdzielonych
kropkami. Przyjrzyjmy się im bliżej.
Wartość po prawej stronie jest nazywana “domeną najwyższego poziomu”. W największym
uproszczeniu określa ona rodzaj strony. Przykładowo końcówka .gov oznacza strony urzędowe,
.edu - strony instytucji edukacyjnych, zaś .com strony komercyjne. Mogą tutaj również
występować skróty określające państwa: .pl (Polska), .uk (Wielka Brytania), .de (Niemcy). Obie
wersje mogą występować jednocześnie - przykładowo .edu.pl dla strony polskiej uczelni, lub
.gov.pl dla polskich stron urzędowych.
Kontynuując w lewą stronę, schodzimy na niższy poziom domeny. Część ta nie ma ściśle
określonych zasad nazewnictwa i zależy wyłącznie od fantazji swojego właściciela. Może to być
nazwa firmy, produktu lub chwytliwe hasło reklamowe. Dobra nazwa domeny może być
podstawą sukcesu, w niektórych przypadkach warta nawet miliony dolarów.
Część ta może również składać się z kilku dodatkowych członów, dopisywanych na lewo i
nazywanych subdomenami, np. rekrutacja.nazwauczelni.edu.pl lub
ksiegowosc.nazwafirmy.com.pl
Wartość skrajnie z lewej dokładnie określa przeznaczenie domeny. Może to być np. www strona internetowa, mail - serwer poczty elektronicznej. Nie jest to wartość obowiązkowa podczas typowego przeglądania Internetu, wartością domyślną jest www i nie jest wyświetlane.
UWAGA! Błędne wprowadzenie nazwy domeny zazwyczaj skutkuje komunikatem o błędzie, ale
może również doprowadzić nas do zupełnie innej strony internetowej. Czasem jest to
zamierzone przez autorów strony, liczących na literówki i ludzi trafiających do nich przez
pomyłkę. W innych przypadkach może dochodzić do podszywania się pod np. stronę banku i
próby wyłudzenia informacji. https://www.stronabanku.com to nie to samo co
http://www.stroonabanku.com Jedna dodatkowa litera O może czasem oznaczać ogromną
różnicę.
Zawsze dokładnie sprawdzaj adres domeny.
Ekran nr 15
Tytuł: Pytanie kontrolne
Etap dydaktyczny: 7
PYTANIE KONTROLNE
Typ pytania: jednokrotnego wyboru
Pytanie: Czy nazwa domeny postaci pl.mojafirma.com jest poprawna?
Odpowiedzi
a) NIE - pl powinno znajdować się na końcu nazwy, zaraz po .com (-)
b) NIE - na początku nazwy zamiast pl powinno być www (-)
c) TAK - taki adres jest dopuszczalny (+)
Feedback typ 2
Feedback odpowiedź A: Niestety nie. pl pełni tutaj rolę subdomeny, a ich nazwy nie mają ściśle
określonych ograniczeń. .pl na końcu nazwy odnosi się do kraju, w którym zarejestrowana jest
domena, ale nie jest to jedynym sposobem oznaczenia państwa. W przypadku niektórych stron,
identyfikator kraju umieszcza się na początku w celu stworzenia regionalnych wersji stron o
zasięgu międzynarodowym, np. http://pl.wikipedia.org oraz http://en.wikipedia.org
Feedback odpowiedź B: Niestety nie. Jak wspominaliśmy wcześniej, www nie jest wartością
obowiązkową i często jest automatycznie zamieszczana przez przeglądarki. Umieszczenie pl na
początku adresu jest jednym z rozwiązań stosowanych w celu tworzenia regionalnych wersji
strony o zasięgu międzynarodowym, np. http://pl.wikipedia.org oraz http://en.wikipedia.org
Feedback odpowiedź C: Zgadza się. Jest to jedno z rozwiązań stosowanych w celu tworzenia
regionalnych wersji strony o zasięgu międzynarodowym, np. http://pl.wikipedia.org oraz
http://en.wikipedia.org
Ekran nr 16
Tytuł: Własność domen
Etap dydaktyczny: 6
Korzystanie z domen nie jest kwestią dowolną. Aby móc używać danej nazwy i połączyć ją z
adresem IP, należy ją najpierw zarejestrować - co zwykle wiąże się z wykupieniem jej na stronie
firmy oferującej tego typu usługi.
Każda domena będąca obecnie w użyciu ma swojego właściciela. Jest on jedyną osobą
uprawnioną do dokonywania w niej zmian, np. uruchomienia na niej strony internetowej lub
przeniesienia na inny adres IP. Możliwe jest dzielenie się tymi uprawnieniami w ograniczonym
zakresie, ale przekazanie pełnej własności nad domeną jest bardziej złożoną procedurą.
Domeny nie są przypisane na stałe, a jedynie “wypożyczane” na określony okres czasu. Obecny
właściciel ma prawo przedłużenia okres wynajmu w pierwszej kolejności - jeśli z niego nie
skorzysta, domena może być wykupiona przez dowolną osobę.
Możliwe jest sprawdzenie obecnego właściciela witryny oraz okresu własności poprzez strony
oferujące usługi typu WHOIS, np. https://who.is
Otrzymujemy wówczas informacje o nazwie domeny, jej właścicielu, dacie utworzenia, okresie
obecnego wynajmu itd. W przypadku osób prywatnych, część danych osobowych może nie być
wyświetlana.
Ekran nr 17
Tytuł: Właśność domen w praktyce
Etap dydaktyczny: 8
Załóżmy, że mamy stronę internetową, założoną przez zaprzyjaźnionego informatyka, na której
w wolnej chwili umieszczamy określone treści. Po całorocznej ciężkiej pracy, wyjeżdżamy na
dłuższe wakacje, odcinając się przy tym od komputera i nie sprawdzając poczty elektronicznej.
Ignorujemy również telefony od wspomnianego informatyka, wychodząc z założenia, że jest
fachowcem i sam sobie poradzi w razie problemów.
Po powrocie, wypoczęci i zadowoleni, chcemy opublikować zdjęcia z naszych wakacji. W
przeglądarce wpisujemy adres naszej strony, ale zamiast znajomego widoku, wita nas komunikat
o błędzie.
Dzwonimy do informatyka, który informuje nas, iż nie opłaciliśmy na czas opcji przedłużenia
ważności domeny - o czym byliśmy informowani przez pocztę elektroniczną - a on nie posiadał
upoważnienia, by zrobić to za nas. Domena stała się więc ogólno dostępna, ale specjalnie dla
nas wykupił ją osobiście i może nam ją odsprzedać - za drobną dopłatą.
PYTANIE KONTROLNE
Pytanie: Jak myślisz, czy takie działanie jest legalne?
Odpowiedzi:
a) TAK (+)
b) NIE (-)
Feedback typ 2
Feedback odpowiedź A: Zgadza się. Wprawdzie można się spierać o moralną stronę takiego
procederu, to jednak od strony prawnej jest on jak najbardziej legalny. Co więcej, istnieją nawet
specjalne strony, na których można wykupić usługę “przechwytywania” domen - czyli właśnie
próby wykupienia jej w sytacji, gdy nie zrobi tego pierwotny właściciel. Udane przejęcie znanej
domeny i ponowne jej odsprzedanie może być warte duże pieniądze.
Feedback odpowiedź B: Niestety, nie jest to poprawna odpowiedź. Można mieć wątpliwości o
naturę moralną takiego procederu, jednak od strony prawnej jest on jak najbardziej legalny. To
właściciel domeny nie przedłużył umowy przez własną nieuwagę i tylko siebie może za to winić.
Co więcej, istnieją nawet specjalne strony, na których można wykupić usługę “przechwytywania”
domen - czyli właśnie próby wykupienia jej w sytacji, gdy nie zrobi tego pierwotny właściciel.
Udane przejęcie znanej domeny i ponowne jej odsprzedanie może być warte duże pieniądze.
Ekran nr 18
Tytuł: Adres URL
Etap dydaktyczny: 6
Przegladając zasoby Internetu, można zauważyć, że domena jest często tylko jednym z
elementów pełnego adresu strony internetowej. Przykładowo, możemy spotkać się z adresem
postaci
http://www.pjwstk.edu.pl:80/component/search/?searchword=stypendia&searchphrase=all&Itemid=108
Taka konstrukcja nosi nazwę URL (ang. unified resource locator) i jest ujednoliconym formatem
adresowania zasobów w Internecie. Przyjrzyjmy się temu bliżej - dla ułatwienia dzieląc na dwie
części.
Część podstawowa:
1 - nazwa protokołu. W przeglądarkach internetowych jest to domyślnie http, lub https dla stron
ze specjalnymi zabezpieczeniami, i często jest dodawane automatycznie.
2 - nazwa domeny. WWW jest często dodawane automatycznie przez przeglądarke.
3 - numer portu. Port 80 jest standardowym portem dla stron internetowych oraz protokołu http
i zazwyczaj nie jest wyświetlany. Może się jednak zdarzyć, że wpisując inny numer otrzymamy
dostęp do innego zasobu, np. możliwość zalogowania się do panelu administracyjnego strony.
Część dotycząca zasobu:
MULTIMEDIA (kolory do zmiany, strzałki lub inne wskazanie na odpowiednie części adresu)
4 - ścieżka dostępu do zasobu. Określa gdzie na serwerze znajduje się poszukiwany zasób
5 - argumenty. Parametry przekazywane do serwera. Mogą to być np. kryteria wyszukiwania
produktu w sklepie, lub polecenie wyróżnienia danego słowa na stronie.
Nie wszystkie części adresu URL są wymagane, a większość z nich jest obsługiwana przez same
strony internetowe i stosowne opcje. Wprawdzie jest możliwa ręczna edycja np. parametrów
wyszukiwania w adresie URL, ale zazwyczaj dokonuje się tego poprzez stosowne okienko na
samej stronie.
Pytanie kontrolne
Treść pytania: Czy adres postaci http://nowastrona.pl:8443 jest poprawnie zbudowanym adresem
URL?
1. Nie, brak części dotyczącej zasobu. (-)
2. Nie, błędny numer port, powinno być 80. (-)
3. Tak (+)
Feedback typ 2
Feedback odpowiedź 1: Część dotycząca zasobu nie jest wymagana do poprawności adresu URL.
Ponadto, często uzyskuje się ją poprzez nawigację na podstawowej stronie internetowej, do
której możemy dostać się używając właśnie takiej krótkiej nazwy.
Feedback odpowiedź 2: Port 80 jest portem standardowym, ale nie jedynym na którym może
działać strona internetowa. 8443 może oznaczać numer portu wymaganego by uzyskać dostęp
do panelu administracyjnego, i uniknąć sytuacji gdy ktoś zobaczy go przez przypadek.
Feedback odpowiedź 3: Zgadza się. Port 8443 nie jest typowym portem dla stron internetowych,
ale być może chodzi tu o uzyskanie dostępu do panelu administracyjnego.
Ekran nr 19
Tytuł: URL a przeglądarki.
Etap dydaktyczny: 6
Ale co się właściwie dzieje gdy w przeglądarce wpisuję jakiś adres internetowy?
Np. www.pjwstk.edu.pl
Po pierwsze jest on zamieniany na http://www.pjwstk.edu.pl Przeglądarki domyślnie zakładają,
że jeśli nie podano inaczej, to mamy na myśli właśnie protokół HTTP (ang. Hyper Text Transfer
Protocol), o którym kilka słów więcej na następnym ekranie. Czasem może również wystąpić
wersja HTTPS (HTTP Secure), z dodatkowymi zabezpieczeniami i szyfrowaniem, używana np.
przy łączeniu się do banków internetowych.
Następnie na serwerach DNS ustalane jest jaki adres IP odpowiada domenie www.pjwstk.edu.pl.
Zapytanie zostaje wysłane pod ten adres, w tym wypadku 91.230.222.21:80. Możemy podejrzeć
jaki to adres analizując postać zapytania HTTP np. w narzędziach dla programistóww
[Widok/Programista/Narzędzia dla programistów, zakładka Network] przeglądarki Chrome
podczas ładowania strony.
Więcej o HTTP dowiesz się na kolejnym ekranie mówiącym o tymże protokole.
Ekran nr 20
Etap Dydaktyczny: 7
Pytanie: Czy zamiast słownego adresu strony można wpisać w przeglądarce adres IP?
Odpowiedzi:
a) NIE (-)
b) TAK (+)
Feedback typ 2
Feedback odpowiedź A: To błędna odpowiedź. DNS przekłada słowną nazwę strony na jej adres
IP, i to do niego kieruje przeglądarkę. Bezpośrednie wpisywanie adresu IP jest wprawdzie
niewygodne, ale jak najbardziej dopuszczalne. W niektórych przypadkach może wręcz być
jedynym sposobem dostępu do danej strony.
Feedback odpowiedź B: Zgadza się. Metoda ta jest wprawdzie mniej wygodna niż wpisywanie
nazwy domeny, ale jak najbardziej możliwa. W niektórych przypadkach może wręcz być jedynym
sposobem dostępu do danej strony.
Ekran nr 21
Tytuł: HTTP
Etap dydaktyczny: 6
Protokół HTTP jest podstawą funkcjonowania Internetu w jego potocznym rozumieniu, czyli jako
źródła stron internetowych. Udostępnia on znormalizowany sposób komunikania się pomiędzy
komputerami. W szczególności określa możliwe żądania płynące od przeglądarek internetowych
(klient) do komputerów oferujących treść (serwer) oraz sposób odpowiedzi na te żądania.
Protokół HTTP jest protokołem bezstanowym. Oznacza to, że nie przechowuje informacji o
poprzednich transakcjach pomiędzy klientem i serwerem. Każde połączenie jest odrębną
całością, bez jakiejkolwiek historii. Rozwiązanie takie zmniejsza obciążenie serwerów, gdyż
pozwala na wysyłanie jedynie niezbędnego minimum informacji. Może jednak być
problematyczne gdy chcemy zapamiętać dane pomiędzy połączeniami - np. gdy użytkownik nie
chce za każdym razem logować się na stronę internetową.
Rozwiązaniem są ciasteczka. Są to małe pliki tekstowe, wysyłane przez przeglądarkę podczas
łączenia się ze stroną internetową. Pozwalają np. zapamiętać nazwę użytkownika i ułatwić
procedurę logowania się. Mogą również przechowywać inne informacje, często wykorzystywane
przez twórców strony w celach promocyjnych i reklamowych.
Od marca 2013 r. wymagane jest umieszczenie ostrzeżenia o ciasteczkach na większości stron
internetowych, informujące użytkownika, iż mogą one zbierać o nim informacje.
Ekran nr 22
Tytuł: HTML
Etap dydaktyczny: 6
Wiemy już, że protokół HTTP służy do komunikacji z komputerami przechowującymi strony
internetowe i przesyłaniach tych stron do przeglądarki internetowej. Ale jak wyglądają same
strony?
W największym uproszczeniu, strony internetowe zbudowane są za pomocą specjalnego języka
nazywanego HTML (ang. Hyper Text Markup Language). Opiera się on na systemie tzw.
znaczników, czyli symbolów < oraz >, definiujących treść strony. Znaczniki określają, co oznacza
tekst pomiędzy nimi - czy jest to zwykły tekst, obrazek, tabela. Dokładna znajomość ich działania
pozwala tworzyć bardzo złożone strony, ale język ten jest na tyle prosty, iż nawet początkujący
użytkownik jest w stanie zbudować prostą stronę internetową.
Zaletą HTML, która przyczyniła się do jego popularyzacji, jest niezależność od
wykorzystywanego sprzętu komputerowego oraz systemu operacyjnego. Strona otwierana na
komputerze stacjonarnym będzie wyglądała tak samo jak na urządzeniu przenośnym. Wprawdzie
niewielkie rozmiary ekranu mogą utrudnić jej przeglądanie (i wymusić utworzenie specjalnej
wersji “mobilnej”), ale treść w obu przypadkach będzie taka sama. Istnieją drobne różnice w
interpretacji HTML przez różne przeglądarki internetowe, jednak końcowy użytkownik zwykle
ich nie zauważa.
Tematyka HTML jest bardzo obszerna i dokładniej zajmuje się nią kurs “Systemy zarządania
treścią.”
Ekran nr 23
Tytuł: Poczta elektroniczna
Etap dydaktyczny: 6
Wyjaśniliśmy już, że do przeglądania stron internetowych służy protokół http, a same strony
buduje się za pomocą języka html. A jak wygląda ta kwestia w przypadku poczty elektronicznej?
Poczta elektroniczna wymaga dwóch oddzielnych protokołów. Jeden z nich służy do odbierania
wiadomości, a drugi do ich wysyłania. W przypadku wysyłania, sytuacja jest prosta.
Odpowiedzialny jest za to protokół SMTP (Simple Mail Transfer Protocol), standardowo
wykorzystujący port 25.
W przypadku odbierania poczty sytuacja jest bardziej skomplikowana. Rozróżniamy dwa główne
protokoły, różniące się zasadą przechowywania odebranej poczty.
Pierwszym z nich jest POP3. Jest to starszy protokół, będący standardem w czasach gdy typowy
użytkownik nie łączył się jeszcze z Internetem w sposób stały, a jedynie “wchodził” do niego na
jakiś czas za pomocą modemu. W swojej podstawowej postaci zakłada on pobranie całej poczty
z serwera, zapisanie jest na komputerze użytkownika, a następnie usunięcie z serwera. Możliwe
jest wprawdzie pozostawienie wiadomości na serwerze przez jakiś czas, ale to komputer klienta
jest traktowany jako główne miejsce ich przechowywania.
IMAP jest nowszym protokołem, w domyśle przeznaczonym dla użytkowników którzy dysponują
ciągłym podłączeniem do Internetu. Wiadomości są cały czas przechowywane na serwerze
pocztowym, a komputer użytkownika służy do podglądania zawartości serwera. Pozwala to na
jednoczesne przeglądanie poczty na wielu komputerach i otrzymanie dostępu dokładnie tych
samych wiadomości.
Ekran nr 24
Tytuł: Przesyłanie plików w Internecie
Etap dydaktyczny: 6
Wymieniony wcześniej protokół HTTP może służyć również do przesyłania plików z danej strony
internetowej na komputer użytkownika i odwrotnie. Funkcjonalność taka sprawdza się w
przypadku przesyłania pojedyńczych plików i jest dosyć prosta dla użytkownika końcowego,
sprowadzając się do kliknięcia w przeglądarce na odpowiednie łącze. W przypadku wysyłania
pliku, może to być nieco bardziej skomplikowane, wymagające utworzenia przez autorów strony
internetowej odpowiednich formularzy, możliwości wyboru plików itd.
Istnieje jednak protokół przeznaczony specjalnie do przesyłania plików, tzw. File Transfer
Protocol (FTP). Jego zastosowanie jest zazwyczaj bardziej specjalistyczne niż HTTP, często
wymagające użycia zewnętrznego programu nazywanego klientem FTP, np. FileZilla. Programy
takie ułatwiają masowe przesyłanie plików, który to proces może być uciążliwy przy
zastosowaniu HTTP.
Przykładowo, wgranie gotowej strony internetowej na dany serwer wiąże się zazwyczaj z
przeniesieniem znacznej ilości plików HTML, obrazków, tekstu i innych. Dokonanie tego za
pomocą HTTP jest bardzo niewygodne, a czasem wręcz w ogóle niemożliwe dla przeciętnego
użytkownika. Funkcjonalność taka musiałaby zostać w jakiś sposób udostępniona “odgórnie”, np.
przez firmę od której wykupiliśmy daną domenę - a nawet wtedy często wykorzystywany jest
FTP, tylko w specjalny sposób wyświetlany w przeglądarce.
Tymczasem poprawnie skonfigurowany klient FTP może być obsługiwany w sposób podobny do
zwykłego kopiowania plików w systemie operacyjnym. Zaznaczanie całych folderów i wydanie
polecania kopiowania może wystarczyć do przesłania tysięcy plików, co byłoby znacznie
trudniejsze w HTTP.
Ekran nr 25
Tytuł: FTP w praktyce
Etap dydaktyczny: 8
Wspominaliśmy o wgraniu zrobionej już strony internetowej na serwer i związanym z tym
wykorzystaniem FTP. Ręczne tworzenie strony może być jednak procesem dość żmudnym i
czasochłonnym, dlatego też istnieją systemy do “automatycznego” tworzenia stron - tak zwane
Systemy Zarządzania Treścią (ang. Content Management System, CMS). Korzystają one z
gotowych schematów, które następnie mogą być modyfikowane przez użytkownika i wypełniane
treścią. Na potrzeby początkującego użytkownika, takie gotowce są zupełnie wystarczające.
Wydawałoby się, że przy wykorzystaniu takich narzędzi, jakakolwiek wiedza o FTP jest zbędna,
ale nie jest to do końca prawda. Wspomniane narzędzia muszą najpierw być wgrane na serwer,
by mogły rozpocząć swoje działanie - a to wymaga właśnie zastosowania klienta FTP.
Firmy sprzedające domeny oferują czasem automatyzacje tych działań, ale wiąże się to z
pewnymi ograniczeniami. Możemy np. mięc dostęp tylko do jednego konkretnego CMS,
ograniczone możliwości późniejszego jego dostosowania, a całość może wymagać wykupienia
droższego pakietu usług.
Podstawy znajomości FTP są więc bardzo przydatne, a większość klientów FTP oferuje proste
poradniki korzystania z nich. W większości przypadków wystarczy znać adres domeny, na której
uruchomiony jest serwer i wpisać go w odpowiednie miejsce. Czasem dodatkowo wymagane
jest hasło, ustalane przez właściciela domeny. Cały proces nie powinien zająć więcej niż kilka
minut.
Ekran nr 26
Tytuł: Podsumowanie
Etap dydaktyczny: 9
W lekcji tej przyjrzeliśmy się technicznym podstawom działania Internetu i kilku popularnych w
nim usług. Dowiedziliśmy się, jak identyfikowane są komputery w globalnej sieci, od czego
zależą nazwy stron, dlaczego niektóre usługi mogą nie działać i być blokowane przez
dostawców Internetu. Poznaliśmy również kilka istotnych skrótów, z którymi możemy spotkań
się podczas korzystania z Internetu.
Wiemy również, iż mimo pozornego skomplikowania, tworzenie stron i wymiana treści w
Internecie jest bardzo prosta. Ma to swoje konsekwencje, które poruszymy w dalszej części
kursu.
Poniżej krótkie przypomnienie terminów, z którymi spotkaliśmy się w trakcie lekcji:
__________________________________________________________________________________
PYTANIA KONTROLI KOŃCOWEJ (należy umieści wszystkie pytania kontrolne przewidziane dla
danej lekcji i weryfikujące cele szczegółowe przypisane lekcji)
Pytanie nr 1.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: zidentyfikuje różnice pomiędzy siecią lokalną
(LAN), a siecią rozległą (WAN)
Typ pytania: Wielokrotnego wyboru
Treść pytania: Które z poniższych zdań są prawdziwe?
Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną):
a) Sieć domowa jest siecią lokalną. (+)
b) Sieć miejska jest siecią lokalną. (-)
c) Internet jest siecią rozległą. (+)
d) Adres IP w sieci lokalnej i rozległej jest zawsze taki sam. (-)
Punktacja: 1
Czas na odpowiedź: 1 minuta
Ekran pytania: 8
Ekran przejścia z błędem: 8 (“Adres IP - sieci lokalne i rozległe”)
Pytanie nr 2.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: zna i rozumie pojęcia jak domena, DNS, IP, port, URL, HTML
Treść pytania: Za pomocą adresu IP można:
a) Zidentyfikować dany komputer w Internecie. (-)
b) Zidentyfikować dany komputer w sieci lokalnej. (-)
c) Wejść na stronę internetową nawet jeśli nie znamy jej nazwy. (-)
d) Wszystkie odpowiedzi są poprawne. (+)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 7
Ekran przejścia z błędem: 7 (“Co to jest adres IP?”)
Pytanie nr 3.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: zna i rozumie pojęcia jak domena, DNS, IP, port, ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU
URL, HTML
Treść pytania: Wskaż prawidłowe stwierdzenia na liście:
a) Domeny są przydzielane na stałe. (-)
b) Tylko właściciel może przekazać daną domenę innej osobie. (-)
c) .gov, .edu, .com to tak zwane domeny najwyższego poziomu. (+)
d) Do głównej nazwy domeny, można dodawać dodatkowe elementy, tzw. subdomeny. (+)
e) Domena jest powiązana z konkretnym adresem IP dzięki DNS. (+)
f) Zmiana adresu IP witryny jest może trwać do 48 godzin. (+)
Punktacja: 1
Czas na odpowiedź: 2 minuty
Ekran pytania: 14
Ekran przejścia z błędem: 13 (“DNS, czyli adres IP w użytecznej formie”)
Pytanie nr 4.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wskazuje poprawne definicje pojęć domena, DNS, IP, port, URL, HTML
Typ pytania: Dopasuj w pary
Treść pytania: Połącz pojęcia z ich definicją.
a) Przypisuje adres IP do danej domeny / DNS
b) Wirtualne “drzwi” połączone z konkretnymi aplikacjami i zapewniające dotarcie danych w
odpowiednie miejsce / Port sieciowy
c) Język służący do budowy stron internetowych za pomocą systemu znaczników / HTML
d) System adresowania zasobów w Internecie / URL
Punktacja: 1
Ekran pytania: 22
Ekran przejścia z błędem: 11 (“Porty sieciowe”)
Pytanie nr 5.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: rozróżnia podstawowe protokoły Internetowe
(HTTP, FTP, POP3, SMTP)
Typ pytania: Połącz pojęcia
Treść pytania: Połącz pojęcia z ich definicją.
a) Protokół przeznaczony do wymiany plików w Internecie / FTP
b) Protokół służący do wysyłania poczty elektronicznej / SMTP
c) Protokół służący do odbioru poczty elektronicznej / POP3
d) Protokół służący do wyświetlania stron internetowych / HTTP
Punktacja: 1
Ekran pytania: 24
Ekran przejścia z błędem: 21 (“HTTP”)
Pytanie nr 6.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: Wykryje kto jest właścicielem domeny w bazie
WHOIS.
Treść pytania: W jaki sposób można zidentyfikować właściciela danej domeny?
a) Strony z informacjami typu WHO (-)
b) Strony z informacjami typu WHOSE (-)
c) Strony z informacjami typu WHOIS (+)
d) Nie da się tego zrobić za pomocą powszechnie dostępnych metod. (-)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 16
Ekran przejścia z błędem: 16 (“Własność domen”)
Pytanie nr 7.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: Zidentyfikuje poszczególne części adresu URL i rozumie za co odpowiadają
Typ pytania: Dopasuj w pary (jeśli dałoby się je jakoś ponumerować lub w inny sposób wyróżnić)
Treść pytania: Określ co oznaczają poszczególne części adresu URL, na przykładzie
http://www.przykladowa.com.pl:8080/employee/search/?first_name=John&last_name=Doe
Multimedia [adres podzielony na 5 kolorowych części, tak samo jak na ekranie 18]
a) Protokół / http://
b) Domena / www.przykladowa.com.pl
c) Port / :8080
d) Scieżka dostępu do zasobu / employee/search
e) Parametry dodatkowe / ?firstname=John&last_name=Doe
Punktacja: 1
Ekran pytania: 18
Ekran przejścia z błędem: 18 (“adres URL”)
________________________________________________________________________
CZĘŚĆ E: WERYFIKACJA STRUKTURY KURSU I PIERWSZEJ LEKCJI wypełniają:
● Metodyk nauczania – pod względem zgodności z metodą opracowaną w projekcie
Lekcja do pełnej poprawności metodycznej wymaga uzupełnienia o etap 7.
● Specjalista ds. multimediów – pod kątem możliwości wykonania, terminu i kosztów itd. ________________________________________________________________________
CZĘŚĆ F: KURS (DALSZE LEKCJE) wypełnia wykładowca
(należy opisać wszystkie zaplanowane w strukturze lekcje)
LEKCJA NR 2 (zgodnie z zaakceptowaną strukturą)
Typ lekcji: ZDALNA
Tytuł lekcji: Web 2.0. Kto może być twórcą treści w Internecie?
·∙
wskaże podmioty mogące być twórcami treści w Internecie
·∙
wskaże najważniejsze cechy społeczne Web 2.0
·∙
wskaże strony na których można umieścić treści podanego typu
(należy umieścić kolejno opisy wszystkich ekranów zaplanowanych w ramach lekcji)
Ekran nr 1
Tytuł: Rozwój Internetu
Etap dydaktyczny: 1
W ciągu ostatnich kilkunastu lat, Internet rozrósł się ze struktury do której dostęp mieli tylko
nieliczni, do gigantycznej sieci miliardów stron internetowych. Codziennie przesyłane są miliony
informacji, teksty, filmów, obrazów, a sieć nadal się rozrasta. Rozwój ten jest tak gwałtowny, że
(jak wspominaliśmy w poprzedniej lekcji) wymagane było opracowanie nowego standardu
identyfikowania komputerów w Internecie, gdyż limit stosowanego obecnie jest już praktycznie
na wyczerpaniu.
Kto jednak wypełnia te miliony stron informacjami i tworzy treść w Internecie?
Ekran nr 2
Tytuł: Co trzeba, by tworzyć treść w Internecie?
