program kółka regionalnego

Gabriela Frątczak
Gimnazjum w Lyskach
Ul. Dworcowa nr 4
PROGRAM REALIZACJI ZAGADNIEŃ EDUKACJI
REGIONALNEJ W RAMACH KOŁA REGIONALNEGO
W GIMNAZJUM W LYSKACH
(Przeznaczony do realizacji na 2. godzinach zajęć tygodniowo)
I. Wstęp
Program uwzględnia poznawanie wszelkich dóbr i przekazów kultury regionu Śląska ze
szczególnym uwzględnieniem dorobku kulturalnego i historycznego najbliższej okolicy gminy, powiatu. Przekaz ten dotyczyć ma historii, żywej tradycji, folkloru i języka. Region
jest rzeczywistością, która zakorzenia człowieka w bliskiej mu wspólnocie, kulturze i
terytorium. Związek z własnym regionem jest zatem sprawą istotną, kształtuje on bowiem
poczucie przynależności społecznej, narodowej, postawę patriotyczną. Uczniowie stają się
bardziej tolerancyjni i otwarci na współpracę z jednostkami samorządowymi regionu, i na
siebie nawzajem. Edukacja regionalna umożliwia dokonywanie przemyślanego doboru
materiału nauczanych treści w odniesieniu do zainteresowań i możliwości zespołu uczniów
uczęszczających na zajęcia. Pomysł utworzenia własnego programu powstał na podstawie
moich osobistych wieloletnich doświadczeń w prowadzeniu zajęć koła regionalnego.
II. Szczegółowe cele edukacyjne:
1. Rozwijanie wiedzy o kulturze własnego regionu i jej związkach z kulturą narodową.
o pogłębianie wiedzy o własnym regionie i jego społeczeństwie: przyrodzie,
gospodarce, kulturze, dziedzictwie kulturowym,
o współuczestniczenie w pielęgnowaniu tradycji regionu,
o ukazywanie walorów i specyfiki regionu, ukazywanie regionalnych
problemów, które należy rozwiązać,
o wskazywanie miejscowych przykładów dziedzictwa kulturowego ułatwiające
wrastanie młodego pokolenia w kulturę regionu, poznawanie gwary.
o budzenie zainteresowania historią i kulturą własnego środowiska i regionu
(małej ojczyzny),
o poznanie najbliższego środowiska i specyfiki regionu,
2. Kontakt ze światem lokalnym i regionalnym w celu utworzenia bliskich więzi i
zrozumienia różnorakich przynależności człowieka.
o wprowadzenie ucznia w świat wartości, jakim jest własny region i kraj oraz ich
dziedzictwo kulturowe,
o pomoc w identyfikacji z ,,małą ojczyzną" i ojczyzną,
o pogłębianie uczucia więzi emocjonalnej ze ,,swoim miejscem na Ziemi",
o dostrzeganie specyfiki kulturowej regionu i jego tradycji,
o kształtowanie emocjonalnego związku z regionem z równoczesnym
kształtowaniem patriotyzmu,
rozwijanie i wzmacnianie aktywnego udziału ucznia w życiu wspólnot:
rodzinnej, klasowej, szkolnej, lokalnej,
o uwrażliwienie na piękno i niepowtarzalność różnych miejsc w najbliższej
okolicy (regionie),
o dostrzeganie wartości, jaką stanowi kultura regionu (dziedzictwo kulturowe w
regionie),
o kształtowanie poczucia własnej tożsamości regionalnej w aspekcie tożsamości
narodowej,
o rozwijanie postaw otwartych na inne społeczności i ich kulturę.
