strategia rozwiązywania problemów społecznych

STRATEGIA
ROZWIĄZYWANIA
PROBLEMÓW
SPOŁECZNYCH GMINY
GOŁUCHÓW NA LATA
2006 – 2011
Autorzy:
Anna Gołuch
Małgorzata Garcarek
Małgorzata Świderska
Iwona Razik
Justyna Kościelniak
Ewa Walerowicz
Mirosław Maruszewski
Marcin Ferenc
SPIS TREŚCI
I. WSTĘP..................................................................................................4
II. CHARAKTERYSTYKA GMINY GOŁUCHÓW:
1. Zarys ogólny gminy Gołuchów:
a) PołoŜenie gminy i jej powierzchnia.........................................7
b) Układ osadniczy......................................................................9
c) Ludność Gminy Gołuchów....................................................11
2. ZagroŜenia społeczne................................................................13
a) Niepełnosprawność..............................................................15
b) Alkoholizm............................................................................17
c) Przestępczość......................................................................18
III. DIAGNOZA SPOŁECZNA GMINY GOŁUCHÓW…………………….20
1. Wydatki na pomoc społeczną....................................................21
2. Ludność korzystająca z pomocy................................................23
3. Działania podejmowane przez GOPS dla poprawy sytuacji
Ŝyciowej mieszkańców gminy....................................................27
1) Zadania pomocy społecznej..................................................27
2) Zadania własne gminy..........................................................27
3) Zadania zlecone gminie........................................................28
4) Działania podejmowane przez pracowników GOPS-u..........28
2
5) Działania
podejmowane
przy
współpracy
z
innymi
organizacjami........................................................................30
4. Opis najwaŜniejszych problemów społecznych:
♦Problem starzenia się społeczności gminnej..............................30
♦Problemy w prawidłowym funkcjonowaniu rodziny.....................33
♦Bezrobocie..................................................................................36
IV.
ZASOBY I ŚRODKI…………………………………………………..39
V.
CELE
OPERACYJNE
ROZWIĄZYWANIU
I
CELE
PROBLEMÓW
SZCZEGÓŁOWE
SPOŁECZNYCH
W
GMINY
GOŁUCHÓW:
1. Cele operacyjne.........................................................................41
2. Cele szczegółowe:
a) Wsparcie osób długotrwale bezrobotnych............................41
b) Wsparcie rodzin....................................................................42
c) Wsparcie osób starszych......................................................43
d) Wsparcie osób zagroŜonych bezdomnością.........................43
e) Promocja aktywnej polityki społecznej poprzez wsparcie grup
szczególnego ryzyka.................................................................44
f) Integracja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych..44
3.Monitoring i realizacja startegii………………………………….…45
VI. ZAKOŃCZENIE................................................................................46
3
I. WSTĘP.
Przed władzami samorządowymi oraz instytucjami działającymi na
poziomie lokalnym, stoją do rozwiązania trudne problemy społeczne.
Pogłębiające się dysproporcje dochodowe rodzin, zwiększona sfera
ubóstwa, utrzymujące się na wysokim poziomie bezrobocie, alkoholizm,
problem egzystencji osób samotnych i starszych, niepełnosprawnych
oraz problemy wychowawcze wobec dzieci i młodzieŜy – tworzą ze sobą
powiązany konglomerat problemów społecznych, które decydują w
istocie o sposobie odczuwania Ŝycia przez społeczność lokalną.
Od skuteczności ich rozwiązywania zaleŜy funkcjonowanie wspólnoty
samorządowej, jaką stanowi gmina. To właśnie na tym poziomie
ulokowano odpowiedzialność zadań pomocy społecznej.
Pomoc tą ustawa z dnia 12 marca 2004r. definiuje jako instytucję
polityki społecznej państwa mającą na celu umoŜliwienie osobom i
rodzinom przezwycięŜenie trudnych sytuacji Ŝyciowych, których nie są
one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i
moŜliwości. Dalej wskazuje się, Ŝe pomoc społeczna realizują na
zasadzie partnerstwa zarówno podmioty publiczne jak i niepubliczne.
Rozwiązywanie problemów społecznych jest procesem długofalowym,
dlatego celowe jest strategiczne podejście, równieŜ na poziomie
lokalnym, do zadań ze sfery polityki społecznej. Wyrazem tego procesu
jest “Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych”,
kierunkująca
działania
władz
samorządowych,
instytucji
pomocy
społecznej (głównie Ośrodka Pomocy Społecznej) i innych podmiotów –
w
tym
obywatelskich.
Jej
powstanie
stanowi
realizację
zapisu
nałoŜonego przez powyŜszą ustawę na gminę. Wytyczne strategicznych
4
kierunków, oparte jest na wnikliwej diagnozie problemów społecznych
występujących w gminie Gołuchów.
Zintegrowane podejście do problemów sfery społecznej zaprezentowane
w przedmiotowej Strategii, pozwala na przyjęcie nowych rozwiązań w
celu
ograniczenia
postawionych
przed
niekorzystnych
pomocą
zjawisk.
społeczną
Realizacja
(zarówno
na
zadań
poziomie
społeczności lokalnej jak, i na poziomie rodziny i jednostki), a takŜe
konieczności
wypracowania
niekonwencjonalnych
form
pomocy,
wymaga profesjonalnego i systemowego diagnozowania problemów
społecznych w skali gminy. Problemy społeczne nie są cechą
pojedynczych osób, ale całych środowisk. Rodzin, grup społecznych i
takie postrzeganie zjawisk pozwala na strategiczne rozwiązywanie
problemów społecznych na poziomie lokalnym.
W ujęciu strategicznym pomoc społeczna w gminie Gołuchów nie
koncentruje
się
wyłącznie
na
udzielaniu
wsparcia
materialnego
potrzebującym. Wręcz przeciwnie pomoc finansowa w postaci zasiłków
udzielana osobom i rodzinom winna być ograniczana i redukowana.
W ramach wypracowanej strategii przyjęto nowoczesne podejście do
problematyki społecznej nastawione na:
•wzmocnienie postaw aktywnych,
•wdroŜenie modelu pomocy zintegrowanej,
•ścisłe powiązanie działań sytuacji i organizacji społecznych.
W strategii istotną rolę odgrywa system wsparcia psychologicznego,
umocnienie postaw aktywnych, poradnictwa prawnego, pedagogicznego,
terapii i wyspecjalizowanej pracy socjalnej połączonej ze stymulowaniem
postaw “pro-gospodarczych” wśród lokalnej społeczności.
Podstawowe rozwiązania systemowe stanowią szansę na to, Ŝe
następne pokolenie nie stanie się podopiecznymi pomocy społecznej.
Działania w ramach Strategii, pozwolą nie tylko na usuwanie przyczyn
5
tkwiących w sferze psychicznej i społecznej czy rozszerzenie form
pomocy instytucjonalnej, ale na skuteczne rozwiązanie problemów grup
docelowych.
Dokument ten został opracowany przez zespół pod kierownictwem
Marcina Ferenca Kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej w Gołuchowie
– w oparciu o informacje ogólnodostępne oraz pozyskane od osób
reprezentujących róŜne środowiska pracujące na rzecz mieszkańców
gminy.
Dokument z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów uzaleŜnień,
bezrobocia, przemocy i dysfunkcji w rodzinie opracowany został przez
zespól pod kierownictwem mgr. lic. Krzysztofa Nowety.
Wójt Gminy Gołuchów powoła do końca 2005r. Zespół ds. Strategii
Rozwiązywania Problemów Społecznych składający się z:
- 2 przedstawicieli Rady Gminy,
- 2 przedstawicieli organizacji pozarządowych,
- 1 przedstawiciela Oświaty,
- Pełnomocnika ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych,
- Kierownika GOPS,
- 2 pracowników socjalnych,
- 1 przedstawiciela policji.
Zespół będzie zbierał się raz w kwartale i dokonywał oceny realizacji,
zgłaszał niezbędne zmiany, kontrolował realizację załoŜeń strategii.
6
II. CHARAKTERYSTYKA GMINY GOŁUCHÓW.
1.Zarys ogólny gminy Gołuchów.
a)PołoŜenie gminy i jej powierzchnia.
Gmina Gołuchów leŜy w powiecie pleszewskim w województwie
wielkopolskim drugim, co do powierzchni i trzecim, co do liczby ludności
regionie w kraju. Wielkopolska ma historycznie ugruntowaną opinię
obszaru o wzorowej gospodarce i do dziś przoduje w wielu wskaźnikach
gospodarczych.
