Przyrodnicze i kulturowe obrazy świata

Przyrodnicze i kulturowe obrazy świata

Przyrodnicze
i kulturowe obrazy
świata
wykład 6
Darwinizm i jego wpływ na
współczesne postrzeganie świata
dr Mateusz Hohol sem. zimowy 2014/2015 Dlaczego darwinizm jest ciekawy
dla „badacza” obrazów świata?
Darwinizm (i jego recepcja) „dotykają” niemal wszystkich przyrodniczych i kulturowych zagadnień wspomnianych w dotychczasowych rozważaniach • 
• 
• 
• 
• 
• 
Element naukowy i jego recepcja w pracach popularnonaukowych –  czy teoria ewolucji jaką operują specjaliści i darwinizm znany z prac popularnonaukowych i z prasy są ze sobą zbieżne? Element antropologiczny –  kim jest człowiek? skąd pochodzi? czy dokądś zmierza? co wyróżnia go spośród innych zwierząt? Element aksjologiczny –  czy darwinizm uderza w jakieś powszechne wartości? czy „wyznacza” nowe wartości? Element światopoglądowy –  jak darwinizm ma się do kwesOi religijnych? Element kulturowy –  czy ewolucyjny obraz człowieka odbija się w sztuce? Element filozoficzno-­‐naukowy –  gdzie należy zakończyć wyjaśnianie? gdzie skończyć pytać „dlaczego”? NATURALIZM W KULTURZE
(SZTUCE)
Salvador Dali, Płonąca żyrafa
Dygresja: freudowska psychoanaliza
a surrealizm
Naturalizm w malarstwie
Luciana Freuda
Naturalizm w malarstwie
Luciana Freuda
Naturalizm w malarstwie
Luciana Freuda
Naturalizm w literaturze
OBRAZ TEORII EWOLUCJI W PRACACH
POPULARNONAUKOWYCH I
PUBLICYSTYCE:
DARWINOWSKIE MITY
Mit: „wszystko w ewolucji jest
przypadkiem”
•  Darwinizm mówi faktycznie, że ewolucja nie osiąga celów •  Obserwowalna zmienność nie jest dziełem „ślepego trafu”, ale raczej „gry przypadku z koniecznością” –  Przypadek: mutacje genowe –  Konieczność: działanie mechanizmów selekcyjnych (doboru naturalnego i płciowego) Mit: „człowiek pochodzi od szympansa”
„Teorię ewolucji należy dobrze zrozumieć. Nie mówi ona, że jeden gatunek ewoluuje w drugi, a jedynie, że nowy gatunek wyodrębnia się z wcześniej istniejącego, który albo istnieje dalej, albo umiera. Na przykład – ludzie nie pochodzą od szympansów, ale oba gatunki wywodzą się od wspólnego przodka, który żył miliony lat temu i wymarł. Część jego potomków stała się szympansami, część wymarła, a przodkowie ludzi współczesnych poszli własną drogą”. L. Stone, P.F. Lorquin, Geny, kultura i ewolucja człowieka. Synteza, Warszawa 2009, s. 13. Mit: „przetrwają najsilniejsi”
•  Teoria ewolucji nie mówi, że „przetrwają najsilniejsi” •  Bliższe współczesnemu ewolucjonizmowi jest twierdzenie, że dostosowane fenotypy mają większą szansę na przetrwanie i reprodukcję –  dostosowany≠ najlepiej dostosowany –  perspektywa genu a nie osobnika (ewolucyjny sukces osiągają geny a nie ich nosiciele) –  „bliższe” dlatego, że pojęcie dostosowania bywa kwesOonowane (np. R. Dawkins, Fenotyp rozszerzony) •  Przykłady: to „żywe skamieniałości” są świetnie dostosowane do swoich nisz od wielu milionów lat •  lingula (niżej) •  łodzik (wyżej) Mit: „ewolucja albo stworzenie”
•  Mit ten jeszcze szczególnie żywy wśród „nowych ateistów” i zwolenników „nowych kreacjonistów” •  Teoria ewolucji jest teorią naukową, a żadna teoria naukowa (ani dyscyplina) nie implikuje w konieczny sposób żadnej metafizyki –  Z teorią ewolucji (podobnie jak np. z mechaniką kwantową czy meteorologią) można próbować uspójniać zarówno metafizykę ateistyczną jak i teistyczną EWOLUCJINIZM I KONTROWERSJE