Etap dydaktyczny: 2, 3, 4
W najszerszym rozumieniu tego pojęcia, za "tworzenie treści w Internecie" można uznać
napisanie anonimowego komentarza pod artykułem na serwisie informacyjnym. Zazwyczaj
jednak chodzi nam o stworzenie czegoś przez nas samych, a następnie opublikowanie tego w
Internecie. Mogą to być zdjęcia z wakacji. Może to być coś co nas poruszyło i skłoniło do
głębszych przemyśleń. Może to być film o naszym domowym zwierzaku.
Niezależnie od tego, opublikowanie treści w Internecie wymaga spełnienia pewnych wymagań.
Z poniższej listy wybierz te, które uważasz za niezbędne.
Typ: Wybór wielokrotny
a) Statyczny adres IP (-)
b) Własna domena (-)
c) Znajomość HTML (-)
d) Klient FTP (-)
e) Dostęp do Internetu (+)
Podpowiedzi:
Podpowiedź 1: Informacje potrafią pojawiać się w Internecie nawet w ciągu kilku minut, czasem
wprost z telefonu komórkowego. Czy byłoby to możliwe gdyby proces ten był bardzo
skomplikowany i wymagał spełnienia wielu warunków?
Podpowiedź 2: Wiemy z poprzedniej lekcji, ze istnieją systemy ułatwiające tworzenie treści w
Internecie, przeznaczone dla użytkowników bez znacznej wiedzy informatycznej. Czy naprawdę
potrzebna jest znajomość języków lub dodatkowych programów?
Feedback typ 1:
błędny/częściowo poprawny: Nie wszystkie z tych rzeczy są wymagane. Na poprzedniej lekcji
wspominaliśmy o tzw. Systemach Zarządaniach Treścią, które wspomagają i automatyzują
tworzenie stron internetowych. Ułatwienia dla potencjalnych autorów treści idą jednak znacznie
dalej, zmniejszając wymagania zarówno sprzętowe, jak i dotyczące wiedzy informatycznej do
minimum - w tym wypadku wystarczy sam dostęp do Internetu.
poprawny: Zgadza się. Pozostałe elementy mogą być przydatne przy tworzeniu treści, ale nie są
niezbędne. Wspominaliśmy poprzednio o Systemach Zarządzania Treścią, a to tylko jedno z
wielu ułatwień przy tworzeniu własnej treści, ograniczających wymagania od użytkownika do
minimum.
Ekran nr 3
Tytuł: Wystarczy sam Internet
Etap dydaktyczny: 5
Spośród wszystkich elementów wymienionych w zadanym pytaniu, do stworzenia własnej treści
wystarczy nam dostęp do Internetu. Owszem, znajomość HTML pozwala na stworzenie strony
internetowej od podstaw, posiadanie własnej domeny umożliwia nadanie jej bardziej
personalnego charakteru, a dostęp FTP na pełną modyfikację… ale znacznie prościej jest
umieścić swoją treść na którymś z już istniejących serwisów przeznaczonych do tego celu.
Oznacza to co prawda rezygnacje z pełnej personalizacji, gdyż zamiast adresu strony w postaci
http://MOJAWLASNASTRONA.pl będzie to np. http://MOJASUBDOMENA.nazwaserwisu.com lub
http://nazwaserwisu.com/MOJAPODSTRONA. Dla większości ludzi jednak korzystanie z
gotowego serwisu jest zupełnie wystarczające i znacznie prostsze niż stworzenie własnej strony
- nie mówiąc już o kosztach jej wypromowania.
Ekran nr 4
Tytuł: Web 2.0
Etap dydaktyczny: 6
We wczesnym okresie rozwoju Internetu, przeciętny użytkownik był tyko odbiorcą treści. Strony
internetowe tworzone były przez fachowców, i tylko oni mogli modyfikować ich treść. Końcowy
odbiorca mógł jedynie zgłosić swoje uwagi przez pocztę elektroniczną i mieć nadzieje, że ktoś je
uwzględni. Nie było to wygodne rozwiązanie, jednak w tamtych czasach nie istniały żadne
alternatywy.
Sieć 2.0 jest odpowiedzią na rosnące wymagania użytkowników, chcących w łatwy sposób
dzielić się treścią w Internecie. Nie potrafią konfigurować domen, nie słyszeli o FTP i nie mają
zbyt wiele wolnego czasu, by się ich nauczyć. Chcą jedynie mieć możliwość łatwego
umieszczenia kilku zdjęć, ich podpisania i pokazania swoim znajomym - lub też publikowania
bardziej zaawansowanych treści, jeśli tylko wolą.
Określenie “łatwe” jest przy tym w pełni adekwatne. Założenie konta na serwisie web 2.0, np.
Facebook jest kwestią podania kilku podstawowych danych, odebrania wiadomości e-mail z
potwierdzeniem naszej rejestracji. Po dokonaniu tego procesu, możemy już publikować treści.
Jeśli nie są one zbyt złożone, z całym procesem wyrobimy się w ciągu kilkunastu minut.
Pytanie kontrolne
Treść pytania: Czym różni się Web 2.0 od Web 1.0?
1. Szybkością działania. (-)
2. Łatwością dodawania własnych treści. (+)
3. Bezpieczeństwem informacji. (-)
4. Możliwością współtworzenia treści przez użytkowników. (+)
Feedback typ 1
Feedback 1 (dobry): Zgadza się. Zagadnienia związane z bezpieczeństwem i siecią są niezależne
od autorstwa treści i rozwijają się niezależnie od nich.
Feedback 2 (częsciowo dobry): To jeszcze nie wszystkie różnice. Istotą Web 2.0 jest łatwość
tworzenia treści i możliwość jej współtworzenia przez każdego. Zagadnienia związane z
bezpieczeństwem i szybkością Internetu rozwijają się niezależnie od “wersji” sieci i mają inne
rodzaje oznaczeń oraz standardów.
Feedback 3 (zły): To nie jest dobra odpowiedź. Istotą Web 2.0 jest łatwość tworzenia treści i
możliwość jej współtworzenia przez każdego. Zagadnienia związane z bezpieczeństwem i
szybkością działania Internetu rozwijają się niezależnie i podlegają innym rodzajom
kategoryzacji - np. 3G lub 4G w telefonii komórkowej.
Ekran nr 5
Tytuł: Rodzaje serwisów web 2.0
Etap dydaktyczny: 6
Warto pamiętać, że “sieć 2.0” nie jest pojęciem formalnym. Jest to określenie potoczne, więc
przynależność niektórych serwisów do tej kategorii może być dyskusyjna lub też być hasłem
marketingowym nie mającym zbyt wiele wspólnego z rzeczywistością.
Istnieje jednak kilka kategorii usług, które są powszechnie uznawane za części składowe web
2.0 i współtworzone przez swoich użytkowników. Przyjrzyjmy się niektórym z nich, bez
zagłębiania się w techniczne szczegóły.
Ekran nr 6
Tytuł: Blogi internetowe
W swojej pierwotnej wersji, blogi internetowe były sieciowym odpowiednikiem dawnych,
papierowych pamiętników. Były to strony internetowe z chronologicznie uporządkoną i wysoce
personalną zawartością. Zwykle używana forma pierwszoosobowa nadawała im osobisty
charakter.
Z czasem nastąpiła ewolucja tego medium jako sposobu przedstawiania opinii autora bloga i
sposobu wypowiadania się. Zamiast opisu swojego codziennego życia, zaczęły one służyć do
komentowania bieżących spraw, wypowiadania się na tematy polityczne i profesjonalne. Blogi
są używane przez poważne serwisy informacyjne, znanych polityków i wiele innych sławnych
osób.
Blogi są w głównej postaci medium tekstowym, w którym obraz pełni rolę uzupełniającą. Nie
jest to jednak regułą, i zależy wyłącznie od autora. Niektórzy mogą preferować duże ilości
obrazków, filmy i nagrania audio. Oprócz samej treści, blogi umożliwiają odwiedzającym
umieszczanie swoich komentarzy i komunikowanie się z autorem.
Specyficznym przykładem są tzw. mikroblogi, np. Twitter. Umieszczana wiadomość ma tam
zazwyczaj długość jednego lub kilku zdań (140 znaków dla Twittera) i ewentualnie małe zdjęcie.
Umożliwia to przesłanie potencjalnie istotnej informacji w ciągu kilkunastu sekund i stanowi
źródła informacji niemal “na żywo”, zaś sama wiadomość może być później cytowana przez inne
osoby lub serwisy, błyskawicznie rozchodząc się po całym Internecie.
Serwis ten jest również wykorzystywany przez ważnych polityków, także polskich.
Ekran nr 7
Tytuł: Serwisy społecznościowe
Etap dydaktyczny: 6
Serwisy społecznościowe skupiają się na tworzeniu sieci powiązań pomiędzy swoimi
użytkownikami. Sama ich treść może być dość podobna do typowej wiadomości na blogu, mając
zazwyczaj postać zdjęcia i krótkiego komentarza. Istotą jest jednak tutaj sam użytkownik - jego
znajomi, przyjaciele, osoby które odbierają jego treści i wyrażają swoje poparcie poprzez
kliknięcie w wiele mówiący przycisk “Lubię to”.
Ze względu na swoją strukturę i łatwość korzystania, serwisy te są często wykorzystywane przez
firmy i różne organizacje. Łatwość dotarcia do wielu użytkowników, funkcjonalność “Lubię to”
będąca powszechnie znaną marką i oznaką popularności, prostota - wszystko to składa się na
znakomitą platformę do komunikacji z potencjalnymi klientami.
Serwisy społecznościowe mogą być zarówno ogólne (dostępne dla wszystkich), jak i bardziej
sprecyzowane, np. tylko dla przedsiębiorców. Najbardziej znanym serwisem pierwszego typu jest
Facebook. W porównaniu do wymienionego wcześniej Twittera, Facebook pozwala na znacznie
dłuższe wiadomości, nawet do 60 000 znaków. Jest powszechnie używany zarówno przez
“zwykłych ludzi”, jak też i znane osobistości, korporacje, stowarzyszenia - praktycznie wszystkich,
którzy chcą w łatwy sposób dotrzeć do większej grupy ludzi w Internecie.
Pytanie kontrolne
Treść pytania: Czy politycy również korzystają z Facebook’a?
Odpowiedzi:
1. Nie - działalność polityczna wymaga korzystania z domen urzędowych .gov.
2. Tak - każdy może skorzystać z serwisów społecznościowych.
Feedback typ 1:
Feedback odpowiedź 1: Wielokrotnie wspominamy, że “praktycznie wszyscy” mogą korzystać z
serwisów Web 2.0, i politycy nie są tutaj wyjątkiem. Nie ma takiego wymogu dla pojedynczych
osób - domeny .gov służą do wyróżniania organów władzy publicznej, tak jak określone na
http://www.dns.pl/gov/regulamin.html
Feedback odpowiedź 2: Zgadza się - wielokrotnie wspominamy, że “praktycznie wszyscy” mogą
korzystać z serwisów Web 2.0, i politycy nie są tutaj wyjątkiem. Domeny .gov służą do
wyróżniania organów władzy publicznej, tak jak określone na
http://www.dns.pl/gov/regulamin.html
Ekran nr 8
Tytuł: Konsekwencje popularności Facebook’a
Etap dydaktyczny: 6
Łatwość korzystania z serwisów społecznościowych potrafi mieć czasem zadziwiające
konsekwencje. Przykładowo, podczas zamieszek w 2011 r. w Wielkiej Brytanii, zdarzył się
przypadek osoby zamieszczającej na Facebook’u własne zdjęcia zrobione podczas łupienia
sklepów i chwalenia się skradzionym towarem.
Znane są również przypadki pracodawców sprawdzających profile Facebook podczas procesu
rekrutacji nowych pracowników, lub też u już zatrudnionego personelu. Nie jest to oczywiście
praktyka oficjalna - a przynajmniej w większości wypadków tak twierdzą osoby upoważnione.
Zdarzały się nawet sytuacje w których zwolniony pracownik z zemsty zakładał na serwisach
społecznościowych konto na którym podszywał się pod swojego byłego pracodawcę, publikując
następnie treści szkalujące jego opinie.
Jak widać, popularność serwisu jest już tak wielka, że stał się niemal nieodłącznym elementem
codziennego życia - nie zawsze używanym w sposób przewidziany przez jego twórców.
Ekran nr 9
Tytuł: Wiki
Etap dydaktyczny: 6
Wiki (nie mylić z Wikipedią) są rodzajem stron internetowych w których każdy z odwiedzających
może edytować treść. Służą głównie do pracy nad wspólnymi projektami, np. źródła informacji
na zadany temat, sposób dokumentacji projektu informatycznego, lub jako encyklopedia.
Najbardziej znanym przykładem na świecie jest Wikipedia - sieciowa encyklopedia
współtworzona przez internautów. Każde hasło może być zmieniane przez odwiedzających,
uzupełniających brakujące informacje lub dodających nowe wraz z ich występowaniem.
Wikipedia ma wiele wersji językowych i miliony artykułów, stając się dla wielu ludzi
podstawowym źródłem informacji na różne tematy.
Możliwości edycji są wprawdzie niemal nieograniczone, jednak każdy serwis tego typu nakłada
na swoich użytkowników pewne ograniczenia i zastrzega możliwość wycofania wszystkich
zmian ich autorstwa. Zupełna dowolność zmian mogłaby sprawić, że anonimowy użytkownik
mógłby przecież usunąć przydatne informacje i zastąpić je fałszywymi, lub umieścić treści
powszechnie uznawane za obraźliwe lub nielegalne. Mimo to nadal zdarzają się przypadki
“wandalizmu” - w skrajnych przypadkach mogą minąć tygodnie, zanim negatywne zmiany
zostaną wykryte i usunięte.
Warto o tym pamiętać i zawsze podchodzić do informacji zamieszczonych na np. Wikipedii z
pewną dozą ostrożności. Używanie ich jako źródeł jest bardzo problematyczne, gdyż nie sposób
jednoznacznie potwierdzić kto opublikował daną treść, i w konsekwencji potwierdzić jego
kompetencje.
Ekran nr 10
Tytuł: Dokumenty współdzielone
Etap dydaktyczny: 6
Kilkanaście lat temu, przygotowanie dokumentu tekstowego dokonywanego było przez jedną
osobą na własnym komputerze. Jego edycja przez innych wymagała przesłania poprzez pocztę
elektroniczną i czekania na uwagi lub zmiany.
Dokumenty współdzielone np. Googledocs są usługą internetową pozwalająca na grupową pracę
nad dokumentami w Internecie. Dokument posiada jednego autora, który następnie może
“zaprosić” do niego innych i umożliwić im wspólna edycję. Plik przechowywany jest w Internecie
i aktualizowany na bieżąco po każdej wprowadzonej zmianie. Możliwe jest wykonanie kopii
pliku na własny komputer, ale oryginał nadal pozostaje w sieci.
Usługa taka znacząca ułatwia tworzenie grupowych dokumentów, pozwala na bieżącą kontrolę
wprowadzanych informacji i ich korektę przez inne osoby. Możliwy jest też podział ról i
równoczesna praca nad różnymi treściami, np. jedna osoba wprowadza tekst, a inna zajmuje się
umieszczeniem obrazujących go wykresów.
Dodatkowo, w sieci przechowywane są również wcześniejsze wersje wraz z wyróżnionymi
zmianami. Umożliwia to bieżącą kontrolę modyfikacji treści i zapobiega omyłkowym (lub
celowym) wprowadzeniu nieodwracalnych zmian.
Ekran nr 11
Tytuł: Systemy zarządzania treścią
Etap dydaktyczny: 6
W trakcie poprzedniej lekcji wspominaliśmy o tak zwanych Systemach Zarządzania Treścią
(CMS). Są to specjalne narzędzia wspomagające tworzenie stron internetowych, organizujące je
podstawową strukturę i umożliwiająca publikowanie treści bez znajomości języka HTML.
CMSy wykorzystują predefiniowane szablony, umożliwiające budowanie strony internetowej z
poszczególnych “klockow”, które następnie wypełniamy treścią. Przykładowo, Strona Główna
może zawierać pole przeznaczone na logo, pasek nawigacyjny, kolumnę z najnowszymi
wiadomościami, wyszukiwarkę i wiele innych. W zależność od stosowanego CMS, możemy mieć
możliwość wyboru wyglądu tych elementów lub zmiany ich pozycji. Zakres tych modyfikacji jest
zazwyczaj ograniczony i mniejszy niż przy “ręcznym” tworzeniu strony za pomocą języka HTML (i
pokrewnych), ale łatwość obsługi rekomponsuje to z nawiązką.
CMS są specyficzną kategorią usług, wobec czego zaliczenie niektórych z nich do Web 2.0 może
być dyskusyjne. Część z nich, np. WordPress jest dedykowana do tworzenia blogów, podczas gdy
inne skupiają się na bardziej tradycyjnych formacie strony internetowej, z ograniczoną interakcją
z użytkownikiem odwiedzającym stronę.
Warto przy tym zauważyć, że CMSy nie są przeznaczone wyłącznie dla amatorów, ale mogą
również służyć do stworzenia serwisów powszechnie uważanych za profesjonalne. Wśród stron
korzystających z WordPress jest m.in. CNN, New York Times czy Forbes.
Tematyką CMSów szerzej zajmuje się kurs “Systemy zarządania treścią.”
Ekran nr 12
Tytuł: Publikowanie filmów w sieci
Etap dydaktyczny: 6
Specyficzną kategorią serwisów Web 2.0 są strony umożliwiające zamieszczenie w sieci filmów
wideo. Dowolny użytkownik może po zarejestrowaniu (zazwyczaj darmowym) wgrać na stronę
praktycznie dowolny film, wprost ze swojego komputera.
Istnieją oczywiście pewne ograniczenia - filmy mogą mieć znaczną pojemość, a przesyłanie i
przechowywanie dużych ilości danych w Internecie jest kosztowne. Ograniczenia te mogą mieć
postać limitu maksymalnej długości pojedyńczego filmu, wymuszając podzielenie dłuższych na
kilka części.
Poza ograniczeniami technicznymi, istnieją też ograniczenia prawne. Znaną praktyką jest
umieszczanie w sieci filmów oraz muzyki do której rozpowszechniania danych użytkownik nie
ma uprawnień. Może to prowadzić do poważnych problemów prawnych i wymusza na autorach
serwisu ciągłe usuwanie kontrowersyjnej treści… co potrafi czasem skutkować również
problemami dla całkowicie legalnych użytkowników, błędnie oznaczonych przez
zautomatyzowany system sprawdzający.
Oprócz samego umieszczania filmów, serwisy oferują również funkcjonalności społecznościowe,
poprzez system kanałów, śledzenia innych użytkowników, subskrybowanie lubianych treści i tym
podobne.
Najbardziej znanym serwisem tego typu jest YouTube - na chwilę obecną zawierający kilka
miliardów godzin filmów. Filmiki te mogą zawierać praktycznie wszystko - od śmiesznych
scenek z domowymi zwierzakami, przez poważne poradniki aż do wpadek znanych polityków,
lub ich spotów wyborczych.
Ekran nr 13
Etap dydaktyczny: 7
Załóżmy, że byliśmy świadkami niecodziennej sytuacji, która skłoniła nas do poważnych
przemyśleń. Chcielibyśmy podzielić się nimi z innymi w Internecie, a nasi znajomi zgodzili się
nas rozreklamować za darmo.
Całość naszej twórczości, spisana w edytorze tekstu, zajmuje kilka tysięcy znaków. Z jakiego
rodzaju serwisu typu Web 2.0 skorzystamy by zamieścić tą treść w Internecie?
1. Twitter (-)
2. Wiki (-)
3. Facebook (+)
4. Własny blog (+)
5. Youtube (-)
Feedback typ 2:
Feedback odpowiedź 1: Twitter jest mikroblogiem, z ograniczeniem długości wiadomości do 140
znaków. Umieszczenie tam naszej treści wymagałoby kilkunastu wiadomości i byłoby
praktycznie nieczytelne.
Feedback odpowiedź 2: Teoretycznie jest to możliwe, jednak serwisy typu Wiki przeznaczone są
do innego rodzaju treści - grupową pracą nad określonym tematem i wspólną edycją. Nie do
końca pokrywa się to z naszymi zamierzeniami.
Feedback odpowiedź 3: Dłuższe wiadomości tekstowe nie są wprawdzie standardowym
elementem Facebooka, jednak jak najbardziej dopuszczalnym. Zawsze dysponujemy
możliwością podzielenia wiadomości na nieco mniejsze, a sieć społecznościowa w połączeniu z
wsparciem naszych znajomych może pozwolić łatwo dotrzeć do znacznej ilości osób.
Feedback odpowiedź 4: Formuła bloga wydaje się najodpowiedniejsza do naszych zastosowań.
Blogi są wręcz stworzone do publikowania własnych przemyśleń na przeróżne tematy, a link do
samego bloga można łatwo zamieścić w każdym miejscu.
Feedback odpowiedź 5: Oczywiście jest możliwe nagranie filmu z naszymi przemyśleniami, ale
wymagałoby to kamery internetowej, umiejętności obróbki wideo oraz chociaż minimalnych
umiejętności aktorskich, by rozreklamowanie takiej treści nie odniosło przeciwnego rezultatu.
Ekran nr 14
Tytuł: Inne cechy Web 2.0
Etap dydaktyczny: 6
Serwisy Web 2.0 opierają się o wykorzystanie różnych technologii internetowych, których
omówienie mogłoby być tematem osobnego kursu. Większość z tych serwisów ma jednak jedną
istotną cechę - jest dostępna “na zewnątrz”.
Co to oznacza? Strony Web 2.0 pozwalają na łatwy dostęp do swoich zasobów poprzez
zastosowanie odpowiedniego API (Aplication Programming Interface). Jest to zbiór reguł
określających, w jaki sposób programy mogą komunikować się ze sobą. W przypadków Web 2.0,
może to przykładowo oznaczać, że możliwe jest łatwe pobranie danych z Facebook’a i
umieszczenie ich w innej aplikacji lub stronie w formie wygodnego dodatku, zupełnie nie
przeszkadzającego w normalnym korzystaniu.
Jest to oczywiście ogromne uproszczenie znacznie bardziej złożonej kwestii, pokazuje jednak na
otwarte podejście do informacji. Ma ona być rozprzestrzeniana, cytowana i udostępniana, a nie
szczelnie zamknięta za hasłami i dodatkowymi opłatami, zaś serwisy ją oferujące chcą być
częścią codziennego życia internautów.
Nie jest to oczywiście regułą. W dalszych ciągu istnieją strony oferujące płatny dostęp do treści
lub multimediów. Zwykle gwarantuje to iż jest to treść stworzona przez profesjonalistów,
przeszła określony proces selekcji i jest wyższej jakości, niż blog napisany w kilka minut pod
wpływem emocji. Większość serwisów 2.0 zadowala się jednak wpływami z reklam i stawia na
ilość odwiedzających użytkowników.
Ekran nr 15
Tytuł: Konsekwencje Web 2.0
Etap dydaktyczny: 8
Serwisy Web 2.0 mają oczywiste zastosowania reklamowe, pozwalają łatwo dzielić się
ciekawymi informacjami oraz wyrażać swoje poglądy. W przypadku tego ostatniego, może to
wręcz doprowadzić do bardzo poważnych konsekwencji na skalę światową.
Terminem “Arabska wiosna” określa się serię protestów społecznych oraz konfliktów zbrojnych
w krajach arabskich, trwających od grudnia 2010 roku. W niektórych krajach doprowadziły one
do obalenia rządu i zmiany władzy, w innych sytuacja nadal jest nierozstrzygnięta.
Istotną rolę odegrały tu media społecznościowe. Facebook oraz Twitter były jednym z
powszechnie używanych sposób zwoływania się na protesty, wymiany informacji między
obywateli tych krajów oraz przekazywania ich na zewnątrz. Od strony władz, blokowanie
dostępu do serwisów społecznościowych miało utrudnić protestującym komunikację i
powstrzymać rozprzestrzenianie się idei wywrotowych. Wojna informacyjna z użyciem sieci 2.0
poprzedzała realny konflikt zbrojny, w niektórych wypadkach przebiegając równolegle z nim.
Innym przykładem może być Turcja. W marcu 2014 roku Turcja wprowadziła oficjalny zakaz
korzystania z Twittera . Nieoficjalne wytłumaczenie kontrowersyjnej decyzji mówiło o
ujawnieniu “niewygodnych” materiałów dotyczących korupcji w rządzie. Niezależnie od prawdy,
decyzja wywołała liczne protesty, sugestie w jaki sposób ominąć zakaz (poprzez m.in.
wykorzystanie alternatywnych serwerów DNS), a sam zakaz został cofnięty w kwietniu decyzją
tureckiego Trybunału Konstytucyjnego.
Ekran nr 16
Tytuł: Autorstwo treści
Etap dydaktyczny: 8
Jak wspominaliśmy poprzednio, każdy może być twórcą treści w Internecie. Wspomniane serwisy
znacznie ułatwiają ten proces i pozwalają stworzyć praktycznie dowolnej osobie zaistnieć w
Internecie w ciągu kilku minut.
Dotyczy to też znanych osób. Znani i popularni politycy prowadzący swoje blogi internetowe i
wypowiadają się na temat bieżących spraw. Można się wprawdzie spierać, czy osobiście
wprowadzają na nie treści, czy zajmują się tym asystenci, jednak przyjęło się uznawać wyrażane
tam opinie za pochodzące bezpośrednio od nich.
Co więcej, obecność znanych osób w Internecie nie jest już ciekawostką, a wręcz koniecznością.
Podszywanie się pod znane osoby jest jednym z problemów z którymi mierzą się serwisy web
2.0. Stworzenie konta na takiej stronie zajmuje kilka minut, i już po tak krótkim czasie możliwe
jest publikowanie treści jako WażnyPolitykX (oczywiście chodzi tu o dane osobowe
prawdziwego polityka, a nie pisanie dosłownie pod taką nazwą).
Wprawdzie takie oszustwo prawdopodobnie zostanie szybko wykryte, a samo konto usunięte, to
fałszywe informacje mogą poważne zaszkodzić wizerunkowi znanej osoby zanim sytuacja
zostanie wyklarowana. We współczesnym świecie informacje rozprzestrzeniają się błyskawicznie
- więc wypowiedź “ministra” może zostać wielokrotnie cytowana w różnych miejscach. Niektórzy
użytkownicy Internetu wręcz nigdy nie dadzą się przekonać, że nie była ona prawdziwa i w
żaden sposób nie reprezentuje opinii cytowanej osoby.
Innym problemem jest kwestia włamań na konta społecznościowe i publikowanie treści przy
użyciu oficjalnie potwierdzonych danych osobowych. Mechanizmy weryfikacyjne dane osobowe
nie wykryją żadnego problemu z taką sytuacją - według nich jest to oficjalne konto a “właściciel”
poprawnie się zalogował. Należy więc zawsze podchodzić uważnie do wyjątkowo
kontrowersyjnych informacji pochodzących z pozornie zaufanego źródła.
Kwestie bezpieczeństwa w Internecie są szerzej omówione w kursie “Zaufanie i bezpieczeństwo w sieci, ochrona informacji”.
Pytanie kontrolne
Treść pytania: Zarówno Twitter jak i Facebook wykorzystują tak zwane “profile zweryfikowane” jako potwierdzenie tożsamości “osób publicznych” -‐ np. prezydent danego kraju lub premier. Czy oznacza to, że treści umieszczane na takim koncie są w 100% pewnie i bezpieczne?
Odpowiedzi:
1. Tak -‐ weryfikacja gwarantuje nietykalność konta i zapobiega wszelkim włamaniom. (-‐)
2. Nie -‐ zabezpieczenie dotyczy tylko podszycia się pod osobę, a nie włamania na jej konto. (+)
Feedback typ 2
Feedback odpowiedź 1: Ryzyko włamania na konta istnieje praktycznie zawsze i nawet najlepsze mechanizmy weryfikacji zupełnie go nie wyeliminują. W szczególności nie musi być to nawet włamanie, a jedynie pozostawienie otwartej przeglądarki i uzyskanie do niej dostępu przez inną osobę, podczas momentu nieuwagi prawdziwego własciciela.
Feedback odpowiedź 2: Zgadza się. Zagrożeń włamaniem na konto praktycznie nie da się wyeliminować. Wprawdzie znane osoby dysponują zapewne odpowiednim zapleczem osobowym, które monitoruje takie sytuacje i usuwa ich skutki, ale ryzyko istnieje zawsze.
Ekran nr 17
Tytuł: Web 2.0 a jakość informacji
Etap dydaktyczny: 8
Niezwykła łatwość z jaką można tworzyć treść w Internecie oraz popularność serwisów typu web 2.0 ma również swoje odbicie w procesie wyszukiwania informacji, jak też i ich wiarygodności.
W sytuacji gdy każdy może być autorem treści, naturalne jest również to, że jakość tych
treści jest bardzo zróżnicowana. Serwisy społecznościowe tworzą sieć powiązań pomiędzy
swoimi użytkownikami i umożliwiają rozpowszechnianie niemal każdej informacji w
błyskawicznym tempie, często bez zwracania uwagi na jej autentyczność. “Sensacje”
publikowane na Twitterze lub Facebooku mogą wygenerować dziesiątki cytatów i “polubień”,
nadając im większą wartość niż wynika to z ich faktycznej treści. Fałszywe informacje są dla
niektórych ludzi źródłem rozrywki, lub też popularności na zasadzie “nawet jeśli się wyda, że
to nieprawda, to i tak ktoś to przeczytał i o mnie usłyszał”.