Bezrobocie
w
województwie
wielkopolskim
jest
stosunkowo niŜsze, niŜ średnia krajowa, a za to wskaźniki obrazujące
przedsiębiorczość mieszkańców – wyŜsze od średniej, (ale wbrew
obiegowej opinii – tylko nieznacznie, bo ok. 4 %). Rolnictwo
wielkopolskie wyróŜnia się na tle kraju wyraźniej, niŜ inne dziedziny
gospodarki. Plony podstawowych zbóŜ i ziemniaków przewyŜszają
średnią krajową o 15 %, a obsada trzody chlewnej na 100 ha – o...
127 %!
Powiat pleszewski znajduje się południowej części województwa
wielkopolskiego. W skład powiatu wchodzi miejsko – wiejska gmina
Pleszew i – oprócz gminy Gołuchów – cztery inne gminy wiejskie: Chocz,
Czermin, Dobrzyca i Gizałki.
Powiat zajmuje powierzchnię ponad 71 tys. ha i jest zamieszkiwany
przez 62 320 ludności. Daje to zagęszczenie 88 osób / km, co – jeśli
pominąć miasta na prawach powiatu – prawie dokładnie odpowiada
średniej dla powiatów województwa wielkopolskiego (wynoszącej 86
7
osób / km). Pod względem wielu wskaźników obrazujące róŜne dziedziny
społeczno – gospodarcze powiat pleszewski plasuje się blisko
przeciętnych wskaźników dla województwa. WyróŜniające powiat
wskaźniki to jeszcze większy, niŜ w regionie udział młodzieŜy w populacji
(przy
sygnalizowanym
juŜ,
wysokim
udziale
młodzieŜy
całego
województwa), a takŜe stosunkowo niski udział ludzi starszych w
populacji, (co moŜe oznaczać niską zdrowotność, a więc niską
przeciętną długość Ŝycia).
Powierzchnia gminy Gołuchów wynosi 135,5 km, z czego:
- powierzchnia uŜytków rolnych stanowi – 10.944 ha, w tym w
gospodarstwach rolnych – 8.934 ha,
- powierzchnia gruntów ornych – 9.442 ha, w tym w gospodarstwach
indywidualnych – 8.167 ha,
-powierzchnia sadów – 16 ha, w tym w gospodarstwach indywidualnych
– 16 ha,
-powierzchnia lasów – 1.327 ha,
-powierzchnia pozostałych gruntów i uŜytków (nie obejmuje dróg i
gruntów pod mieszkalnictwo) – 90 ha, w tym w gospodarstwach
indywidualnych – 65 ha.
Gołuchów leŜy w “podwójnym trójkącie” miejscowości mających
najwaŜniejszy wpływ na jego rozwój. “Mały trójkąt” wyznaczają pobliskie
miasta powiatowe: Kalisz, Ostrów Wielkopolski i Pleszew. Natomiast
“DuŜy trójkąt” wyznaczają stolice regionów: Poznań, Wrocław i Łódź.
W DuŜym Trójkącie potencjały trzech ośrodków są pod wieloma
względami wyrównane, a odległości od Gołuchowa w przybliŜeniu
jednakowe (~120 km), o tyle w małym trójkącie mamy bardzo istotne
zróŜnicowanie zarówno potencjałów, jak i istotne róŜnice odległości.
Oddziaływanie poszczególnych miast Małego Trójkąta na Gołuchów jest,
8
więc bardzo zróŜnicowane. Wydaje się, Ŝe najistotniejsze są cztery
rodzaje oddziaływań:
1. Miejsca pracy: znaczna część aktywnych zawodowo mieszkańców
Gołuchowa pracuje w którymś z pobliskich miast. TakŜe ci, którzy na
miejscu prowadzą przedsiębiorstwa (lub pracują w nich), korzystają z
powiązań z tymi miastami
2.Miejsce zdobywania wiedzy: młodzieŜ kontynuująca naukę po
ukończeniu gimnazjum siłą rzeczy dojeŜdŜa (lub wręcz - wyjeŜdŜa) do
jednego z sąsiednich miast.
3.Źródło transferu wzorców i pomysłów: pobliskie miasta
dostarczają mieszkańcom Gołuchowa wiedzy, umiejętności i
pomysłów, co do podejmowania własnej działalności gospodarczej.
Warto zwrócić uwagę, iŜ wszelkie zakłady działające na terenie gminy
naleŜą do branŜ gospodarczych obecnych w sąsiednich miastach.
4. Źródło napływu turystów: pobliskie miasta generują istotną część
ruchu turystycznego w gminie, a co za tym idzie – są źródłem istotnej
części dochodów miejscowej przedsiębiorczości okołoturystycznej.
b) Układ osadniczy.
Układ podziału administracyjnego gminy (na poziomie jednostek
pomocniczych samorządu gminnego) tworzy 20 sołectw:
-Pleszówka
-Bogusław
-Tursko
-Bielawy
-Cieśle
9
-Kajew
-Wszołów
-Gołuchów
-Jedlec
-Czerminek
-Macew
-Krzywosądów
-Szkudła
-Karsy
-Kucharki
-Czechel
-Borczysko
-Kuchary
-Kościelna Wieś
–Popówek
Kościelna Wieś – zagroŜenia występujące na jej terenie.
Ze względu na bezpośrednie sąsiedztwo Kościelnej Wsi z
Kaliszem oraz bardzo silne funkcjonalne i historyczne powiązania tej
miejscowości z metropolią, moŜna by się skłaniać do traktowania
Kościelnej Wsi jako czwartego, odrębnego obszaru, o dominującej
funkcji przedmieścia mieszkalnego.
Stosunkowo wysoką liczbę osób dojeŜdŜających, z Kościelnej Wsi
do Kalisza stanowi młodzieŜ zarówno ucząca się jak i pracująca. W
duŜej mierze, grupa ta, swój czas wolny, Ŝycie towarzyskie oraz
społeczne, spędza w kręgach kaliskich znajomych, utoŜsamiając się z
nimi. Taka sytuacja prowadzi do zagroŜenia społecznego, jakim są
10
narkotyki. Coraz częściej przenikają one na teren Kościelnej Wsi ze
środowisk kaliskich takich jak:
–
szkoły w szczególności zawodowe, średnie jak i studia;
–
puby, dyskoteki, lokale, do których uczęszcza młodzieŜy po
szkole;
–
skwery, place, ulice na których spotykają się młodzi ludzie.
UWAGA! Problem łatwej dostępności narkotyków nie ogranicza się
jedynie do Kościelnej Wsi ale obejmuje juŜ całą gminę.
c) Ludność gminy.
Ludność gminy 2002r. wynosiła 9.630 osób. Prawie 60% (59,8%)
mieszkańców było w wieku produkcyjnym, nieco ponad 20% (24,74%) to
osoby
młode
–
w
wieku
przedprodukcyjnym,
zbliŜony
liczbę
mieszkańców gminy stanowili seniorzy – 22,3%.
Ludność według ekonomicznych grup wieku i płci w 2002 roku.
Ludność gminy
Ludność gminy w
Ludność gminy w
Ludność gminy w
ogółem
wieku
wieku
wieku
przedprodukcyjnym
produkcyjnym
poprodukcyjnym
2.626
5.758
2.146
9.630
MęŜczyźni Kobiety od MęŜczyźni Kobiety od MęŜczyźni Kobiety od
MęŜczyźni Kobiety od 0 do 17 0 do 17 r.Ŝ. od 18 do
r.Ŝ.
4.782
4.848
1.335
1.236
18 do 64
od 65 r.Ŝ. i
65 r.Ŝ. i
64 r.Ŝ.
r.Ŝ.
starsi
starsze
3.025
2.733
422
824
11
Ludność gminy w wieku 13 lat i więcej wg poziomu wykształcenia w
2002 roku.
Poziom wykształcenia
Podstawowe
Zasadnic
Ogółem nieukończone i Podstawowe
osób
brak
ukończone
wykształcenia
7.812
339
ze
Nie-
zawodo
Policealne WyŜsze
Średnie
ustalone
we
2.775
2.697
1.510
Zawodowe Ogólnokształc
1.579
347
358
-
ące
312
Według danych zebranych podczas Narodowego Spisu Powszechnego,
który miał miejsce w roku 2002 spośród 9.630 mieszkańców gminy
Gołuchów 2.477 posiada własne źródło utrzymania.
Udział % wśród wszystkich
Typ źródła utrzymania
Liczba osób
mieszkańców gminy osób
posiadających własne źródło
utrzymania
Praca najemna
893
36.05%
753
30.40%
-poza rolnictwem
136
5.49%
-w rolnictwie
617
24.91%
Praca na własny rachunek
Ogółem
w tym:
12
Pozostałe źródła
830
33,51%
-emerytury i renty
700
28.26%
Nieustalone źródło
1
0,04%
W tym:
Według danych zebranych podczas Narodowego Spisu Powszechnego
w 2002 roku na terenie gminy Gołuchów znajduje się 2.182 obiekty
mieszkalne.
