innowacyjne sposoby walki z rakiem

STUDENCI PISZĄ
INNOWACYJNE SPOSOBY WALKI Z RAKIEM
N
A. Pastuła
asz układ odpornościowy jest zdolny do wykrywania postęp w diagnostyce i leczeniu dotyczy tylko niektórych
i eliminacji nie tylko wirusów i mikroorganizmów typów nowotworów. W dalszym ciągu poszukuje się nowych
chorobotwórczych, ale też komórek nowotworowych, które form terapeutycznych.
różnią się od komórek zdrowych.
Na CIMT Meeting 2008 zaprezentowane zostały noKluczem do rozpoznania komórek raka jest obecność watorskie i bardzo różnorodne sposoby walki z rakiem za
na ich powierzchni specyficznych substancji (antygenów) pomocą naszego naturalnego systemu obronnego. W nilub nadmiaru substancji charakterystycznych dla komórek niejszym artykule zawarte są tylko niektóre z nich, przede
normalnych. Immunoterapia nowotworów to nowatorska wszystkim mające istotne implikacje kliniczne. To właśforma leczenia wykorzystująca do
nie dzięki badaniom klinicznym
walki z rakiem nasz własny układ
możliwy jest rozwój medycyny.
immunologiczny.
Wyróżnia się trzy fazy tych badań.
Składam serdeczne podziękowaPierwsza obejmuje ludzi zdrowych,
nie Małopolskiej Fundacji Stypentrwa kilkanaście miesięcy i ma na
dialnej „Sapere Auso”, dzięki której
celu ocenę bezpieczeństwa testomogłam uczestniczyć w CIMT
wanego środka. W fazie drugiej
Meeting 2008.
wstępnie ocenia się bezpieczeństwo
W dniach 15–16 maja 2008 roku
i skuteczność nowej substancji na
w Mainz odbyło się międzynarodokilkuset ochotnikach obarczonych
we sympozjum CIMT (Cancer Imschorzeniem. Trzecia faza badań
munotherapy) 6th Annual Meeting.
klinicznych polega na ostatecznym
Obrady toczyły się w salach Conpotwierdzeniu skuteczności i ustagress Centrum Mainz (Rheingolleniu odpowiedniej dawki leku.
dhalle). Głównym organizatorem
Bierze w niej udział kilka tysięcy
spotkania był stowarzyszenie Aschorych i może trwać kilka lat. Po
sociation for Immunotherapy of
pozytywnym zakończeniu trzeciej
Cancer, założone w 2002 roku przez
fazy badań klinicznych rozpoczyna
lekarzy i naukowców z uniwersysię proces rejestracji, po którym
tetów w Berlinie, Erlangen, Mainz
ma miejsce jeszcze czwarta faza
i Tybindze. Stowarzyszenie prowa(powtórne sprawdzenie wad i zalet
dzi bazę danych badań klinicznych
środka terapeutycznego, ocena
z dziedziny immunoterapii nowoskutków ubocznych). Do badań
tworów, organizuje interdys-cypliklinicznych dopuszczone są tylko
narne kursy oraz spotkania eduka- Profesor Christoph Huber (członek Association for Immu- takie substancje, których pozytywnotherapy of Cancer) witający uczestników konferencji
cyjne dla lekarzy i naukowców.
ne działanie zostało potwierdzone
W tegorocznej konferencji uczestniczyło prawie 400 osób podczas badań przedklinicznych (badania in vitro – na koz 25 krajów. Celem sesji było przedstawienie najnowszych mórkach, a następnie na zwierzętach doświadczalnych).
osiągnięć z dość młodej dyscypliny biomedycznej, jaką jest
Dzięki badaczom z uniwersytetu w Ulm słuchacze mogli
immunoterapia nowotworów.
dowiedzieć się o I/II fazie badań klinicznych terapeutycznej
Sesje plenarne skoncentrowane były wokół fundamental- szczepionki peptydowej przeciw białaczce. Powstała ona na
nych mechanizmów przetwarzania antygenów i potencjalnej bazie białka RHAMM (Receptor for Hyaluronic Acid Mediated
roli adjuwantów, czyli substancji wzmagających powstawanie Motility), które ulega silnej ekspresji w nowotworach układu
odporności na dany antygen. Tematami wiodącymi były także krwionośnego. Jest ono rozpoznawane przez układ immunonowe cele strukturalne w adoptywnej terapii komórkowej logiczny, ale na ogół w sposób niewystarczający do poprawy
(wykorzystującej komórki wyizolowane z organizmu, które stanu zdrowia pacjenta cierpiącego na białaczkę. Badania
są do niego z powrotem wprowadzane po wcześniejszej akty- wykazały, że po podaniu szczepionki zwiększa się efektywność
wacji i namnożeniu) i szczepienie terapeutyczne. Wśród wy- procesów prowadzących do niszczenia chorych komórek. Jedkładowców znaleźli się wybitni naukowcy z całego świata.
nak zbyt wysoka dawka peptydu może spowodować osłabienie
Rak, będąc wielkim problemem ludzkości, stanowi wy- antynowotworowej reakcji układu odpornościowego. W związzwanie dla nauk biologicznych i medycznych. Rozwój nauki ku z tym, że szczepionka indukuje zarówno immunologiczną,
ostatnich kilkunastu lat przyczynił się do wzrostu przeży- jak i kliniczną odpowiedź organizmu, być może w przyszłości
walności osób dotkniętych chorobą nowotworową. Jednak będzie wykorzystana w leczeniu.
