Turystyka a ochrona przyrody na Ponidziu

Turystyka a ochrona przyrody
na Ponidziu
Dariusz Wiech
Zespół Świętokrzyskich
i Nadnidziańskich
Parków Krajobrazowych
Szkolenie regionalne
Natura 2000 a turystyka wodna i nadwodna
Lublin, 29 września 2011 r.
Dofinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Nida jest najdłuższą rzeką województwa
świętokrzyskiego.
Ma 151,2 km, a powierzchnia dorzecza wynosi
3862 km2.
To typowa rzeka nizinna, której szerokość
w najszerszym punkcie w okolicach Motkowic
wynosi 79 m, a w najwęższym 6 m.
Głębokość waha się od 0,4 do 3 m.
ZESPÓŁ ŚWIĘTOKRZYSKICH I NADNIDZIAŃSKICH
PARKÓW KRAJOBRAZOWYCH
1. SuchedniowskoOblęgorski PK
2. Sieradowski PK
1.
2.
5.
3.
4.
8.
3. ChęcińskoKielecki PK
7.
6.
4. CisowskoOrłowiński PK
5. Jeleniowski PK
6. Nadnidziański
PK
7. Szaniecki PK
8. Kozubowski PK
Na terenie Ponidzia wytyczono również obszary
chronione w ramach projektu Natura 2000.
OBSZARY SPECJALNEJ OCHRONY OSO:
1. Dolina Nidy
SPECJALNE OBSZARY OCHRONY SOO:
1.Ostoja Nidziańska;
2.Ostoja Kozubowska;
3.Ostoja Mierzawy;
4.Ostoja Stawiany;
5.Ostoja Szaniecko - Solecka.
Dolina Nidy i Ostoja Nidziańska obejmują
najbardziej cenny przyrodniczo i atrakcyjny
turystycznie fragment Ponidzia, przebiegający
wzdłuż rzeki Nidy.
Obszar Specjalnej Ochrony ptaków
Dolina Nidy PLB260001
Powierzchnia: 15 177,4 ha.
Położony częściowo na terenie Nadnidziańskiego
Parku Krajobrazowego, a także na terenie
Nadnidziańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.
Status obszaru natura 2000 jest gwarancją
dobrego stanu środowiska przyrodniczego, dlatego
stanowi zachętę do wyboru takiego terenu na
miejsce wypoczynku.
Pomiędzy turystyką a ochroną
przyrody widoczna jest
sprzeczność interesów
Im bardziej
unikalne
i atrakcyjne są
obiekty i obszary
przyrodnicze,
tym większe jest
zainteresowanie.
Jednak właśnie te elementy podlegają bardziej
rygorystycznym przepisom ochronnym
ograniczającym możliwości udostępnienia dla
turystyki.
Najważniejszą rzeczą jest określenie zasad
udostępnienia najcenniejszych elementów
przyrodniczych dla celów turystycznych.
Analizując ten problem w przypadku już istniejących form
ochrony przyrody dobrze jest wziąć pod uwagę
np. parki narodowe gdzie turystyka jest możliwa wyłącznie
po wyznaczonych i oznakowanych szlakach turystycznych
Oznakowanie szlaków turystycznych
(pieszych, rowerowych, konnych,
kajakowych i innych jest rzeczą
istotną z uwagi na bezpieczeństwo
zarówno przyrody jak i turysty.
Najważniejsze jest zabezpieczenie odpowiedniej
infrastruktury (zwłaszcza koszy na śmieci
w najbardziej popularnych miejscach postojowych
na szlakach odpowiedniej to ilości turystów).
Na mapach powinny być zaznaczone miejsca
przeznaczone do biwakowania, na szlakach
kajakowych o dogodnym zejściu na ląd.
Przystanie kajakowe (np. nowo wybudowana przystań na
rzece Nidzie w Chrobrzu) oprócz wygody dla turystów są
ochroną dla ptaków gniazdujących w przybrzeżnych
zaroślach.
W przypadku wzmożonego ruchu turystycznego na danym
terenie koniecznym jest przeprowadzanie częstszej oceny
oddziaływania na środowisko
W niektórych przypadkach by zmniejszyć możliwość
szkód wywołanych przez turystę celowym mogło
by być wynajmowanie przewodników
zaznajomionych z terenem oraz zasadami
poruszania się po nim.
Poniżej miejscowości Motkowice
uformowała się unikatowa
struktura geomorfologiczna —
delta śródlądowa
Nida wpływa do
zagłębienia
tektonicznego
o płaskim dnie,
zwalnia bieg i dzieli
koryto na kilka
ramion płynących
równolegle.