3. Ugruntowanie poczucia tożsamości narodowej poprzez rozwój tożsamości
regionalnej.
o ugruntowanie poczucia tożsamości regionalnej, narodowej przy jednoczesnym
kształtowaniu postaw otwartości i tolerancji,
o ukazywanie współzależności i przepływu wartości kulturowych, poznawanie
kultur innych regionów, narodów, mniejszości narodowych i etnicznych,
o rozwijanie aktywności artystycznej, umożliwianie kreatywnego uczestnictwa
w różnych dziedzinach i dyscyplinach kultury,
o kształtowanie szacunku wobec dorobku przeszłych pokoleń wraz z potrzebą
ochrony tradycji,
o rozwój postaw patriotycznych związanych z tożsamością kultury regionalnej,
4. Rozwijanie wiedzy o historii regionu w powiązaniu z tradycjami własnej rodziny.
o dostrzeganie związków tradycji (historii) swojej rodziny z tradycjami danej
ziemi,
o rozwijanie poczucia odpowiedzialności za własne działania w okolicy, w
regionie i kraju,
o uwrażliwienie na wartości kulturowe środowiska rodzinnego, wspólnoty
lokalnej,
o uświadomienie sobie ,,własnych korzeni" w powiązaniu ze wspólnotą
rodzinną, lokalną, regionalną, religijną, kulturową,
o dostrzeganie tendencji rozwojowych regionu.
o
III. Treści:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Położenie i zróżnicowanie przestrzenne elementów środowiska geograficznego regionu.
Rola regionu i jego związki z innymi regionami Polski.
Charakterystyka i pochodzenie społeczności regionalnej.
Elementy historii regionu i jego najwybitniejsi przedstawiciele
Język regionalny, gwary i nazewnictwo regionalne, miejscowe nazwy, imiona i nazwiska.
Elementy dziejów kultury regionalnej, regionalne tradycje, obyczaje i zwyczaje, muzyka.
Główne zabytki przyrody i architektury w regionie.
Historia i tradycja własnej rodziny na tle historii i tradycji regionu.
IV. Osiągnięcia:
1.
2.
3.
4.
Odnajdywanie we własnym życiu wartości jaką stanowi „mała ojczyzna”, region.
Prezentowanie własnego regionu i jego walorów oraz cech wyróżniających.
Działanie na rzecz ochrony regionalnego dziedzictwa kulturowego.
Udział w inicjatywach kulturalnych.
5. Umiejętność gromadzenia ,wyszukiwania i interpretowania informacji o regionie.
6. Posługiwanie się nowoczesnymi metodami prezentowania (promowania) swego regionu.
7. Wdrażanie uczniów do samorządności.
8. Dostrzeganie związków tradycji swojej rodziny z tradycjami regionalnymi i
narodowymi.
V. Procedura osiągania założonych celów
Cele, jakie wynikają z założeń programu, możliwe będą do osiągnięcia dzięki:
- organizowaniu zajęć sprzyjających aktywności uczniów: w terenie, w muzeum, bibliotece,
poprzez udział w wystawach, pokazach, konkursach,
- stworzenie uczniom warunków do indywidualnego i grupowego działania na rzecz swojego
otoczenia,
- motywowanie do prowadzenia samodzielnych jak i grupowych obserwacji w terenie i
prostych prac badawczych w swoim regionie,
-
PROPOZYCJE DOTYCZĄCE TREŚCI I SPOSOBÓW REALIZACJI
ZAGADNIEŃ EDUKACJI REGIONALNEJ W RAMACH KOŁA
REGIONALNEGO W GIMNAZJUM W LYSKACH
1
Liczba
godzin
2
Temat zajęć
Zakres treści
4
Formy i metody;
środki dydaktyczne
Położenie, obszar i
granice naszego
regionu
"Region" w ujęciu geograficznym,
historycznym i administracyjnym
(województwo śląskie). Położenie
województwa śląskiego.
Obszar, granice i sąsiedzi
województwa śląskiego.
Podział administracyjny
województwa śląskiego na powiaty
i gminy.
pogadanka;
praca w grupach;
mapa fizyczna i
geograficzna Polski;
atlas historyczny
Plemiona
zamieszkujące Śląsk
w IX wieku
Etymologia nazwy - "Śląsk".
Pojęcie: plemię, gród, odkrycie
archeologiczne (wykopalisko).
Nazwy głównych plemion
zamieszkujących Śląsk w IX w.
(Opolanie, Gołęszyce, Ślężanie,
Dziadoszanie, Trzebowianie,
Bobrzanie).
