ERGONOMIA ERGONOMIA

ERGONOMIA - wprowadzenie
Wykład - 1
2004--Feb
2004
K. J. Czarnocki Ph.D.
1
Definicje
„
Ergonomia jest nauką
o dostosowaniu stanowiska pracy,
maszyn, narzędzi i wyposażenia do
psychicznych i fizycznych możliwości
człowieka.
2004--Feb
2004
K. J. Czarnocki Ph.D.
2
Ergonomia
vs. Higiena Przemysłowa
vs Inżynieria Bezpieczeństwa
vs.
„
„
„
Ergonomia koncentruje się na tym jak
praca szkodzi człowiekowi,
Higiena przemysłowa bada wpływ
czynników środowiska pracy
(mieszkania) na zdrowie człowieka,
Inżynieria bezpieczeństwa ma na
cel wyeliminowanie
celu
elimino anie błęd
błędu cczłowieka.
ło ieka
2004--Feb
2004
K. J. Czarnocki Ph.D.
3
2004--Feb
2004
K. J. Czarnocki Ph.D.
4
Elementy środowiska
dalszego
„
„
„
Atmosfera
Woda
Gleba
2004--Feb
2004
K. J. Czarnocki Ph.D.
5
Elementy środowiska
bliższego
„
Czynniki fizyczne
– Hałas,
– Drgania
D
i mechaniczne
h i
((wibracje)
ib j )
– Promieniowanie elektromagnetyczne:
„
„
„
2004--Feb
2004
IR (podczerwień),
Widzialne (świetlne),
UV (ultrafioletowe)
K. J. Czarnocki Ph.D.
6
Elementy środowiska ….
„
Promieniowanie widm radiowych
– UHF, VHF, WHF
„
Promieniowanie widm rozpadu
– α, β, γ, χ
„
2004--Feb
2004
Promieniowanie laserowe
K. J. Czarnocki Ph.D.
7
Elementy środowiska ….
„
Pyły
2004--Feb
2004
K. J. Czarnocki Ph.D.
8
Elementy środowiska ….
„
Czynniki chemiczne
chemiczne,
– Gazy (aerozole mgły, dymy)
Trujące,
„ Duszące,
„ Obojętne,
„
2004--Feb
2004
K. J. Czarnocki Ph.D.
9
Elementy środowiska ….
– Ciecze
Trujące,
„ Żrące,
Ż
„ Obojętne,
„
– Ciała stałe
2004--Feb
2004
K. J. Czarnocki Ph.D.
10
Elementy środowiska …
„
Mikroklimat
– Temperatura powietrza,
– Wilgotność (względna),
– Prędkość ruchu powietrza,
powietrza
– (promieniowanie cieplne).
2004--Feb
2004
K. J. Czarnocki Ph.D.
11
Elementy środowiska …
„
Obciążenie pracą
– Praca dynamiczna
(wydatek energetyczny),
– Obciążenie statyczne
statyczne,
– Obciążenie neuro
neuro--psychiczne,
2004--Feb
2004
K. J. Czarnocki Ph.D.
12
Uwarunkowania
wewnętrzne
„
„
„
„
„
Budowa (organizmu)
(organizmu),
Zdolności ((wrodzone i nabyte),
y ),
Sprawność,
Choroby (przebyte i trwające),
Inne cechy osobowe
2004--Feb
2004
K. J. Czarnocki Ph.D.
13
Monotonia pracy
Obciążenie monotonią uzależnione jest od intensywności
występowania
t
i następujących
t
j
h elementów:
l
tó
I. NIEZMIENNOŚĆ - JEDNOSTAJNOŚĆ PROCESU PRACY
„
(proste czynności wykonywane są w jednostajnym rytmie)
„
II. NIEZMIENNOŚĆ OTACZAJĄCYCH WARUNKÓW
(brak
b kb
bodźców
dź ó fifizycznych
h i psychicznych
hi
h urozmaicających
i j
h kkontakt
t kt z otoczeniem)
t
i )
„
III. KONIECZNOŚĆ STAŁEJ KONCENTRACJI UWAGI
(zaabsorbowanie pracą,
pracą które uniemożliwia - nie związane z pracą - myślenie i kontakty z
otoczeniem)
„
IV. PRYMITYWIZM I ŁATWOŚĆ PRACY ELIMINUJĄCA
POTRZEBĘ PROCESÓW
Ó INTELEKTUALNYCH
(myślenia, rozumowania i oceniania)