ALMA MATER
87
W ostatnich latach w wielu laboratoriach toczą się & Research Institute), który na zebraniu zdał relację z badań
intensywne badania nad uzyskaniem efektu leczniczego klinicznych przeciwciała Ipilimumab (anty-CTLA-4) u papoprzez wprowadzenie do organizmu zmodyfikowanego cjentów w zaawansowanym stadium czerniaka (po wycięciu
materiału genetycznego. Konguza z obecnymi przerzutami). Ipilistruowane są szczepionki DNA,
mumab, zastosowany zarówno w poktóre po transporcie do wnętrza
staci monoterapii, jak i w połączeniu
komórki powodują produkcję białek
z innymi formami terapeutycznymi
związanych z nowotworami i tym
(szczepionki peptydowe, cytokiny),
samym indukują silną odpowiedź
promuje antynowotworową aktywimmunologiczną. Przykładem jest
ność układu immunologicznego.
szczepionka przeciw rakowi proJedną z powszechnie stosostaty, będąca owocem współpracy
wanych metod leczenia różnego
naukowców z Wielkiej Brytanii,
typu nowotworów jest radioterapia.
między innymi prof. Christiana OtWykorzystuje ona promieniowanie
tensmeiera i prof. Fredy Stevenson.
jonizujące do zniszczenia nowotwoZawiera gen fuzyjny składający
ru (energia powoduje powstawanie
się z elementu kodującego antygen
zmian w strukturze DNA). Niestenowotworowy PSMA (Prostate
ty, wiąże się z ryzykiem nawrotu
Specific Antigen) i fragment tokchoroby, gdyż niektóre komórki
syny tężca. Takie połączenie wyrakowe wykazują wytrzymałość na
wołuje silną odpowiedź humoralną
promieniowanie. Podczas krótkiej
i komórkową. Obecnie szczepionka
prezentacji Claudia Franke (z unijest poddana badaniom w dwóch
wersytetu w Dreźnie) przedstawiła
centrach klinicznych (faza I/II).
ciekawy pomysł na przezwyciężenie
Pacjenci immunizowani są na drotego problemu. Podczas stresu kodze iniekcji lub domięśniowej elekmórkowego, jakim niewątpliwie jest
troporacji.
promieniowanie, komórki transporCongress Centrum Mainz
Nierzadko zdarza się, że po
tują na swoją powierzchnię białko La
obiecujących wynikach badań przedklinicznych badania (wielofunkcyjne białko jądrowe). Grupa profesora Michale’a
kliniczne nie dają oczekiwanych efektów terapeutycznych. Bachmanna postanowiła wykorzystać to do walki z nowotworaJednym z czynników, który
mi. Stworzono rekombinoma tutaj ogromne znaczewany fragment przeciwcianie, jest występowanie
ła rozpoznającego białko
negatywnych regulatorów
La połączony z ligandem
układu odpornościowego
(ULBP2) dla komórki NK
odpowiadających za to(Natural Killer, komórki
lerancję immunologiczną
pracujące jako pierwsza
(czyli chroniących nas
linia obrony w naszym
przed chorobami autoimorganizmie). Podczas eksperymentów in vitro okamunologicznymi). Niezało się, że skonstruowane
stety wiąże się to również
białko jest funkcjonalne
z ograniczeniem odpowiei wywołuje spodziewany
dzi organizmu skierowanej
efekt – komórki NK eliprzeciw nowotworowi.
minują komórki mające
Niezbędnym elementem
na powierzchni La. Jeśli
systemu regulatorowego
jest receptor występująkolejne etapy badań pocy na powierzchni limfotwierdzą wyniki, to stracytów cytotoksycznych
tegia może mieć szerokie
Mainz
– CTLA-4 (Cytotoxic
zastosowanie w przyszłoT-lymphocyte Antigen-4). Wielu badaczy prowadzi badania ści ze względu na swój uniwersalizm – jest niezależna od
terapeutyczne oparte na blokowaniu tego receptora. Jednym typu nowotworu.
z nich jest prof. Jeffrey Weber (H. Lee Moffitt Cancer Center
Agnieszka Pastuła
88
ALMA MATER