Zasoby mieszkaniowe
W tym stanowiące własność
Ogółem
Osób
Gminy
fizycznych
Skarbu
Zakładów
Spółdzielni
Pozostałych
państwa
pracy
mieszkaniowych
podmiotów
2.182
1.723
193
135
54
70
7
100%
78,96%
8,85%
6,19%
2,475
3,21%
0,325
2. ZagroŜenia społeczne.
- Badania ogólnokrajowe: przeprowadzone w dniach 9-12 lipca
2005r. przez Centrum Badań Opinii Społecznej.
W latach 2003-2004 22% ogólnej liczby dorosłych Polaków korzysta ze
świadczeń pomocy społecznej. Tylko, co drugi Polak nie zetknął się z
funkcjonowaniem pomocy społecznej.
74 % Polaków uwaŜa, Ŝe pomoc, jakiej udzielają Ośrodki Pomocy
Społecznej jest zbyt mała.
32% liczby osób bezrobotnych uwaŜa, Ŝe nie moŜe funkcjonować bez
13
świadczeń z pomocy społecznej. 27% z nich uwaŜa, Ŝe standard Ŝycia
bez świadczeń z pomocy społecznej ulega znacznemu pogorszeniu.
Tylko 9% osób bezrobotnych twierdzi, Ŝe jest w stanie sobie poradzić
bez świadczeń pomocy społecznej.
W wyniku ww. badań zaobserwowano jedną prawidłowość występującą
zarówno w mieście jak i na wsi: im niŜszy jest poziom wykształcenia tym
większe nastawienie klientów na pomoc w formie zasiłków. Im jest on
wyŜszy tym większe stają się oczekiwania na pomoc dotyczącą usług tj.
oferowanie szkoleń dla bezrobotnych, pomocy w formie dofinansowania
do kształcenia, dofinansowanie usług edukacyjnych.
95% ankietowanych Polaków uwaŜa, Ŝe naleŜy szczególną opieką
otoczyć osoby bezrobotne. 40% mieszkańców kraju uwaŜa, Ŝe
bezrobotnym naleŜy zapewnić niezbędne środki do Ŝycia. 8.700.000
Polaków jest objętych pomocą społeczną w roku 2004 (22%).
- Badania przeprowadzone metodą wywiadu pogłębionego na terenie
gminy Gołuchów potwierdzają ogólnopolskie tendencje i stosunek ludzi
do pomocy społecznej. JednakŜe w gminie Gołuchów wśród 60%
klientów GOPS istnieje postawa wysoce roszczeniowa. Spowodowana
jest istnieniem długotrwałego bezrobocia i wyuczeniem postaw biernych
klientów wobec swych sytuacji. Większość klientów wykazujących
postawy roszczeniowe to osoby, które zasiłek traktują jako obowiązek
Państwa
w
stosunku
do
nich.
KaŜde
ograniczenie
świadczeń
(spowodowane głównie małą ilością środków finansowych) wyzwala w
nich poczucie krzywdy i wywołuje coraz większą agresję. Postawy takie
są czynnikiem niesprzyjającym realizacji tejŜe strategii.
14
a) Niepełnosprawność.
Na terenie gminy według danych z roku 2002 zebranych podczas
Narodowego Spisu Rolnego zamieszkuje 954 osób niepełnosprawnych.
Osoby niepełnosprawne
Ogółem
W wieku
W wieku
W wieku
Aktywni
Bierni
przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym zawodowo zawodowo
Nieustalony
status na
rynku pracy
954
51
614
338
318
779
-
Ze względu a rodzaj niepełnosprawności wyróŜnia się fizyczne
uszkodzenia
i
choroby
narządów
ruchu,
choroby
reumatyczne,
choroby wewnętrzne jak np. gruźlica czy choroby serca i inne,
choroby lub
uszkodzenia
narządu
wzroku
lub
słuchu,
choroby
układu nerwowego, a takŜe choroby psychiczne i upośledzenia
umysłowe.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) określa niepełnosprawność, która
ściśle odnosi się do zdrowia człowieka i jest zaburzeniem podstawowych
systemów w strukturze anatomicznej, psychologicznej lub fizjologicznej
funkcji organizmu.
Dysfunkcją narządu ruchu moŜna nazwać kaŜdą nieprawidłowość
czynności komórek, tkanek, narządów lub całego ustroju związaną z
łatwym, swobodnym, bezbolesnym i sprawnym poruszaniu się, powstałą
w wieku prenatalnym lub wskutek chorób i urazów nabytych w trakcie
Ŝycia. Tak istotne dla naszego ciała organy jak: kręgosłup, ręce, nogi są
przedmiotem zainteresowań wielu nauk m.in. cytofizjologii, histologii,
embriologii, biochemii, fizjologii, ortopedii oraz patologii tkanek i
narządów współuczestniczących
w
15
podstawowej
cesze
ustroju
człowieka – ruchu.
MoŜna zdefiniować upośledzenia tkanek narządu ruchu na dwa
sposoby. Pierwszy z nich to zdefiniowanie dysfunkcji narządów
ruchu
wg
międzynarodowych
klasyfikacji
uszkodzeń
niepełnosprawności. Drugim sposobem jest czysto
i
ortopedyczna
skala uszkodzeń narządów, z których wynikają wszystkie ułomności
związane z poruszaniem się człowieka.
Wg międzynarodowej klasyfikacji uszkodzeń, niepełnosprawności i
upośledzeń wyodrębnione zostały trzy wymiary ściśle ze sobą
powiązane i wzajemnie uwarunkowane. Są to:
♦uszkodzenia narządów organizmu (impairment)
♦niepełnosprawność biologiczna lub funkcjonalna organizmu (disability)
♦niepełnosprawność społeczna (handicap).
Uszkodzenie oznacza wszelki brak lub anormalność psychologicznej,
fizjologicznej lub anatomicznej struktury lub funkcji organizmu na
skutek
określonej
wady
wrodzonej, choroby
Niepełnosprawność biologiczna
(wynikający
równieŜ
z
oznacza
uszkodzenia)
lub
ograniczenie
zdolności
urazu.
lub
brak
wykonywania
czynności w sposób i w zakresie uwaŜanym za normalny dla
człowieka. Niepełnosprawność społeczna oznacza taką sytuację danej
osoby, która ogranicza lub nawet uniemoŜliwia jej pełnienie ról
związanych
z
jej
wiekiem,
płcią
oraz
sytuacją
społeczną
i
kulturową.
Stosowanie angielskiego terminu “disability” odnosi się do zdolności
człowieka, czyli moŜliwości wykonywania czynności. Z teoretycznego
punktu
widzenia
bardziej
racjonalne
wydaje
się
wiązać
niepełnosprawność ze zdolnością do wykonywania czynności. Najwięcej
16
kontrowersji budzi termin “niepełnosprawność społeczna”, poniewaŜ nie
został on jeszcze dokładnie zdefiniowany; jednakŜe moŜna go stosować
przy określaniu relacji człowieka niepełnosprawnego z jego fizycznym i
społecznym środowiskiem.
b)Alkoholizm
Problem naduŜywania alkoholu jest zauwaŜalny w kaŜdej populacji.
Pracownicy socjalni OPS-u spotykają go wśród swoich klientów. Choć
nie stanowi duŜej liczby wśród innych powodów korzystania ze
świadczeń pomocy społecznej (17 rodzin w 2004 r.) niepokojący jest
jednak fakt wzrastania liczby osób uzaleŜnionych od alkoholu i obniŜa
się wiek pierwszego z nim kontaktu. W rodzinach, które objęte są
wsparciem Ośrodka Pomocy Społecznej pracownicy dojść często
obserwują
występowanie
sytuacji
sprzyjających
piciu
alkoholu,
stosowania zachęty do jego stosowania i łatwości jego zdobycia.
Szczególnego znaczenia nabiera wzorzec picia alkoholi i niekorzystny
wpływ rozbieŜności między zachowaniem rodziców a wymaganiami
stawianymi wobec dziecka, co do spoŜywania alkoholu, braku kontroli ze
strony rodziców i stosowanie niewłaściwych metod wychowawczych. W
wielu
środowiskach
daje
się zauwaŜyć
zjawisko “dziedziczenia”
alkoholizmu.
Na terenie gminy Gołuchów znajduje się Komisja do Spraw
Rozwiązywania
Problemów
Alkoholowych.
Problem
naduŜywania
alkoholu jest na tyle znaczący, Ŝe często wiąŜe się z występowaniem
zaburzenia
komunikacji
między
członkami
rodzin,
problemami
wychowawczymi i zdrowotnymi, a w konsekwencji często z bezrobociem,
ubóstwem i przestępczością.