Położenie i zasięg terytorialny
plemion.
Główne grody plemienne i ich
pogadanka;
praca w grupach;
mapa konturowa;
atlas historyczny;
tekst źródłowy
wycieczka do Lubomi
2
2
3
położenie
Gród Gołęszyców w Lubomi
2
Elementy historii
regionu na tle historii - Historyczne granice Śląska
Polski.
- Dzieje Śląska w legendzie i
historii.
- Historyczne związki Śląska z
dziejami Polski i Europy.
- Co nas zachwyca na Śląsku?
- Przewodnik po zabytkach i
miejscach historycznych Śląska.
Rozmowa nauczająca,
pokaz , prezentacja
multimedialna,
Rodowód herbu
śląskiego
Pojęcia: herb, barwy herbowe,
symbolika.
Geneza herbu śląskiego.
Dzieje herbu.
Elementy i kolorystyka herbu.
Różnica między herbem Górnego i
Dolnego Śląska.
Herby wsi należących do Gminy
Lyski
Plastyczne przedstawienie herbów
pogadanka;
pokaz;
samodzielna praca
uczniów,
plansze z herbami,
przybory plastyczne
Śląskie miasta
Pojęcia: gród, lokacja, urbanizacja,
industralizacja.
Przyczyny powstawania
pierwszych miast na Śląsku.
Historia Rybnika i Raciborza.
Działalność Henryka Brodatego.
Największe miasta województwa
śląskiego. Przemysłowy charakter
miast górnośląskich.
Walory turystyczne miast śląskich
(Pszczyna, Nysa, Bielsko-Biała,
Opole, Głogów, Cieszyn). Funkcje
współczesnych miast w
województwie śląskim.
Powiązania komunikacyjne miast
śląskich z regionem i resztą kraju
pogadanka,
praca w grupach,
przewodniki
turystyczne, foldery,
widokówki, rocznik
statystyczny,
wycieczka do
Rybnika i Raciborza.
Skąd się wzięły te
nazwy ? (Lyski ,
Bogunice ,Sumina,
Dzimierz, Pstrążna,
Raszczyce,
Adamowice , )
Pojęcie etymologiczne, gawęda.
praca w grupach;
Położenie geograficzne wsi,
mapa;
Etymologia wybranych nazw
literatura.
miejscowych,
Analiza treściowa gawęd i legend.
Położenie Lysek i
innych wsi Gminy
Lyski
Wycieczka ulicami wsi – zapis
nazw ulic, przysiółków ,
zabytków;
Oznaczenie na planie gminy trasy
wycieczki (trasa wg uznania n
2
2
2
2
Wycieczka,
samodzielna praca z
mapą; plan gminy,
aparat fotograficzny.
-la);
Wyszukiwanie ciekawostek
urbanistycznych i
przyrodniczych;
Określenie położenia Lysek i
innych wsi gminy na podstawie
różnych map
Tradycje, zwyczaje
obchodzenia świąt,
rocznic lokalnych i
narodowych
Odwiedzanie miejsc pamięci
narodowej;
Składanie wiązanek kwiatów w
określonych miejscach,
Powiązanie miejscowych
wydarzeń z nazwami ulic,
Udział w szkolnych i klasowych
uroczystościach związanych z
tradycjami szkoły;
Wyszukiwanie informacji na
temat symboliki, znaczenia i
pochodzenia obchodzonych
świąt i rocznic;
Scenariusze
uroczystości
szkolnych i
środowiskowych z
okazji obchodów
rocznic świąt;
Konstytucji 3 Maja,
Święta szkoły,
Święta niepodległości,
Wigilii, Wielkanocy
Piękno i bogactwo
śląskiego stroju
ludowego
Pojęcia: strój ludowy, stanik, jakla,
zapaska, kabotek, oplecek,
mezelonka.
Najstarsze fomry odzieży ludowej
i ich nazwy:
Kobiece
spódnice , zapaski ,
staniki(oplecki, lejbnik), jupy,
jakle
Męskie
kamizele, brucleki, burnusy,
sukmany, żupany.