Co więcej, może to być wręcz wykorzystywane w celach promocyjnych - akcje w rodzaju
“polub profil X w zamian za symboliczny upominek” są znaną metodą generowania
popularności na serwisach społecznościowych. Proces ten może być nawet
zautomatyzowany i nie mieć wiele wspólnego z prawdziwymi użytkownikami.
Zawsze należy więc podchodzić ostrożnie do wszelkiego rodzaju treści publikowanych na
tego typu stronach. Być może osoba je tworząca faktycznie zasługuje na posiadanie tysięcy
“fanów” i tworzy świetnej jakości materiały. Być może jednak została sprawnie
rozreklamowana przez znajomych, a sama treść nie jest niczym specjalnym. Wyszukując
informacji na jakiś temat, traktujmy popularne serwisy web 2.0 jako pomoc, a nie podstawę.
Pytanie kontrolne
Treść pytania: Wikipedia jest najbardziej znaną i popularną internetową encyklopedią i
sztandarowym przykładem strony Web 2.0. Mimo to, zazwyczaj nie jest akceptowane
wskazywanie jej jako źródła w przypadku “poważnych” artykułów, prac naukowych itp. Jak
myślisz, z czego to wynika?
Odpowiedzi:
1. Autorzy wpisów są anonimowi i nie można potwierdzić ich kompetencji. (+)
2. Treść może zmienić się bez uprzedzenia. (+)
3. Każda edycja treści wymaga potwierdzenia, przez co zmiany są wprowadzane zbyt wolno i
mogą być nieaktualne. (-)
4. Dostępność źródeł internetowych zależy od stanu serwera na których się znajduje, przez co są
dostęp do nich jest trudniejszy niż do źródeł drukowanych. (-)
Feedback typ 1
Feedback 1 (dobry): Zgadza się. Wikipedia jest jednym z największym źródeł informacji w
Internecie, jednak łączy w sobie zalety Web 2.0 z wadami. Duża swoboda w edycji treści,
połączona z anonimowością sprawia, że nie można mieć pewności, czy informacje zostały
opublikowane przez kompetętną osobę - a nawet czy są w takiej samej postaci w jakiej były w
momencie cytowania.
Feedback 2 (częściowo dobry): To jeszcze nie wszystko. Problemy z Wikipedią wynikają z jej
natury jako strony Web 2.0 - co jest jednocześnie wadą i zaletą. Duża swoboda w edycji treści,
bez konieczności informania o tym innych, połączona z anonimowością sprawia, że nie można
mieć pewności, czy informacje zostały opublikowane przez kompetętną osobę - a nawet czy są
w takiej samej postaci w jakiej były w momencie cytowania.
Feedback 3 (zły): To nie są dobre odpowiedzi. Dostępność źródeł internetowych nie jest
problemem - szczególnie gdy przyrównamy to do trudności w uzyskaniu bardziej egzotycznych
opracowań drukowanych. Podobnie szybkość aktualizacji - zmiany można dokonać bardzo
szybko i łatwo, co właśnie jest źródłem problemów.
Wikipedia jest jednym z największym źródeł informacji w Internecie, jednak łączy w sobie zalety
Web 2.0 z wadami. Duża swoboda w edycji treści, połączona z anonimowością oraz brakiem
konieczności ich potwierdzania, sprawia, że nie można mieć pewności, czy informacje zostały
opublikowane przez kompetętną osobę - a nawet czy są w takiej samej postaci w jakiej były w
momencie cytowania.
Ekran nr 18
Etap dydaktyczny: 9
W ciągu ostatnich kilkunastu lat serwisy Web 2.0 stały się kluczowym elementem Internetu, oferującym ogromne ilości informacji, które może współtworzyć każdy -‐ od zwykłego “szarego człowieka”, po najważniejszych polityków na świecie. Treści te potrafią niekiedy mieć ogromny wpływ na wydarzenia na całym świecie, zaś ich tworzenie nie wymaga praktycznie żadnych umiejętności.
Wymienione w trakcie lekcji serwisy to zaledwie przysłowiowy “wierzchołek góry lodowej”. Dokładne opisanie nawet jednego z nich mogłoby zająć wiele godzin. Istotą przekazu jest tutaj uświadomienie sobie łatwości tworzenia nowych treści w Internecie i sposobu ich rozprzestrzeniania -‐ co jednak nie pozostaje bez wpływu na jakość. W trakcie kolejnych lekcji skupimy się na sposobach przeszukiwania tych treści i odnajdywania istotnych dla nas informacji.
Poniżej krótkie przypomnienie omówionych stron typu Web 2.0
Pytanie nr 1.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wskaże najważniejsze cechy społeczne Web 2.0
Treść pytania: Czym różni się Web 2.0 od Web 1.0?
1. Szybkością działania. (-)
2. Łatwością dodawania własnych treści. (+)
3. Bezpieczeństwem informacji. (-)
4. Możliwością współtworzenia treści przez użytkowników. (+)
Punktacja: 1
Czas na odpowiedź: 1
Ekran pytania: 4
Ekran przejścia z błędem: 4 (“Web 2.0”)
Pytanie nr 2.
Treść pytania: Które stwierdzenia o Web 2.0 są prawdziwe?
1. Pozwala zamieszczać informacje niemal na żywo. (+)
2. Umożliwia szybkie komunikowanie się większym grupom ludzi (+)
3. Istnieje formalna definicja i ściśle określona lista wymagań do spełnienia przez każdy serwis
Web 2.0. (-)
4. Treść w serwisach Web 2.0 nie podlega żadnej zewnętrznej kontroli ani cenzurze. (-)
Ekran pytania: 5
Ekran przejścia z błędem: 4 (“Web 2.0”)
Punktacja: 1
Pytanie nr 3.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wskaże podmioty mogące być twórcami treści w ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU
Internecie
Treść pytania: Kto nie może publikować treści w darmowych serwisach 2.0?
1. Politycy - wymagane jest użycie przez nich specjalnych domen urzędowych .gov (-)
2. Instytucje edukacyjne - wymagane jest użycie przez nich specjalnych domen .edu (-)
3. Korporacje - działalność komercyjna wymaga posiadania własnej domeny (-)
4. Żadna powyższych odpowiedzi nie jest prawidłowa. (+)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 6
Ekran przejścia z błędem: 6 (“Blogi internetowe”)
Pytanie nr 4.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: Wskaże strony na których można umieścić treści
podanego typu.
Typ pytania: Dopasuj w pary.
Treść pytania: Dopasuj rodzaj treści do nazwy serwisu Web 2.0
1. Youtube / filmy
2. Twitter / mikroblog
3. Facebook / serwis społecznościowy
4. GoogleDocs / dokumenty współdzielone
5. Wikipedia / Internetowa encyklopedia
Punktacja: 1
Ekran pytania: 12
Pytanie nr 5.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wskaże podmioty mogące być twórcami treści w Internecie
Treść pytania: Wybierz poprawne zdania dotyczące publikowania treści w Internecie.
1. Autor każdej treści jest zawsze jednoznacznie identyfikowalny. (-)
2. Możliwe jest publikowanie treści na serwisie społecznościowym bez wiedzy osoby podanej
przy tworzeniu konta. (+)
3. Publikowanie treści w czyimś imieniu, ale bez jego zgody może doprowadzić do jej usunięcia.
(+)
4. Serwisy Web 2.0 są wykorzystywane przez znanych polityków. (+)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 16
Pytanie nr 6.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: Wskaże strony na których można umieścić treści
podanego typu.
Typ pytania: Uzupełnij luki
Treść pytania: LUKA1 jest najbardziej znanym przykładem LUKA2. Zawartość jest
współtworzona anonimowo przez wielu użytkowników, co może mieć czasem negatywny wpływ
na jakość treści i utrudnić używanie jej jako jednoznacznego źródła informacji.
Z kolei LUKA3 jest czasem używany przez polityków w celu umieszczania krótkich wiadomości
tekstowych odnoszących się do bieżących wydarzeń.
LUKA1. Wikipedia (+), Youtube(-), Facebook (-), Twitter (-)
LUKA2. Wiki (+), Dokumentów współdzielonych (-), Bloga (-), Serwisu społecznościowego (-)
LUKA3. Twitter (+), Googledocs (-), Youtube (-)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 12
Pytanie nr 7.
Treść pytania: Które stwierdzenia o Web 2.0 są prawdziwe?
1. Niektóre serwisy Web 2.0 miały znaczenie podczas realnych konfliktów społecznych i
zbrojnych. (+)
2. Niektórzy pracodawcy wykorzystują serwisy Web 2.0 podczas procesu rekrutacji. (+)
3. Dzięki dokumentom współdzielonym możliwa jest jednoczesna edycja tekstu przez wiele
osób. (+)
4. Istnieją próby cenzury serwisów Web 2.0 w celu utrudnienia wymiany informacji (+)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 15
Ekran przejścia z błędem: 8 (“Konsekwencje popularności Facebook’a”)
Typ lekcji: zdalna
Tytuł lekcji: Metadane i metodologia klasyfikacji zbiorów danych. Wyszukiwanie semantyczne.
·∙
zdefiniuje pojęcie “metadane”
·∙
wymieni podstawowe metatagi i ich zastosowanie na stronach internetowych
·∙
wyjaśni pojęcie ontologii i wyszukiwania semantycznego
·∙
przypisze właściwe informacje do właściwych metatagów
·∙
znajdzie metadane w źródle strony WWW
Ekran nr 1
Tytuł: Informacje w Internecie
Etap dydaktyczny: 1
Jak wspominaliśmy poprzednio, praktycznie każdy może być autorem treści w Internecie.
Niezwykła łatwość publikowania informacji, jaką oferują serwisy Web 2.0 sprawia, iż w Sieci
możemy opublikować praktycznie wszystko. Liczba stron internetowych sięga obecnie kilku
miliardów i stale się powiększa - wymuszając wręcz wprowadzenie nowego standardu
identyfikacji komputerów przechowujących treści. (IPv6)
W jaki jednak sposób przebiega klasyfikacja tych informacji? Co sprawia, że spośród milionów
stron o przeróżnej tematyce, możemy odnaleźć te, które zawierają interesujące nas treści?
Ekran nr 2
Tytuł: Klasyfikacja treści w Internecie
Jak sądzisz, w jaki sposób następuje klasyfikacja stron internetowych? Co musi zrobić
użytkownik, by mieć pewność, że stworzona przez niego treść zostanie zaliczona do
odpowiedniego typu zawartości?
1. Nic. Wszystkie serwisy web 2.0 automatycznie dokonują klasyfikacji swojej zawartości poprzez
analizę tekstu i obrazu. (-)
2. Potrzebna jest odpowiednia nazwa domeny, np. informatyka.pl (-)
3. W zawartości strony umieszcza się odpowiednie słowa kluczowe, rozpoznawane następnie
przez wyszukiwarki internetowe, a następnie tworzącej jej opis i klasyfikacje. (+)
4. Autor ręcznie wprowadza opis swojej strony na przeznaczonej do tego stronie wyszukiwarki
internetowej. (-)
Podpowiedzi:
Podpowiedź 1: Czy komputer potrafi automatycznie rozpoznać wszystkie możliwe typy
zawartości strony? Jak bez dodatkowych informacji ocenić, czy dane zdjęcie jest humorystyczne
czy przedstawia fakty?
Podpowiedź 2: Czy nazwy domeny mogą się powtarzać? Co dzieje się, jeśli ktoś już wykupił
nazwę bezpośrednio kojarzące się z Twoją treścią?
Feedback typ 2
Feedback odpowiedź 1: Oczywiście część serwisów web 2.0 automatycznie klasyfikuje daną
treść. Ma to jednak zazwyczaj postać “Strona Facebook użytkownika X”, i nie mówi zbyt wiele o
samej zawartości.
Ponadto, nawet taki skrótowy opis opiera się o zastosowanie kilku słów, wyróżniających stronę z
innych w Internecie. Są specjalne znaczniki HTML, służące do opisu strony.
Feedback odpowiedź 2: W teorii nazwa domeny jest dość dobrym wskaźnikiem zawartości,
jednak można być pewnym, że najbardziej oczywiste nazwy są dawno wykupione i niedostępne.
Szczególnie dotyczy to bardzo popularnych tematów, gdzie nawet znalezienie podobnej nazwy
może sprawić problemy.
Każda strona zbudowana jest za pomocą języka HTML, w którym istnieją specjalne instrukcje
służące do jej skrótowego opisu. Nawet jeśli dysponujemy atrakcyjną nazwą domeny, to
skorzystanie z nich da znacznie lepsze efekty, niż liczenie tylko na jedną z tych rzeczy.
Feedback odpowiedź 3: Przy tworzeniu strony umieszcza się specjalne znaczniki języka HTML,
stanowiące krótki opis zawartości strony, oraz kilku kluczowych słów. Wprawdzie część
serwisów web 2.0 może tworzyć je automatycznie, ale może prowadzić do błędnej lub zbyt
ogólnej klasyfikacji stron. Znaczenie tych słów może być różne w zależności od wyszukiwarki, w
przypadku niektórych stanowiąc tylko pomoc dla ich własnego oprogramowania.
Feedback odpowiedź 4: Ręczne dodawanie informacji w każdej znanej autorowi wyszukiwarce
byłoby bardzo czasochłonne i niewydajne. Co stałoby się w przypadków wyszukiwarek, które z
jakiegoś powodu pominął? Czy strona byłaby w nich zupełnie niewidoczna?
Każda strona zbudowana jest za pomocą języka HTML, w którym istnieją specjalne instrukcje
służące do jej skrótowego opisu - bez konieczności tworzenia kont w wyszukiwarkach i ręcznego
uzupełniania na nich danych.
Ekran nr 3
Tytuł: Automatyczna klasyfikacja informacji
Etap dydaktyczny: 5
Proces kategoryzacji stron przez wyszukiwarki internetowe jest automatyczny i opiera się o
wykorzystywanie automatycznych programów analizujących strony internetowe. Programy te są
nazywane robotami internetowymi lub indeksującymi. Czasem stosowany jest też termin
“pełzacz”, od angielskiego “crawler”, nawiązujący do pająka poruszającego się po “sieci”
internetowej.
Jak pamiętamy z lekcji pierwszej, strony internetowe stworzone są za pomocą języka HTML i
odpowiednich znaczników. Specyficznym typem znaczników są tak zwane metatagi, zawierające
informacje o samej stronie, np. tytuł czy krótki opis. Informacje te są następnie zbieranie
poprzez roboty indeksujące i używane do kategoryzacji treści.
Oczywiście cały proces jest znacznie bardziej skomplikowany, a dokładny sposób działania tych
programów oraz waga poszczególnych znaczników nie jest dokładnie opisana. Wynika to z faktu,
iż użytkownicy próbują edytować treść metatagów pod konkretne roboty, by uzyskać w nich
lepsze rezultaty, które nie zawsze muszą pokrywać się z faktyczną zawartością strony.
Ekran nr 4
Tytuł: Metadane
Etap dydaktyczny: 6
Jednym z istotnych pojęć połączonych z opisem zawartości stron internetowych (i nie tylko) są
“metadane”.
W największym uproszczeniu, metadane to “dane o danych”. Ta pozornie niejasna definicja staje
się znacznie bardziej zrozumiała, gdy odniesiemy ją do rzeczywistych przykładów, np.
wiadomości wysłanej pocztą elektroniczną.
Oprócz najważniejszej informacji jaką jest sama treść, pojedynczy e-mail jest określony przez
całą masę dodatkowych danych, tworzących wspólną całość. Nadawca, odbiorca, data wysłania
czy odbioru. Wszystko to składa się na metadane i jest niezbędne do poprawnego działania
poczty elektronicznej. Co więcej, metadane pozwalają nam sortować nasze dane według
określonego klucza np. od najstarszej do najnowszej.
Metadane przewijają się w bardzo wielu dziedzinach, które mogą nie być oczywiste na pierwszy
rzut oka. W przypadku biblioteki, będą to informacje o autorze, tytule, wydaniu itd. W przypadku
pliku filmowego - gatunek, długość, format zapisu dźwięku, język mówiony i napisów. Istnieje
wiele standardów metadanych odnoszących się do różnych dziedzin, także wymiany informacji
w Internecie oraz opisywania jego zasobów - w tym stron internetowych.
Ekran nr 5
Tytuł: Metatagi
Etap dydaktyczny: 6
Specyficzną kategorią metadanych są metatagi, odnoszące się do stron internetowych i
zamieszczonych na nich treściach. Wspominaliśmy już wcześniej, że zawierają one informacje
opisujące stronę, ale w jaki sposób to działa?
Metatagi stanowią integralną część języka HTML i każdej strony internetowej. Umieszcza się je
na początku pliku HTML, w części nazywanej nagłówkiem i oznaczonym poprzez tag <HEAD>.
Jest to specjalna sekcja służąca wyłącznie do opisu strony i standardowo nie jest wyświetlana
przez przeglądarki internetowe.
“Opis strony” jest przy tym bardzo obszernym pojęciem, nie ograniczającym się jedynie do
stwierdzenia typu “na tej stronie zamieszczamy zdjęcia z wakacji”. Przykładowo, jednym ze
standardowych elementów nagłówka jest określenie w jaki sposób mają być wyświetlane
polskie znaki u zagranicznych użytkowników. Odbywa się to poprzez podanie w odpowiednim
znaczniku ogólnie przyjętego standardu obsługi takich znaków.
W przypadku większości stron internetowych, możliwe jest podejrzenie ich zawartości HTML - a
co za tym idzie metatagów - poprzez użycie opcji “Pokaż źródło”. Opcja ta pojawią się po
użyciu prawego klawisza myszy lub przy użyciu kombinacji klawiszy CTRL + U. Metatagi
powinny znajdować się na początku nowo otwartej strony.
Poznajmy teraz kilka z nich.
Ekran nr 6
Tytuł: Podstawowe metatagi
Etap dydaktyczny: 6
Metatagi określa się za pomocą znacznika meta, określenia jego typu, a następnie przypisaniu
mu konkretnych wartości. Przyjrzymy się najważniejszym z nich.
Ciekawostką jest fakt, że słowa kluczowe były niegdyś najistotniejszym składnikiem opisu
strony, jednak ich znaczenie bardzo zmalało w obecnych czasach. Największa wyszukiwarka
internetowa Google (http://google.pl) nie bierze ich w ogóle pod uwagę, a nawet mniej
popularne serwisy nie przywiązują do nich zbytniego znaczenia. Wynika to z faktu, iż element
ten był w przeszłości bardzo nadużywany, poprzez wpisywanie w niego słów nie mających
żadnego związku z treścią, w myśl zasady “im więcej, tym lepiej”.
Oczywiście tak naprawdę nie wiadomo, czy są one zupełnie ignorowane, bo nie znamy
szczegółów działania Google i podobnych.
Ekran nr 7
Tytuł: Dodatkowe metatagi.
Etap dydaktyczny: 6
Wymienione poprzednio metatagi stanowią - pomimo znacznego zmniejszenia roli słów
kluczowych - najistotniejsze elementy opisowe większości stron. Poniższe tagi pełnią rolę
pomocniczą, ale również istotną.
Ekran nr 8
Etap dydaktyczny: 7
PYTANIE KONTROLNE
Typ pytania: Uzupełnij luki.
Treść pytania: Metatag LUKA1 bardzo utracił na znaczeniu, ze względu na nadużywanie go przez
autorów stron internetowych - do tego stopnia, iż niektóre strony nie stosują go już w ogóle.
LUKA2 i LUKA3 nadal są bardzo istotne, będąc pierwszą rzeczą jaką zauważy użytkownik
widzący stronę wśród wyników wyszukiwarki. LUKA4 jest przeznaczony dla bardziej
zaawansowanych użytkowników, którzy chcą udzielić konkretnych instrukcji dla programów
indeksujących.
Odpowiedzi (lista):
LUKA1 author (-), language (-), keywords (+), description (-), robots (-), title (-)
LUKA2 author (-), language (-), keywords (-), description (+), robots (-), title (+)
LUKA3 author (-), language (-), keywords (-), description (+), robots (-), title (+)
LUKA4 author (-), language (-), keywords (-), description (-), robots (+), title (-)
Ekran nr 9
Tytuł: Metatagi w praktyce
Etap dydaktyczny: 8
Wspomnieliśmy wcześniej, że Google ignoruje słowa kluczowe w swoich algorytmach
wyszukiwania i indeksowania stron. Czy oznacza to, że metatagi nie są istotne?
Niekoniecznie. Po pierwsze, sposoby działania robotów indeksujących nie są znane i nie
wiadomo dokładnie, jakie wagi przywiązują do poszczególnych części metadanych. Oczywiście
jest możliwe stworzenie strony internetowej nie zawierające żadnych znaczników meta. Będzie
ona wyświetlać się poprawnie i działać - powinna również zostać odnaleziona przez
wyszukiwarki.
Faktem jest jednak to, że strony nie posiadające tytułu ani opisu prezentują się znacznie gorzej
w wynikach wyszukiwania. Często są pomijane przez użytkowników, nie chcących wchodzić w
“gołe” strony. Świadczy to też o braku podstawowej wiedzy, lub lenistwie projektanta strony szczególnie w czasach gdy w uzupełnianiu metatagów pomagają również zautomatyzowane
narzędzia.
Po drugie, metatagi nie ograniczają się tylko do poprzednio wymienionych. Rozwój serwisów
web 2.0, w szczególności Facebook’a i Twitter’a doprowadził do utworzenia specjalnych tagów
przeznaczonych do współpracy z tymi stronami. Nie są one tak popularne i znane jak
poprzednie, ale mogą pozwolić np. na szybkie cytowanie zawartości strony, bez konieczności
ręcznego jej wprowadzania. Biorąc pod uwagę ogromną popularność tych serwisów, stanowi to
kolejne pole zastosowania metatagów.
Ponadto, istnieje nowa kategoria wyszukiwania, badająca tytuł strony, jej opis oraz zawartość w
zupełnie inny sposób.
Ekran nr 10
Tytuł: Ontologia
Etap dydaktyczny: 6
W swojej pierwotnej definicji, ontologia jest dziedziną filozofii zajmującą się badaniem struktury
rzeczywistości, naturą “bytu”, “istnienia”, oraz sposobami ich klasyfikacji i grupowania w
odpowiednie hierarchie.
Pozornie nie ma to zbyt wiele wspólnego z informatyką ani treściami w Internecie - jednak nic
bardziej mylnego. Teoretyczne podstawy zastosowania ontologii w informatyce pojawiły się już
pod koniec lat 60-tych, a w latach 90-tych nastąpił dalszy ich rozwój, połączony z próbami
formalnej definicji i praktycznego zastosowania w systemach informatycznych.
W największym uproszczeniu, ideą ontologii w informatyce jest odwzorowanie języka
naturalnego, używanego przez ludzi, w sposób który będzie zrozumiały także dla komputerów.
Założeniem jest tutaj stworzenie sieci powiązań pomiędzy poszczególnymi terminami
używanymi w mowie potocznej, odpowiednie ich skategoryzowanie i przyporządkowanie do
odpowiednich dziedzin. System informatyczny powinien sam “wiedzieć”, że słowo jest częścią
większej całości, np. “strzykawka->doktor->szpital->medycyna” i wyciągnąć odpowiednie
wnioski.
Proces ten jest oczywiście bardzo skomplikowany i stanowi istotną dziedzinę rozwoju Sztucznej
Inteligencji. Istnieją różne systemy klasyfikacji pojęć, ale każdy z nich musi się zmagać z
wieloma problemami. Wieloznaczność słów w mowie naturalnej oraz zależność od kontekstu to
poważne wyzwania, w dalszym ciągu wymuszające liczne uproszczenia.
Jak to się jednak ma do wyszukiwania informacji w Internecie?
Ekran nr 11
Tytuł: Łatwiejsze wyszukiwanie
Etap dydaktyczny: 6
Jak wspominaliśmy wcześniej, słowa kluczowe były niegdyś podstawą indeksowania stron przez
wyszukiwarki internetowe. Ich malejąca rola wynika nie tylko z możliwości manipulacji i
nadużywania przez autorów, ale także nienaturalności w porównaniu do potocznej mowy.
Przez dłuższy czas, końcowy użytkownik musiał godzić się na znaczne uproszczenia podczas
wyszukiwania informacji, by móc zostać poprawnie zinterpretowany przez oprogramowanie
komputerowe. W przypadku prostych zapytań, nie stanowi to zbyt poważnego problemu sekwencja “Warszawa restauracja tanio” brzmi wprawdzie nienaturalnie, ale powinna dać efekty
jakich oczekuje użytkownik.
Problemy zaczynają się, próbujemy tworzyć zapytania w języku naturalnym - w szczególności
gdy są one niejednoznaczne i komputer może je zinterpretować w błędny sposób.
Sytuacja komplikuje się jeszcze bardziej, gdy poszukiwane przez nas informacje nie dają się w
prosty sposób przełożyć na pojedyncze terminy. Stosowane uproszczenia stają się czasochłonne,
prowadzą do utraty sensu wypowiedzi, a na koniec i tak dają błędne wyniki. Współczesny
użytkownik jest też przyzwyczajony do wielu ułatwień i nie chce tracić czasu na gimnastykę
językową, która do niczego nie prowadzi.
Potrzebne są inne rozwiązania, w których to komputer zajmie się odpowiednią interpretacją
pytania, niezależnie od jego formy.
Ekran nr 12
Tytuł: Wyszukiwanie semantyczne
Etap dydaktyczny: 6
Odpowiedzią na te wymagania ma być wyszukiwanie semantyczne. W swoich założeniach, ma
ono pozwolić użytkownikowi na zadanie pytania w formie naturalnej, a odpowiednie
oprogramowanie samo przeanalizuje jego wypowiedź i w inteligentny sposób wyszuka
odpowiedź.
Realizacja tej idei opiera się o tak zwany projekt sieci semantycznej. Zakłada on, że do opisania
praktycznie wszystkich zasobów Internetu da się zastosować metody ontologiczne i
odpowiednie standardy klasyfikacji danych. Odpowiednie ich usystematyzowanie pozwoli
komputerom na lepsze określanie istniejących powiązań pomiędzy danymi, a także samodzielne
odnajdywanie nowych.
Idea ta jest obecnie wciąż w fazie rozwojowej. Istnieją wprawdzie dedykowane wyszukiwarki
internetowe wykorzystujące tego typu rozwiązania - a te tradycyjne dokonują uaktualnień
swoich algorytmów - ale skuteczność tego typu rozwiązań jest dość dyskusyjna. Problemem jest
tutaj zarówno stosunkowo niewielka ilość stron stosująca odpowiednie standardy opisu danych,
jak też i ciągłe problemy z poprawną ich interpretacją przez komputery.
Pełna realizacja tego typu założeń jest przez niektórych uznawana za nadejście ery Sieci 3.0. Na
razie jest to jednak - przynajmniej częściowo - hasło marketingowe, nie do końca pokrywające
się z rzeczywistością. Oczywiście jest możliwe otrzymanie odpowiedzi na niektóre zapytania
zadane językiem naturalnym, ale do ideału nadal brakuje bardzo wiele.
Ekran nr 13
Etap dydaktyczny: 7
PYTANIE KONTROLNE
Treść pytania: Jakie są problemy z wyszukiwaniem internetowym przy użyciu języka
naturalnego?
1. Wieloznaczność pojęć i ich interpretacja przez algorytmy. (+)
2. Zbyt długie zapytania. (-)
3. Nieprzystosowanie większości stron do wyszukiwania semantycznego. (+)
4. Powolność działania. (-)
5. Nie ma na nie zapotrzebowania. (-)
6. Analiza kontekstu wypowiedzi. (+)
Feedback typ 1:
Feedback 1 (dobry)
Zgadza się. Są to problemy z którymi nadal muszą zmierzyć się twórcy algorytmów i specjaliści
od sztucznej inteligencji, by ułatwić nam wyszukiwanie treści w Internecie.
Feedback 2 (cześciowo dobry)
To jeszcze nie wszystko. Głównym wyzwaniem wyszukiwania według języka naturalnego jest
stworzenie algorytmów będących w stanie poradzić sobie z wieloznacznością wypowiedzi,
poprzez analizę kontekstu, odpowiednie wnioskowanie i tworzenie połączeń między pojęciami a następnie podanie możliwie najlepszej odpowiedzi. Wymaga to również gruntownej
przebudowy wielu stron i dostosowania ich do takich metod wyszukiwania.
Feedback 3 (zły)
To nie jest dobra odpowiedź. Zapotrzebowanie na “inteligentne” wyszukiwanie z użyciem języka
naturalnego jest ogromne, a problemy z jego realizacją nie wynikają z szybkości działania lub
długości zapytań.
Głównym wyzwaniem jest stworzenie algorytmów będących w stanie poradzić sobie z
wieloznacznością wypowiedzi, poprzez analizę kontekstu, odpowiednie wnioskowanie i
tworzenie połączeń między pojęciami - a następnie podanie możliwie najlepszej odpowiedzi.
Wymaga to również gruntownej przebudowy wielu stron i dostosowania ich do takich metod
wyszukiwania.
Ekran nr 14
Etap dydaktyczny: 9
W trakcie tej lekcji poznaliśmy niektóre z czynników mających wpływ na klasyfikację danych
przez wyszukiwarki internetowe i ułatwiające nam wyszukiwanie danych. Temat ten jest
zarówno bardzo obszerny, jak też poznany w ograniczony sposób. Szczegóły funkcjonowania
odpowiednich rozwiązań są tajemnicą, którą ich właściciele nie chcą się dzielić - zarówno ze
względów konkurencyjnych, jak i nadużywanie tej wiedzy przez użytkowników Internetu.