2004--Feb
2004
K. J. Czarnocki Ph.D.
14
Monotonia …. cd
Kryteria oceny:
ƒ
Duże obciążenie monotonią (gdy występują w/w cztery elementy).
ƒ Średnie obciążenie monotonią (gdy występują trzy elementy z w/w).
2004--Feb
2004
K. J. Czarnocki Ph.D.
15
MONOTYPOWOŚĆ RUCHÓW
/wg
g H. Kirschnera/
„
Ocenę monotypowości ruchów roboczych na
stanowisku pracy przeprowadza się w oparciu o
tabelę uwzględniając:
ƒ Stopień ograniczenia ruchowego, jakie nastręcza
wykonywana operacja robocza,
ƒ liczbę monotypowych jej powtórzeń,
powtórzeń
ƒ wielkość rozwijanych sił mięśniowych przy
wykonywanych ruchach,
Monotypowość występuje podczas powtarzających się
operacji roboczych, które obciążają te same grupy mięśni.
Ma to miejsce głównie w potokowym i taśmowym systemie
pracy.
2004--Feb
2004
K. J. Czarnocki Ph.D.
16
Efekty spełnienia wymagań
ergonomii
„
„
„
„
„
Zmniejszenie zachorowań,
zachorowań urazów
i kwot odszkodowań.
odszkodowań.
Wzrost wydajności pracy
pracy..
Poprawa samopoczucia psychicznego.
psychicznego.
Zmniejszenie absencji i fluktuacji.
fluktuacji.
Podniesienie morale pracowników.
pracowników.
2004--Feb
2004
K. J. Czarnocki Ph.D.
17
Urazy zaburzenia powodowane przez
niewypełnianie zasad ergonomii
„
„
„
„
„
CTD’s
CTD
s (cumulative trauma disorders)
RSI’s ((repetitive
p
stress injuries)
j
)
RMI’s (repetitive motion injuries)
MSD’s (musculoskeletal disorders)
MSD’s
MSD s odnoszą się do mięśni
mięśni,,
ścięgien,
ęg , nerwów,
nerwów, stawów i
ścięgien
kręgosłupa.
kręgosłupa.
2004--Feb
2004
K. J. Czarnocki Ph.D.
18
Nasz kręgosłup
2004--Feb
2004
K. J. Czarnocki Ph.D.
19
Pozycja neutralna
2004--Feb
2004
K. J. Czarnocki Ph.D.
20
Kręgosłup ….
2004--Feb
2004
K. J. Czarnocki Ph.D.
21
Kręgosłup ….
2004--Feb
2004
K. J. Czarnocki Ph.D.
22
2004--Feb
2004
K. J. Czarnocki Ph.D.
23
Mi t
Mistrzowie
i bezpiecznej
b
i
j pracy
2004--Feb
2004
K. J. Czarnocki Ph.D.
24
2004--Feb
2004
K. J. Czarnocki Ph.D.
25
2004--Feb
2004
K. J. Czarnocki Ph.D.
26
2004--Feb
2004
K. J. Czarnocki Ph.D.
27
Wydatek energetyczny – metoda
Lehman’a
Pozycja
y j ciała
Wydatek
y
energetyczny
g y
y
kcal/min
siedząca
ą
0,3
,
na kolanach
0,5
w kucki
0,5
stojąca
0,6
stojąca pochylona
0,8
chodzenie
1735
1,7-3,5
wchodzenie bez obciążenia po
pochyłości 10°
10
2004--Feb
2004
K. J. Czarnocki Ph.D.
0,75 na 1m wzniesienia
28
Wyd. energet.