Odmiany górnośląskiego stroju
ludowego :
strój bytomski (rozbarski); strój
rybnicki, strój raciborski, strój
pszczyński.
Elementy rybnickiego stroju
ludowego.
Funkcja i znaczenie stroju
ludowego
pogadanka, opis,
pokaz, literatura,
zdjęcia, plansze,
kobiecy strój rybnicki
wystawka w izbie
regionalnej,
spotkanie z
etnografem,
pracownikiem
Muzeum w Rybniku
"Stare godki o
górniczym
obleczeniu" ćwiczenia z tekstem
gwarowym
Pojęcia: gwara, tekst gwarowy.
Geneza poszczególnych częśći
galowego munduru górniczego.
Elementy munduru galowego;
pitówka z piórami, szakiet,
szlawikier, pelerina, galoty.
Analiza treściowa tekstu.
drama, pokaz, analiza
tekstu gwarowego,
tekst literacki, galowy
mundur górniczy
2
2
2
Podział tekstu na role.
Wybrane słownictwo gwarowe
(obleczenie, kopacz, gwarek,
galoty, pitówka, szlawikier,
pelerina, starzyk, żeleźniok,
sztajger, uniform).
Inscenizacja tekstu gwarowego
Dom i rodzina jako
wartość
2
2
2
- Czym jest przekaz pokoleniowy historia regionu pokazana na
przykładzie dziejów własnej
rodziny lub innej znanej.
- Ślady działalności naszych
przodków na ziemi rybnickiej,
- Rodzinne tradycje wywodzące
się z tradycji regionu.
Pojęcia: genealogia,
ród, „łańcuch
pokoleń”,
„zakorzenienie”,
„przekaz
pokoleniowy”,
„sztambuch”
Lekcja muzealna
Tradycja mojej
Zwyczaje rodzinne związane z
rodziny na tle tradycji urodzinami, imieninami, roczkiem,
regionalnej
chrzcinami, komunią, weselem.
Tradycyjne zwyczaje i obrzędy
zawodowe w mojej rodzinie
(górnicze, rolnicze itp.).
Rodzinne przesądy, dowcipy,
anegdoty.
Formy spędzania wolnego czasu.
Typowe cechy śląskiej tradycji
rodzinnej.
Gromadzenie, selekcja i
opracowanie źródeł
metoda - projekt,
fotografie, albumy
rodzinne, nagrania
magnetofonowe,
prace plastyczne
Moja rodzina w
przeszłości i obecnie
Spotkanie opłatkowe
członków koła wraz
rodzicami, prezentacja
prac i wywiadów.
Spotkania z lokalnymi
twórcami.
Wywiady z najstarszym
członkiem rodziny wg
wcześniej opracowanego planu
Zorganizowanie tematycznych
wystawek pamiątek
rodzinnych;
Wykonanie drzewa
genealogicznego swojej rodziny
(do pracy włączamy rodziców);
Przeprowadzanie wywiadów i
gromadzenie informacji o
przeszłości;
Organizowanie
okolicznościowych spotkań z
lokalnymi twórcami;
Wspólne z przedstawicielami
rodzin organizowanie różnych
imprez, wykorzystywanie
zwyczajów, tradycji rodzinnych w
ich przebiegu.
Gwara mojego
regionu
2
2
1
analiza tekstu
gwarowego, tekst
literacki, dyskusja
metoda - projekt,
Kolędnicy na Śląsku - Historia i tradycja teatru
drama, stroje do
herody
herodowego na Śląsku.
inscenizacji
Pierwotna i współczesna treść
przedstawień.
Forma przedstawień dawniej i dziś.
Typowy skład i wygląd grupy
herodów: Herod, Anioł, Śmierć,
Diabeł, Turek, Żyd i Rycerz.
Lyseckie kapliczki i
krzyże przydrożne
wycieczka;
Plan i trasa wycieczki.
Historia fundacji kapliczek i
plan wsi,
krzyży.
aparaty fotograficzne
Legendy i opowiadania związane z
kapliczkami i krzyżami.