17
Gminna Komisja Rozwiązywani Problemów Alkoholowych realizuje
zadania
wynikające
z
ustawy
o
wychowaniu
w
trzeźwości
i
przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Działania Komisji wpisane są do –
uchwalonego przez Radę Gminy – Gminnego Programu Profilaktyki
Problemów Alkoholowych.
Obejmują one m.in.:
-Powstanie i prowadzenie punktu konsultacyjnego,
-Finansowanie programów o charakterze profilaktyczno - edukacyjnym
-Współtworzenie
akcji,
konkursów
i
imprez
propagujących
ideę
trzeźwości.
-Kierowanie osób do leczenia odwykowego,
-Zorganizowanie wypoczynku letniego dla dzieci,
-Prowadzenie trzech klubów młodzieŜowych “Zawisza”.
Gminna
Komisja
Rozwiązywania
Problemów
Alkoholowych
realizuje Gminną Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych z
zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów uzaleŜnień, bezrobocia,
przemocy i dysfunkcji w rodzinie.
c) Przestępczość.
Zjawisko przestępczości w naszym kraju na charakter dynamiczny i
od początku lat 90-tych narasta. Oznacza to wzrost częstotliwości
popełnianych czynów, które klasyfikowane są jako przestępstwa. Wśród
głównych przyczyn tej sytuacji wymienia się przede wszystkim nowe
uwarunkowania społeczno – ekonomiczne, takie jak:
18
-wzrost liczby osób ubogich,
-pogorszenie sytuacji materialnej znacznej grupy społecznej,
-wysoki poziom bezrobocia,
-zanik lub brak wzorców i autorytetów moralnych,
-rozluźnienie więzi społecznych,
-narastanie postaw egoistycznych,
-nowe kwestie społeczne (bezdomność, narkomania, prostytucja,
migracje).
Jak
wynika
ze
statystyk
znacznie
wyŜszy
stopień
zagroŜenia
przestępczością (5-krotnie) występuje na obszarach miejskich. Nie
oznacza to, Ŝe tereny wiejskie wolne są od tego zjawiska. RównieŜ na
terenie gminy Gołuchów liczba popełnianych przestępstw jest dosyć
wysoka, w latach 2001-2004 odnotowano od 100 do 113 czynów tego
typu. Do najczęściej popełnianych przestępstw w gminie na przestrzeni
ostatnich lat naleŜą: kradzieŜe, włamania, kierowanie pojazdem pod
wpływem alkoholu.
19
III. DIAGNOZA SPOŁECZNA GMINY GOŁUCHÓW.
Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa
mającą na celu umoŜliwienie osoba i rodzinom przezwycięŜenie trudnych
sytuacji Ŝyciowych, których one nie są w stanie pokonać, z
wykorzystaniem własnych środków, moŜliwości i uprawnień.
Celem pomocy społecznej jest zaspokojenie niezbędnych potrzeb
Ŝyciowych osób i rodzin oraz umoŜliwienie im bytowania w warunkach
godnych człowieka. Pomoc społeczna powinna w miarę moŜliwości
doprowadzić do wyrównania szans, do Ŝyciowego usamodzielnienia się
osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem.
Pomoc społeczną, na zasadach określonych w ustawie udziela się
osobom i rodzinom w szczególności z powodu:
- ubóstwa,
-sieroctwa,
-bezdomności,
-potrzeby ochrony macierzyństwa,
-bezrobocia,
-niepełnosprawności,
-długotrwałej choroby,
-bezradności w sprawach opiekuńczo – wychowawczych i prowadzenia
gospodarstwa domowego zwłaszcza w rodzinach wielodzietnych oraz
niepełnych,
-alkoholizmu lub narkomanii,
-klęski Ŝywiołowej lub ekologicznej,
-przemoc w rodzinie.
20
Prawo do świadczeń z pomocy społecznej przysługuje osobom, które
nie posiadają Ŝadnego źródła utrzymania lub dochód na osobę nie
przekracza kwoty 461 zł dla osoby samotnej i 316 zł na osobę
pozostającą w rodzinie. Świadczenia pomocy społecznej są udzielane na
wniosek osoby zainteresowanej, jej przedstawiciela ustawowego bądź
innej osoby, za zgoda osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela
ustawowego. Decyzje o przyznaniu lub odmowie świadczenia wymaga
uprzednio przeprowadzenia wywiadu środowiskowego przez pracownika
socjalnego. Decyzje w sprawach pomocy społecznej wydawane są w
formie pisemnej. Warunkiem udzielenia pomocy jest współpraca osoby i
rodziny z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji
Ŝyciowej.
1. Wydatki na pomoc społeczną.
Wydatki Ośrodka Pomocy Społecznej na realizację zadań
statusowych w latach 2001 – 2004.
Realizowane zadania
2001
2002
2003
2004
405.331
504.937
424.761
116.096
-zadania wynikające z ustawy o 333.417
438.994
373.345
110.927
31.140
29.124
21.688
-
i społeczne
40.774
36.819
29.728
5.169
Państwowy Fundusz Kombatancki
2.200
Zadania zlecone gminie
W tym:
pomocy społecznej
-zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne
-składki na ubezpieczenie zdrowotne
21
-
-
-
Zadania własne gminy
133.047
190.957
261.329
300.115
114.655
126.843
143.650
111.632
-usługi opiekuńcze
-
-
-
-
-doŜywianie dzieci
18.392
59.074
81.626
36.778
-
5.040
3.780
-
suszy
-
-
32.273
88.663
-DPS
-
-
-
6.552
-
-
56.490
W tym:
-zasiłki celowe i pomoc w naturze
-dotacje
wojewody
na
wyprawki
szkolne do I-klas
-dotacje wojewody na pomoc dla
rolników poszkodowanych w wyniku
- zasiłki okresowe
RAZEM
540.578
695.894
686.090
416.211
Wydatki w pierwszej połowie 2005 roku na świadczenia pomocy
społecznej przedstawiają się następująco:
Rodzaje
Kwota
Wydatki gminy na
Finanse
świadczeń
świadczeń
jednego mieszkańca
własne
Dotacje
(półrocze)
Zasiłki
169.079,00
17,13
74.075
95.004,00
DoŜywianie
20.814,00
2,11
7.372
13.442,00
Dodatki
46.000,00
4,66
46.000
0
670.797,51
0
0
670.797,51
12.363,00
1,25
12.363
0
919.053,51
25,15
139.810
779.243,51
pienięŜne
mieszkaniowe
Świadczenia
rodzinne
Opłaty za DPS
RAZEM
22
2. Ludność korzystająca z pomocy społecznej.
Występujące w gminie problemy społeczne znajdują swoje
odzwierciedlenie w liczbie osób będących świadczeniobiorcami systemu
pomocy społecznej. Zaznaczyć ponadto naleŜy, Ŝe częstokroć w
poszczególnych
środowiskach
mamy
do
czynienia
z
kumulacją
niekorzystnych zjawisk wywołujących marginalizację społeczną
W roku 2004 z pomocy Ośrodka Pomocy Społecznej w Gołuchowie
skorzystało 446 rodzin (1625 osób w tych rodzinach), co stanowi 16,58
% ogółu populacji gminy.
Liczba gospodarstw domowych objęta pomocą Ośrodka Pomocy
Społecznej w latach 2001-2004 w zaleŜności od rodzaju świadczeń.
Rodzaj świadczeń
2001
2002
2003
2004
Świadczenia przyznane w ramach
124
116
135
52
257
303
416
328
348
403
509
352
zadań zleconych gminie
Świadczenia przyznane w ramach
zadań własnych gminie
Świadczenia przyznane w ramach
własnych i zleconych – łącznie
Liczba gospodarstw domowych korzystających z pomocy w
ramach zadań własnych gminy systematycznie rośnie. Jest to jednak
wynikiem skorzystania przez mieszkańców gminy z dodatkowych przez
wojewodę programów rządowych – doŜywiania dzieci w szkole (20022003) i pomoc rolnikom poszkodowanym w wyniku suszy (2003).
23
W pierwszej połowie 2005 roku z pomocy społecznej realizowanej przez
GOPS sytuacja przedstawia się następująco:
Rodzaj świadczenia
Ilość rodzin
Ilość osób w rodzinach
Zasiłki pienięŜne
299
1.553
DoŜywianie
211
Nie dotyczy
Dodatki mieszkaniowe
79
361
Świadczenia rodzinne
560
2.156
3
3
789
2761
1.941
6.789
Opłaty za DPS
Pomoc niepienięŜna
RAZEM
Procent osób objętych pomocą GOPS wynosi obecnie (2005r)
ponad 27,98% wszystkich mieszkańców gminy (789 rodzin i 2761 osób).