Metatagi i metadane są wyjątkowo istotną częścią wymiany informacji - zarówno w Internecie,
jak i sieciach lokalnych. Wiedza o tym jak się je tworzy pozwala zrozumieć zasadę
kategoryzowania wyników przez wyszukiwarki, ich opisywania i wyboru. Pojęcia te mają również
inne odmiany i zastosowania, z którymi zetkniemy się w dalszej części kursu.
Dowiedzieliśmy się również o rozwiązaniach jakie ma przynieść nam przyszłość - zdaniem
optymistów, zupełnie bliska. Mogą one zupełnie zmienić sposób wyszukiwania informacji w
Internecie, czyniąc go znacznie prostszym i przyjaźniejszym dla każdego użytkownika.
Ekran nr 15
Etap dydaktyczny: 9
Poznaliśmy rownież kilka podstawowych metatagów opisujących strony internetowe. Poniżej
krótkie przypomnienie.
__________________________________________________________________________________
Pytanie nr 1.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: zdefiniuje pojęcie metadanych
Typ pytania: wielokrotnego wyboru
Treść pytania: Spośród poniższych elementów wybierz te, które pełnią rolę metadanych.
1. Temat wiadomości e-mail (+)
2. Tytuł strony internetowej (+)
3. Obrazek z logo firmy na stronie internetowej (-)
4. Treść wiadomości internetowej (-)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 4
Ekran przejścia z błędem: 4 (“Metadane”)
Pytanie nr 2.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wyjaśni istotę używania metatagów na stronach
internetowych
Treść pytania: Do czego służą metatagi na stronach internetowych?
1. Zawierają podstawowe informacje o stronie i jej zawartości. (+)
2. Są niezbędne do poprawnego wyświetlania strony w przeglądarce. (-)
3. Zawierają instrukcje dla robotów indeksujących strony. (+)
4. Kiedyś służyły do indeksowania stron w wyszukiwarkach, obecnie nie są już używane. (-)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 5
Ekran przejścia z błędem: 5 (“Metatagi”)
Pytanie nr 3.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wymieni podstawowe metatagi i ich zastosowanie na stronach internetowychi
Treść pytania: Które z poniższych nazw to metatagi?
1. title (+)
2. keywords (+)
3. content (-)
4. author (+)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 6
Ekran przejścia z błędem: 6 (“Podstawowe metatagi”)
Pytanie nr 4.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wyjaśni pojęcie ontologii i wyszukiwania semantycznego
Treść pytania: Czym jest ontologia w informatyce?
1. Metodą kategoryzowania i hierachizowania informacji. (+)
2. Standardem opisu zawartości stron html za pomocą znaczników. (-)
3. Zestawem instrukcji dla wyszukiwarek internetowych i ich algorytmów. (-)
4. Punktem wyjścia do stworzenia inteligentnych wyszukiwarek internetowych. (+)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 10
Ekran przejścia z błędem: 10 (“Ontologia”)
Pytanie nr 5.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wyjaśni pojęcie ontologii i wyszukiwania semantycznego
Treść pytania: Czym jest wyszukiwanie semantyczne?
1. Metodą wyszukiwania informacji obsługującą zapytania w języku naturalnym. (+)
2. Metodą wyszukiwania informacji opierającą się o metadane. (-)
3. Metodą wyszukiwania informacji opierającą się na inteligentnym rozpoznawaniu i
klasyfikowaniu zasobow internetowych. (+)
4. Hasłem marketingowym nie mającym jeszcze żadnego pokrycia w rzeczywistości. (-)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 12
Ekran przejścia z błędem: 10 (“Ontologia”)
Pytanie nr 6.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: przypisze właściwie informacje do właściwych
meta tagów
Treść pytania: Dopasuj nazwę metataga do jego funkcji.
1. robots / instrukcje dla programów indeksujących wyszukiwarek internetowych
2. title / nazwa strony wyświetlana w przeglądarce
3. description / skrócony opis zawartości strony
4. index / to nie jest metatag
Punktacja: 1
Ekran pytania: 7
Pytanie nr 7.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: przypisze właściwie informacje do właściwych
meta tagów
Treść pytania: Dopasuj nazwę metataga do jego funkcji.
1. language / określa język witryny
2. author / informuje kto jest twórcą witryny
3. keywords / seria pojęć kojarzących się z zawartością strony
4. metadata / to nie jest metatag
Punktacja: 1
Ekran pytania: 7
Pytanie nr 8.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: znajdzie metadane w źródle strony www
Typ pytania: Uzupełnij luki.
Treść pytania: Aby uzyskać informację o metadanych strony internetowej, należy obejrzeć jej
LUKA1. Służy do tego kombinacja klawiszy CTRL + U, lub opcja “Pokaż LUKA2”. Metadane
powinny znajdować się na LUKA3 strony, oznaczone znacznikiem <meta>.
LUKA1: źródło (+) / ontologie (-) / sieć semantyczną (-) / stopkę (-)
LUKA2: źródło (+) / metatagi (-) / metadane (-) / sieć semantyczną (-)
LUKA3: końcu (-) / początku (+)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 5
Ekran przejścia z błędem: 5 (“Metatagi”)
Pytanie nr 9.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wymieni podstawowe metatagi i ich zastosowanie na stronach internetowych
Treść pytania: Które z poniższych nazw to metatagi?
1. robots (+)
2. language(+)
3. index (-)
4. metadata (-)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 7
Typ lekcji: zdalna
Tytuł lekcji: Indeksowanie i wyszukiwanie pełnotekstowe.
·∙
potrafi zdefiniować pojęcia wyszukiwania pełnotekstowego, słów kluczowych, stop-słów
·∙
wyjaśni jak działają metody wyszukiwania bazujące na statystykach tekstowych
·∙
wyjaśni dlaczego odmiana wyrazów ma małe znaczenie dla FTS
·∙
rozróżni słowa kluczowe od stop-słów
Ekran nr 1
Tytuł: Wyszukiwanie informacji
Etap dydaktyczny: 1
Na ostatniej lekcji omówiliśmy pewne kryteria opisu zawartości strony, w mniejszym lub
większym stopniu brane pod uwagę przez wyszukiwarki internetowe. Wiemy również, że
szczegóły działania stosownych algorytmów wyszukiwarek nie są publicznie dostępne - i istnieją
ku temu powody.
Docelową sytuacją jest oczywiście pełne upowszechnienie wyszukiwania semantycznego, w
którym sztuczna inteligencja w całości przejmie na siebie ciężar odpowiedniego indeksowania i
kategoryzowania informacji. Jest to nadal kwestia przyszłości - być może nieodległej, ale na
obecną chwilę niedostępnej.
Istnieje jednak kategoria wyszukiwania, w której algorytmy są dość dobrze znane (w granicach
rozsądku podyktowanego konkurencją biznesową), nie opierają się na niepewnych
rozwiązaniach, a otrzymane wyniki można uznać za stosunkowo obiektywne i przydatne.
Poznamy ją w trakcie tej lekcji.
Ekran nr 2
Tytuł: “Trafność” wyszukiwań
Podczas formułowania zapytań tekstowych dla różnych wyszukiwarek w Internecie, można
czasem napotkać wyniki posortowane według “trafności”. (ang. relevance) Wartość ta jest
czasem wyrażona liczbowo lub procentowo. Jak myślisz, do jakiego rodzaju treści może być
zastosowana w sposób najskuteczniejszy i co oznacza?
Typ pytania: Jednokrotne
1. Grafika i wyszukiwanie zdjęć podobnych do zadanego. Miara oznacza procent powtarzających
się elementów zdjęcia. (-)
2. Wyszukiwanie semantyczne pozwala na użycie sztucznej inteligencji do automatycznej oceny
treści strony internetowej i jej znaczenia dla wyszukującego w skali od 0 do 100. (-)
3. W przypadku dokumentów tekstowych możliwa jest dokładna analiza treści, synonimów,
powtórzeń, odpowiednich operatorów logicznych, a następnie porównanie z innymi
dokumentami i określonie które w największym stopniu spełniają początkowe zapytanie. (+)
4. Najpopularniejsze terminy w wyszukiwarkach posiadają swój osobny ranking prowadzony
przez użytkowników za pomocą odpowiednich dodatków do przeglądarek internetowych. (-)
Podpowiedzi:
Podpowiedź 1: Wyszukujemy informacji na podstawie żądanego tekstu. Jak dokładne jest
możliwe opisanie grafiki za pomocą kilku słów i czy będzie ono jednoznaczne dla komputera?
Podpowiedź 2: Jak skuteczne są obecnie narzędzia do wyszukiwania semantycznego i czy ich
ocena może być obiektywna?
Feedback typ 2
Feedback odpowiedź 1: Odpowiednie algorytmy pozwalają nam ocenić podobieństwo dwóch
obrazków do siebie i przedstawić je w skali punktowej, ze stosunkowo dużą dokładnością.
Wymaga to jednak podania na wejściu gotowego obrazu, a nie skrótowego opisu tekstowego.
Mając do dyspozycji zapytanie złożone z kilku słów, możemy jednak przeprowadzić dokładną
analizę i porównanie dużych zbiorów tekstowych oraz wybrać najbardziej “trafne” rozwiązanie.
Zasady analizy tekstu są stosunkowo łatwe do zdefiniowania, w porównaniu do treści
graficznych lub mieszanych.
Feedback odpowiedź 2: Wyszukiwanie semantyczne jest nadal w fazie rozwojowej. Ideałem
byłaby sytuacja, gdzie sugerowane dla nas treści są w 100% zbieżne z tym czego szukamy i
mielibyśmy odpowiednią skalę oceniająca pozostałe treści. Problemem jest jednak
obiektywność takiego rozwiązania - nie dla każdego użytkownika “ideał” oznacza to samo, a w
przypadku np. obrazów, subiektywny odbiór nie da się łatwo przełożyć na liczby.
Na chwilę obecną ocena “trafności” jest najskuteczniejsza w przypadku porównania dużych
zbiorów tekstowych z wskazanym zapytaniem. Zasady analizy tekstu są łatwiejsze do
zdefiniowania i nie zależą od kontekstu tak bardzo, jak całych stron internetowych i mieszanych
rodzajów treści.
Feedback odpowiedź 3: Zgadza się. Analiza tekstu, obliczanie ilości wystąpień danych słów,
cytatów, odmiana przez przypadki, porównywanie z podobnymi typami dokumentów - wszystko
to jest stosunkowo proste do obliczenia przy pomocy odpowiednich algorytmów. Wymaga to
oczywiście odpowiedniego przygotowania danych, o czym będziemy mówić w trakcie tej lekcji.
Feedback odpowiedź 4: Istnieją programy pozwalające oceniające treść stron internetowych,
tworząc swoisty ranking zaufania. Jednak nie każdy użytkownik z nich korzysta, nie wszystkie
witryny są opisane, a nie wszystkie opisy muszą pokrywać się z prawdą. W swoim założeniu
programy mają pełnić funkcję oceniającą zaufanie do strony, a nie jakość zawartej na niej treści.
Mając do dyspozycji zapytanie złożone z kilku słów, możemy jednak przeprowadzić dokładną
analizę i porównanie dużych zbiorów tekstowych oraz wybrać najbardziej “trafne” z nich. Zasady
analizy tekstu są stosunkowo łatwe do zdefiniowania, w porównaniu do treści graficznych lub
mieszanych.
Ekran nr 3
Tytuł: Trafność wyników wyszukiwania
Etap dydaktyczny: 5
Ideałem byłaby oczywiście sytuacja, gdzie każdy rodzaj wyszukiwania da łatwo zmierzalną
“trafność”, jednak jest to jeszcze kwestia przyszłości. Pojęcie trafności w wyszukiwarkach odnosi
się głównie do przeszukiwania zasobów tekstowych. Mogą to być zarówno teksty naukowe, jak i
dokumenty urzędowe, a nawet mniej “poważne” treści, o ile są zapisane w odpowiedni sposób i
odpowiednio przeanalizowane przez stosowne oprogramowanie.
Ocena “trafności” tekstu jest stosunkowo prosta - przynajmniej w porównaniu z innymi
rodzajami treści - gdyż możliwe jest jasne określenie kryteriów które będą brane pod uwagę.
Przeszukując tekst, jesteśmy zainteresowani np. konkretnym cytatem lub definicją danego
pojęcia. Są to konkretne i zmierzalne wartości (np. poprzez ilość wystąpień), w przeciwieństwie
do chociażby grafiki, gdzie nieznaczna z punktu widzenia komputera zmiana koloru może
kompletnie zaburzyć przekaz.
Oczywiście nadal istnieją liczne trudności, z którymi należy się zmierzyć, i które poruszymy w
dalszej części lekcji.
Ekran nr 4
Tytuł: Trafność a popularność
Etap dydaktyczny: 6
Pierwszą rzeczą, którą należy zrozumieć jest to, że interesuje nas bardzo konkretne znaczenie
słowa “trafność”, niekoniecznie oczywiste na pierwszy rzut oka. Wiąże się to ze sposobem
funkcjonowania większości wyszukiwarek internetowych. Chociaż w trakcie poprzedniej lekcji
mowiliśmy, iż szczegóły ich działania nie są dokładnie znane, to jednak wiadomo o nich
wystarczająco wiele, by móc częściowo przewidzieć ich zachowanie.
Wpisując określone hasło w wyszukiwarce internetowej często od razu znajdujemy pozornie
dobry wynik. Otrzymamy listę stron, na którym występują interesujące nas słowa, być może
kilkukrotnie powtórzone, i wszystko wydaje się pasować. Pełni nadziei otwieramy stronę - i
doznajemy zawodu. Okazuję się, że szukana przez nas treść jedynie pobieżnie przewija się w
treści strony, który w swojej istocie dotyczy czegoś zupełnie innego. Zniechęceni, cofamy się z
powrotem do wyszukiwarki i próbujemy ponownie.
Z czego to wynika? Otóż działanie wyszukiwarek w dużej mierze opiera się na popularności
danej strony, a ta z kolei może mieć bardzo różne podstawy. Jednym z głównych czynników jest
ilość odniesień do danej strony w Internecie - np. jest często cytowana na innych stronach z
podobnej branży.
Zasada ta jest wykorzystywana przez firmy zajmujące się tzw. pozycjonowaniem stron w
Internecie - czyli ich promowaniem w wyszukiwarkach. Odpłatne zamieszczenie odniesień do
nowej strony może błyskawicznie wywindować jej popularność przy praktycznie znikomym
wkładzie pracy samego autora. Popularność taka może mieć na celu promowanie jednej części
witryny, zaś pozostała zyskuje na tym niejako “przy okazji”.
Oczywiście całość jest znacznie bardziej skomplikowana, a wyszukiwanie nie jest wyłącznie
konkursem popularności, jednak jej wpływ na wyniki jest niezaprzeczalny.
Ekran nr 5
Tytuł: Trafność a popularność
Etap dydaktyczny: 6
A jak popularność się ma do trafności? Być może otrzymany przez nas rezultat wyszukiwania
faktycznie zawierał podane słowo - jednak popularność strony wynikała z faktu, że udziela się
na niej znany aktor lub polityk. Interesująca nas treść przewinęła się tam niemal przypadkiem,
nie mając znaczenia dla większości odwiedzających.
Jest to oczywiście sytuacja niepożądana, ale bardzo trudna do opanowania. Wyszukiwarki
internetowe ciągle usprawniają swoje algorytmy działania, i przywiązują znacznie większą wagę
do “trafności” niż kiedyś, ale do czasu nadejścia Web 3.0 i w pełni działającego wyszukiwania
semantycznego, takie wypadki nadal będą się zdarzać.
Jednak nawet pomijając kwestie popularności, “trafność” jest pojęciem trudnym do
automatycznego zdefiniowania w przypadku całych stron internetowych, złożonych ze
zróżnicowanych elementów tekstowych i graficznych. W przypadku treści zawierających sam
tekst, sytuacja jest nieco prostsza.
Ekran nr 6
Tytuł: Wyszukiwanie pełnotekstowe
Etap dydaktyczny: 6
Wyszukiwanie pełnotekstowe (ang. Full Text Search, FTS) jest rozwiązaniem stosowanym do
analizy treści dokumentów tekstowych, oraz całych baz danych zawierających zbiory takich
dokumentów. Nie opiera się ono o metatagi, ani też o szeroko rozumianą sztuczną inteligencję,
stosując zamiast tego inne kryteria.
W teorii, wyszukiwanie FTS oznacza przejście całego tekstu i pełną analizę w celu podania
możliwie najlepszego wyniku. W praktyce takie podejście byłoby dość czasochłonne, jak również
wymagające znacznych zasobów sprzętowych do przechowywania stosownych informacji o
tekstach.
Powszechnie stosuje się pewne uproszczenia i tworzy indeksy do tekstu, używając kilku pojęć
które omówimy w kolejnych slajdach.
Ekran nr 7
Tytuł: Stop-słowa
Etap dydaktyczny: 6
Określenie stop-słowo odnosi się do kategorii wyrazów, które wprawdzie mają znaczenie dla
całego tekstu, jednak możliwe jest ich tymczasowe pominięcie w celu ułatwienia procesu
wyszukiwania. Chodzi tu np. o spójniki, przedimki (ten, tamten) i podobne wyrazy pomocnicze.
Przykładowo, dla pierwszego zdania na tym ekranie mogłyby to być wyrazy takie jak “się”, “do”,
“w”. Dla człowieka, zdanie pozbawione tych słów nie miałoby sensu, jednak dla komputerów, ich
usunięcie przyspiesza i ułatwia wyszukiwanie, w dalszym ciągu zachowując większość tekstu w
nienaruszonym stanie.
Stop-słowa są definiowane przed procesem wyszukiwania, tworząc tak zwane stop-listy, czyli
całe zbiory słów. Teoretycznie do listy można dodać praktycznie każde słowo, zależnie od celu
jaki chcemy osiągnąć. Możliwe jest nawet usunięcie pozornie “ważnych” wyrazów, ale
występujących bardzo często.
Nie wszystkie rodzaje wyszukiwania pełnotekstowego używają stop-słów (lub też pozwalają na
ich wyłączenie), gdyż może to utrudnić obsługę pełnych fraz. Przykładowo, jeśli z “idę do domu”,
usuniemy “do”, to wyszukanie takiej kombinacji słów może nie przynieść oczekiwanego
rezultatu.
Ekran nr 8
Etap dydaktyczny: 7
Treść pytania: Która z odpowiedzi stanowi najlepszą listę stop-słów dla poniższego zdania?
“Ontologia w sensie informatycznym to formalna reprezentacja pewnej dziedziny wiedzy, na którą
składa się zapis zbiorów pojęć i relacji między nimi. “
1. pewnej, się, nimi (-)
2. w, to, na, się, i, nimi (+)
3. na, się, i (-)
4. to, którą, między (-)
Feedback typ 1
Feedback 1 (dobry)
Zgadza się. Usunięcie tych słów powinno zmniejszyć rozmiar indeksu, jednocześnie nie
wpływając na jego jakość.
Feedback 3 (zły)
Wybrana przez ciebie odpowiedź pomija część nieistotnych słów, a jednocześnie zalicza te, które
powinny pozostać w tekście. Upewnij się, że nie pominąłeś części spójników, przedimków oraz
wyrazów w rodzaju “to”, “na”, “się”.
Ekran nr 9
Tytuł: Słowa kluczowe
Etap dydaktyczny: 6
Słowa kluczowe są pojęciem, które znamy z metatagów stron internetowych. W przypadku
wyszukiwania pełnotekstowego, pełnią podobną rolę - stanowią listę pojęć w skrótowy sposób
podsumowujących zawartość całego tekstu.
Lista ta może być utworzona zarówno przez samego autora, jak też i osoby zajmujące
tworzeniem się indeksu, ale mające doświadczenie w danej dziedzinie. Co ważne, słowa
kluczowe nie muszą występować w samym tekście, ale mogą stanowić ich synonimy, np.
potoczne używana wersja danego pojęcia, a jej ścisła naukowa definicja.
W przeciwieństwie do metatagów, słowa kluczowe w FTS w dalszym ciągu są istotnym
czynnikiem wspomagającym wyszukiwanie. Ich rola nie zdewaluowała się do “umieszczenia jak
największej ilości, by uzyskać dobry wynik w wyszukiwarce”. Z kolei ich jakość może być bardzo
różna, szczególnie biorąc pod uwagę większe zbiory dokumentów i porównywanie ich ze sobą, a
nie tylko skupianie się na jednym konkretnym.
Ekran nr 10
Tytuł: Odmiana wyrazów
Etap dydaktyczny: 6
Jednym z istotniejszych elementów wyszukiwanie pełnotekstowego, który stosują również
klasyczne wyszukiwarki internetowe, jest odmiana wyrazów. Nie chcemy wymagać od
użytkownika idealnej pisowni i stosowania za każdym razem tej samej formy wyrazu. Często jest
to wręcz niemożliwe. Użycie liczby mnogiej czy pojedynczej lub odmiana przez przypadki nie
powinny mieć wpływu na wyniki wyszukiwania.
Rozwiązuje się to na dwa sposoby. Pierwszym z nich jest lematyzacja, czyli sprowadzenie
wyrazu do postawowej formy gramatycznej, czyli np. mianownik liczby pojedyńczej dla
rzeczowników - oczu -> oko.
Pojęcie to jest w dużej mierze zależne od języka tekstu. Niektóre z nich nie rozróżniają płci w
wyrażeniach, ani nie odmieniają go przez przypadki. Język polski jest tutaj stosunkowo
skomplikowany i wymagający dużo pracy w odpowiednią obróbkę wyrazów.
Niezależnie od szczegółów językowych rozwiązania, jego zastosowanie pozwala znacznie
zmniejszyć rozmiar indeksu i uniknąć powtarzania w nim niemal identycznych słów, których
znaczenie nie ulega zmianie.
Ekran nr 11
Tytuł: Stemming
Drugą metodą zajmującą się kwestią odmiany wyrazów jest stemming. Polega on na
zredukowaniu wyrazu do jego “rdzenia”, powtarzającego się we wszystkich odmianach, a który
sam w sobie niekoniecznie musi być poprawnym gramatycznie słowem. Dla niektórych słow
może to mieć postać podobną do lematyzacji, dla innych już niekoniecznie. Przykładowo, w
języku angielskim "argue", "argued", "argues", "arguing" redukują się do "argu" - “słowa” które samo
w sobie nie ma żadnego znaczenia.
Odmiana wyrazów może być automatyczna, za pomocą stosownych algorytmów obcinających
sufiksy wyrazów, jak też i generujących możliwe kombinacje odmian “rdzenia”. Rozwiązanie
takie jest prostsze i szybsze, ale może być bardziej zawodne, w szczególności dla bardziej
złożonych języków, gdzie nie wszystko da się zdefiniować za pomocą kilku prostych reguł.
Odmianę można również dokonać ręcznie, tworząc listy możliwych kombinacji dla danego
wyrazu. Pozwala to na dokładną kontrolę i pewność, że wszystkie utworzone wyrazy będą
poprawne, ale może doprowadzić do pominięcia niektórych z nich, i wymaga aktualizacji dla
nowych pojęć i wyrazów.
Ekran nr 12
Treść pytania: Co otrzymamy w wyniku stemmingu słowa “kotlet”?
1. kot (-)
2. kotlet (+)
3. komunikat o błędzie, gdyż słowa nie da się już skrócić (-)
4. zostanie rozdzielone na “kot” i “let” (-)
Feedback typ 2
Feedback odpowiedź 1: Kot jest słowem o zupełnie innym znaczeniu. Jeśli otrzymamy taki
wynik, nasz algorytm FTS jest wadliwy. Wynikiem powinno być słowo kotlet.
Feedback odpowiedź 2: Zgadza się, słowa tego nie uprości się już bardziej.
Feedback odpowiedź 3: Jeśli słowo jest już w swojej najprostszej postaci, zostanie w niej
pozostawione - nie jest to błąd, a działanie jak najbardziej pożądane.
Feedback odpowiedź 4: Podział jednego słowa na dwie niezwiązane ze sobą części - z których
jedna nie ma żadnego znaczenia w języku polskim - generowałby podwójną ilość wyników nie
mających nic wspólnego z rzeczywistą zawartością tekstu. Wynikiem powinno być słowo kotlet.
Ekran nr 13
Tytuł: Budowanie zapytań FTS
Etap dydaktyczny: 6
Znamy już sposoby przygotowania tekstu do wyszukiwania - a w jaki sposób możemy budować
zapytania?
Najprostszym sposobem jest podanie słowa kluczowego (lub kilku), które nas interesują. Nie
wymaga to żadnej dodatkowej obróbki i jest najbardziej oczywiste w swoim działaniu, jednak
FTS pozwala na znacznie więcej.
Możliwe jest zastosowanie operatorów logicznych, takich jak LUB (ang. OR), I (ang. AND) czy NIE
(ang. NOT), by wymusić odnalezienie określonych kombinacji słów. W pierwszym przypadku
interesuje nas znalezienie któregokolwiek z dwóch (lub więcej) podanych słów. W drugim
chcemy by w tekście pojawiły się wszystkie wymienione, zaś w trzecim wykluczamy wystąpienie
któregoś z wyrazów.
Oprócz samego podania kombinacji wyrazów, możemy też określić, czy mają być w swoim
bliskim sąsiedztwie, za pomocą operatora NEAR. Przykładowo, możemy chcieć być JAN nie było
rozdzielone od KOWALSKI więcej niż jednym wyrazem:
Jan Kowalski, Jan Krzysztof Kowalski - oba wyrażenia spełnią ten warunek.
Jan Nowak zna Annę Kowalską - NIE spełnia warunku, gdyż odległość jest większa niż jeden.
Dodatkowo, możliwe jest również również zastąpienie części wyrazu “gwiazdką”, co w języku
komputerowym oznacza “dowolny znak lub ciąg znaków”. Przykładowo, SY* może oznaczać
zarówno SYN, jak i SYK, lub też dłuższe wersje postaci SYNOWA, SYROP itd. Należy mieć na
uwagę, że taki rodzaj zapytania znacznie zwiększa liczbę słów które je spełniają - co z kolei
znacząco redukuje precyzję wyników.
Ekran nr 14
Tytuł: Trafność po raz kolejny
Etap dydaktyczny: 8
Czym zatem jest trafność w wyszukiwaniu pełnotekstowym i jak jest wyliczania?
Szczegóły obliczania “trafności” wyszukiwań FTS mogą się różnić w zależności od używanego
algorytmu, jednak większość z nich funkcjonuje w podobny sposób.
W pierwszej kolejności bierze pod uwagę indeks danego tekstu, tworzony według zasad które
omówiliśmy na poprzednich ekranach - lematyzacja, stemming, stop słowa. Następnie oblicza
ilość wystąpień danego słowa lub frazy w indeksie. Oprócz samej ilości, brana jest pod uwagę
również długość tekstu - pięć powtórzeń w krótkim tekście ma znacznie większe znaczenie niż
ta sama ilość. Znaczenie ma również ilość unikalnych słów - jeśli szukane słowo występuje tyle
samo razy, co wszystkie inne, to ma ono mniejsze znaczenie niż wtedy, kiedy zdecydowanie
“wyróżnia się z tłumu”.
Wartość liczbowa trafności nie jest już tak prosta do określenia. Możliwe jest przyjęcie, że
najlepszy rezultat z wyszukiwanych będzie oznaczał 100%, a każdy kolejny będzie przyrównany
do tej wartości. Oczywiście wcale nie musi to oznaczać, że jest to idealna odpowiedź na
zapytanie, a jedynie najlepiej oceniona poprzez FTS.
Możliwe jest również inne podejście, gdzie stosuje się odpowiednie wagi i mnożniki i żadne z
rozwiązań nie może osiągnąć 100%. Najlepszy wynik może nie przekraczać 70, 50 lub innej
wartości, a w dalszym ciągu spełniać wymagania użytkownika. Wartość liczbowa pełni tam
funkcje pomocniczą i ma znaczenie tylko relatywne do innych rozwiązań.
Ekran nr 15
Tytuł: FTS a wyszukiwarki
Etap dydaktyczny: 8
Znaczna część funkcjonalności FTS jest stosowana w tradycyjnych wyszukiwarkach
internetowych. Naturalnie, nie wszystkie elementy możliwe są do zastosowania dla każdej
strony www i każdego rodzaju treści, ale przynajmniej część z nich służy do poprawy
algorytmów wyszukiwania.
W szczególności chodzi tutaj o stemming. Google używa go już od 2003 roku, umożliwiając
wyszukiwanie nie tylko po jednej poprawnej formie danego wyrażenia, ale też uwzględniając
jego typowe odmiany. W większości przypadków działa to bardzo dobrze, znacznie ułatwiając
korzystanie z wyszukiwarki.
Co więcej, odmiany te uwzględniają również typowe pomyłki przy wpisywaniu danych słów, np.
zamianę kolejności liter lub przypadkowe dodanie jednej w środku wyrazu. W przypadku Google,
automatycznie wyszukuje on według “poprawnej” frazy, co bywa bardzo pomocne, ale czasem
prowadzi też do błędów. Zdarza się bowiem, że to oryginalne wyrażenie było tym, które
interesowało użytkownika, a sugerowana odmiana została podstawiona ze względu na swoją
większą popularność.