Historyczna i artystyczna wartość
obiektów.
Ochrona i konserwacja kapliczek i
krzyży
Religijność i obrzędy
religijne w naszych
domach i najbliższym
sąsiedztwie
Czytanie fragmentów książek,
czasopism, kronik,
Rozmowy z katechetką,
Oglądanie fotografii związanych z
obrzędami religijnymi w rodzinie,
Opowiadanie „Święta w moim
domu”.
Projekcja filmu video o
pielgrzymkach do Piekar Śląskich.
2
1
Pojęcia: gwara, tekst gwarowy.
Rozmowa na temat odrębności i
różnic gwary i polszczyzny.
Analiza treściowa tekstu.
Wybrane słownictwo gwarowe
(obleczenie, kopacz, gwarek,
galoty, pitówka, szlawikier,
pelerina, starzyk, żeleźniok,
sztajger, uniform).
Interpretacja tekstu gwarowego
Moje marzenia
Synteza materiału pod względem
związane ze Śląskiem faktograficznym i pojęciowym:
synteza pojęć związanych z
regionem, synteza zjawisk
społecznych na Śląsku.
Samodzielna analiza i ocena
zjawisk społecznych na Śląsku.
Formułowanie swoich marzeń
związanych ze Śląskiem.
pogadanka, film video
o pielgrzymkach do
Piekar Śląskich,
prace plastyczne na
temat „Nasz udział w
przygotowaniach do
świąt, uroczystości –
tradycje rodzinne i
ich kultywowanie”;
rozmowa nauczająca,
praca pod kierunkiem,
fotografie, mapa,
plansze
Ułożenie wspólnej listy marzeń na
podstawie pracy uczniów
Zabawy dzieci i
młodzieży dawniej i
dziś
Pojęcia: rekreacja, pokolenie.
Formy spędzania czasu w wieku
szkolnym dziadków, rodziców i
naszych rówieśników.
Źródła na temat spędzania
wolnego czasu (wywiady, stare
zdjęcia, gazety, pamiątki,
pamiętniki)
metoda projekt,
wystawa prac
plastycznych,
wystawa starej
fotografii
Niezwykli goście
Wakacje roku 1823 Feliksa
Mendelssohna w majątku
Dzimierz.
Przyjazdy Josepha von
Eichendorffa do majątku w
Suminie
Wizyta Arcyksięcia Maksymiliana,
austriackiego następcy tronu w
Lyskach w fundacji J. B.
Połednika w dniu 7 VIII 1855 r.
Trasa przemarszu króla Jana III
Sobieskiego przez Śląsk podczas
wyprawy na Wiedeń.
Juliusz Roger i jego pobyt w
fundacji Połednika w Lyskach
pogadanka, praca w
grupach, literatura,
mapa, portrety:
F.Mendelssohna,
króla Jana III
Sobieskiego, Josepha
von Eichendorffa.
Kościół Św.
Małgorzaty w
Lyskach i inne nie
zachowane kościoły
drewniane w Gminie
Lyski
Dzieje kościoła Św. Małgorzaty w
Lyskach.
Św. Małgorzata i jej kult w Polsce.
Konstrukcja architektoniczna
budowli.
Najsłynniejsze nie zachowane
kościoły drewniane na terenie
gminy; w Lyskach, Raszczycach,
Pstrążnej.
wycieczka,
pogadanka, zdjęcia
Piotra Siemko " Nie
zachowane kościoły
drewniane Górnego
Śląska”
Początki ruchu
narodowego na
Górnym Śląsku działalność J. Lompy,
ks. E. Szramka, K.
Miarki
Przyczyny odrodzenia narodowego
na Górnym Śląsku po Wiośnie
Ludów.
Główne hasła programu
odrodzenia narodowego na
Górnym Śląsku.
Józef Lompa - prekursor pracy
kulturalno-oświatowej na Górnym
Śląsku.
Program walki o polskość ks. E.
Szramka.
Droga K. Miarki do polskości
pogadanka, praca w
grupach, literatura,
portrety: J.Lompy, ks.