Świętokrzyska Kolejka Dojazdowa „Ciuchcia Expres
Przykład
małolinię
inwazyjnej
Ponidzie”,turystyki
wykorzystująca
wąskotorową
zbudowaną przez wojska austriackie już w 1915 r.,
Pociąg, w skład którego może wejść zabytkowa
lokomotywa parowa lub spalinowa i wagony
pasażerskie, kursuje w każdą niedzielę sezonu
letniego oraz na zamówienie.
Kursuje na 30-kilometrowym odcinku 11-krotnie
dłuższego niegdyś szlaku towarowo-pasażerskiego
Dwugodzinna
To
Z jedna
okien zwagonów
podróż
największych
można
na trasie
atrakcji
podziwiać
Jędrzejów
turystycznych
malownicze
– Pińczów
regionu. wiedzie
W ubiegłym
przez
pejzaże.
roku
rozlewiska
ciuchcia
Nidy,
przewiozła 21
Występuje
tys. turystów
tu blisko
- o trzy
170 tys.
gatunków
więcejptaków
niż rok
wcześniej.
To szczególnie polecana forma zwiedzania obszarów
chronionych ponieważ turyści nie płoszą ptaków
mogąc je jednocześnie obserwować z okien.
Turyści nie zostawiają po sobie śmieci.
Zarówno w pociągu jak i na trasie znajduje się
odpowiednia ilość pojemników.
Spływ kajakowy
Na odcinku od Motkowic, aż do ujścia Nida
wykorzystywana jest turystycznie jako
kajakowy szlak wodny.
Temperatura wody dochodzi latem do 27oC,
co czyni spływy kajakowe Nidą szczególnie
atrakcyjnymi.
Szlak kajakowy Nidy jest łatwy, nieuciążliwy
i bardzoNida
malowniczy.
Nida ztoczy
swe leniwe wody
jest jedną
najbardziej
wśród wzgórz, lasów,
łąk i pól w Nadnidziańskim
nasłonecznionych
i najcieplejszych
polskich
Parku Krajobrazowym.
rzek.
Na trasie spływu kajakowego nie ma wielu
utrudnień: kilka prożków, małe bystrza,
pozostałości po starych młynach, zwalone drzewa.
Ich pokonanie nie jest szczególnie trudne
a z pewnością podnosi atrakcyjność płynięcia.
NaCiepła
niektórych
i czysta
odcinkach,
woda oraz
zwłaszcza
piaszczyste
w okresie
dno
suchego
umożliwiają
lata, kąpiel
niedogodnością
praktycznie
mogą
na być
całejpiaszczyste
długości
rzeki,
przemiały.
zaś urokliwe
Zaledwie
zakątki
w kilku
na miejscach
brzegach zachęcają
na całej
trasie występuje konieczność
do biwakowania
przenoszenia
.
kajaków
brzegiem.
Atutem jest niewielka liczba kajakarzy,
co zapewnia kameralność spływów.
Obszar Doliny Nidy został objęty ochroną
stosunkowo niedawno. W latach 80-tych powstał
Zdjęcia
ze spływu mającego
30 latlatach
temu pokazują,
park krajobrazowy,
a wmiejsce
ostatnich
obszary
że turystyka wodna wcale nie musi oznaczać spustoszenia
Natura 2000.
dla okolicznej przyrody.
Problemem mała ilość przygotowanych miejsc,
do których można przybijać kajakiem.
Piaszczyste plaże zachęcają turystów do
zatrzymywania się w różnych odcinkach spływu
ale nie zawsze jest to dobre dla przyrody (mogą
być niepokojone ptaki gniazdujące na brzegach).
Z uwagi na występujące tu silne prądy
Problemem może być rozdeptywanie szlaku
wznoszące garb jest wykorzystywany przy
uprawianiu różnych sportów np. lotnie,
paralotnie.
Garb położony jest w tym odcinku równolegle do
rzeki Nidy dlatego turyści którzy zdecydują się
przejść nim mogą się cieszyć przepięknymi
widokami
Oraz rzadkich roślin chronionych zasiedlających
ten teren często od czasów polodowcowych
Pierwiosnka lekarska
Wężymord
stepowy
Miłek wiosenny
Na terenach
objętych Naturą 2000 nie buduje się
Pińczów
nazywany
infrastruktury
był sarmackimiturystycznej dla turystyki masowej
dlatego trzeba hotele budować na terenach
Atenami
przylegających
po wcześniejszej ekspertyzie
słynąłi jako
główny
wyeliminowaniu
ewentualnych zagrożeń.