ŚWIATOPOGLĄDOWE
Kreacjonizm i Intelligent Design
Michael Behe i Intelligent Design
•  Argument z nieredukowalnej złożoności: „(…) Mechanizm Darwina opisujący ewolucję wymaga przejścia wielu małych kroków, aby udoskonalić jakiś system. Gdy nie może postępować małymi krokami, to nie działa zbyt dobrze. Jeżeli jednak jakiś układ jest nieredukowalnie złożony, oznacza to, że wymaga do swojego powstania wykonania wielu kroków jednocześnie, a to stanowi zasadniczy problem dla ewolucji darwinistycznej. Nieredukowalna złożoność wskazuje na istnienie inteligentnego projektu, ponieważ jeśli mamy do czynienia z układem, który składa się z wielu części pracujących razem (…), to zdajemy sobie sprawę, że wytworzyła go inteligencja przewidująca jego ostateczną strukturę i porządkująca jego poszczególne elementy w całość. Tak więc nieredukowalna złożoność jest jednocześnie argumentem przeciwko darwinizmowi i za inteligentnym projektem. Michael Behe, rozmowa z Michałem Chaberkiem, „Fronda” 2012, 63. Michael Behe i Intelligent Design
•  Zakamuflowany kreacjonizm: „Prawdziwy podział powinien przebiegać pomiędzy uznającymi, że istnieje celowość w świecie i w organizmach żywych, oraz takimi, którzy uważają że jej nie ma. To jest wielki filozoficzny, a ja uważam, że także naukowy, podział. Inteligentny projekt wprowadza nowość do tej dyskusji, ponieważ nie opiera się na żadnych religijnych uzasadnieniach. Nie odwołuje się do Księgi Rodzaj, ani żadnego specjalnego objawienia, lecz do danych które znajdujemy w naturze. Inteligentny projekt pokazuje, że struktura molekularnej maszynerii życia jest na wiele sposobów podobna do systemów, o których wiemy, że zostały zaprojektowane. Z filozoficznego punktu widzenia jest to argument indukcyjny (…)”, M. Behe, op. cit. kreacjonizm i ewolucjonizm
na sali sądowej
KONTROWERSJE AKSJOLOGICZNE
ZWIĄZANE Z TEORIĄ EWOLUCJI
Czy tylko ludzie są „moralni”?
•  Moralność jako fasada (zasłona) •  Moralność jako rozwinięcie naturalnych zdolności (i tendencji) prospołecznych (rozróżnienie za: de Waal 2013) hnp://www.ted.com/talks/frans_de_waal_do_animals_have_morals.html Rudymentarne formy moralności
u kapucynek
•  Eksperyment z kapucynkami •  Szympansy „grają w ulOmatum” racjonalniej (w sensie instr.) niż ludzie TEORIA EWOLUCJI I FILOZOFIA NAUKI
Filozoficzno-naukowe zagadnienia
związane z teorią ewolucji
•  Przypadkowość –  Czy przypadek czymś obiektywnym, czy wiąże się z naszą niewiedzą? –  Na jakich poziomach teorii ewolucji działa przypadek? (czy przypadkowe są tylko mutacje genetyczne, czy też rola przypadku jest większa?) •  Problem demarkacji –  Czy teoria ewolucji pasuje do Popperowskiej wizji nauki? (jeśli nie to z czym coś jest „nie tak” z darwinizmem czy raczej z metodą hipotetyczno-­‐
dedukcyjną?) •  Struktura wyjaśniania i struktura teorii naukowej –  Czy do darwinizmu lepiej podchodzić zdaniowo czy semantycznie? –  Czy darwinizm mieści się w dedukcyjno-­‐nomologicznym schemacie wyjaśniania naukowego? –  Czy darwinizm pełni w naukach biologicznych rolę unifikującą? •  Zasięg darwinizmu –  Czy darwinizm ogranicza się jedyni do biologii? –  Czy nauki ewolucyjne tworzą jednorodną strukturę teoretyczną?