Jest to wskaźnik zbliŜony do średniej krajowej (22%). Większa liczba
osób potrzebujących wynika z wysokiego wskaźnika bezrobocia, które w
Gminie Gołuchów od lat oscyluje wokół 20% - 25%.
UWAGA! Rzeczywista stopa bezrobocia wynosi około 12-15% z uwagi na funkcjonującą w
całym kraju od lat tzw. “szarą strefę”. Jest to problem widoczny i trudny do zwalczenia –
zwłaszcza dla pracowników GOPS. Planowane zmiany do ustawy o pomocy społecznej
wprowadzają konieczność wykonywania prac społecznie uŜytecznych przez osoby
korzystające ze świadczeń pomocy społecznej. MoŜe to spowodować sytuację, Ŝe wiele
rodzin zrezygnuje ze świadczeń gdyŜ utracą najwaŜniejsze źródło utrzymania – tzw. “pracę
na czarno”. (Określenie praca na czarno oznacza zatrudnianie osób bez podpisywania
umów, bez opłacania składek, bez nawiązywania jakiegokolwiek stosunku prawnego między
pracodawcą a pracownikiem).
24
Ośrodek Pomocy Społecznej realizuje zadania własne i zlecone
gminie z zakresu ustawy o pomocy społecznej.
Rzeczywista liczba osób i gospodarstw domowych korzystających ze
świadczeń pomocy społecznej w latach 2001 – 2004.
Liczba gosp. domowych
Liczba osób w tych
Liczba
% osób objętych pomocą
objętych pomocą
gospodarstwach
mieszkańców
w stosunku do mieszk.
gminy
Gminy
Rok
2001
348
1.464
9.828
17,89
2002
403
1.724
9.846
17,51
2003
509
2.392
9.859
24,27
2004
352
1.316
9.915
13,28
Liczba gospodarstw domowych objętych pomocą Ośrodka Pomocy
Społecznej w latach 2001 – 20004 w zaleŜności od powodu ich trudnej
sytuacji Ŝyciowej.
Powody udzielania pomocy
Ubóstwo
2001
2002
2003
2004
247
322
432
328
Sieroctwo
-
-
1
-
Bezdomność
1
1
1
3
Potrzeba ochrony macierzyństwa
104
131
158
120
Bezrobocie
197
290
372
254
Niepełnosprawność
90
103
134
117
Długotrwała choroba
51
68
75
71
Rodziny niepełne
40
55
61
37
Rodziny wielodzietne
43
55
51
144
Alkoholizm
16
15
13
17
-
-
-
-
opuszczeniu zakładu karnego
-
-
1
2
Klęska Ŝywiołowa lub ekologiczna
-
2
123
341
789
1.042
1.422
1.434
Narkomania
Trudności
RAZEM
w
przystosowaniu
do
Ŝycia
po
25
W rok 2003 najwięcej rodzin korzystało ze świadczeń pomocy
społecznej z powodu ubóstwa (432). Liczba ta sukcesywnie wzrasta od
roku 2001.
PowyŜsze związane jest nie wątpliwie z liczbą rodzin dotkniętych
bezrobociem wśród tych, którzy byli objęci pomocą OPS-u. Liczba tych
środowisk wzrastała od 2001 roku, (kiedy to objętych pomocą z tego
powodu było 197 gospodarstw) do 2004 roku, (kiedy wzrosła do 254
rodzin).NajwyŜszy poziom bezrobocia w gminie odnotowano w 2003
roku, wówczas pomocą zostało objętych aŜ 372 rodziny.
Często występującymi przesłankami wśród korzystających z
pomocy społecznej są: rodziny wielodzietne (144 gospodarstwa domowe
w 2004 roku), niepełnosprawność (117 gospodarstwa domowe w 2004
roku) oraz potrzeba ochrony macierzyństwa (120 rodzin w 2004 roku).
Pozostałe powody objęcia pomocą przez OPS występują juŜ nie
tak często jak powyŜsze (nie przekraczają 80 środowisk).
Z powyŜszych zestawień klient pomocy społecznej na terenie
gminy jawi się jako osoba bądź rodzina (w rozumieniu osób
prowadzących własne gospodarstwo domowe), pozbawiona głównego
źródła utrzymania z pracy zawodowej, której podjęcie uniemoŜliwiają:
brak ofert pracy, wiek, wykształcenie, trwała niezdolność do jej
wykonywania spowodowana długotrwała chorobą, a takŜe utrata
uprawnień do świadczeń z ZUS.
26
3. Działania
podejmowane
przez
Ośrodek
Pomocy
Społecznej dla poprawy sytuacji Ŝyciowej mieszkańców
gminy:
1) Zadania pomocy społecznej obejmują w szczególności:
•Tworzenie warunków organizacyjnych funkcjonowania pomocy
społecznej,
w
tym
rozbudowania
niezbędnej
infrastruktury
społecznej.
•Analizę i ocenę zjawisk rodzących zapotrzebowania na świadczenia
pomocy społecznej.
•Przyznanie wypłacenie przewidzianych ustawa świadczeń.
•Pobudzenie społecznej aktywności w zaspokajaniu niezbędnych
potrzeb Ŝyciowych osobistych i rodzinnych.
•Pracę socjalną, rozumiana jako działalność zawodową, skierowaną
na pomoc osobą i rodziną we wzmocnieniu lub w odzyskaniu
zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie oraz na tworzenie
warunków słuŜących temu celowi.
2) Zadania własne gminy obejmują:
•Przyznawanie
i
wypłacanie
zasiłków
celowych
(w
celu
zaspokojenia niezbędnych potrzeb bytowych)
•Przyznawanie pomocy rzeczowej:
Przyznawanie pomocy w naturze na ekonomiczne
usamodzielnienie się
Przyznawanie
pomocy
27
i
wypłacanie
zasiłków
i
poŜyczek na ekonomiczne usamodzielnienie się
•Inne zadania wynikające z rozeznanych potrzeb gminy,
•Udzielanie schronienia, posiłku niezbędnego ubrania osobom
tego pozbawionym,
•Pokrywanie wydatków na świadczenia zdrowotne
•Świadczenie usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania,
•Udzielanie zasiłku celowego na pokrycie wydatków powstałych w
wyniku zdarzenia losowego,
•Pracę socjalną
•opracowywanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania
problemów społecznych.
3) Zadania zlecone gminie:
•Przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych
•Przyznawanie i wypłacanie zasiłków okresowych.
•Przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie
wydatków
powstałych
w
wyniku
klęsk
Ŝywiołowej
lub
ekologicznej,
•Zadania mające na celu ochronę poziomu Ŝycia i rodzin,
4) Działania podejmowane przez pracowników OPS:
•Kompletowanie
dokumentów
do
Zakładu
Opiekuńczo-
Leczniczego i Domu Pomocy Społecznej,
•Wnioskowanie
do
Sądu
o
wydanie
postanowienia
na
umieszczenie w DPS,
•Kompletowanie
dokumentów
28
do
placówek
opiekuńczo-
wychowawczych,
•Kierowanie osób z problemem alkoholowym do Gminnej Komisji
Rozwiązywania Problemów Alkoholowych,
•Pomoc w uzyskaniu sprzętu ortopedycznego dofinansowanego
przez PCPR,
•Kierowanie osób pozostających bez pracy i zwolnionych z pracy
celem uzyskania naleŜnych świadczeń z Powiatowego Urzędu
Pracy.
•Pomoc w uzyskaniu świadczeń z ZUS,
•Pomoc w ustaleniu stopnia niepełnosprawności,
•Pomoc w znalezieniu pracy,
•Poradnictwo, w tym prawne,
•Pomoc w załatwieniu spraw urzędowych,
•Ustalenie sytuacji osób zobowiązanych do alimentacji,
•Pomoc w sporządzaniu wniosków o alimenty i ustalenie ojcostwa,
•Sporządzanie Niebieskiej Karty
•Wnioskowanie do Sądu o ograniczenia władzy rodzicielskiej,
umieszczanie dzieci w rodzinie zastępczej,
•Wykorzystanie lokalnej prasy do informowania mieszkańców o
moŜliwościach i warunkach uzyskania pomocy
•Tworzenie warunków do powstawania organizacji pozarządowych
wśród społeczności lokalnej.
•Podejmowanie działań ukierunkowanych na wsparcie grup
szczególnego ryzyka zwłaszcza w kwestiach zatrudnienia
29
5)
Działania
podejmowane
we
współpracy
z
innymi
organizacjami:
• Organizowanie Dnia Seniora (Stowarzyszenie “Mieszkańcom Gminy
Gołuchów”, Urząd Gminy w Gołuchowie – Wydział Promocji,
Szkoła Podstawowa w Gołuchowie, Koło Gospodyń Wiejskich,
Sponsorzy),
• Organizowanie wypoczynku letniego dla dzieci i młodzieŜy (Szkoły,
Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Urząd
Gminy, Sponsorzy, Organizacje pozarządowe).