kcal/min
Rodzaj pracy
Praca palców, dłoni
i przedramienia
Praca jednego
ramienia
Praca obu ramion
Praca mięśni
kończyn i tułowia
2004--Feb
2004
lekka
0,3-0,6
średnia
0,6-0,9
ciężka
i żk
0912
0,9-1,2
lekka
0,7-1,2
średnia
1 2-1
1,2
1,7
7
ciężka
1,7-2,2
lekka
1,5-2,0
średnia
2,0-2,5
ciężka
2,5-3,0
lekka
2,5-4,0
średnia
4,0-6,0
ciężka
6085
6,0-8,5
bardzo ciężka
8,5-11,5
K. J. Czarnocki Ph.D.
29
Stopień
obciążenia
ą
SI
Pozycja
y j ciała p
przy
yp
pracy
y
siedząca niewymuszona
ją niewymuszona,
y
z możliwością
ą okresowejj
stojąca
zmiany na siedzącą
siedząca lub stojąca na przemian z chodzeniem
SII
siedząca wymuszona, nie pochylona bądź nieznacznie
pochylona
stojąca wymuszona
wymuszona, nie pochylona z możliwością
zmiany pozycji na siedzącą
SIII
stojąca
ją wymuszona,
y
, nie pochylona
p
y
bez możliwości
zmiany pozycji na siedzącą
klęcząca, w przysiadzie i inne nienaturalne pozycje
stojąca wymuszona, pochylona, niezależnie od
możliwości zmieniania pozycji
2004--Feb
2004
K. J. Czarnocki Ph.D.
30
Stopień
ciężkości
pracy
Wydatek energetyczny
kcal brutto
na 1 minutę
kcal efekt./ 8 godzinną
zmianę roboczą
kJ efekt./ 8 godzinną
zmianę roboczą
mężczyźni
ż ź i
k bi t
kobiety
mężczyźni
ż ź i
k bi t
kobiety
bardzo lekka
<2,5
<300
<200
<1256
<837
lekka
2,5 - 5,0
300 - 800
200 - 700
1256-3349
837-2931
średnio ciężka
5,0 - 7,5
800-1500
700- 1000
3349 - 6280
2931 -4187
ciężka
7,5 - 10,0
1500-2000
1000- 1200 6280 - 8374
4187-5024
bardzo ciężka
10,0-12,5
>2000
2004--Feb
2004
>1200
K. J. Czarnocki Ph.D.
>8374
>5024
31
Stopień
ciężkośc
i żk ś
i pracy
parametry fizjologiczne
wielkość
i lk ść wydatku
d tk
energetycznego
kcal
krążenie
ciepłota
skóry
°C
oddychanie
ciśnienie
brutto
na min.
netto na
8h pracy
częstość
oddechó
w na
min.
Bardzo
lekka
2,5
300
20
8-10
0,5
75
N
N
37,5
Lekka
2,5-5,0
300-800
20-25
10-20
0,5-1,0
75-100
N
N
37,5
Średnia
5,0-7,5
800-1500
25-30
20-30
1,0-1,5
100-125
N+20
N
37,5-38,0
ę
Ciężka
7,7-10,0
,
,
1500-2000
30-35
30-50
1,5-2,0
, ,
125-150
180
N+20
38,0-38,5
,
,
Bardzo
ciężka
10,0-12,5
2000-3000
35-40
50-65
2,0-2,5
150-175
180-200
N+40
38,5-39,0
Krańcowo
ciężka
12,5
3000
40
65
2,5
175
200
N+40
39,0
2004--Feb
2004
wentylac
ja płuc
[1]
zużycie
tlenu [1]
częstość
ę
tętna na
min.
skur-czow
e
K. J. Czarnocki Ph.D.
rozkur-cz
owe
32
Pytania ….?
„
Kontakt
– Pok. 113 bud. Z
– dydaktyka @czarnocki.net
2004--Feb
2004
K. J. Czarnocki Ph.D.
33