E.Szramka, K.Miarki
Powrót do Macierzy
Przyłączenie części Śląska do
Polski - utworzenie województwa
pogadanka z
elementami dyskusji,
2
2
2
2
2
śląskiego (obszar, granice).
Akty prawne określające prawnoustrojowe warunki funkcjonowania
województwa śląskiego.
Autonomia województwa i jej
charakter.
Organizowanie polskiej
administracji w naszym regionie,
w 1992r.
Nadawanie polskich nazw ulicom i
przysiółkom Lysek.
Organizowanie pierwszych
polskich szkół w naszej gminie.
Mieszkańcy naszego
regionu i ich praca
Podział zawodów na grupy
ankieta,
związane z przemysłem, usługami, wywiad,
rolnictwem.
rozmowa nauczająca
Zależność występujących w
miejscowości zawodów od
lokalnego środowiska i
zapotrzebowania. Główne miejsca
pracy w miejscowości i okolicy.
Zawód wyuczony, zawód
wykonywany, wykształcenie.
Struktura zatrudnienia w mieście i
okolicy a struktura zatrudnienia w
regionie
Śląscy nobliści
Historia fundacji nagrody Nobla.
Polscy laureaci nagrody Nobla.
Sylwetka Ottona Sterna.
Wkład Sterna w rozwój fizyki
molekularnej.
Kurt Adler i Maria Goppert-Mayer
- inni śląscy nobliści
Cystersi rudzcy
Dzieje fundacji klasztoru
rozmowa nauczająca,
cystersów w Rudach.
projekcja filmu
Działalność cystersów i ich rola w
rozwoju Rud i Zwonowic.
Unikatowy charakter
architektoniczny zespołu
pałacowo-kościelnego.
Historia obrazu Matki Boskiej i
jego konserwacji
Stan i ochrona
środowiska w mojej
miejscowości
Źródła zanieczyszczenia wód,
gleby i powietrza we własnej
miejscowości. Legalne i "dzikie"
wysypiska śmieci. Przeobrażenia
powierzchni terenu. Zdrowotne
skutki skażenia środowiska.
2
2
2
1
praca pod kierunkiem,
wywiad,
mapy konturowe,
nagrania
magnetofonowe,
literatura
rozmowa nauczająca,
dyskusja, portret
Ottona Sterna,
portrety innych
noblistów
zajęcia w terenie,
wywiad, aparat
fotograficzny, mapa
miejscowości
Działania proekologiczne władz
gminnych na rzecz ochrony
środowiska i zdrowia
mieszkańców
1
2
2
Układamy plan
wycieczki w
najpiękniejsze zakątki
naszego
województwa
Główne tereny turystycznorekreacyjne w województwie.
Walory klimatyczno-roślinne
naszego województwa.
Najciekawsze zabytki naszego
województwa. Wykorzystanie
walorów turystycznych
województwa śląskiego.
Plan wycieczki
pogadanka, praca w
grupach, mapy,
foldery, widokówki,
przewodniki
Województwo śląskie Atuty nowego województwa:
dziś i jutro
ludzki potencjał (ok. 5 mln);
duży potencjał naukowy;
sieć dużych miast;
gęsta sieć infrastruktury
społecznej;
korzystne ulokowanie
geograficzne (sąsiedztwo Czech i
Słowacji);
dostępność nośników energii;
specjalne strefy ekonomiczne;
Główne problemy województwa:
ujemny przyrost naturalny, niski
poziom i zła struktura
wykształcenia;
zacofanie III sektora gospodarki
(usługi);
wysoki poziom degradacji
środowiska naturalnego.
Perspektywy rozwoju
województwa
praca w grupach,
dyskusja,
mapa,
roczniki statystyczne,
fotografie,
wycinki prasowe
Co wiesz o swoim
Podsumowanie,
regionie ? - konkurs usystematyzowanie i utrwalenie
wiedzy i umiejętności zdobytej wiedzy i umiejętności
Konkurs; praca w
grupach, mapa,
rozsypanka literowa,
fotografie, krzyżówka,
tekst źródłowy