• Uzyskanie i rozdysponowanie bonów towarowych do realizacji w
sklepach spoŜywczych na terenie gminy (sponsorzy),
• Organizowanie spotkań integracyjnych dla osób niepełnosprawnych,
samotnych i osób starszych.
• Uzyskanie i rozdysponowanie pomocy rzeczowej (sponsorzy),
• Organizowanie
zbiórek
Ŝywności
(organizacje
pozarządowe
sponsorzy).
4.Opis najwaŜniejszych problemów społecznych.
♦Problem starzenia się społeczności gminnej.
W dniu 31.01.2005r. gminę Gołuchów zamieszkują 5533 osoby
(358 kobiet i 195 męŜczyzn) w wieku powyŜej 75 lat. Stanowi to 5,6%
ogólnej liczby mieszkańców. Natomiast osób pomiędzy 65 a 74 rokiem
Ŝycia jest 528 (291 kobiet i 237 męŜczyzn) i jest to 5,35% ludności.
JeŜeli chodzi o liczbę osób w przedziale wiekowym pomiędzy 55 a 65
rokiem Ŝycia wynosi on juŜ 9,25%. MoŜna to zobrazować na podstawie
poniŜszej tabeli:
30
Styczeń 2005
Przedział wiekowy
Kobiety
MęŜczyźni Procent w stosunku do
ogólnej liczby
mieszkańców
PowyŜej 75 r. Ŝ.
358
195
5,6
65 a 74 r. Ŝ.
291
237
5,35
60 a 65 r. Ŝ.
228
205
4,38
55 a 64 r . Ŝ
472
441
9,25
Razem 55-100 r. Ŝ.
1121
873
20,2
Liczba osób starszych lub osób, które wejdą w wiek senioralny w okresie
najbliŜszych pięciu lat.
Tabela powyŜsza obrazuje, jaki zakres osób obejmie proces starzenia
się populacji. Warto dodać (zakładając, Ŝe tendencja powyŜsza utrzyma
się), Ŝe w roku 2007 liczba seniorów ( powyŜej 60 r. Ŝ. – przyp. autor)
będzie kształtować się pomiędzy 1500 a 1660 osób, co będzie stanowić
pomiędzy 15,2 a 16,8 % ogólnej liczby mieszkańców gminy.
Dodatkowo przeprowadzono badanie, aby zbadać czy ludzie starsi Ŝyją
samotnie czy z rodzinami. Wyniki, które otrzymano są zaskakujące:
Ogółem badanych Mieszka sam
Mieszka tylko z
Mieszka z rodziną, ale
małŜonkiem
bez małŜonka
(gospodarstwo
(wdowa/wdowiec)
dwuosobowe)
100
22
43
Sytuacja rodzinna osób starszych
31
35
PowyŜsze wyniki świadczą o tym, Ŝe największą potrzebą seniorów
jest potrzeba kontaktów społecznych. Aby Ŝycie nie było monotonne
seniorzy muszą mieć moŜliwość kontaktów społecznych, – jeśli nie
nawiązywania nowych to podtrzymania starych.
Człowiek starzejąc się zmienia swój stosunek do otaczającego świata.
Jednak pomyślna adaptacja do starości pozwala człowiekowi znosić
zmiany, stresujące zdarzenia czy pogorszenie stanu zdrowia. Wadliwe
05przystosowanie sprawia, Ŝe człowiek musi zbyt wiele sił wkładać w
zwykłą codzienną egzystencje. Wszyscy ludzie starsi niezaleŜnie od
tego, gdzie mieszkają i jaki wykonywali zawód mają podobne dla tego
wieku problemy i potrzeby. Są to między innymi:
-potrzeba uznania za część społeczeństwa, odgrywanie w nim
określonej roli;
-potrzeba
wypełnienia
powiększonego
wolnego
czasu
w
satysfakcjonujący sposób;
-potrzeba utrzymywania normalnych stosunków towarzyskich;
-potrzeba ochrony zdrowia, dostępu do opieki zdrowotnej;
-potrzeba odpowiedniego, ustalonego trybu Ŝycia i utrzymywania
stosunków z rodziną;
-potrzeba
duchowej satysfakcji.
W czasie wolnym człowiek starszy powinien zaspokoić wszystkie
potrzeby
i
osobowości,
zainteresowania.
dąŜeń,
WaŜne,
upodobań,
aby
aby
były
dawały
wyrazem
moŜliwość
naszej
pewnej
działalności twórczej. Czas wolny stanowi tę część budŜetu czasu, która
nie jest zajęta przez pracę zarobkową, normalną i dodatkową, a takŜe
przez zaspokojenie elementarnych potrzeb ( sen, posiłki, higiena) czy teŜ
przez stałe obowiązki domowe ( gotowanie, sprzątanie, pranie).
32
Treścią czasu wolnego jest swobodny wypoczynek ( wczasowanie,
rekreacja), aktywność współwypoczynkowa, ( w której obowiązki i
korzyści łączą się z poczuciem swobodnego ich realizowania), Ŝycie
codzienne
i
aktywność
odpowiedzialności.
społeczna
Właściwie
przebiegająca
stosowany
wypoczynek
w
poczuciu
i
rozrywka
przyczyniają się do poprawy nastroju psychicznego dając odpręŜenie,
zapomnienie o troskach, budzą optymizm i zadowolenie z Ŝycia.
ZwaŜywszy na wyŜ demograficzny lat pięćdziesiątych problem
wieku senioralnego zwiększy się drastycznie około roku 2010-2015 i
dotyczyć juŜ będzie około 2200 – 2500 osób na stałe zamieszkujących
gminę Gołuchów, co w przypadku utrzymania się liczby mieszkańców na
poziomie 9800 osób będzie stanowić wysoki, bo ponad dwudziesto
procentowy udział seniorów w Ŝyciu gminy.
JednakŜe w trakcie analizy danych zaobserwowano pozytywny proces
demograficzny. OtóŜ nie ma Ŝadnego dowodu na to, Ŝe liczba młodych
ludzi emigruje z gminy do większych ośrodków. W przypadku gminy
Gołuchów jest to związane z bliskością takich ośrodków jak Kalisz,
Ostrów Wielkopolski oraz Pleszew i Jarocin. Zjawisko to jest korzystne w
porównaniu do podobnych gmin wiejskich.
♦Problemy w prawidłowym funkcjonowaniu rodziny
Rodzina jest pierwszą (pierwotną) grupą w procesie wychowania i
przygotowania młodego pokolenia do pełnienia ról społecznych,
wprowadzająca dzieci i młodzieŜ w świat wartości, norm, postaw i
zachowań społecznych. Dobrze funkcjonująca grupa rodzinna duŜo
wcześniej niŜ instytucje poza rodzinne stanowi źródło wiedzy i informacji
o świecie i ludziach, dostarcza wsparcia i poczucia bezpieczeństwa oraz
buduje potencjał / zasoby gwarantujące maksymalizowanie wzrostu i
33
rozwoju potomstwa oraz umoŜliwiające skuteczne przeciwdziałanie
dezorganizacji, dewiacjom i patologiom społecznym. Dokonujące się pod
wpływem przeobraŜeń demograficznych, społeczno-ekonomicznych i
kulturowych współczesnych społeczeństw zmiany w strukturze i
funkcjonowaniu rodziny konfrontują jej zdolność adaptacyjną do nowych
warunków oraz efektywnego wypełniania przypisanych ról i zadań. Stąd
teŜ polityka społeczna orientowana na wzmocnienie /utrzymanie/
odbudowę sił, zasobów i potencjału grupy rodzinnej stanowi gwarancje
rozwoju jej członków oraz przeciwdziałania czynnikom groŜącym
destabilizacją i dysfunkcjonalnością rodziny, do których naleŜą:
-Brak pieniędzy związany ze wzrostem bezrobocia, wzrostem cen,
inflacja,
sytuacją
w
miejscu
pracy
oraz
zabezpieczeniem
społecznym,
-UzaleŜnienie i współuzaleŜnienia,
-Bezradność Ŝyciowa,
-Nieumiejętność rozwiązywania problemów,
-Procesy dysfunkcji nakładające się transgeneracyjnie,
-Dezorganizacja rodziny w wyniku rozwodów czy dłuŜszych wyjazdów
jednego z małŜonków,
-ObniŜenie lub brak wartości moralnych
-Osłabienie autorytetów dorosłych,
-Osamotnienie dzieci w rodzinach i nie zaspokojenie ich potrzeb,
-Rozluźnienie więzów wewnątrzrodzinnych,
-Niewydolność wychowawcza.