Ekran nr 16
Etap dydaktyczny: 9
Wyszukiwanie pełnotekstowe jest jedną z metod wyszukiwania informacji w Internecie, dobrze
sprawdzającą się w swojej roli i w różnej postaci implementowaną w innych wyszukiwarkach.
Stosunkowo łatwo jest obliczyć dla niego “trafność” i ma ono dość wymierną jakość - choć
oczywiście wciąż daleką od doskonałości.
W przypadku innych treści, pojęcie to jest trudniejsze do zdefiniowania i wykorzystania.
Przykładowo Youtube - serwis umożliwiający wgrywanie filmów do Internetu o którym
wspomnieliśmy w lekcji 2 - bierze pod uwagę czas jaki użytkownik spędził na oglądaniu filmu.
Wczesne wyjście może oznaczać brak zainteresowania treścią i niską “trafność” wyniku
wyszukiwania - chociaż może też nastąpić z innych powodów.
Istnieją dedykowane wyszukiwarki pełnotekstowe, oferujące możliwość budowania zapytań
korzystając z wszystkich wymienionych możliwości, ale nawet w przypadku korzystania ze
standardowych, warto znać część zasad działania. Operatory logiczne są bardzo istotną częścią,
która przewija się w praktycznie każdym rodzaju wyszukiwania i pozwala dostosować pozornie
proste zapytania do naszych potrzeb.
W trakcie kolejnej lekcji przyjrzymy się niektórym sposobom wyszukiwania treści
multimedialnych, a konkretnie grafiki.
Poniżej krótkie przypomnienie terminów z którymi zapoznaliśmy się w trakcie lekcji.
__________________________________________________________________________________
Pytanie nr 1.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: potrafi zdefiniować pojęcia wyszukiwanie pełnotekstowe, słowa kluczowe, stop słowa
Treść pytania: Wybierz prawdziwe zdania dotyczące słów kluczowych.
1. Tworzą listę pojęć powiązanych z danym tekstem (+)
2. Każde z nich musi wystąpić w tekście (-)
3. Mogą być stworzone tylko przez autora tekstu (-)
4. Posiadają swój odpowiednik dla stron internetowych w postaci metatagu keywords (+)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 9
Ekran przejścia z błędem: 9 (“Słowa kluczowe”)
Pytanie nr 2.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wyjaśni dlaczego odmiana wyrazów ma bardzo małe znaczenie dla wyszukiwania pełnotekstowego
Treść pytania: W wyszukiwaniu tekstowym odmiana wyrazów przez liczby i przypadki
1. ma duże znaczenie i może znacząco wpływać na wyniki (-)
2. nie ma większego znaczenia, gdyż jest dokonywana automatycznie dzięki stop-słowom (-)
3. nie ma większego znaczenia, gdyż jest dokonywana automatycznie dzięki stemmingowi (+)
4. ma duże znaczenie i wymaga ręcznego utworzenia listy odmian dla każdego wyrazu (-)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 11
Ekran przejścia z błędem: 10 (“Odmiana wyrazów”)
Pytanie nr 3.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: potrafi zdefiniować pojęcia “wyszukiwanie pełnotekstowe”, słowa kluczowe, stop-‐słowa
Treść pytania: Wybierz prawdziwe zdania z poniższej listy.
1. Wyszukiwanie pełnotekstowe służy do analizy i przeszukiwania dużych zbiorów tekstów. (+)
2. FTS jest rozwiązaniem uniwersalnym i niezależnym od języka tekstu. (-)
3. Dzięki skupieniu się tylko na jednym rodzaju treści, FTS nie wymaga stosowania żadnych
uproszczeń analizowanego tekstu. (-)
4. Część algorytmów FTS jest stosowana przez tradycyjne wyszukiwarki internetowe. (+)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 10
Ekran przejścia z błędem: 6 (“Wyszukiwanie pełnotekstowe”)
Pytanie nr 4.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wyjaśni jak działają metody wyszukiwania bazujące na statystykach tekstowych
Treść pytania: Wyniki FTS są oceniane poprzez miarę nazywaną LUKA1. Wyliczana jest ona na
podstawie porównania LUKA2 i LUKA3. Może być przedstawiona w formie liczbowej, od 0 do
100, przy czym wartość 100 LUKA4.
LUKA1. trafnością (+), jakością (-), popularnością (-), celnością (-)
LUKA2. ilości wystąpień słowa (+), długości tekstu (+), ilości słów kluczowych (-), ilości stop
słów (-)
LUKA3. ilości wystąpień słowa (+), długości tekstu (+), ilości słów kluczowych (-), ilości stop słów
(-)
LUKA4. może nigdy nie wystąpić (+), oznacza idealny rezultat (-)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 14
Ekran przejścia z błędem: 14 (“Trafność po raz kolejny”)
Pytanie nr 5.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: potrafi zdefiniować pojęcia “wyszukiwanie pełnotekstowe”, słowa kluczowe, stop-‐słowa
Treść pytania: Co to są stop-słowa w FTS?
1. przedimki, spójniki (+)
2. wyrażenia ignorowane podczas tworzenia indeksu (+)
3. znaki interpunkcyjne (-)
4. wyrazy krótsze niż cztery litery, ignorowane podczas tworzenia indeksu (-)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 7
Ekran przejścia z błędem: 7 (“Stop-słowa”)
Pytanie nr 6.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: rozróżni słowa kluczowe od stop-‐słów
Typ pytania: Połącz w pary
Treść pytania: Rozdziel podane wyrazy na słowa kluczowe i stop-słowa.
1. stop-słowa / tym, lub, oraz, tamten
2. słowa kluczowe / kurs, szukać, treść, sieć
Punktacja: 1
Ekran pytania: 9
Ekran przejścia z błędem: 7 (“Stop-słowa”)
Pytanie nr 7.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wyjaśni jak działają metody wyszukiwania bazujące na statystykach tekstowych
Treść pytania: Zastosowanie LUKA1 pozwala na znaczną modyfikację zapytania typu FTS i nie
ogranicza nas tylko do LUKA2. Możemy przykładowo skorzystać z LUKA3 jeśli chcemy by w
treści wystąpiły koniecznie oba wyrazy, lub też skorzystać z LUKA4 by określić ich odległość od
siebie. Ma to bezpośredni wpływ na wyniki, zwiększając lub zmniejszając ilość kombinacji
spełniających nasze zapytanie.
LUKA1. operatorów logicznych (+) / stemmingu (-) / stop słów (-) / indeksów (-)
LUKA2. słów kluczowych (+) / stop słów (-) / jednego języka (-)
LUKA3. ALL (-) / AND (+) / OR (-) / FAR (-)
LUKA4. AND (-) / OR (-) / DISTANCE (-) / NEAR (+)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 13
Ekran przejścia z błędem: 13 (“Budowanie zapytań FTS”)
Typ lekcji: zdalna
Tytuł lekcji: Przeszukiwanie zasobów multimedialnych w Internecie.
·∙
nazwie podstawowe formaty grafiki komputerowej
·∙
potrafi zdefiniować pojęcia rozdzielczość, kompresja
·∙
zdefiniuje rolę serwisów “stockowych” sprzedających grafikę
·∙
wymieni możliwości budowania zapytań w interfejsie wyszukiwawczym Google Image Search
·∙
znajdzie grafiki do danego tematu korzystając z narzędzia Google Image Search
·∙
sklasyfikuje formaty grafiki w zależności od jej cech (animacja, waga pliku, kompresja) (należy umieścić kolejno opisy wszystkich ekranów zaplanowanych w ramach lekcji)
Ekran nr 1
Tytuł: Multimedia w Internecie
Etapy dydaktyczny: 1
Specyficznym rodzajem treści w Internecie, który wymaga innego traktowania niż tekst, są multimedia. W największych uproszczeniu, oznaczają one grafikę, filmy oraz dźwięki. W przypadku treści internetowych, chodzi nam przeważnie o pierwszą kategorie, jako stosunkowo najłatwiej dostępną, najprostszą do skategoryzowania i wywołująca najmniej problemów prawnych.
Grafika, zarówno w Internecie, jak i na naszym domowym komputerze, rządzi się innymi prawami niż tekst. Zrozumienie przynajmniej części z nich jest niezbędne, by móc w sensowny sposób wyszukiwać ją w Internecie.
Ekran nr 2
Tytuł: Problemy z wyszukiwaniem grafiki
Treść pytania: Z wyszukiwaniem obrazów w Internecie łączy się kilka problemów, które nie były tak istotne w przypadku zwykłych stron internetowych lub też zbiorów treści tekstowych. Jak myślisz, jakie mogą to być problemy?
1. Obrazków nie da się łatwo opisać za pomocą słów kluczowych (-‐)
2. Niewiele osób potrafi tworzyć wysokiej jakości treści graficzne, przez co stworzenie porównywalnego odpowiednika bez naruszania praw autorskich jest znacznie trudniejsze. (+)
3. Grafika posiada dodatkowe parametry, które nie miały większego znaczenia przy tekście, np. rozmiar, ilość kolorów. (+)
4. Przesłanie jednego obrazu przez Internet może zająć więcej czasu niż równoważność tekstu grubej książki -‐ nie każdy obrazek nadaje się do każdego zastosowania. (+)
5. Wszystkie odpowiedzi są poprawne. (-‐)
Podpowiedzi:
Podpowiedź 1: Czy “czarny kot śpi w koszyku” jest wystarczającym opisem obrazka?
Podpowiedź 2: Czy na podstawie gotowego tekstu można napisać streszczenie, które nie będzie kopią słowo w słowo? Ile osób potrafiłoby zrobić to w przypadku obrazów?
Podpowiedź 3: Typowy tekst to ciąg liter o stałym rozmiarze i kolorze. Czy to samo można powiedzieć o typowym obrazie? Jaka jest jego najmniejsza część, odpowiadająca jednej literze, i ile tysięcy takich ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU
części składa się na jeden obraz?
Feedback typ 1
Feedback 1 (dobry): Zgadza się. Skrótowy opis obrazka znacząco ułatwia proces jego wyszukiwania i nie jest zazwyczaj zbyt trudny do wykonania. Z kolei kwestie praw autorskich i parametrów technicznych obrazka mają znacznie większe znaczenie niż przy tekście.
Feedback 2 (częściowo dobry): Masz częściową racje, ale to jeszcze nie wszystko. Obrazki składają się z wielokrotnie większej ilości elementów niż tekst i wymagają bardziej skomplikowanego opisu -‐ którego przesłanie Internetem jest trudniejsze niż zwykłego ciągu liter. Z kolei większość ludzi nie potrafi samodzielnie stworzyć własnej grafiki, i kopiowanie cudzej jest notoryczną praktyką, nie zawsze zgodną z prawem.
Feedback 3 (zły): To nie są dobre odpowiedzi. Pełne informacje o zawartości obrazka, by mogła poprawnie wyświetlona przez komputer, zawierają znacznie więcej danych niż o standardowym tekście. Jednak wciąż jest możliwe opisanie większości obrazków przez kilka prostych słów, które dadzą większości ludzi klarowne pojęcie co zawiera.
Ekran nr 3
Tytuł: Grafika a tekst
Etap dydaktyczny: 5
Tworzenie grafiki jest znacznie bardziej skomplikowanym procesem niż pisanie tekstu. O ile tekst można stosunkowo łatwo streścić lub opisać innymi słowami, w widoczny sposób odróżniając się od oryginału, to przy obrazach jest to znacznie trudniejsze. Nieudolne przeróbki mogą zupełnie zniszczyć oryginalny przekaz, a stworzenie porównywalnego obrazu od zera przekracza umiejętności większości ludzi.
Kwestie talentu artystycznego to nie wszystko -‐ istotną są również sprawy czysto techniczne. Porównajmy dwie czynności:
1. napisanie litery K w dowolnym edytorze tekstowym -‐> wciśnięcie jednego klawisza
2. narysowanie litery K w dowolnym programie graficznym -‐> co najmniej trzy pociągnięcia wirtualnego pędzla/ołówka lub porównywalnego narzędzia
Opisanie tych “trzech pociągnięć” przez komputer nie jest sprawa prostą -‐ być może zadrżała nam ręka i któraś z linii jest nieco zakrzywiona, lub zbyt długa. Konieczne jest więc określenie każdego z punktów składających się na końcowy obraz -‐ ich koloru, pozycji, wielkości całego obrazu itd. W przypadku złożonych kształtów, sytuacja staje się jeszcze bardziej skomplikowana.
W trakcie lekcji przyjrzymy się dokładniej tym kwestiom.
Ekran nr 4
Tytuł: Prawa autorskie
Etap dydaktyczny: 6
Jedną z najistotniejszych kwestii w przypadku grafiki są prawa autorskie i kwestie własności. Wprawdzie termin ten ma również znaczenie w przypadku tekstu, jednak tam jest znacznie mniej problematyczny. O ile dosłowne cytowanie czyjejś pracy naukowej i podpisanie się pod nią własnym nazwiskiem jest oczywistym plagiatem, to w przypadku większości treści tekstowych stosunkowo łatwo jest opisać ją “własnymi słowami”. Złożoność tekstu ma oczywiście znaczenie, ale przy odpowiednim wsparciu Internetu (chociażby Wikipedii), można sobie z tym poradzić -‐ zrozumieć problem i opisać go w inny sposób.
W przypadku grafiki, sprawa nie jest taka prosta. Tylko niewielka część populacji posiada wystarczające zdolności artystyczne, by móc tworzyć tego rodzaju treść w jakości która przyciągałaby uwagę innych. Nawet wzorując się na gotowym obrazie, stworzenie podobnie wyglądającej kopii przekracza możliwości większości ludzi.
Oczywiście jest możliwe przerobienie już gotowej grafiki na własne potrzeby, jednak w wielu przypadkach jest to działanie niezgodne z prawem. Ponadto, istnieją liczne sposoby zabezpieczenia zawartości, poprzez np. podpisywanie w mniej lub bardziej widoczny sposób oraz stosowanie znaków wodnych. Przed użyciem gotowej grafiki na własne potrzeby należy zawsze upewnić się, że mamy do tego prawo. Nasz kolega z pracy może nie mieć nic przeciwko udostępnieniu nam zdjęć z wakacji, ale już pobranie takiej treści ze strony firmowej może spowodować problemy.
Szerzej tą tematyką zajmuje się kurs “Prawa autorskie i licencje w Internecie”.
Ekran nr 5
Tytuł: Grafika od strony informatycznej
Etap dydaktyczny: 6
Kolejną istotną kwestią jest zrozumienie w jaki sposób komputery traktują grafikę.
W przypadku tekstu, sprawa była prosta -‐ tekst składa się ze zdań, te kolei ze słów, a najmniejszą jednostką jest jedna litera lub znak interpunkcyjny. Sprawa nieco się komplikuje w przypadku znaków właściwych tylko dla danego języka, np. polskich liter lub cyrylicy, jednak generalną zasadą jest -‐ długość tekstu i ilość miejsca jaki zajmuje on na komputerze jest równa ilości znaków.
W przypadku grafiki sytuacja jest znacznie bardziej złożona. Każdy obraz składa się z tzw. pikseli (ang. pixel) -‐ maleńkich punktów o określonym kolorze, będących najmniejszą jednostką jaką może wyświetlić monitor. Obrazy składają się z tysięcy takich punktów, a ilość możliwych kolorów każdej z nich sięga milionów.
Podstawowym pojęciem jest tutaj rozdzielczość. Określa ona rozmiar obrazka w pikselach w postaci długość * szerokość -‐ np. 400x300 oznacza prostokąt o rozmiarze 400 w poziomie i 300 w pionie. Typowy współczesny monitor komputerowy potrafi wyświetlić jednocześnie 1600x1024 pikseli, chociaż liczby te mogą być znacznie większe -‐ szczególnie w przypadku wysokiej jakości urządzeń i zastosowań profesjonalnych.
W standardowym rozumieniu, im wyższa rozdzielczość, tym większy obrazek. Zazwyczaj jest to stwierdzenie prawdziwe, jednak nie w każdym przypadku.
Pytanie kontrolne
Treść pytania: Mamy dwa obrazki -‐ jeden z nich ma rozmiar 400x300, a drugi 300x400. Czym będą się ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU
różnić od siebie?
Odpowiedzi:
1. Niczym -‐ składają się z takiej samej ilości pikseli (-‐)
2. Pierwszy jest dłuższy, a drugi szerszy. (+)
3. Pierwszy ma więcej pikseli. (-‐)
4. Drugi ma więcej pikseli. (-‐)
Feedback typ 2
Feedback odpowiedź 1: Ilość pikseli w obrazkach jest wprawdzie taka sama, ale ich ułożenie już nie. Pierwszy obrazek ma więcej pikseli w poziomie, czyli jest dłuższy od drugiego. Z kolei drugi jest szerszy.
Feedback odpowiedź 2: Zgadza się. Całkowita ilość pikseli będzie taka sama, ale kształt obrazka różny.
Feedback odpowiedź 3: Ilość pikseli w obu przypadkach jest taka sama, 400*300 -‐ różni się tylko ich rozmieszczenie. Pierwszy obrazek ma więcej pikseli w poziomie, czyli jest dłuższy od drugiego. Z kolei drugi jest szerszy. Feedback odpowiedź 4: Ilość pikseli w obu przypadkach jest taka sama, 400*300 -‐ różni się tylko ich rozmieszczenie. Pierwszy obrazek ma więcej pikseli w poziomie, czyli jest dłuższy od drugiego. Z kolei drugi jest szerszy. Ekran nr 6
Tytuł: Rozdzielczość a rozmiar obrazu
Etap dydaktyczny: 8
Rozdzielczość nie zawsze przekłada się bezpośrednio na rozmiar obrazu. Piksele monitora mają wprawdzie zawsze tą samą wielkość (zależną od odpowiednich ustawień użytkownika jak i modelu monitora), ale w przypadku grafiki może to mieć różne efekty. Powyższy obrazek pokazuje sytuacje, gdzie ten sam element ma identyczny rozmiar, ale składa się z różnej ilości pikseli.
Jest to szczególnie istotne w przypadku grafiki przygotowanej do wydruku papierowego, której rozdzielczość może być wielokrotnie większa niż typowego obrazka do umieszczenia na stronie internetowej. Określa się ja poprzez ilość “kropek na cal” -‐ im wyższa, tym lepsza jakość wydruku.
Zmniejszenie tej ilości wpływa negatywnie na jakość obrazu, jednak znacząco zmniejsza ilość potrzebnego miejsca do jego przechowywania. Przykładowo, wersja 100x100 składa się z 10.000 punktów, a 50x50 już tylko z 2500. Różnica w jakości jest wprawdzie dość zauważalna, ale zyskuje się za to czterokrotną (w uproszczeniu, realny wynik może być nieco inny) oszczędność miejsca.
Podobnie w cyfrowych aparatach fotograficznych -‐ wyższa ilość “megapikseli” oznacza wyższą jakość zdjęcia, jak również znacznie większy rozmiar wymagany na jego przechowanie.
Ciekawostką jest fakt, że zwiększanie ilości pikseli w już istniejącym obrazku również może pogorszyć jego jakość. Dodawanie ich wynika albo z rozciągania obrazka, albo jest próbą “zgadywania” przez odpowiednie algorytmy, jaki nowy piksel powinien być w danym miejscu. W obu przypadkach da to efekty gorsze niż nowy obrazek, który na wejściu ma większą ilość pikseli.
Ekran nr 7
Tytuł: Rozmiar obrazu na dysku
Etap dydaktyczny: 6
Kolejną rzeczą, którą należy zrozumieć w przypadku grafiki jest kwestia rozmiaru plików na dysku. Rozmiary plików podaje się w bajtach -‐ oznaczone literą B i będące odpowiednikiem jednego znaku tekstowego -‐ kilobajtach (KB, tysiąc bajtów) lub nawet megabajtach (MB, milion bajtów). Wprawdzie współczesne urządzenia magazynujące informacje mają objętości wystarczające do przechowywania setek tysięcy zdjęć, to w przypadku Internetu nie jest to informacja bez znaczenia.
Przeciętna szybkość Internetu w Polsce pozwala pobierać dane z szybkością poniżej jednego megabajta na sekundę -‐ i jest zawyżana przez najdroższe i najlepsze łącza. Duży obraz o wysokiej jakości (np. zdjęcie aparatem cyfrowym bez żadnej obróbki) może z kolei zajmować nawet kilka MB. W przypadku strony internetowej może to wydłużyć czas jej ładowania o kilka lub nawet kilkanaście sekund. Rozmiary pliku graficznego przekraczające kilkaset kilobajtów są już więc uznawane za “duże” i powinny pojawiać się tylko w stronach przeznaczonych dla tego typu treści.
Wprawdzie parametry połączeń internetowych ciągle wzrastają i teoretycznie czynią ten problem mniej istotnym niż kiedyś, to jednak równolegle z nimi wzrastają rozmiary naszych monitorów, a co za tym idzie rozmiary wyświetlanych obrazów. Dodatkowo, niektórzy dostawcy internetu -‐ w szczególności dla urządzeń mobilnych -‐ narzucają miesięczne ograniczenia na ilość przesyłanych danych, wymuszając posługiwanie się mniejszymi obrazkami.
Również wiele stron internetowych ma limity na dopuszczalne rozmiary użytych obrazków, np. w profilu użytkownika, lub jego podpisie. Nawet te które tego nie robią, mogą usunąć lub okroić wyjątkowo duże obrazy negatywnie wpływające na szybkość ładowania strony.
Pytanie kontrolne
Treść pytania: Który z poniższych plików graficznych ma największy rozmiar?
Odpowiedzi:
1. 600B (-‐)
2. 500KB (+)
3. 0.35 MB (-‐)
Feedback typ 2:
Feedback odpowiedź 1: Nie jest to dobra odpowiedź. Bajty są najmniejszą z przedstawionych tu jednostek. Z kolei 0.35MB przekłada się na 350KB, co również daje mniej niż 500KB.
Feedback odpowiedź 2: Zgadza się -‐ 0.35MB przekłada się na 350KB, co daje mniej niż 500KB.
Feedback odpowiedź 3: To nie jest dobra odpowiedź -‐ 0.35MB przekłada się na 350KB, co daje mniej niż 500KB.
Ekran nr 8
Tytuł: Kompresja obrazu
Etap dydaktyczny: 6
Zmniejszanie wymiarów obrazu jest najbardziej oczywistym sposobem zmniejszenia zajmowanej przez niego przestrzeni dyskowej , ale nie jedynym. Innym, równie istotnym jest tak zwana kompresja.
W podstawowej postaci, zwanej mapą bitową, obraz opisany jest poprzez listę wszystkich pikseli i określenie koloru każdego z nich. Im większa liczba kolorów, tym większa ilość miejsca jest potrzebna na taki zapis.
Rozwiązaniem jest tutaj kompresja, czyli zapisanie obrazu w innej postaci, zmniejszającej ilość wymaganego miejsca. Szczegóły tego rozwiązania różnią się w zależności od użytej techniki -‐ może to być grupowanie podobnych kolorów w wartości pośrednie lub stosowanie zaawansowanych metod obliczeniowych i skomplikowanych przekształceń. Istotą jest fakt, że technika ta pozwala zapisać ten sam obraz w bardziej poręcznej formie.
Istnieją dwa rodzaje kompresji obrazu:
1. bezstratna -‐ jakość obrazu po kompresji jest taka sama jak przed nią, i za pomocą odpowiednich algorytmów jest możliwe odtworzenie oryginału. Wadą jest zazwyczaj zajmowanie większej ilości ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU
miejsca niż druga metoda kompresji.
2. stratna -‐ jakość obrazu ulega pogorszeniu z każdą kolejną kompresją i nie jest możliwe odtworzenie oryginału w pełnej jakości. Korzyścią jest tutaj większa oszczędność miejsca, a utrata jakości jest zazwyczaj bardzo niewielka.
Ekran nr 9
Tytuł: Podstawowe formaty grafiki
Etap dydaktyczny: 6
Tak jak domeny są identyfikowane poprzez odpowiednie końcówki (np. gov, edu), tak pliki graficzne rozpoznaje się po ich formacie -‐ odpowiednim standardzie opisu danych, oznaczanym przez stosowną kombinacje znaków w ich nazwie, np. zdjeciekota.jpg
Poniżej krótka lista najczęściej spotykanych:
PYTANIE KONTROLNE
Typ Pytania: Jednokrotnego wyboru
Treść Pytania: Animacje można zapisać w formacie
1. BMP (-‐)
2. JPG (-‐)
3. PNG (-‐)
4. GIF (+)
Feedback typ 1
Feedback 1 (dobry) : Zgadza się, format ten pozwala stworzyć proste animacje poprzez łączenie statycznych obrazków w jeden ciąg i przełączanie między nimi.
Feedback 3 (zły) : To nie jest dobra odpowiedź. Format ten obsługuje tylko statyczne obrazki. Spośród wymienionych formatów, tylko GIF służy do przechowywania prostych animacji.
Ekran nr 10
Etap dydaktyczny: 7
Treść pytania: Dysponujemy obrazem BMP, o wymiarach 1000x800 pikseli, zajmującym 4MB dyskowy. Co powinniśmy zrobić przed umieszczeniem go na naszej stronie internetowej, by zapewnić jej szybkie ładowanie?
1. dokonać kompresji na format JPG (+)
2. zmniejszyć rozdzielczość (+)
3. podzielić go na dwa mniejsze obrazki (-‐)
4. wszystkie odpowiedzi są poprawne (-‐)
Feedback typ 1
Feedback 1 (dobry): Zgadza się. 4MB to ogromna wielkość w przypadku grafiki internetowej. Konwersja formatu BMP na JPG oraz zmniejszenie wymiarów powinny znacząco zmniejszyć jego ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU
rozmiar dyskowy oraz przyspieszyć czas ładowania strony.
Feedback 2 (częściowo poprawny/zły): Nie jest to poprawna odpowiedź. Należy zredukować rozmiar końcowego pliku poprzez kompresję oraz zmniejszenie rozdzielczości. Podzielenie obrazu na dwie części rozłoży rozmiar pliku na dwie różne pliki, ale da w sumie taką samą wartość -‐ w dodatku może go również uczynić nieczytelnym, jeśli będzie dokonane nieumiejętnie.
Ekran nr 11
Tytuł: Google Image Search
Etap dydaktyczny: 6
Jednym z najprostszych sposobów wyszukiwania obrazków w Internecie jest użycie wyszukiwarki Google -‐ http://google.pl. Oprócz standardowego wyszukiwania tekstu w Internecie, podczas którego może nam zasugerować wyniki obrazkowe dla niektórych tematów, posiada ona osobną zakładkę “Grafika”.
Istnieje dwie zasadnicze metody wyszukiwania obrazów. Pierwsza z nich opiera się na wyszukiwaniu ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU
tekstowym -‐ podobnie jak w przypadku normalnego wyszukiwania informacji, wpisujemy tekst kojarzący się z interesującym nas tematem. Oczywiście obrazów nie da się przeanalizować za pomocą technik FTS lub podobnych, ale istnieją inne sposoby.
Możliwa jest analiza nazwy pliku obrazu -‐ przykładowo “morzebaltyckie.jpg” dość jednoznacznie wskazuje na oczekiwany rodzaj treści i pozwala połączyć z odpowiednią kategorią wyszukiwania. Problemem może być oczywiście sytuacja, gdy nazwa pliku jest niezwiązana z tematem lub zupełnie niezrozumiała -‐ “123.jpg” być może oznacza 123 zdjęcie w aparacie cyfrowym, ale nie mówi nic o jego zawartości.
Oprócz samej nazwy, pliki zwykle posiadają też krótki opis za pomocą odpowiedniego taga (nie mylić z metatagiem) HTML -‐ służy on do udzielenia informacji o obrazie gdy ten się jeszcze nie załadował lub z jakiegoś powodu nie może być wyświetlony.
Przykładowo : <img src="http://stronaobrazu.pl/123.jpg" alt="Samochod sportowy X!"/>
Ekran nr 12
Tytuł: Google Image Search -‐ opcje wyszukiwania
Etap dydaktyczny: 6
Opcja “Narzędzia wyszukiwania” pozwala bardziej szczegółowo określić, jakiego rodzaju obrazy nas ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU
interesują, poprzez podanie kilku szczegółów technicznych. Są to m.in.
Ekran nr 13
Tytuł: Wyszukiwanie obrazem
Etap dydaktyczny: 6
Oprócz wyszukiwania tekstowego, istnieje również opcja tak zwanego “zapytania za pomocą obrazka” (ang Query by Image Content, QBIC) lub “wyszukiwania obrazów po zawartości” (ang. Content Based Image Retrieval -‐ CBIR).
Technika ta opiera się już na samej analizie graficznej zawartości obrazka, a nie jego tekstowym opisie. Użytkownik podaje gotowy obraz -‐ przechowywany u siebie na komputerze, lub z dowolnej strony internetowej -‐ a wyszukiwarka poddaje go obróbce za pomocą stosownych algorytmów. Podczas procesu analizy, wyszukiwarka staraja się zidentyfikować treść od strony graficznej i przyporządkować ją do odpowiednich kategorii. Jest to proces bardzo złożony i skomplikowany, zazwyczaj wymagający również ingerencji człowieka, by móc w pełni zaklasyfikować rezultaty w bardziej dyskusyjnych przypadkach. Odpowiednia ocena “trafności” pozwala odrzucać niepoprawne rezultaty i poprawić wyniki w przyszłych wyszukiwaniach.