ośrodek
reformacji
zainteresowaniem
NaSzczególnym
wsiBudowanie
jest możliwość
hoteli
organizowania
itd.. wiąże się
pól namiotowych
nie tylko
cieszą
się
niewielkie
domki
palenia
ognisk
pod
czujnym okiem
gospodarzy
z
koniecznością
uzyskiwania
pozwoleń
co
często
wynajmowane przez gospodarzy
warunkiem
jestale
zaznaczenie
takich miejsc
na
długo
trwa
także
z
kosztami
dlatego
powstające w wyniku przeróbek
mapach
oznakowanie
na szlakach i utrzymanie
celowym
jest
wykorzystywanie
bazy już
np.
suszarni
do tytoniu
odpowiedniego
przez
gospodarzy
istniejącej poziomu
w postaci
agroturystyki
Czasami wystarczy wprowadzić niewielkie
ułatwienie np. schodki do jaskini czy
zabezpieczenia łańcuchowe, by spowodować,
iż turysta odwiedzi wskazane przez nas
miejsce i uzna je za bezpieczne i ciekawe.
Jaskina gipsowa nad
stawem
w Gackach schodki
Przystań w Chrobrzu
zachęca kajakarzy do
zwiedzenia miejscowości
Edukacja
Aby z turystyki na danym terenie
zadowoleni byli wszyscy konieczne
jest edukowanie zarówno osób
zamieszkujących obszar chroniony
jak i przyjezdnych.
ZŚiNPK prowadzi zajęcia
edukacyjne w terenie
przeznaczone dla dzieci
od przedszkola, szkół
podstawowych,
gimnazjów
oraz dla nauczycieli
biologii i przedmiotów
przyrodniczych.
Szczególnym zainteresowanie cieszy się temat: „Szkodliwość
wypalania łąk i pastwisk”, który ma za zadanie wykazania
rolnikom plusów i minusów tego typu rozwiązania. Ile
faktycznie zyskuje pieniędzy, ile gatunków roślin
i zwierząt ulega zniszczeniu.
Prowadzący
przekazuje wiedzę
o ptakach, ich
budowie,
upierzeniu,
prezentuje nagrane
odgłosy, omawia
potrzebę ochrony
zagrożonych
gatunków.
Ptaki Doliny Nidy
Zajęcia rozpoczynają się
prezentacją w sali edukacyjnej
zawierającą omówienie budowy
ptaków, charakterystykę siedlisk
i gatunków, przedstawienie
sposobów obserwacji, liczenia
i rozpoznawania ptaków,
prezentacja nagrań głosów.
Po przeprowadzeniu prezentacji w sali wychodzimy w teren
Dokonujemy obserwacji napotkanych ptaków, próbujemy
określić gatunki, rozpoznać głosy i policzyć.
Podczas warsztatów w terenie wypełniamy karty pracy.
Ćwiczenia polegają na
poborze próbek wody z
rzeki i wykonaniu prostych
oznaczeń jej
zanieczyszczenia.
Uczestnicy warsztatów
porównują kolor próbki ze
skalą kolorymetryczną i
szacują zawartość
składników zanieczyszczenia
w wodzie.
Rzeka Nida
prezentacja i ćwiczenia
terenowe
Przy okazji omawiamy wpływ
działalności człowieka na
rzeki. Forma prowadzonych
warsztatów dostosowana
jest do wieku uczestników.
Zorganizowane wycieczki szkolne oprowadzane
przez pracowników ZŚiNPK
2008r
2130 osób
2009
2426 osób
2010r
2971 osób
2011r
Do dziś
2860 osób
Najważniejszą rzeczą jest by osoby
zamieszkujące obszary przyrodniczo
cenne zrozumiały, iż teren ten oraz
wszelkiego rodzaju zaostrzenia nie są
dla nich przeszkodą lecz wręcz
odwrotnie mogą stanowić dla nich zródło
dochodu jednak tylko pod warunkiem że
będą o nie dbali jak o swoje stanowiska
pracy
Ciekawostki turystyczne regionu
Krocząca Sosna na Wełczu
Busko Zdrój
Już w XIII w. wspominano o solankach, ale dopiero
na początku XIX w. zaczęto się zastanawiać nad
ich wykorzystaniem w leczeniu różnych schorzeń.
Powstały Łazienki, wzorowane na rzymskich,
zaprojektowane przez Henryka Marconiego
Dolina skorocicka z najdłuższą jaskinią
gipsową w polce
Ważne jest by ustalając plan dotyczący budowy
przestani kajakowych brać pod uwagę
rozmieszczenie poszczególnych atrakcji
turystycznych regionu
Dziękuję za uwagę.