Zaobserwować moŜna problem marginalizacji rodzin. WiąŜe się on
z wyłączeniem z uczestnictwa w Ŝyciu społeczno-gospodarczym rodzin,
34
szczególnie dotkniętych, bezrobocia, chorób i niepełnosprawności czy
patologii. Marginalizowanie rodziny, z których większość staje się
mimowolnie lub świadomie klientami pomocy społecznej, moŜna
podzielić na następujące grupy:
-Rodziny niepełne
-Rodziny wielodzietne
-Rodziny patologiczne
-Rodziny członków niepełnosprawnych
-Rodziny Ŝyjące w ubóstwie
- Rodziny bezrobotne
- Rodziny dotknięte skutkami katastrof Ŝywiołowych
Najczęściej
obserwuje
się
trudności
w
realizacji
funkcji
ekonomicznej i opiekuńczej w rodzinach wielodzietnych, co wynika z
niskiego
poziomu
dochodu
na
jednego
członka
rodziny
oraz
ograniczonych moŜliwości poprawy sytuacji materialnej przez podjęcie
pracy zarobkowej przez drugiego współmałŜonka, który najczęściej
zajmuje się dziećmi.
Na 47 rodzin wielodzietnych (rodziny wychowujące 4 i więcej dzieci)
gminy Gołuchów 36 znajduje się w bardzo trudnej sytuacji materialnej,
mieszkaniowej lub trudnym połoŜeniu psychospołecznym, wiele z nich
Ŝyje na skraju ubóstwa, progu tzw. minimum egzystencjalnego,
określającego kwotę potrzebną do przeŜycia, znajduje się około 70%
rodzin. Pomoc w tej trudnej sytuacji Ŝyciowej na celu poprawić byt rodzin
wielodzietnych, ponoszących trud wychowania i utrzymania znacznej
ilości dzieci naszej gminy.
Wiele rodzin nie radzi sobie ze wszystkimi konsekwencjami
dokonujących się zmian ekonomicznych i politycznych, stało się to
głównym czynnikiem powstania ubóstwa i zachowań patologicznych. W
35
wyników tych procesów wielu rodzinom nie udaje się włączyć w system
zmian, a tym samym podlegają procesowi wykluczenia i marginalizacji,
co w konsekwencji w znacznym stopniu warunkuje los i egzystencję
Ŝyciową
dzieci
i
młodzieŜy.
Wielokrotnie
funkcję
opiekuńczą
i
wychowawczą rodziny przejmuje ulica, podwórko, w którym dzieci cały
czas spędzają poza domem. Ulica staje się dla nich miejscem
nawiązywania kontaktów z bliŜej nieokreślonymi społecznościami lub
rówieśnikami mającymi podobną jak oni trudną sytuacje rodzinną i
Ŝyciową,
potwierdzającymi
ich
toŜsamość
i
umoŜliwiającymi
zaspokojenie tych potrzeb, których spełnienia nie gwarantuje im rodzina.
Wszystkie dzieci wychowywane przez ulice stanowią grupę ryzyka i są
potencjalnie zagroŜone sieroctwem społecznym lub patologiom. Brak
kontroli, brak wzorców wyniesionych z domu rodzinnego, chęć
dorównania kolegom, a często po prostu nuda nie stanowią dostatecznej
podstawy do odróŜniania dobra od zła. Bez wsparcia z zewnątrz dzieci te
nie są świadome, Ŝe ich działania mogą mieć charakter patologiczny.
♦Bezrobocie
Na terenie gminy Gołuchów występuje dość wysoki wskaźnik
bezrobocia, istnieje grupa osób długotrwale pozostających bez pracy,
zagroŜonych tym samym marginalizacją społeczną. Rodziny tych osób
poprzez
uzyskiwanie
z
świadczeń
systemu
pomocy
społecznej
praktycznie pozostają na utrzymaniu gminy. Bezrobocie długoterminowe
definiowane jest zazwyczaj jako pozostawanie bez pracy, pomimo woli
jej podjęcia, w okresie dłuŜszym niŜ 12 miesięcy. Pewne kategorie
bezrobotnych naraŜone są na ten typ bezrobocia częściej niŜ inne:
dotyczy to zwłaszcza kobiet, mieszkańców obszarów wiejskich, osób o
36
niskim poziomie wykształcenia i kwalifikacjach, ludzi młodych jak i
starszych oraz mających kłopoty zdrowotne. Bezrobocie długoterminowe
łączone jest przyczynowo z ubóstwem. Biedę definiuje się jako takie
obniŜenie zasobów rodziny bezrobotnego, Ŝe eliminuje ją to ze
środowiska
społecznego,
w
którym
się
znajduje
i
dodatkowo
uniemoŜliwia poszukiwanie pracy. Po długim czasie pozostawania bez
pracy, bezrobotny nie ma pieniędzy na porządne, nie wzbudzające
niechęci ubranie, nie posiada funduszy na bilety komunikacyjne oraz
zamieszczanie ogłoszeń. Dom staje się swoistym więzieniem. To
stanowi o ich podstawowej tragedii. Ostatecznie nabierają przekonania,
Ŝe są ludźmi zbędnymi. Proces ten trudno jest zatrzymać.
Najtrudniejsza jest sytuacja materialna (dochody, oszczędności stan
posiadania) rolników (i ogólniej – mieszkańców wsi) – rodzin
wielodzietnych, rodzin niepełnych i gospodarstw utrzymujących się z nie
zarobkowych źródeł ( bezrobotni, emeryci i renciści). Rzutuje to na
mniejsze
moŜliwości
zaspokajania
w
tych
grupach
społecznych
większości potrzeb ( równieŜ zdrowotnych i edukacyjnych).
Główne skutki Ŝycia w ubóstwie to: ograniczenie perspektyw
Ŝyciowych dzieci oraz powstanie sytuacji konfliktowych w rodzinie. Dla
otoczenia głównym skutkiem ubóstwa jest zagroŜenie bezpieczeństwa
publicznego i konflikty między ludźmi.
W Ŝyciu rodzin ubogich występują elementy niesprzyjające integracji
rodziny i budowaniu jej trwałości ( strach przed utratą pracy,
poszukiwanie
zarobku,
stresy
związane
z
sytuacją
rodzinną,
niezaradność). Odczuwany brak perspektyw Ŝyciowych i uciąŜliwości,
występujące w środowisku lokalnym, sprzyjają migracji. Członkowie
społeczności lokalnej wykazują znaczną bierność i rzadko umieją
podejmować skutecznie działania w celu polepszenia sytuacji Ŝyciowej
rodziny.
37
Pozostawanie w sferze długotrwałego ubóstwa przyczynia się do
występowania niekorzystnych zjawisk społecznych. NaleŜą do nich
przede wszystkim:
-wzrost uzaleŜnień,
-dysfunkcjonalność rodzin,
-wyuczona bezradność,
-poczucie niesprawiedliwości społecznej,
-obniŜenie poczucia wartości
-poczucia deprywacji,
-niemoŜność zaspokojenia potrzeb Ŝyciowych,
-dezintegracja rodziny,
-rozwój przestępczości,
-nierówność startu Ŝyciowego,
-pogorszenie stanu zdrowia,
-marginalizacja w Ŝyciu społecznym i kulturalnym,
-powstaniu postaw roszczeniowych wobec państwa.
38
IV. ZASOBY I ŚRODKI
1. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Gołuchowie:
-zatrudnia 8 pracowników, wykonuje zadania wynikające z ustawy o
pomocy
społecznej,
świadczeń
rodzinnych,
dodatków
mieszkaniowych, prowadzi poradnictwo socjalne, prawne, a takŜe
prawa pracy i ubezpieczeń społecznych.
2. Gminna
Komisja
Rozwiązywania
Problemów
Alkoholowych
w
Gołuchowie:
-prowadzi akcje profilaktyczne,
- kieruje osoby na leczenie odwykowe (po uprzedniej wstępnym
badaniu),
-organizuje Kluby MłodzieŜowe “Zawisza” (prowadzące działalność
socjoterapeutyczną).
-monitoruje częstość występowania problemów uzaleŜnień na bieŜąco.
3. Urząd Gminy i Rada Gminy Gołuchów:
-zatrudnia ponad 30 pracowników,
-wspiera organizacje pozarządowe w realizacji ich celów statutowych w
formie zlecenia zadania publicznego,
-udziela wsparcia finansowego GOPS i GKRPA.
-sygnalizuje potrzeby mieszkańców
-decyduje o lokalnych programach pomocy społecznej.