Możliwe jest otrzymanie wyników w postaci “dystansu” od początkowego obrazka -‐ im większy, tym większa ilość różnic pomiędzy nimi. Różnica w tym przypadku może oznaczać zmianę kolorów oraz kształtów w obrazie i opierać się o odpowiednie techniki np. wyszukiwanie krawędzi na obrazie.
Wyszukiwarka może również rozpoznać tekst znajdujący się na obrazie, np. model telefonu lub numer budynku, i użyć tych informacji do przeprowadzenia dodatkowego wyszukiwania tekstowego.
Ekran nr 14
Tytuł: Wyszukiwanie obrazem w Google Image Search
Etap dydaktyczny: 6
Google Image Search również pozwala na przeprowadzenie wyszukiwania obrazem. Opcja ta znajduje się zaraz obok standardowego paska wyszukiwania obrazów, pod postacią ikonki kamerki.
Po jej użyciu, możemy podać adres do interesującego nas obrazu, wskazać go bezpośrednio z naszego komputera lub przeciągnąć na stosowne pole.
Otrzymany rezultat będzie kombinacją wyszukiwania tekstowego i graficznego. Otrzymamy zarówno obrazy wyglądające podobnie do wskazanego, jak też i listę stron, na których występują -‐ co pozwoli szybko ocenić, czy ich opis zgadza się z tym, czego oczekujemy. Jak wspomnieliśmy wcześniej, wyszukiwarka może również rozpoznać tekstową zawartość obrazka i wskazać nam wyniki z zaskakującą dokładnością.
Ekran nr 15
Etap dydaktyczny: 7
Treść pytania: Z jakich metod korzysta wyszukiwarka Google Image Search?
1. analiza treści obrazka (+)
2. metatagi (-‐)
3. zapytanie za pomocą obrazka (+)
4. analiza nazwy pliku (+)
Feedback typ 1:
Feedback 1 (dobry): Zgadza się. Wszystkie te metody są wykorzystywane przez Google Image Search. Dodatkowo używane są również tagi HTML, co nie jest tym samym co metatagi.
Feedback 2 (częściowo dobry): To nie wszystkie metody używane przez Google Image Search. Korzysta ono zarówno z tagów -‐ które nie są tym samym co metatagi -‐ jak też analizuje ich nazwę, a następnie próbuje zinterpretować zawartość graficzną obrazka. Możliwe jest również podanie na wejściu gotowego obrazka i wyszukanie podobnych.
Feedback 3 (zły): Prawdopodobnie pomyliłeś metatagi z tagami -‐ są to pojęcia zbliżone, ale nie tożsame. Metatagi są specyficzną kategorią tagów, przeznaczoną tylko do opisu zawartości strony i specyficznych instrukcji dla robotów indeksujących. Tagi mogą opisywac praktycznie wszystko w HTML, łącznie z obrazkami.
Oprócz tagów, Google Image search analizuje nazwę pliku obrazka, a następnie próbuje zinterpretować jego zawartość graficzną. Możliwe jest również podanie na wejściu gotowego obrazka i wyszukanie podobnych.
Ekran nr 16
Tytuł: Tagowanie obrazków
Etap dydaktyczny: 6
Jedną z dodatkowych metod opisywania obrazków są znane nam ze stron internetowych tagi, odpowiadające słowom kluczowym. Podobnie jak w tamtym wypadku, jest to lista słów kojarząca się z danym obrazkiem, np. “kobieta, blond, uśmiech” i może stanowić jedną z dodatkowych kategorii wyszukiwania.
Zasadniczą różnicą jest tutaj zastosowanie tej metody. W przypadku strony internetowej, jedna seria słów kluczowych wystarczy przeważnie do opisu całej zawartości, ewentualnie z niewielkimi zmianami dla podstron. Jest to proces stosunkowo łatwy i szybki.
W przypadku obrazków, każdy z nich wymaga najpierw oceny zawartości przez użytkownika, znalezienia odpowiednich słów -‐ które nie zawsze muszą być oczywiste -‐ i ręczne opisanie każdego z nich. Należy przy tym pamiętać, że na jednej stronie mogą być dziesiątki obrazków o różnej treści.
Z tego też powodu otagowane obrazki znajdują się zazwyczaj na specjalistycznych serwisach internetowych, przechowywujących grafikę oraz udostępniających ją dla użytkowników -‐ zwykle odpłatnie.
Procesem tagowania mogą zajmować się zarówno specjaliści, jak też i zwykli użytkownicy Internetu. Istnieją nawet strony oferujące drobne opłaty za masowe opisywanie obrazków na stosownych serwisach graficznych. Nie są to duże kwoty (odpowiednik kilku/kilkunastu groszy za tag), ale mogą stanowić zachętę dla zainteresowanych osób.
Ekran nr 17
Tytuł: Serwisy stockowe
Etap dydaktyczny: 8
Z tagowania obrazów szeroko korzystają tak zwane serwisy stockowe. Są to internetowe galerie zawierające w swoich zbiorach setki obrazów, opisanych poprzez tagi i podzielonych na stosowne kategorie. Wbudowane wyszukiwarki pozwalają na odnalezienie interesujących użytkownika treści.
Co istotne, serwisy te służą nie tylko do wyszukiwania określonych obrazków, ale umożliwiają też ich zakup i legalne wykorzystanie na swoje potrzeby. Warunki zakupu są ściśle określone i jasne dla obu stron, co zapobiega problemom z prawem autorskim i wykorzystaniem cudzej własności bez zezwolenia. Kupując tego rodzaju obrazy, mamy pewność, iż możemy umieścić go na swojej stronie internetowej, wykorzystać w artykule lub użyć w celach reklamowych.
Zaletą tego rodzaju serwisów jest również (zazwyczaj) wysoka jakość dostępnych materiałów. Wiele z nich występuje w różnych rozdzielczościach, dając użytkownikowi możliwość wybrania najodpowiedniejszej dla siebie i idealnie pasującej do jego potrzeb.
Oczywistym minusem jest konieczność uiszczania opłat, a także nie zawsze intuicyjny system tagów i kategorii. Odnalezienie stosownych obrazków na dużych serwisach może być bardzo problematyczne i zająć znaczne ilości czasu -‐ nie zawsze dając też najlepsze rozwiązania.
Należy również pamiętać, że założeniem serwisów stockowych jest udostępnianie grafiki do legalnego wykorzystania przez innych -‐ zazwyczaj odpłatnie. Jeśli interesuje nas wyłącznie umieszczenie obrazu w Internecie, służą do tego inne strony -‐ lub też własne serwery ftp.
Serwisy stockowe są szerzej omawiane w kursie “Bazy gotowych zasobów multimedialnych: rodzaje i zasady użytkowania (stocki)”.
Ekran nr 18
Etap dydaktyczny: 9
Wyszukiwanie grafiki w Internecie jest procesem bardziej złożonym niż w przypadku tekstu. Składają się na niego elementy, z którymi nie spotkaliśmy się wcześniej, lub które nie były tak istotne przy innych treściach. Dotyczy to zarówno procesu wyszukiwania, jak i wykorzystania już znalezionych treści na własne potrzeby.
Zapoznaliśmy się z częścią tych zagadnień, których znajomość pozwoli nam lepiej zrozumieć grafikę od strony informatycznej, pozwalając swobodniej posługiwać się treściami tego typu. Dotyczy to również ograniczeń w szybkości działania Internetu, z których mogliśmy nie zdawać sobie sprawy przy okazji treści czysto tekstowych, ale które mają duże znaczenie przy treściach multimedialnych. Znamy również sposoby posługiwania się popularną wyszukiwarką obrazów Google Image Search, jak również wiemy o serwisach odpłatnie oferujących grafikę do wykorzystania na różne sposoby.
Poniżej przypomnienie terminów z którymi spotkaliśmy się w trakcie lekcji.
__________________________________________________________________________________
Pytanie nr 1.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: nazwie podstawowe formaty grafiki komputerowej
Treść pytania: Które z poniższych formatów plików odnoszą się do grafiki komputerowej?
1. JPG (+)
2. MPG (-)
3. BMP (+)
4. GIF (+)
5. PNG (+)
6. PGP (-)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 9
Ekran przejścia z błędem: 9 (“Podstawowe formaty grafiki”)
Pytanie nr 2.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: potrafi zdefiniować pojęcia piksel, rozdzielczość i
kompresja dla plików graficznych
1. Rozdzielczość określa wymiary obrazu w pikselach (+)
2. Piksel jest najmniejsza jednostką obrazu monitora (+)
3. Istnieje 256 możliwych kolorów jaki może przyjąć pojedynczy piksel (-)
4. Rozdzielczość bezpośrednio wpływa na rozmiar pliku na dysku (+)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 5
Ekran przejścia z błędem: 5 (“Grafika od strony informatycznej”)
Pytanie nr 3.
Treść pytania: Wybierz prawdziwe zdania z poniższej listy.
1. Kompresja ma na celu ograniczenie rozmiaru pliku graficznego na dysku. (+)
2. Kompresja polega głównie na ścieśnieniu obrazu i zmniejszeniu jego rozdzielczości. (-)
3. Każdy rodzaj kompresji jest odwracalny. (-)
4. Kompresja dzielimy na stratną i bezstratną. (+)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 8
Ekran przejścia z błędem: 8 (“Kompresja obrazu”)
Pytanie nr 4.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wymieni możliwości budowania zapytań w
intefejsie wyszukiwawczym google images search
Treść pytania: W jaki sposób można budować zapytania w Google Image Search?
1. podając słowa kluczowe (-)
2. podając na wejściu przykładowy obraz z Internetu (-)
3. ograniczając zapytania do określonych rozmiarów i kolorów obrazków (-)
4. wszystkie odpowiedzi są prawidłowe (+)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 14
Ekran przejścia z błędem: 11 (“Google Image Search”)
Pytanie nr 5.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: zdefiniuje rolę serwisów “stockowych”
sprzedających grafikę
Treść pytania: Do czego służą serwisy stockowe?
1. Wyszukiwanie odpowiednio oznaczonych obrazków (+)
2. Legalnego zakupu obrazów i praw do ich wykorzystania (+)
3. Przechowywanie plików graficznych na własny użytek (-)
4. Automatycznego przerobienia obrazu źródłowego na różne rozdzielczości i formaty (-)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 17
Ekran przejścia z błędem: 17 (“Serwisy stockowe”)
Pytanie nr 6.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: Znajdzie grafiki do danego tematu korzystając z
narzędzia Google Image Search
Treść pytania: Chcemy odnaleźć mały, czarno-biały obrazek przedstawiający kota. W jaki sposób
możemy upewnić się, że uzyskamy najlepsze wyniki w serwisie Google Image Search?
1. słowa kluczowe opisujące zawartość obrazka, postaci “kot” (+)
2. słowa kluczowe ograniczające liczbę kolorów na obrazie, “kot czarno białe” (-)
3. słowa kluczowe ograniczające rozmiar obrazka, np. “kot mały obraz” (-)
4. w narzędziach wyszukiwania wybieramy opcje “czarno białe” (+)
5. w narzędziach wyszukiwania wybieramy opcje “ikony” (+)
6. w narzędziach wyszukiwania określamy maksymalną rozdzielczość obrazu (+)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 12
Ekran przejścia z błędem: 11 (“Google Image Search”)
Pytanie nr 7.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: sklasyfikuje formaty grafiki w zależności od jej
cech (animacja, waga pliku, kompresja]
Treść pytania: Przyporządkuj właściwości formatu graficznego do jego nazwy.
1. bmp / brak kompresji, brak animacji, duży rozmiar pliku
2. gif / kompresja bezstratna, animacja, mały rozmiar pliku
3. png / kompresja bezstratna, brak animacji, mały rozmiar pliku
4. jpg / kompresja stratna, brak animacji, mały rozmiar pliku
Punktacja: 1
Ekran pytania: 9
Ekran przejścia z błędem: 9 (“Podstawowe formaty grafiki”)
Pytanie nr 8.
1. kompresja zmniejsza rozdzielczość obrazu (-)
2. zmniejszenie ilości pikseli może pogorszyć jakość obrazu (+)
3. zwiększanie ilość pikseli w już istniejącym obrazie może pogorszyć jego jakość (+)
4. wyższa rozdzielczość pozwala na użycie większej ilości kolorów (-)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 8
Ekran przejścia z błędem: 5 (“Grafika od strony informatycznej”)
Typ lekcji: zdalna
Tytuł lekcji: Zaawansowane wyszukiwanie z wykorzystaniem Google.
·∙
wymieni możliwe operatory wyszukiwania w wyszukiwarce Google pozwalające zawęzić zakres wyszukiwania
·∙
wymieni dostępne filtry wyszukiwania w Google
·∙
zastosuje operator wyszukiwania pozwalający zawęzić poszukiwania do domeny
·∙
zastosuje operator wyszukiwania pozwalający wyszukiwać strony podobne do zadanej lub linkujące do zadanej strony
·∙
uzyska kopię nieistniejącej już strony poprzez mechanizm cache wyszukiwarki Google
·∙
Dotrze do zasobów budując zapytanie w postaci pełnych fraz, lub niepełnych fraz (zawierających lukę np. w środku)
Ekran nr 1
Tytuł: Wyszukiwanie w Google
Etap dydaktyczny: 1
Wyszukiwarka Google (http://google.pl) jest najpopularniejszym narzędziem do przeszukiwania
zasobów Internetu. Dotyczy to zarówno wyszukiwania obrazów - co omówiliśmy w trakcie
poprzedniej lekcji - jak też i różnych innych rodzajów treści. Wykupowanie przez firmę Google
innych serwisów internetowych ma również wkład w jej funkcjonowanie i pozwala na integracje
jeszcze większej ilości treści w podstawową wyszukiwarkę.
Zadanie zwykłego zapytania jest czynnością trywialną, będąca w zasięgu praktycznie każdego
użytkownika Internetu - wpisać tekst i wcisnąć enter lub kliknąć lupę. Jednak nie wszystkie
możliwości wyszukiwania są tak oczywiste i dostępne na pierwszy rzut oka. Część z nich
pozwala na otrzymanie znacznie lepszych wyników poprzez narzucenie odpowiednich
ograniczeń. Inne pozwalają na modyfikację zapytań i wyjście poza standardową formułę
wpisania kilku prostych słów kluczowych.
W trakcie tej lekcji zapoznamy się z niektórymi z tych opcji.
Ekran nr 2
Tytuł: Precyzowanie wyszukiwania
Pytanie Kontrolne
Treść pytania: Załóżmy, że chcemy wyszukiwać ważny dokument urzędowy, “Ustawę o VAT z
2014 roku”. Wiemy, że znajduje się ona na oficjalnej stronie Ministerstwa Finansów. Jakie opcje
byłyby przydatne w celu ułatwienia tego wyszukiwania? Jak sądzisz, które z nich można realnie
wykorzystać w wyszukiwarce?
Odpowiedzi:
1. ograniczenie wyszukiwania wyłącznie do domeny Ministerstwa Finansów (+)
2. ograniczenie daty wyszukiwania do 2013 roku (+)
3. określenie typu zawartości jako dokument tekstowy (+)
4. wyszukiwanie według całej frazy zamiast słów kluczowych (+)
5. wszystkie z powyższych, ale takie zapytanie byłoby zbyt skomplikowane (-)
Podpowiedzi:
Podpowiedź 1: W wyszukiwanie tekstowym możliwe było wyszukiwanie różnych kombinacji
słów oraz fraz. Wiemy, że Google używa w swojej wyszukiwarce elementów FTS.
Podpowiedź 2: Przy okazji wyszukiwania obrazów na Google Image Search wspominaliśmy o
ograniczeniu obrazków do opublikowanych np. w ciągu ostatnich 24 godzin.
Podpowiedź 3: Rozróżnienie zawartości na podstawie formatu pliku jest dla komputerów
trywialną czynnością.
Feedback typ 1:
Feedback 1 (dobry): Zgadza się, wszystkie te opcje mogą zostać użyte jednocześnie. Nie jest to
to zbyt skomplikowane, a pozwoli znacząco poprawić rezultat wyszukiwania.
Feedback 2 (częściowo dobry): Oczywiście, opcje te będą przydatne, ale czy musimy się
ograniczać tylko do nich? Żadna z wymienionych tu możliwości nie jest zbyt skomplikowana, a
użycie ich wszystkich razem znacząco poprawi rezultat wyszukiwania.
Feedback 3 (zły): Na pierwszy rzut oka może się wydawać, że umieszczenie tylu różnych
warunków w zapytaniu jest zbyt skomplikowane, ale tak nie jest. Wszystkie wymienione tu opcje
są proste do uzyskania, a znacząco poprawią rezultat wyszukiwania.
Ekran nr 3
Tytuł: Zaawansowane wyszukiwanie dla każdego
Etap dydaktyczny: 5
Używanie dodatkowych opcji w zapytaniach wyszukiwarki pozwala znacząco poprawić rezultaty.
Wprawdzie łączenie kilku różnych warunków zdarza się stosunkowo rzadko, to jeśli jesteśmy w
stanie aż tak dokładnie sprecyzować nasze wymagania, to nasze szanse odnalezienie tego co
szukamy znacznie wzrastają - zakładając oczywiście, że taka treść w ogóle istnieje.
Posługiwanie się tymi opcjami jest możliwe dla każdego i nie wymaga wielkiego wysiłku. Może
również oferować dodatkowe możliwości, które okażą się jeszcze bardziej przydatne, niż te
wymienione na poprzednim ekranie i niedostępne w tradycyjnym wyszukiwaniu.
Ekran nr 4
Tytuł: Menu “Narzędzia wyszukiwania”
Etap dydaktyczny: 6
Opcją którą poznaliśmy już przy wyszukiwaniu obrazów za pomocą Google Image Search jest
dodatkowe menu “Narzędzia Wyszukiwania”. Pełni ono podobną rolę, pozwalając za pomocą
kilku rozwijanych menu doprecyzować wyniki wyszukiwania.
Oczywiście nie jest ono dokładnie takie samo - w przypadku wyszukiwania stron internetowych
określenie kolorów nie jest zbyt przydatną funkcjonalnością, podobnie jak “język” dla obrazów.
Opcje które mamy do wyboru to:
Ekran nr 5
Tytuł: Wyszukiwanie w obrębie domeny
Etap dydaktyczny: 6
Często zdarza się sytuacja, że chcemy wyszukiwać informacji w obrębie konkretnej domeny.
Może to być sytuacja wspomniana wcześniej - poszukujemy ważnych dokumentów urzędowych i
wiemy, że znajdują się na stronie konkretnego ministerstwa.
Do takiego sprecyzowania wyników służy wpisanie w pasku wyszukiwarki opcji site: i dodanie
nazwy strony, np. site:mf.gov.pl
Oczywiście należy dodać jeszcze samą treść zapytania, a kolejność jest dowolna. Możemy
umieścić ja zarówno przed jak i po operatorze site - site:mf.gov.pl ustawy oraz ustawy
site:mf.gov.pl są zapytania równoważnymi.
Ważne: pomiędzy operatorem site a nazwą strony nie może wystąpić spacja - w przeciwnym
wypadku część po dwukropku zostanie potraktowana jako słowo kluczowe. Takie zapytanie
może nadal dać dobre efekty, ale nie spełni swojej funkcji ograniczającej domeny.
Istotną kwestią jest to, że możemy ograniczać dokładność zapytania w różnym stopniu zarówno do domen, jak i subdomen, a nawet tylko domen najwyższego poziomu (.pl, .gov). Może
to być zarówno site:mf.gov.pl, jak też i site:gov.pl lub site:finanse.mf.gov.pl
Ciekawostką jest fakt, że niektóre strony wykorzystują ten mechanizm w ramach swoich
wyszukiwarek treści. Zamiast odpowiednio organizować strukturę własnej witryny i
własnoręcznie indeksować jej zawartość, wykorzystują operator site: i wysyłają zapytanie do
Google. Zazwyczaj daje to poprawne rezultaty, ale może być uznane za nieprofesjonalne ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU
opuszczamy w końcu stronę i przenosimy się na zewnątrzną wyszukiwarkę, by za chwilę znowu
powrócić.
Pytanie kontrolne
Treść pytania: Czy zapytanie postaci site:pl vat jest poprawne?
1. TAK (+)
2. NIE (-)
Feedback typ 2
Feedback odpowiedź 1: Zgadza się - wspominaliśmy przed chwilą, że zapytanie może dotyczyć
domen najwyższego poziomu, takich jak .pl czy .gov. Jest to wprawdzie dość nietypowe
zapytanie, bo porównywalny efekt można osiągnąć wybierając język polski w opcjach
wyszukiwania, ale jak najbardziej poprawne.
Feedback odpowiedź 2: To nie jest dobra odpowiedź. Zapytanie może dotyczyć domen
najwyższego poziomu, takich jak .pl czy .gov. Nie jest to wprawdzie typowa sytuacja, bo
porównywalny efekt można osiągnąć wybierając język polski w opcjach wyszukiwania, ale jak
najbardziej poprawna.
Ekran nr 6
Tytuł: Wyszukiwanie stron podobnych
Etap dydaktyczny: 6
W niektórych przypadkach nie jesteśmy pewni jakiego rodzaju słów kluczowych użyć podczas
wyszukiwania, ale znamy konkretną stronę, która zawiera “podobne” treści. Możliwe jest
podanie jej jako podstawę wyszukiwania, a Google sam spróbuje odnaleźć strony z zawartością
podobnego typu.
W tym celu używa się operatora related:(nazwastrony) , np. related:wp.pl
Należy pamiętać, że “podobne” to pojęcie bardzo rozległe, i szczegóły działania tego operatora
nie są dokładnie opisane. Wyniki takiego wyszukiwania mogą czasem okazać się lepsze od
tradycyjnych, ale w innych przypadkach dać nam strony tylko pozornie powiązane ze źródłową.
Analogicznie, otrzymanie informacji o “braku” stron podobnych wcale nie musi być zgodne z
prawdą, a jedynie oznaczać, że algorytm wyszukiwania nie potrafił ich odnaleźć. Użycie
tradycyjnych słów kluczowych może dać nam lepsze wyniki.
Pytanie kontrolne
Treść pytania: Co oznacza wynik zero dla zapytania o strony podobne?
Odpowiedzi:
1. Nie znaleziono stron podobnych do podanej, więc na pewno nie istnieją. (-)
2. Nie znaleziono stron podobnych do podanej, ale nadal mogą one istnieć. (+)
Feedback typ 2
Feedback odpowiedź 1: Google nie jest wyszukiwarką doskonałą, a sformułowanie “podobne”
nie jest zbyt precyzyjne. Brak wyników oznacza jedynie że wyszukiwarka nie odnalazła
powiązań. Wciąż mogą one istnieć, a jedynie być ignorowane przez Google jako nie spełniające
kryteriów “podobieństwa” - które niekoniecznie zgadzają się z definicją użytkownika.
Feedback odpowiedź 2: Zgadza się. Algorytmy analizujące treść witryny i wyszukujące
“podobieństwa” nie są doskonałe, zaś w Internecie znajdują się miliardy różnych stron. Szanse iż
dana treść jest całkowicie unikatowa są naprawdę znikome.
Ekran nr 7
Tytuł: Strony wskazujące na podaną
Etap dydaktyczny: 6
Istnieje także opcja wyszukiwania stron, które zawierają odniesienia (linki) do wskazanej wychodząc w tym przypadku z założenia, że ich treść będzie w jakiś sposób powiązana z
docelową. Służy to tego operator link:(nazwastrony), np. link:wp.pl
Również i w tym wypadku niekoniecznie musi to dać oczekiwane rezultaty - odniesienie do
danej strony może np. wynikać z płatnej reklamy, a nie pokrewnej zawartości. Z tego też
powodu opcja ta bywa czasem używana do uproszczonego badania popularności strony, na
zasadzie “w ilu miejscach o mnie mówią”.
Miarodajność takich wyników może być dyskusja, ale daje pewne wstępne pojęcie do celów
amatorskiej analizy. Istnieją oczywiście znacznie lepsze narzędzia do tego celu, ale ich obsługa
jest jużbardziej skomplikowana i zajmują się nią głównie wyspecjalizowane firmy pozycjonujące
strony w Internecie.
Ekran nr 8
Tytuł: Wyszukiwanie typów plików
Etap dydaktyczny: 6
Tak jak formaty graficzne mają znaczenie przy obrazach, tak typ pliku ma znaczenie dla “całej
reszty” i jest określany w podobny sposób, 3-4 literowym skrótem. Rozróżnienia są przy tym
znacznie bardziej ogólne, określające przeznaczenie pliku - np. dokument tekstowy, prezentacja
programu PowerPoint. W przypadku Google, możliwe jest określenie oczekiwanego typu pliku
poprzez zapytanie filetype:(typ pliku)
Najbardziej istotne typy plików obsługiwane przez Google:
Przykładowo, gdy poszukujemy dokumenty tekstowego, który chcielibyśmy później móc
edytować, to zapytanie filetype:doc da najlepsze rezultaty. Jeśli interesuje nas tylko podgląd, a
nie późniejsza modyfikacja, to filetype:pdf będzie bardziej odpowiedni.
Istnieją oczywiście inne formaty, które można użyć do budowania zapytań Google, są jednak
zdecydowanie mniej popularne, jak też i bardziej wyspecjalizowane.
Ekran nr 9
Tytuł: Złożone zapytania tekstowe
Etap dydaktyczny: 6
Przy okazji omawiania wyszukiwania pełnotekstowego (lekcja 4) wspominaliśmy o kilku
metodach budowania bardziej złożonych zapytań. Zamiast zwykłego użycia pojedynczych słów
kluczowych, mogliśmy łączyć je w kombinacje, wykluczać niektóre z nich, określać czy mają
wystąpić wszystkie czy tylko część.
Wyszukiwanie w Google pozwala na użycie podobnych możliwości:
- możemy używać operatorów logicznych takich jak I (AND) oraz LUB (OR), by określić czy
koniecznie chcemy wszystkie słowa kluczowe (opcja domyślna, osiągana również przez AND),
lub tylko część z nich. Możliwe jest tworzenie całych kombinacji takich wyrażeń i dostosowanie
ich do naszych potrzeb
- wykluczenie słowa z wyszukiwania. Załóżmy, że szukamy słowa jaguar, ale chodzi nam
wyłącznie o zwierzę. Używamy wówczas operatora NOT, reprezentowanego w Google przez
znak minus, i tworzymy zapytanie jaguar -samochod
- wyszukiwanie fraz. Ujęcie ciągu słów w cudzysłów pozwala wyszukiwać całe frazy, tak jak je
podajemy. Jest to istotne w sytuacji, gdy wyszukiwanie ich osobno daje nam niezadawalające
wyniki, i łączy w kombinacje z innymi słowami, które nie są dla nas istotne.
- gwiazdka zastępuje dowolne słowo lub kombinację słów. Najlepiej sprawdza się razem z
wyszukiwaniem fraz, by uzupełnić brakującą część konkretnego wyrażenia
- wyszukiwanie dokładnie podanego słowa. Cudzysłów można używać także do pojedynczych
słów - np. w sytuacji gdy interesuje nas dokładnie taka pisownia, jaką podaliśmy, lub też gdy
Google próbuje nas usilnie korygować i podsuwać słowa, które nas nie interesują.
Jednym ze słynniejszych takich przypadków było zastępowanie przez Google wyrażenia “nie
douczona” poprzez “nie dupczone” (korekta wprawdzie wulgarna, ale wynikająca z
autentycznego działania Google i różnicy “tylko dwóch liter” pomiędzy tymi wyrazami). Z
oczywistych względów takie wyrażenie nie było celem większości wyszukujących. Sytuacja ta
została szybko poprawiona, ale pozostaje dość znanym przykładem ułomności “inteligentnych”
algorytmów wyszukiwania i tematem żartów.
Ekran nr 10
Tytuł: Zaawansowane wyszukiwanie tekstowe
Etap dydaktyczny: 8
Oprócz budowania zapytania w podstawowym interfejsie wyszukiwania Google, możemy
skorzystać z istniejącej opcji “Wyszukiwanie zaawansowane”. Dostępna jest ona z prawej strony,
pod ikonką zębatki.
Zostaniemy przeniesieni na stronę umożliwiająca dokładne sprecyzowanie naszego zapytania,
przy użyciu już poznanych opcji, jak też i kilku nowych, pokrótce opisanych w tym samym oknie.
Mimo pozornej komplikacji, strona ta prezentuje dotychczasowe opcje w łatwo modyfikowalnej
formie, umożliwiając dużą precyzję zapytań. Oczywiście jeśli nie potrzebujemy ich wszystkich, to
możemy ograniczyć się do bazowej wyszukiwarki, ale warto pamiętać o tej możliwości.
Ekran nr 11
Tytuł: Zaawansowane wyszukiwanie - pytanie kontrolne
Etap dydaktyczny: 7
Treść pytania: Która z poniższych opcji pozwoli najdokładniej wyszukać informacje o
stypendiach socjalnych na stronie uczelni “NaszaUczelnia”.