39
4.Gminne Centrum Informacji w Gołuchowie:
-udostępnia nowoczesne technologie do poszukiwania pracy dla osób
bezrobotnych,
-informuje o wolnych miejscach pracy w środowisku lokalnym,
wojewódzkim i ogólnokrajowym wykorzystując technologię IP,
-prowadzi doradztwo w zakresie otwierania działalności gospodarczej
-prowadzi poradnictwo zawodowe,
-pomaga organizacjom pozarządowym w realizacji ich celów,
-promuje wolontariat jako najlepszą drogę do zatrudnienia.
5.Organizacje pozarządowe:
a). Stowarzyszenie “Mieszkańcom Gminy Gołuchów”
-prowadzi warsztaty terapii zajęciowej,
-organizuje pomoc świadczoną osobom i rodzinom znajdującym się w
trudnych sytuacjach Ŝyciowych,
-organizuje wolontariat dla samopomocy,
-organizuje
kolonie
socjoterapeutyczne
dla
dzieci
patologicznych.
b). Akcja Katolicka w Gołuchowie:
-promuje trzeźwy styl Ŝycia,
-promuje rodzinę jako najwaŜniejszą komórkę społeczną,
-inicjuje działania na rzecz rodzin i osób najuboŜszych.
c). Ludowy Klub Sportowy w Gołuchowie
- prowadzi klub sportowy w piłce noŜnej, tenisie stołowym,
- prowadzi zajęcia z młodzieŜą wypełniając jej czas wolny,
40
z
rodzin
V.
CELE OPERACYJNE I CELE SZCZEGÓŁOWE
ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W
GMINIE GOŁUCHÓW.
1.Cele operacyjne.
a)Zmniejszenie skutków wykluczenia społecznego osób i rodzin
dotkniętych długotrwałym bezrobociem (powyŜej jednego roku).
b)Wsparcie rodzin jako podstawowej komórki społecznej.
c)Zmniejszenie skutków starości.
d)Wsparcie grup społecznych zagroŜonych bezdomnością.
e). Promocja aktywnej polityki społecznej poprzez wsparcie grup
szczególnego ryzyka.
f) Integracja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych
2.Cele szczegółowe.
a) Wsparcie osób długotrwale bezrobotnych poprzez:
-Ochronę bezpieczeństwa socjalnego
-Pracę socjalną
-Poradnictwo zawodowe
-Poradnictwo prawne
41
-Pomoc finansowa i rzeczową
-Inne formy pomocy
-Kierowanie osób bezrobotnych do gminnego centrum informacji
b) Wsparcie rodzin poprzez:
-Wzmacnianie rozwoju rodzin, a przez to stworzenie odpowiednich
warunków rozwoju dzieci.
-Rozszerzenie sieci poradnictwa prawnego, psychologicznego, i
pedagogicznego dla dzieci i młodzieŜy oraz rodziców.
-Ochronę jakości Ŝycia rodzin, wspieranie rodzin ubogich i
zagroŜonych ubóstwem w formie pomocy finansowej i w naturze
np. usprawnienie doŜywiania w szkołach.
-Organizowanie pomocy okolicznościowej: tj. Święta Wielkanocne i
BoŜego Narodzenia
-Wspieranie
rodzin
w
ich
zadaniach
opiekuńczych
i
wychowawczych
-Organizowanie wycieczek, imprez oraz konkursów dla dzieci i
młodzieŜy.
-Rozszerzenie działań z dziećmi i młodzieŜą z rodzin mających
problemy socjalne.
-Pomoc rodziną wielodzietnym.
-Działania interwencyjne, mające na celu wsparcie rodzin w
sytuacjach kryzysowych.
- Podejmowanie innych inicjatyw na rzecz rodzin.
42
c) Wsparcie osób starszych poprzez:
-Monitoring sytuacji socjalnej i zdrowotnej seniorów.
-Wspieranie działań aktywizujących najstarsze pokolenie w sferze
edukacji, kultury, rekreacji, turystyki i sportu np. organizacja “
Gminnego Dnia Seniora” dla osób powyŜej 75 roku Ŝycia.
-Wspieranie programów aktywizujących społecznie osoby starsze.
-Wsparcie organizacji pozarządowych działających na rzecz osób
starszych.
-Rozszerzenie sieci poradnictwa prawnego.
-Ochrona bezpieczeństwa socjalnego najstarszych mieszkańców
gminy
-Pomoc w uzyskiwaniu świadczeń z zabezpieczenia społecznego
-Kreowanie pozytywnego wizerunku seniora
-Pomoc finansowa i w naturze
d) Wspieranie grup społecznych zagroŜonych bezdomnością:
- zasiłki celowe oraz okresowe
- pomoc rzeczowa, w naturze,
- dodatki mieszkaniowe,
- pomoc prawna i psychologiczna,
- praca socjalna,
- kierowanie do PUP,
- kierowanie od DPS-u,
- kierowanie do poradni odwykowych,
43
- zapewnienie pochówku,
- zapewnienie odzieŜy, gorącego posiłku, schronienia
e). Promocja aktywnej polityki społecznej poprzez wsparcie grup
szczególnego ryzyka poprzez:
-szkolenia podnoszące kwalifikacje zawodowe i przygotowujące do
wykonywania zawodu,
-tworzenie grup wsparcia i samopomocy,
-działania
słuŜące
integracji
społecznej,
kształcące
umiejętności
radzenia sobie w trudnych sytuacjach, poszukiwania pracy i
poruszania się na rynku pracy, prowadzące do zwiększenia
samodzielności klientów pomocy społecznej.
-szkolenia dla pracowników pomocy społecznej.
f). Integracja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych
poprzez:
- doradztwo i poradnictwo zwiększające potencjał zawodowy osób
niepełnosprawnych,
- szkolenia dla osób pracujących z osobami niepełnosprawnymi,
- rozwój usług wspierających dostęp osób niepełnosprawnych do szkolen
i nowoczesnych technologii,
- rozwój usług dla organizacji pozarządowych działających na rzecz osób
niepełnosprawnych.
44
3. Monitoring i realizacja strategii.
Do
końca
m-ca
maja
kaŜdego
roku
dokonywane
będzie
podsumowanie realizacji strategii za okres całego roku. Podsumowanie
przedkładane będzie Radzie Gminy. Co dwa lata (począwszy od 2007
roku) dokonywana będzie aktualizacja strategii. Wszystkie uaktualnienia
przedkładane będą przez Kierownika GOPS radzie Gminy do akceptacji.
45
VI. ZAKOŃCZENIE
Realizacja
Społecznych
Gminnej
przyczyni
Strategii
się
do
Rozwiązywania
wdroŜenia
w
Problemów
gminie
Gołuchów
nowoczesnego modelu polityki społecznej. Strategia ukierunkowuje
działania władz samorządowych, w tym Ośrodka Pomocy Społecznej na
pełnienie
aktywnej
roli
w budowaniu
modelu
systemu
pomocy
społecznej.
Celem Strategii są działania długookresowe, polegające na
inwestycji
w
kapitał
ludzki,
system
edukacji,
poprawę
sytuacji
materialnej, działania na rzecz poprawy rynku zatrudnienia, mające
powiązania ze wzrostem przedsiębiorczości.
Strategia
jest
instrumentem
mającym
pobudzić
do
aktywności
organizacje, instytucje działające na terenie gminy oraz samych
mieszkańców.
Propozycje projektu zwarte w Strategii pozwalają na dotarcie do
najbardziej potrzebujących grup społecznych, często marginalizowanych
i wykluczanych ze społeczeństwa. Strategia proponuje wdroŜenie
partnerstwa lokalnego między róŜnorodnymi partnerami społecznymi,
jako zasady rozwiązywania problemów społecznych mieszkańców gminy
Gołuchów. Stwarza to szansę na ograniczenie negatywnych zjawisk
społecznych jak: patologie, ubóstwo czy długotrwałe bezrobocie.
WaŜnym
zadaniem
jest
skonstruowanie
mechanizmów
finansowych pozwalających na łączenie środków z róŜnych źródeł dla
realizacji zaproponowanych programów.
Niezwykle waŜną sprawą jest równieŜ konieczności budowy
platformy instytucji i organizacji koordynujących działania na rzecz
rozwiązywania problemów społecznych. W tym procesie zapewnić
naleŜy wzmocnienie kluczowej instytucji wdraŜania Strategii, jaką jest
46
Ośrodek Pomocy Społecznej. W ramach Strategii zaproponowano
równieŜ monitoring i ocenę skuteczności realizacji zadań strategicznych.
Od realizacji powyŜszych załoŜeń i determinacji w procesie
wdraŜania Gminnej Strategii Problemów Społecznych zaleŜeć będzie jej
efektywność w rozwiązywaniu problemów społecznych mieszkańców
gminy Gołuchów.
47