Odpowiedzi:
1. site:naszaczelnia.edu.pl “stypendia socjalne” filetype:pdf (+)
2. stypendia socjalne naszauczelnia.edu.pl:site pdf:filetype (-)
3. “stypendia” “socjalne” naszauczelnia.edu.pl:site pdf:filetype (-)
4. stypendia -socjalne site:naszauczelnia.edu.pl filetype:pdf (-)
Feedback typ 2
Feedback odpowiedź 1: Zgadza się. Operator “site” ogranicza zapytania wyłącznie do strony
uczelni, a cudzysłów zapewnia, że wyszukujemy dokładnie tej frazy. Dodatkowo określiliśmy
docelowy typ dokumentu jako tekstowy, bez opcji edycji, co powinno zapobiec wskazaniu nam
np. studenckiej dyskusji o stypendiach.
Feedback odpowiedź 2: To nie jest dobra odpowiedź. W przypadku każdego operatora
wyszukiwania google, najpierw używa się operatora, a dopiero potem nazwy strony czy rodzaju
pliku. Zarówno naszauczelnia.edu.pl:site jak i pdf:filetype są więc nieprawidłowe, i zostaną
potraktowane jako słowa kluczowe - co może poprawić wyniki, ale nie ograniczy ich w taki
sposób jak tego oczekujemy.
Feedback odpowiedź 3: To nie jest dobra odpowiedź. Cudzysłowy przy obu słowach kluczowych
są konstrukcją poprawną, ale problem tkwi gdzie indziej.
W przypadku każdego operatora wyszukiwania google, najpierw używa się operatora, a dopiero
potem nazwy strony czy rodzaju pliku. Zarówno naszauczelnia.edu.pl:site jak i pdf:filetype są więc
nieprawidłowe, i zostaną potraktowane jako słowa kluczowe - co może poprawić wyniki, ale nie
ograniczy ich w taki sposób jak tego oczekujemy.
Feedback odpowiedź 4: To nie jest dobra odpowiedź. Użycie operatora minus oznacza
wykluczenie danego słowa z wyszukiwania, zatem otrzymalibyśmy informacje o wszystkich
rodzajach stypendiów z wyjątkiem tego, które nas interesuje.
Ekran nr 12
Tytuł: Mechanizm cache
Etap dydaktyczny: 6
Terminem z którym nie spotykaliśmy się do tej pory jest tzw. “cache” (wym. kesz) - czasem
nazywane też pamięcią podręczną, chociaż szczegółowe znaczenie tego pojęcia różni się nieco
w przypadku różnych zastosowań informatycznych. W przypadku stron internetowych, chodzi o
przechowywanie kopii już odwiedzanych stron i pobieranie nowych wersji tylko wtedy, gdy
występują miedzy nimi różnice.
Jeśli kilkakrotnie odwiedzamy tą samą witrynę, a przez ten czas nie nastąpiły w niej żadne
zmiany, to nie ma potrzeby ponownie pobierać ją z Internetu - szczególnie gdy zawiera ona
duże ilości obrazów lub animacji. W większości przypadków znacznie przyspiesza to czas
ładowania i poprawia komfort korzystania z Internetu.
W przypadku Google, istnieje też inna możliwość wykorzystania tego mechanizmu - obejrzenie
poprzedniej kopii strony, wykonanej w przeszłości. Może to być kilka dni, albo kilka godzin,
zależy to już od samego działania.
Służy do tego operator wyszukiwania cache:(nazwastrony) lub też użycie zielonego trójkąta przy
wynikach wyszukiwania i wybranie opcji Kopia (lub Cached w przypadku wersji angielskiej).
W niektorych przypadkach, informacje o wynikach wyszukiwania mogą być pobierane z cache w rezultacie wyświetlając “stary” tytuł/opis strony, a po wejściu na nią otrzymamy tylko
komunikat o błędzie.
Ekran nr 13
Tytuł: Cache w praktyce
Etap dydaktyczny: 8
Jakie mogą być praktyczne zastosowania mechanizmu cache? Wyobraźmy sobie chociażby
sytuację, że nasza ulubiona strona z jakiegoś powodu nie działa - być może nastąpiła awaria, a
może wprowadzane są znaczące zmiany i została chwilowo wyłączona. Za pomocą cache
możemy zobaczyć wersję ostatnio zapisaną przez Google, na której wciąż widnieją interesujące
nas treści.
Nie wszystkie strony zezwalają na umieszczanie swoich kopii. Wśród metatagów HTML możliwe
jest zamieszczenie polecenia “nocache”, które zapobiega tworzeniu kopii. Powody takiej decyzji
zależą wyłącznie od autora strony - domyślnie opcja cache jest włączona.
Korzystanie z opcji cache pozwala czasem uzyskać dostęp do treści, na które musielibyśmy
czekać godzinami, a być może i dniami. W niektórych przypadkach strony nigdy nie wracają do
poprawnego działania, i mechanizm cache może być jedynym sposobem uzyskania zawartych na
nich informacji.
Jest to też jeden z elementów składających się na znane powiedzenie “informacja raz
umieszczona w Internecie pozostaje w nim na zawsze”. Kopia uchwycona przez mechanizm
cache może pozostać nawet po usunięciu oryginału - istnieją wręcz strony przechowujące całą
historię takich kopii. Wspomnimy o nich w późniejszych lekcjach.
Ekran nr 14
Etap dydaktyczny: 9
Istnieje wiele możliwości wzbogacenia standardowego wyszukiwania za pomocą Google. Nie
wszystkie są używane na codzień, niektóre przydają się tylko okazjonalnie, ale każda ma na celu
ulepszenie i ułatwienie wyszukiwania informacji w Internecie.
W trakcie lekcji poznaliśmy kilka z takich możliwości. Istnieją oczywiście jeszcze inne,
przeznaczone chociażby dla specjalistycznych firm pozycjonujących strony, które poszukują
zupełnie innego rodzaju informacji niż sama treść. Może to być analiza wyłącznie metadanych,
może to być obliczanie popularności strony i sieci linków.
Temat jest bardzo rozległy, ale nawet ta podstawowa wiedza powinna znacznie rozwinąć nasze
możliwości wyszukiwania informacji z pomocą Google.
Ekran nr 15
Tytuł: Podsumowanie - lista operatorów
Etap dydaktyczny: 9
Poniżej krótkie przypomnienie opcji wyszukiwania, z którymi zapoznaliśmy się w trakcie lekcji.
Oraz operatory logiczne, które możemy używać do tworzenia bardziej złożonych zapytań.
__________________________________________________________________________________
Pytanie nr 1.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wymieni możliwe operatory wyszukiwania w wyszukiwarce Google pozwalające zawęzić zakres wyszukiwania
Treść pytania: Które z poniższych operatorów służą zawężeniu wyników zapytania?
1. AND (+)
2. NOT (+)
3. OR (-)
4. wyszukiwanie frazy (+)
5. gwiazdka (-)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 9
Ekran przejścia z błędem: 9 (“Złożone zapytania tekstowe”)
Pytanie nr 2.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wymieni dostępne filtry wyszukiwania w Google
Treść pytania: W jaki sposób można przefiltrować wyniki wyszukiwania w Google?
1. Wybrać zakres dat (+)
2. Wybrać język strony(+)
3. Wskazać autora strony (-)
4. Wyświetlać tylko nieodwiedzone strony (+)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 4
Ekran przejścia z błędem: 4 (“Menu “Narzędzia wyszukiwania””)
Pytanie nr 3.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: zastosuje operator wyszukiwania pozwalający zawęzić poszukiwania do domeny
Treść pytania: Uzupełnij poniższe zapytania, zawężając wyniki wyszukiwania do domeny
mf.gov.pl dla pierwszego, i edu.pl dla drugiego.
1. “ustawa o VAT” LUKA1
2. LUKA2 “stypendia socjalne”
LUKA1 site:mf.gov.pl
LUKA2 site:edu.pl
Punktacja: 1
Ekran pytania: 5
Ekran przejścia z błędem: 5 (“Wyszukiwanie w obrębie domeny”)
Pytanie nr 4.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: zastosuje operator wyszukiwania pozwalający wyszukiwać strony podobne do podanej lub linkujące do zadanej strony
Treść pytania: Stwórz zapytanie znajdujące strony podobne do wp.pl
LUKA1
LUKA1 related:wp.pl
Punktacja: 1
Ekran pytania: 6
Ekran przejścia z błędem: 6 (“Wyszukiwanie stron podobnych”)
Pytanie nr 5.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: zastosuje operator wyszukiwania pozwalający wyszukiwać strony podobne do podanej lub linkujące do zadanej strony
Treść pytania: Stwórz zapytanie znajdujące strony wskazujące na onet.pl
LUKA1
LUKA1 link:onet.pl
Punktacja: 1
Ekran pytania: 7
Ekran przejścia z błędem: 7 (“Strony wskazujące na podaną”)
Pytanie nr 6.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: uzyska kopię nieistniejącej już strony poprzez mechanizm cache wyszukiwarki google
Treść pytania: Strona mojafirma.com.pl przestała działać trzy dni temu. W jaki sposób można
obejrzeć jej zawartość?
1. na liście wyników, przy mojafirma.com.pl użyć opcji “kopia” (+)
2. określić datę wyszukiwania na okres sprzed awarii, np. tydzień wstecz (-)
3. wyszukiwać poleceniem cache:mojafirma.com.pl (+)
4. nie da się (-)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 13
Ekran przejścia z błędem: 12 (“Mechanizm cache”)
Pytanie nr 7.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: Dotrze do zasobów budując zapytanie w postaci
pełnych lub niepełnych fraz (zawierających lukę np. w środku)
Treść pytania: Jeśli znamy tylko część wyrazów składających się na interesujące nas zapytanie,
możemy:
1. użyć gwiazdki by zastąpić dowolne słowo (+)
2. użyć gwiazdki i cudzysłowa, by zastąpić część frazy (+)
3. użyc operatora like: (-)
4. użyć operatora related: (-)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 9
Pytanie nr 8.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wymieni możliwe operatory wyszukiwania w wyszukiwarce Google pozwalające zawęzić zakres wyszukiwania
Treść pytania: Które z poniższych operatorów zwiększą ilość wyników wyszukiwania?
1. AND (-)
2. NOT (-)
3. OR (+)
4. wyszukiwanie frazy (-)
5. gwiazdka (+)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 9
Typ lekcji: zdalna
Tytuł lekcji: Identyfikowanie nowych i wiarygodnych źródeł danych. Weryfikowanie prawdziwości informacji.
·∙
wymieni kryteria kluczowe dla oceny wiarygodności strony internetowej
·∙
wyliczy z jakich metod w Internecie można korzystać w celu weryfikacji wiarygodności treści
·∙
zaproponuje skuteczną strategie ustalenia autora strony (i kompetencji tej osoby), kiedy ostatnio była modyfikowana
·∙
wykryje liczbę archiwalnych snapshotów witryny w serwise http://archive.org/web/ dla zadanej strony i daty
Ekran nr 1
Tytuł: Wiarygodność informacji
Etap dydaktyczny: 1
Na dotychczasowych lekcjach zapoznaliśmy się z technicznymi podstawami funkcjonowania
Internetu, sposobami publikacji, opisywania i wyszukiwania treści, zarówno tekstowych, jak i
graficznych. Znamy metody precyzowania zapytań i ich modyfikacji w zależności od naszych
potrzeb.
Przed nami jeszcze jedna istotna kwestia - ocena wiarygodności wyszukanych informacji. Treści
pozornie prawdziwe, mogą okazać się pół-prawdami, opierać się na błędnych przesłankach, być
efektem czyjegoś żartu lub próbą oszustwa. Czasem jest to zamierzone, czasem jedynie kwestią
przypadku, lub też niepełnych informacji. Wiarygodność to temat rzeka, którego nie sposób
rozstrzygnąć w jednoznaczny sposób - ani w Internecie, ani w pozostałych mediach.
Istnieją jednak sposoby pomagające w tym trudnym zadaniu - z częścią z nich zapoznamy się w
ramach tej lekcji.
Ekran nr 2
Tytuł: Wiarygodność w wyszukiwarce
Treść pytania: W trakcie ostatniej lekcji poznaliśmy różne opcje wyszukiwania treści w Google,
za pomocą dodatkowych operatorów i filtrów. Część z nich może być wykorzystana jako pomoc
przy wyszukiwaniu wiarygodnych źródeł informacji. Jak sądzisz, które to opcje?
1. ograniczenie daty treści (+)
2. ograniczenie wyszukiwania do domeny (+)
3. wyszukiwanie stron podobnych (-)
4. operatory logiczne (-)
Podpowiedzi
Podpowiedź 1: Można założyć, że treści publikowane na stronach urzędowych oraz instytucji
edukacyjnych mają zazwyczaj wyższą jakość niż w przypadku stron komercyjnych - szczególnie
tych mniej znanych.
Podpowiedź 2: Czy informacja publikowana kilka/naście lat temu może być nadal aktualna?
Feedback typ 1:
Feedback 1 (dobry): Zgadza się. Oczywiście nie wystarczy to, by mieć pewność, że dana treść
jest wiarygodna, ale pozwoli uniknąć dotarcia do informacji przestarzałych i nieaktualizowanych
od lat, jak również wyszukać - być może w pierwszej kolejności - informacji na oficjalnych
źródłach.
Feedback 2 (częściowo dobry): Owszem, to jedna z możliwości, ale można pójść krok dalej.
Możemy ograniczyć wyszukiwanie do domen urzędowych lub edukacyjnych, które zazwyczaj
mają lepszej jakości treści, jak również sprecyzować datę, by uniknąć przestarzałych informacji
sprzed kilku/nastu lat. Oczywiście nie wystarczy to, by mieć pewność, że dana treść jest
wiarygodna, ale stanowi pewien punkt wyjściowy.
Feedback 3 (zły): Opcje te niewiele nam pomogą. Wyszukiwanie “stron podobnych” nie zawsze
daje rezultaty, jakich byśmy oczekiwali, a operatory logiczne służą tylko do budowy zapytania.
Nie istnieje operator “RZETELNE”, a dodawanie “wiarygodne” do zapytania również wiele nie
pomoże.
Zamiast tego, możemy ograniczyć wyszukiwanie do domen urzędowych lub edukacyjnych, które
zazwyczaj mają lepszej jakości treści, jak również sprecyzować datę, by uniknąć przestarzałych
informacji sprzed kilku/nastu lat. Oczywiście nie wystarczy to, by mieć pewność, że dana treść
jest wiarygodna, ale stanowi pewien punkt wyjściowy.
Ekran nr 3
Tytuł: Nie ma prostych rozwiązań
Etap dydaktyczny: 5
Ustalenie wiarygodności treści nie jest sprawą łatwą. Wymienione w poprzednim pytaniu opcje
wyszukiwania stanowią pewną pomoc, ale są tylko początkiem problemu. Nie istnieje prosty
operator wyszukiwania pozwalający automatycznie wybierać strony rzetelne i wiarygodne.
Nawet gdyby istniał, na pewno byłby nadużywany, tak jak działo się to ze słowami kluczowymi,
i szybko stracił na znaczeniu.
Ponadto, nawet wspomniane opcje nie zawsze są pożądane - być może interesują nas starsze
treści, lub informacje które normalnie nie znajdują się na stronach urzędowych. Musimy
wówczas korzystać z innych metod oceny wiarygodności, z którymi zapoznamy się w trakcie
lekcji. Żadne z nich nie dają stuprocentowej gwarancji, że dana strona jest rzetelnym źródłem
informacji, ale wszystkie z nich stanowią pewną pomoc w ocenie.
Ekran nr 4
Tytuł: Kryteria wiarygodności strony internetowej
Etap dydaktyczny: 6
Pierwszą rzeczą, z której należy sobie zdać sprawę, jest rozróżnienie pomiędzy prawdziwością
danej informacji, a wiarygodnością jej źródła. Pojęcia te są wprawdzie powiązane, ale nie
tożsame. Definicja prawdziwości informacji jest dość czytelna - czy dana treść pokrywa się ze
stanem faktycznym… co nie zawsze jest możliwe do ustalenia. Nowe fakty mogą znacząco
wpłynąć na poprzednio opublikowaną treść, wymuszając jej aktualizację lub też zupełną zmianę.
Informacje mogą czasem opierać się (świadomie lub nie) o spekulacje, niepełne dane, lub być
zafałszowane przez inne źródła. Prawdziwość jest kwestią bardzo płynną i zmienną.
W przypadku wiarygodności, głównym pytaniem jest “czy dane źródło jest godne zaufania” - na
co również nie ma prostej odpowiedzi. Istnieje kilka czynników, które mogą składać się na ocenę
danego źródła jako “istnieje duża szansa, że publikowane tam informacje są prawdziwe”, ale
pewności nie można mieć nigdy.
Szczegółowy podział i nazewnictwo tych czynników może być kwestią subiektywną, jak również
znacznie bardziej szczegółową. W uproszczeniu jednak możemy skupić się na kilku kwestiach.
1. autorstwo treści - kto stworzył treść, jakie ma kompetencje, czy można się z nim
skontaktować, czy da się odnaleźć informacje o nim w Internecie lub instytucji/firmie która
reprezentuje
2. aktualność treści - czy informacje są na bieżąco aktualizowane, odnośniki nie prowadzą do
nieaktywnych stron, lub czy istnieją bardziej współczesne wersje artykułów
3. obiektywność informacji - kwestia bardzo trudna do ustalenia, ale możemy założyć, że
zamieszczanie na stronie np. reklam producenta telefonów komórkowych a jednoczesne
stworzenie rankingu produktów tego typu będzie miały wpływ na wiarygodność treści.
4. kwestie techniczne - szeroko rozumiany “profesjonalizm” w wykonaniu strony. Czy wszystkie
odnośniki działają, obrazki są poprawnie wyświetlane, teksty mieszczą się w okienkach itd.
Wychodzimy tu z założenia, że osoba wkładający duży wysiłek w stworzenie strony będzie mniej
skłonna publikować na niej treści o wątpliwej jakości.
Przyjrzymy się bliżej dwóm pierwszym punktom.
Ekran nr 5
Tytuł: Informacje o autorze
Etap dydaktyczny: 6
Kluczową częścią wiarygodności danej strony internetowej jest jej autor, czyli osoba
bezpośrednio publikująca na niej treści. Stwierdzenie to jest pozornie oczywiste, jednak nie
zawsze o nim pamiętamy i zdajemy sobie sprawę z jego wagi.
Wiemy, że w epoce Web 2.0, praktycznie każdy może być autorem treści w Internecie i w ciągu
kilku minut stworzyć coś własnego. Proces ten jest wielokrotnie łatwiejszy niż w przypadku
innych mediów i nie wymaga właściwie żadnej wiedzy. Autor nie jest w żaden sposób
zobowiązany do podpisania się, mogąc posługiwać się pseudonimem, lub też zupełnie
anonimowo.
Oczywiście nie ma reguły stwierdzającej że użytkownik anonimowy nie może stworzyć treści
wysokiej jakości. Zdecydowanie bardziej można jednak zaufać komuś kto podpisuje się z imienia
i nazwiska oraz pozwala na bezpośredni kontakt ze swoją osobą.
Dobrze zrobiona strona powinna zawierać sekcję “Kontakt”, zawierającą aktualny i działający
adres e-mail oraz pozostałe dane kontaktowe. Nie podawanie tych danych lub ich nieaktualność
może być potencjalnym znakiem ostrzegawczym - lub też po prostu oznaką nieuwagi i nie
przykładania się do struktury strony.
Potwierdzenie kompetencji autora często występuje w dodatkowej sekcji pod artykułem, np. “X
jest profesorem doktorologii na Uniwersytecie Akademickim” (http://profesor-iksinski.uniakad.edu.pl).
W razie wątpliwości, możliwe jest sprawdzenie dodatkowych informacji pod podanych
odnośnikiem i potwierdzenie kompetencji autora. W razie braku bezpośredniego odnośnika
można wyszukać więcej informacji wpisując jego dane w wyszukiwarce.
Ekran nr 6
Tytuł: Autorstwo ciąg dalszy
Etap dydaktyczny: 6
Oprócz danych o samym autorze, znaczenie ma również nazwa domeny. Domeny typu .gov
(urzędowe) lub .edu (instytucje edukacyjne) nie są dostępne dla każdego i wymagają spełnienia
określonych warunków, co siłą rzeczy wymaga większej dbałości o treść. Informacje pochodzące
z takich źródeł są zdecydowanie bardziej godne zaufania niż z domen typowo komercyjnych,
takich jak .com, lub mających wyłącznie końcówkę krajową, np. http://domena.pl
Inną istotną kwestią jest odpowiednie oznaczenie informacji nie pochodzących bezpośrednio od
autora strony lub artykułu. Informacje z innych źródeł powinny być wyraźnie oznaczone
stosowną informacją, pozwalając odbiorcy na ewentualne późniejsze potwierdzenie ich
prawdziwości - jak też i zapobiegając przypisaniu sobie autorstwa cudzej treści.
Warto również zwrócić uwagę na jakość tych odnośników - czy są to badania naukowe, oficjalne
dane statystyczne, a może tylko wypowiedzi losowych osób, których profesjonalizmu nie można
jednoznacznie potwierdzić. Poważny artykuł nie powinien odnosić się do np. prywatnego bloga z wyjątkiem szczególnych przypadków rodzaju “na swoim blogu (odnośnik) WażnyPolityk napisał
co następuje...”, przy założeniu, że jest to powszechnie znany sposób komunikacji danej osoby.
Należy przy tym pamiętać, że w przypadku większych portali internetowych, nie wszystkie osoby
zajmują się publikacją informacji. Część z nich jest odpowiedzialna za stronę techniczną odnośniki, szatę graficzną, poprawne działanie systemu rejestracji itd. Wprawdzie wszyscy z nich
składają się na ogólną jakość strony, to jednak ich wpływ nie jest jednakowy.
Ekran nr 7
Tytuł: Problemy z autorstwem
Etap dydaktyczny: 8
Jednym z najpopularniejszych źródeł wiedzy w Internecie jest Wikipedia - elektroniczna
encyklopedia współtworzona przez samych internautów. Stanowi ogromne źródło informacji z
różnych dziedzin wiedzy i często jest pierwszą stroną, jako odwiedza się podczas wyszukiwań.
Większość artykułów jest pisana w przystępny sposób, pozwalając szybko przyswoić
podstawowe informacje na wybrany temat.
Największa zaleta Wikipedii jest jednak również jej największa wadą. Treść może być
zmodyfikowana przez dowolną osobę, anonimowo i bez informowania innych użytkowników,
stawiając ich przed faktem dokonanym - lub też pozostać niezauważona przez dłuższy czas, a
zawierać błędne informacje. W skrajnych przypadkach potrafi to prowadzić do swoistych “wojen
edycyjnych”, w których kilka osób dokonuje sprzecznych ze sobą zmian w krótkich odstępach
czasu. Istnieją oczywiście pewne zasady i standardy, dzięki którym sytuacje takie zostają w
końcu zażegnane, jednak potencjalne ryzyko zawsze istnieje.
Ponieważ autorstwa tekstu nie da się przypisać jednej osobie, Wikipedia opiera się również na
podawaniu źródeł informacji. Praktycznie pod każdym artykułem można znaleźć listę
odnośników do cytatów z mediów elektronicznych, opracowań naukowych, strony domowej
opisywanej firmy lub osoby, itp. Informacje te są już zazwyczaj podpisane przez konkretne osoby
i bardziej wiarygodne - pozwalając zweryfikować treść artykułu Wikipedii oraz dokładniej
zapoznać się z tematem.
Wikipedia jest bardzo specyficznym źródłem informacji. Na potrzeby amatorskie i szybkiego
zrozumienia “co to jest X?“ może być zupełnie wystarczająca. W przypadku “poważniejszych”
treści, jak np. prac naukowych lub artykułów mających stanowić dokładne omówienie tematu nie jest to już dobre rozwiązanie. Anonimowość treści oraz możliwość łatwej edycji może
sprawić, że zamieszczony przez nas odnośnik do Wikipedii będzie zawierał inne treści niż
zamierzaliśmy przekazać, lub, co gorsza, będzie w trakcie “wojny edycyjnej”. Bezpośrednie
odnośniki do Wikipedii nie są zwykle akceptowane jako “poważne” źródło informacji.
Warto również pamiętać, że Wikipedia jest tylko najbardziej znaną stroną tego typu, a podobne
sytuacje mogą się powtarzać dla innych anonimowo edytowalnych zbiorów informacji.
Pytanie kontrolne
Treść pytania: Czy odnośniki z Wikipedii są uznawane za bardziej wiarygodne niż artykuły na
niej?
Odpowiedzi:
1. TAK (+)
2. NIE (-)
Feedback typ 2:
Feedback odpowiedź 1: Zgadza się. Oczywiście nigdy nie ma stuprocentowej gwarancji, że
jakość wyjściowego odnośnika będzie bez zarzutu, ale zazwyczaj nie będzie on podlegał
anonimowej edycji i posiada konkretnego autora.
Feedback odpowiedź 2: Oczywiście nigdy nie ma stuprocentowej gwarancji, że jakość
wyjściowego odnośnika będzie bez zarzutu, ale zazwyczaj nie będzie on podlegał anonimowej
edycji i posiada konkretnego autora. Możliwe jest sprawdzenie jego kompetencji, co nadaje mu
większą wiarygodność niż nikomu nieznani autorzy artykułu Wikipedii.
Ekran nr 8
Tytuł: Autentyczność źródeł
Etap dydaktyczny: 6
Na ostatnich kilku ekranach przewija się ciągle tematyka źródeł. Wikipedia, pomimo swoich
niedoskonałości, dość rygorystycznie przestrzega zasady bazowania swoich treści na
zewnętrznych źródłach. Jakość tych źródeł bezpośrednio przekłada się na wiarygodność treści, w
której są cytowane. Należy tutaj pamiętać o kilku rzeczach.
Źródła nie są sobie równie. Używanie jako “źródła” anonimowego blogu internetowego,
wiadomości z forum internetowego lub pojedynczego wpisu na serwisie społecznościowym
należy do zupełnie innej kategorii niż cytowanie opracowania naukowego lub oficjalnych
dokumentów urzędowych.
Samo podanie “źródła” nie wystarczy. W niektórych przypadkach możliwe jest tworzenie
odniesień do fikcyjnych źródeł, nie mających żadnego potwierdzenia w rzeczywistości. Przy
powoływaniu się na źródło internetowe, powinno być dostępne łącze lub dokładna nazwa/tytuł,
umożliwiająca jego odnalezienie i potwierdzenie.
Należy przy tym pamiętać, że autor powołujący się na fikcyjne źródła może argumentować, że
były one dostępne, ale np. strona internetowa “już nie działa”. Nie musi to oczywiście
automatycznie oznaczać braku autentyczności - ale może na niego wskazywać. Pamiętajmy
również, że opracowania naukowe - stanowiące wysokiej jakości materiały źródłowe - nie są
zwykle przechowywane na prywatnych serwerach oraz są publikowane w specjalistycznej prasie
ze swojej dziedziny.
Istnieją specjalne wyszukiwarki skupiające się na wyszukiwaniu tego rodzaju publikacji, np.
Google Scholar http://scholar.google.com. Przeszukuje ona szeroką bazę publikacji naukowych,
analizuje liczbę cytatów i stosuje inne metody FTS w celu ich sortowania - a przede wszystkim,
pozwala potwierdzić, czy “cytowany” w treści dokument faktycznie istnieje. W odróżnieniu od
standardowego wyszukiwania, widoczni są autorzy, dane o publikacji i inne informacje,
pozwalające potwierdzić naturę tekstu jako źródła naukowego.
Oczywiście i taki system nie jest nieomylny - teoretycznie istnieje możliwość, że źródło jest na
tyle nowe i oryginalne, że jeszcze nie zostało uwzględnione w bazie, a mimo to stanowi
wysokiej jakości materiał naukowy. Szanse na to są jednak dość niewielkie.
Możemy również wyszukać informacje o autorze źródła - lub też samej strony której
wiarygodność podajemy w wątpliwość - korzystając z bazowej wyszukiwarki Google. Zarówno
za pomocą prostych słów kluczowych, jak też i szukając odniesień stron podobnych lub
mających odnośniki do obecnej. W przypadku tych ostatnich, należy oczywiście rozróżnić
odnośniki typowo reklamowe, od cytowania treści - interesują nas te drugie.
Ekran nr 9
Etap dydaktyczny: 7
Treść pytania: Które źródła używane jako odnośniki w artykule są najmniej godne zaufania?
Odpowiedzi:
1. blog pisany pod pseudonimem (+)
2. artykuł na Wikipedii (+)
3. dokument umieszczony na domenie typu .gov (-)
4. publikacja dająca się odnaleźć na Google Scholar lub porównywalnej wyszukiwarce zasobów
akademickich (-)
Feedback typ 1:
Feedback 1 (dobry): Zgadza się - dokumenty urzędowe i publikacje, które faktycznie istnieją są
znacznie bardziej wiarygodne niż anonimowe blogi lub artykuły na Wikipedii, nie mające
konkretnego autora.
Feedback 2 (częściowo dobry): To jeszcze nie wszystko. Zarówno anonimowe blogi, jak i artykuły
na Wikipedii do których nie można przypisać konkretnej osoby są znaczniej mniej wiarygodne
niż dokumenty urzędowe lub faktycznie istniejące publikacje naukowe.
Feedback 3 (zły): To nie jest dobra odpowiedź. Zarówno dokumenty urzędowe i publikacje
naukowe są powiązane z konkretnymi osobami lub instytucjami, których kompetencje można
łatwo potwierdzić. W przypadku anonimowych blogów czy artykułów Wikipedii, autorem może
być każdy - w tym osoba nie mająca pełnej wiedzy na dany temat.
Ekran nr 10
Tytuł: Aktualność stron internetowych
Etap dydaktyczny: 6
Kolejną istotną kwestią jest aktualność stron internetowych. W większości przypadków, na
stronie występuje fragment tekstu informujący odwiedzających o dacie ostatnich zmian. W
przypadku artykułu może to być data publikacji, z ewentualną notką w postaci “edytowano o X”.
Czasem może to być tekst na dole strony informujący “ostatnia aktualizacja - 11.12.2013”.
Jednak nie zawsze jest to takie oczywiste. Strona może mieć elementy które wydają się
wskazywać na ciągłą aktualizację, np. wbudowany kalendarz, wymieniający użytkowników
mających danego dnia imieniny. Może to być oprogramowanie pobierające najnowsze wpisy
autora na Twiterze i umieszczające je na stronie, stwarzając pozory iż ciągle zajmuje się
aktualizacją. System taki działa jednak automatycznie i nie ma wiele wspólnego z autorem
strony dokonującym jakichkolwiek zmian.
Podobnie nie możną łączyć aktualności źródeł w odnośnikach z aktualnością interesującej nas
treści. Jest całkowicie możliwe, że łącze zamieszczone przez autora kilka lat temu jest ciągle
aktualizowane i wszystkie informacje są dodawane na bieżąco. Świadczy to o dobrze wybranych
źródłach, ale nie wynika w żaden sposób z wysiłku autora - a po przejściu wystarczających
zmian, mogą one równie dobrze zaprzeczać informacjom podanym w treści oryginalnej.
Nie należy również mylić daty aktualizacji treści z informacjami zamieszczonymi czasem na dole
strony i dotyczącymi np. licencji na oprogramowanie użyte na stronie. Czasem może to być
faktyczna data utworzenia strony (wtedy wykupiono licencje), ale nie ostatniej aktualizacji
zawartych tam treści.
Co jednak zrobić w sytuacji, gdy nigdzie nie widać żadnej daty aktualizacji?
Ekran nr 11
Tytuł: Archiwa stron internetowych
Etap dydaktyczny: 6
Wspominaliśmy poprzednio o mechanizmie cache, pozwalającym Google na przechowywanie
kopii strony i aktualizowanie jej co jakiś czas. Może on służyć np. do odwiedzenia kopii strony w
razie awarii, lub sprawdzeniu co uległo zmianie od poprzedniego razu.
Mechanizm cache pozwala jednak na znacznie więcej, umożliwiając zapisanie praktycznie całej
historii istnienia witryny - od początku jej istnienia aż do wersji najnowszej. Wymaga to jednak
skorzystanie ze specjalnej oferującej taką usługą, gdyż Google usuwa swoje cache po pewnym
okresie czasu. Są to tak zwane archiwa internetowe.
Przykładem takiej strony jest http://web.archive.org , przechowująca kilkaset miliardów
zapisanych kopii stron. Korzystając z wbudowanej wyszukiwarki, podajemy adres strony
docelowej i możemy obejrzeć jej archiwalne wersje, przełączając pomiędzy różnymi datami.
Istnieją oczywiście pewne ograniczenia - nie wszystkie podstrony i łącza wychodzące od strony
są zapisywane. Ideą nie jest zapisanie wszystkiego - byłoby to problematyczne ze względu na
ogromne wymagania przestrzeni dyskowej oraz poziom zapętlenia połączeń w bardziej
rozbudowanych witrynach. Obecne działanie pozwala jednak na szybkie sprawdzenie ogólnego
wyglądu strony w danym okresie czasu.
Przeglądanie archiwalnych wersji strony może służyć sprawdzeniu jej wiarygodności. Możliwe
jest ocenienie jej wieku i modyfikacji jakie zaszły w trakcie jej funkcjonowania - być może
wieloletnia historia nie przekłada się na żadne zmiany treści, a informacje na niej zawarte
pochodzą sprzed kilku lat. Z kolei inna strona mogła powstać niedawno i nikt nad nią nie
pracuje, zadowalając się jednorazową publikacją treści.
Nie jest to wprawdzie metoda doskonała i może nie działać w przypadku niektórych stron, ale
zawiera ogromną ilość informacji. Wnioski jakie można wyciągnąć z jej używania zależą już tylko
od użytkownika.
Pytanie kontrolne
Treść pytania: Czy autor danej strony może zapobiec jej wyświetleniu w archiwum?
1. TAK - możliwe jest zakazanie robotom indeksujących tworzenie kopii strony poprzez
odpowiednie metatagi
2. NIE - proces tworzenie kopii strony jest automatyczny i niezależny od jej autora
Feedback typ 2
Feedback odpowiedź 1: Zgadza się - przy omawianiu cache na poprzedniej lekcji,
wspominaliśmy o specjalnej instrukcji “nocache”, która zapobiega tworzeniu kopii przez roboty
indeksujące. Domyślnie jest ona wyłączona, ale decyzja o jej użyciu zależy tylko od autora.
Feedback odpowiedź 2: To nie jest dobra odpowiedź. Przy omawianiu cache na poprzedniej
lekcji, wspominaliśmy o specjalnej instrukcji “nocache”, która zapobiega tworzeniu kopii przez
roboty indeksujące. Domyślnie jest ona wyłączona, ale decyzja o jej użyciu zależy tylko od
autora.
Ekran nr 12
Tytuł: Opinie użytkowników
Etap dydaktyczny: 6
Najbardziej subiektywną kategorią oceniającą rzetelność danej strony są oczywiście jej
użytkownicy. Ich opinie mogą przejawiać się na wiele różnych sposobów. Strona internetowa
może mieć otwartą “księgę gości”, w której odwiedzający mogą wystawić swoje opinie - nie
zawsze pochlebne. Do wielu artykułów można dodawać komentarze, odnoszące się do ich treści
i jakości.
W obu tych przypadkach zależy to oczywiście od popularności strony - tylko niewielki ułamek
odwiedzających publikuje jakiekolwiek komentarze - ale blokowanie takiej możliwości może źle
świadczyć o autorze strony. Zdarzają się przypadki pozornej swobody dodawania komentarzy,
kończące się jednak usuwaniem co bardziej “kłopotliwych” i niewygodnych, pozostawiając
jedynie te pochlebne i zgadzające się z autorem.
Oczywiście działa to również w drugą stronę - w wielu przypadkach wypowiedzi użytkowników
nie mają wiele wspólnego z treścią strony, a są tylko przejawem nadużywania anonimowości w
Internecie, wulgaryzmów bądź próbą reklamy innej strony.
Rozwinięciem tej idei są recenzje użytkowników i strony specjalizujące się w ich zamieszczaniu.
Zazwyczaj dotyczą one różnego typu sklepów internetowych, chociaż mogą odnosić się również
do innego rodzaju usług - także stacjonarnych, jedynie reklamujących się w sieci. Zebranie w
jednym miejscu znacznej ilości opinii pozwala na w miarę dokładną ocenę jakości strony
docelowej - chociaż nadal bardzo subiektywną.
Recenzje takie dotyczą w znacznej mierze stron komercyjnych, a nie informacyjnych, ale
praktyka oceniania treści przez użytkowników może przejawiać się również w postaci “polubień”
artykułu na serwisach społecznościowych, np. Facebook lub mini-ankiet.
Ekran nr 13
Tytuł: “Sieć zaufania”
Etap dydaktyczny: 6
Jedną z metod oceny rzetelności strony, łączącą recenzje użytkowników i łatwość obsługi, jest
użycie specjalnych dodatków do przeglądarek internetowych - “Web of Trust” (z ang. “sieć
zaufania”).
Ideą działania takich programów jest budowanie przez użytkowników opinii o stronach
internetowych i udostępnianie tych informacji innym osobom. Ocena jest tworzona na
podstawie mini-ankiety, które można dobrowolnie uzupełnić podczas przeglądania strony.
Użytkownik ocenia stopień zaufania, jak również czy zawartość jest odpowiednia dla dzieci.
Możliwe jest również zamieszczenie krótkiego komentarza uzasadniającego swoją ocenę.
Pozostali użytkownicy widzą ją w postaci graficznej, jako odpowiedniego koloru kółko,
zabarwione według stopnia zaufania - zielony dla stron zaufanych, żółty gdy należy zachować
ostrożność i czerwony dla stron wątpliwej jakości. Pojawia się ono zarówno podczas
przeglądania strony, jak i przy wynikach wyszukiwania, a w przypadku stron niezaufanych,
wyświetla ostrzeżenie przed ich odwiedzeniem.
Programy tego typu są proste w obsłudze i bardzo popularne, pozwalając na szybką ocenę
strony i zapoznanie się z opinią innych. Nie są jednak narzędziem doskonałym i pozbawionym
wad. Opierają się w końcu na subiektywnych odczuciach użytkowników, które nie zawsze muszą
pokrywać się z rzeczywistością. W przypadku mniej popularnych stron można bardzo łatwo
zmienić ich ocenę na negatywną - nawet na zasadzie “żartu”, bez szczególnego uzasadnienia.
Nie są to częste przypadki, a same programy mają - zdaniem autorów - odpowiednie
mechanizmy zapobiegające tego typu praktykom, ale należy pamiętać, że się zdarzają.
Ekran nr 14
Tytuł: Serwisy Q&A
Etap dydaktyczny: 6
Opinie użytkowników, zarówno w postaci recenzji na portalach internetowych, jak i z użyciem
dodatków do przeglądarek są jednym ze sposobów oceny rzetelności danej strony i informacji
na nich zawartych.
Specyficzną kategorią stron internetowych są tak zwane “serwisy Q&A” (od angielskiego
Question&Answers - pytania i odpowiedzi). Pozwalają one użytkownikom zadawać pytania na
różne tematy, otrzymywać odpowiedzi od innych, wybierać i oceniać najlepsze - tworząc w
rezultacie system rankingowy, w którym dobre odpowiedzi są dobrze wyróżnione, a pomocni
użytkownicy łatwo rozpoznawalni.
Teoretycznie możliwe jest również używanie takich serwisów do zapytań o wiarygodność stron
internetowych. Pytanie typu “czy strona X jest godna zaufania”, zadane na np. Yahoo Answers
(http://answers.yahoo.com/) może otrzymać kilka odpowiedzi, o różnej jakości, pozornie
odpowiadające użytkownikowi na pytanie.
Problemem jest jednak kwestia tego, na ile wiarygodne są same takie odpowiedzi. Użytkownik
może być ekspertem w jednej dziedzinie i być dobrym źródłem informacji na różne tematy,
jednak nie być obiektywny w ocenie strony internetowej. Być może wynika to z braku wiedzy,
uprzedzeń do autora, przyzwyczajenia do używania innych stron o podobnej tematyce, wpływie
lepszej reklamy. Być może lepsze byłoby zapytanie o konkretną informację z danej strony - co
pozwoliłoby na umieszczenie odnośników i źródeł ją potwierdzających.
Jednak istota problemu może również tkwić w zupełnie innym miejscu.
Ekran nr 15
Tytuł: Problem z ocenami “użytkowników”
Etap dydaktyczny: 8
Jedną z plag współczesnego Internetu są zautomatyzowane programy publikujące na wszelkich
możliwych stronach reklamy produktów, serwisów oraz fałszujące pozytywne odpowiedzi i
udające prawdziwych recenzentów. Noszą one nazwę “botów” lub “spambotów”. Spotykamy się
z nimi praktycznie wszędzie - rozsyłają nam wiadomości pocztą elektroniczną o atrakcyjnych
ofertach pracy lub niezwykłych wyrobach medycznych. Publikują dziesiątki wiadomości na
forach internetowych, zamieszczając odnośniki do różnych stron o wątpliwej reputacji.
Zamieszczają komentarze pod popularnymi artykułami, tworząc identyczne wiadomości w
minimalnym odstępie czasu, lub też zaburzając wyniki ankiet.
Wykrywając na stronie Q&A zapytanie zawierające nazwę strony, którą “reprezentują”, mogą od
razu pojawić się i zaoferować swoją “opinię” - będąca tak naprawdę uprzednio przygotowaną
formułką reklamową, nie mająca nic wspólnego z odpowiedzią na jakiekolwiek pytanie. Co
więcej, nawet samo zapytanie może być utworzone przez takiego “użytkownika” i grupę
połączonych z nim botów.
Rozpoznanie ich może być dość proste dla doświadczonych użytkowników, ale nie zawsze jest
oczywiste i może wprowadzić w błąd niejednego internautę. Wsród cech mogących wskazywać
na automatyczną wypowiedź są łamana angielszczyzna (lub język używany na stronie),
bezkrytyczny stosunek do danej strony/firmy, częste używanie sformułowań osobowych w
rodzaju “Ja, moja rodzina”, powtarzanie się identycznej wypowiedzi autorstwa innego
“użytkownika”.
Inną praktyką jest odpłatne publikowanie pozytywnych recenzji, nie mających wiele wspólnego
z rzeczywistymi odczuciami. W Internecie istnieją ogłoszenia poszukujące (lub oferujące) tego
rodzaju “recenzentów”, najlepiej potrafiącymi udawać różnych użytkowników, tworzyć wiele
kont na różnych stronach, korzystając z różnych adresów IP. Rzetelność takich informacji jest
znikoma, ale ponieważ są tworzone przez żywych ludzi, nie jest łatwo rozróżnić je od
prawdziwych.
Może to również dotyczyć korzystania z wymienionego wcześniej dodatku Web of Trust teoretycznie nic nie stoi na przeszkodzie by odpłatnie “oceniać” strony internetowe konkurencji.
W 2010 roku 10 firm złożyło pozew o zniesławienie przeciwko autorom dodatku, twierdząc, że
ich reputacja ucierpiała wskutek fałszywych recenzji. Pozew został wprawdzie oddalony, jednak
pojedyncze przypadki recenzji wątpliwej jakości nadal się zdarzają.
Ekran nr 16
Tytuł: Wiarygodność a bezpieczeństwo
Etap dydaktyczny: 6
Kwestią zdecydowanie mniej oczywistą niż dotychczas wymienione jest wiarygodność danego
źródła informacji w kontekście bezpieczeństwa. W trakcie lekcji 2, wspominaliśmy o
przypadkach podszywania się pod inne osoby i publikowania w taki sposób treści na serwisach
społecznościowych. Może to wynikać z utworzenia nowego konta i podania cudzych informacji
osobistych, a następnie publikowania własnych treści.
Podszywanie się pod inne osoby może jednak pójść znacznie dalej. Brak odpowiednich
zabezpieczeń, oprogramowania antywirusowego, zbyt proste hasło, logowanie się na podejrzane
strony - wszystko to może doprowadzić do przejęcia konta przez obcą osobę. Treść będzie
wówczas publikowana zupełnie oficjalnie, a właściciel może nawet nie zdawać sobie sprawy, że
coś takiego nastąpiło.
Bezpieczeństwo w sieci jest kwestią niezwykle złożoną i omawianą w kursie “Zaufanie i bezpieczeństwo w sieci, ochrona informacji”. Warto jedynie pamiętać, że nawet źródła które
spełniają wszystkie dotychczas wymienione kryteria rzetelności i wiarygodności, mogą paść
ofiarą internetowych włamywaczy. Podchodźmy sceptycznie do kontrowersyjnych treści
opublikowanych z dnia na dzień na dotychczas godnych zaufania stronach. Być może wynikają z
faktycznej zmiany poglądów autora lub polityki firmy/instytucji - a być może jest to skutek
włamania na jego konto.
Ekran nr 17
Etap dydaktyczny: 9
Wiarygodność źródeł internetowych to temat-rzeka. Nie ma w 100% skutecznych rozwiązań,
pozwalających określić czy dana treść jest prawdziwa czy nie. Istnieją różne projekty próbujące
zautomatyzować ocenę treści w Internecie, np. wiadomości na Twiterze. Ich skuteczność jest
dyskusyjna, nie tylko ze względu na niedoskonałości algorytmów i ułomności współczesnej
sztucznej inteligencji, ale również przez samych użytkowników Internetu, którzy nie zawsze
chcą w uczciwy sposób przedstawiać informacje.
Reklamodawcy, chcący lepiej sprzedać produkt, “recenzenci” odpłatnie zachwalający zupełnie
nieznane sobie strony, czy może po prostu zwykli ludzie, którzy wolą przekleić anonimowy
fragment tekstu z Wikipedii, zamiast potwierdzić go u bardziej szanowanych źródeł. Natura
współczesnego Internetu może doprowadzić do popularyzacji takich treści poprzez serwisy
społecznościowe, bez zwracania uwagi na ich wiarygodność.
Wszystkie z przedstawionych tutaj zaleceń i uwag mogą służyć jedynie jako wskazówki do
własnej oceny wiarygodności danego źródła informacji. Pewności nie można mieć nigdy - nawet
strony które uważamy za zaufane mogą paść ofiarą internetowych włamywaczy, publikujących
własne treści. Jednak w większości przypadków, informacje które poznaliśmy w trakcie lekcji
pozwalają lepiej oceniać jakość i rzetelność odnajdywanych treści.
Ekran nr 18
Etap dydaktyczny: 9
Pamiętajmy więc o kilku czynnikach, które pomogą nam ocenić wiarygodność treści.
Ekran nr 18
Etap dydaktyczny: 9
Nie ograniczajmy się jednak tylko do analizy samej treści - jakość strony i opinie użytkowników
również mogą mieć znaczenie.
Ekran nr 20
Tytuł: Podsumowanie - “budowa Internetu”
Etap dydaktyczny: 9
W trakcie kursu zapoznaliśmy się z podstawami działania Internetu, sposobami kategoryzowania
zawartych w nim treści, oraz metodami wyszukiwania. Przypomnijmy sobie te rzeczy raz jeszcze,
zaczynając od technicznej strony Internetu.
Wprawdzie dokładne zasady działania Internetu są dość skomplikowane, to podstawy mogą być
zrozumiałe dla każdego. Istotne jest tutaj kilka pojęć, z którymi spotkaliśmy się w trakcie
pierwszej lekcji, i które przewijają się również przy dalszych tematach. Poniżej krótkie
przypomnienie:
Ekran nr 21
Tytuł: Podsumowanie - “Sieć 2.0”
Etap dydaktyczny: 9
Zapoznaliśmy się następnie z pojęciem “Sieć 2.0”, i jego wpływem na rozwój Internetu.
Technologia ta pozwala praktycznie każdemu publikować własne treści w Internecie, bez
wymagania wiedzy informatycznej, ponoszenia znacznych kosztów lub inwestowania dużych
ilości czasu. Wprawdzie utworzenie własnej strony internetowej daje znacznie większą swobodę
niż korzystanie z gotowych rozwiązań, to łatwość obsługi serwisów typu Web 2.0 wygrywa dla
typowego użytkownika.
Istnieje kilka rodzajów serwisów, pozwalających na zamieszczanie treści, w zależności od jej
typu, oraz zapotrzebowania użytkownika.
Oczywiście nie wyczerpuje to tematu, a za pomocą stosownych narzędzi możliwe stworzenie
strony nie należącej do żadnej z tych kategorii - jednak prostota korzystania z gotowych
wzorców czyni je niezwykle popularnymi. Facebook, Twitter oraz Youtube to jedne z najbardziej
rozpoznawalnych marek w Internecie.
Ekran nr 22
Tytuł: Podsumowanie - “metadane i metatagi”
Etap dydaktyczny: 9
Ogromna ilość treści, będąca m.in. skutkiem popularności usług Sieć 2.0, wymusza zastosowanie
pewnych standardów klasyfikacji i opisu informacji. Jednym z najprostszych z nich jest
wykorzystanie metatagów - specjalnych znaczników języka HTML, służącego do tworzenia stron
internetowych. Pozwalają one zamieścić proste informacje o zawartości strony, które są
następnie analizowane przez wyszukiwarki internetowe, za pomocą tzw. “programów
indeksujących”.
Poznaliśmy podstawowe metatagi oraz ich zastosowanie. Wiemy jednak, że ich ilość jest
znacznie większa, a sposób ich użycia może być bardziej złożony, np. do ułatwienia komunikacji
z serwisami Sieć 2.0
Wspomnieliśmy również o planach rozwoju wyszukiwania internetowego - zastosowaniu zasad
ontologii oraz wyszukiwania semantycznego w celu inteligentnego odnajdywania treści. Metody
te są obecnie w fazie mocno rozwojowej, ale mają stać się podstawą nadejścia ery Sieci 3.0.
Ekran nr 23
Tytuł: Podsumowanie - “wyszukiwanie pełnotekstowe”
Etap dydaktyczny: 9
Zapoznaliśmy się również z specyficzna kategorią wyszukiwania treści, nazywaną
“wyszukiwaniem pełnotekstowym”, w skrócie FTS. Metoda ta pozwala na dokładne
przeszukiwanie dużych zbiorów tekstowych i otrzymywanie stosunkowo trafnych wyników,
poprzez porównywanie go z zapytaniem w ściśle określony sposób.
Niektóre funkcje FTS są na tyle przydatne, że zostały również zaadaptowane przez standardowe
wyszukiwarki, tak jak stemming oraz operatory logiczne. Istnieją również próby używania przez
nich metryki “trafności”, jednak na chwilę obecną dają dość mieszane rezultaty.
Przypomnijmy sobie poznane wówczas pojęcia.
Ekran nr 24
Tytuł: Podsumowanie - “przeszukiwanie zasobów multimedialnych”
Etap dydaktyczny: 9
Treści multimedialne, a w szczególności grafika komputerowa rządzą się nieco innymi zasadami
niż tekst. Kwestia praw autorskich, którą wcześniej się nie zajmowaliśmy, ma znacznie większe
znaczenie w przypadku gdy treść nie jest już tak łatwa do powielenia.
Podobnie fizyczny rozmiar grafiki na dysku - w przypadku tekstów, nie zwracaliśmy na to uwagi.
W przypadku grafiki, duże rozmiary wpływają na szybkość ładowania stron internetowych, mogą
wyczerpać limity transferów na urządzeniach mobilnych. W celu sprawnego wyszukiwania
grafiki, wymagana jest wiedza o pojęciach takich jak rozdzielczość, rozpoznawanie “dużych”
plików, kompresja oraz kilku podstawowych formatów grafiki.
Poznaliśmy możliwości wyszukiwania grafiki za pomocą Google Image Search - zarówno na
podstawie teksty, jak i gotowego obrazu - jak również poznaliśmy podstawy działania tzw.
“serwisów stockowych”, oferujących gotową grafikę do legalnego użytku.
Poniżej przypomnienie kilku z istotnych pojęć.
Jak również lista najbardziej popularnych formatów graficznych, jakimi posługujemy się w
Internecie:
Ekran nr 25
Tytuł: Podsumowanie - “zaawansowane wyszukiwanie w Google”
Etap dydaktyczny: 9
Wyszukiwarka Google jest najpopularniejszym tego typu narzędziem w Internecie. Praktycznie
każdy jest w stanie wyszukać informacje poprzez proste wpisanie kilku słów - jednak narzędzie
to pozwala na znacznie więcej. W trakcie lekcji 6 poznaliśmy zaawansowane możliwości
wyszukiwania za pomocą Google.
Operatory wyszukiwania to specjalne wyrażenia, pozwalające na modyfikacje normalnego
zapytania w określony sposób, np. ograniczenie go do określonej strony internetowej, lub
uzyskanie starszej kopii strony.
Z kolei operatory logiczne są dostosowaniem funkcjonalności znanej z wyszukiwania FTS na
potrzeby zwykłej wyszukiwarki. Umożliwiają łączenie oraz wykluczanie określonych słów
kluczowych, wyszukiwanie ściśle określonych słów, lub też dodawanie luk w zapytaniach, które
wyszukiwarka sama postara się wypełnić.
_____________________________________________
_____________________________________
Pytanie nr 1.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wykryje liczbę archiwalnych snapshotów witryny w serwise http://archive.org/web/ dla zadanej strony i daty
Treść pytania: Za pomocą archiwów internetowych, ustal ile kopii strony onet.pl utworzono od
początku jej istnienia.
1. do 7000 (-)
2. od 7000 do 10000 (+)
3. od 10000 do 13000 (-)
4. więcej niż 13000 (-)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 11
Ekran przejścia z błędem: 11 (“Archiwa stron internetowych”)
Pytanie nr 2.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wymieni kryteria kluczowe dla oceny
Treść pytania: Które z poniższych czynników mają pozytywny wpływ na ocenę wiarygodności
strony internetowej?
1. autor treści będący jednocześnie autorem strony (-)
2. poprawne działanie wszystkich odnośników na stronie (+)
3. aktualne informacje kontaktowe do autora treści (+)
4. duża ilość grafiki i elementów multimedialnych (-)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 5
Ekran przejścia z błędem: 4 (“Kryteria wiarygodności strony internetowej”)
Pytanie nr 3.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wymieni kryteria kluczowe dla oceny
Treść pytania: Które z poniższych czynników mają pozytywny wpływ na ocenę wiarygodności
strony internetowej?
1. domena typu .com lub .edu (+)
2. strona aktualizowana w ramach potrzeb (+)
3. wysoka ocena strony w WOT (+)
4. korzystanie z Wikipedii jako głównego źródła (-)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 13
Ekran przejścia z błędem: 6 (“Autorstwo ciąg dalszy”)
Pytanie nr 4.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wyliczy jakich metod w Internecie można korzystać w celu weryfikacji wiarygodności treści
Treść pytania: Które z poniższych sposobów mogą posłużyć do sprawdzenia wiarygodności
informacji?
1. wyszukiwanie informacji o źródłach na Google Scholar (+)
2. analiza kodu HTML (-)
3. sprawdzenie archiwalnych kopii strony na http://web.archive.org (+)
4. korzystanie z dodatku WOT (+)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 13
Ekran przejścia z błędem: 8 (“Autentyczność źródeł”)
Pytanie nr 5.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wyliczy z jakich metod w Internecie można korzystać w celu weryfikacji wiarygodności treści
Treść pytania: Które z poniższych sposobów mogą posłużyć do sprawdzenia wiarygodności
informacji?
1. wyszukiwanie informacji o autorze w wyszukiwarce (+)
2. sprawdzenie cytowanych źródeł naukowych w archiwum internetowym (-)
3. zapytanie na stronach typu Q&A (-)
4. zapytanie na stronach typu Q&A z ostrożnym traktowaniem odpowiedzi (+)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 15
Ekran przejścia z błędem: 5 (“Informacje o autorze”)
Pytanie nr 6.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: zaproponuje skuteczną strategie ustalenia autora strony (i kompetencji tej osoby), kiedy ostatnio była modyfikowana
Treść pytania: Chcąc określić kiedy strona została ostatni raz zaktualizowana możemy LUKA1.
Jeśli taka informacja jest niedostępna, istnieją strony przechowujące historię zmian na stronie,
nazywane LUKA2. Jedną z nich jest LUKA3 - wpisując tam adres strony, otrzymamy informacje o
liczbie zmian na stronie oraz o dacie ich wystąpienia.
LUKA1: sprawdzić datę publikacji ostatniego artykułu (+) / skontaktować się z autorem (-) / użyć
mechanizmu cache Google (-)
LUKA2: archiwami internetowymi (+) / magazynami internetowymi (-) / internetowymi bazami
danych (-)
LUKA3: http://cache.google.com / http://internetcache.gov / http://web.archive.org (+)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 11
Ekran przejścia z błędem: 10 (“Aktualność stron internetowych”)
Pytanie nr 7.
Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: zaproponuje skuteczną strategie ustalenia autora strony (i kompetencji tej osoby), kiedy ostatnio była modyfikowana
Treść pytania: Informacje o LUKA1 można zazwyczaj znaleźć pod artykułem, często w postaci
LUKA2. Jeśli takowy nie występuje, możemy LUKA3, by samemu dowiedzieć się czegoś więcej.
Możliwe jest także skorzystanie z wyszukiwarki specjalistycznej, takiej jak LUKA4, które może
pokazać pozostały dorobek naukowy autora, jeśli istnieje, lub posłużyć nam do sprawdzenia
jakości źródeł.
LUKA1: autorze (+) / domenie (-) / źródle (-)
LUKA2: odnośnika (+) / bloga (-) / podpisu cyfrowego (-)
LUKA3: skontaktować się z autorem (-) / odnaleźć informacje o autorze w wyszukiwarce (+)
LUKA4: Online Authors Database (-) / Google Scholar (+) / Archiwum Autorów (-)
Punktacja: 1
Ekran pytania: 8
Ekran przejścia z błędem: 5 (“Informacje o autorze”)
CZĘŚĆ G: UWAGI wypełnia:
Specjalista ds. multimediów:
Specjalista ds. HR:
Metodyk: Kurs jest poprawny metodycznie. Akceptuję kurs w tej postaci.
____________________________________________________________________
CZĘŚĆ H: Ostatecznej ocena kursu Samoocena – z wykorzystaniem kwestionariusza znajdującego się na platformie Łap
Ocena merytoryczna – Koordynator ścieżki/HR
Ewentualna redakcja – (poprawki językowe) Ocena pod względem działania multimediów – specjaliści ds. multimediów
Ocena metodyczna – metodyk nauczania zgodność kursu z założeniami metodycznymi
OBOWIĄZKI GWARANCYJNE AUTORA – KOREKTA PO EWALUACJI KURSU

łamigłówki dla nomada – metoda uczenia przez całe życie na miarę

Transkrypt

Podobne dokumenty

Pierwsze kroki z Movicon 11