obwód kaliningradzki - Ośrodek Badań naukowych im. Wojciecha

OBWÓD KALININGRADZKI
4
(92 )
Przegląd faktów, wydarzeń, opinii
BIULETYN TOWARZYSTWA NAUKOWEGO i OŚRODKA BADAŃ NAUKOWYCH
im. WOJCIECHA KĘTRZYŃSKIEGO w OLSZTNIE
KWIECIEŃ
2002
OD REDAKCJI
Jeszcze raz powtarzamy słowa premiera Rosji Michaiła Kasjanowa: „Za
trzy lata Obwód Kaliningradzki może stać się przodującym regionem Federacji
Rosyjskiej”, tym razem po to, by potraktować niniejszy numer jako wybór
materiałów ukazujących rzeczywistą sytuację tego regionu. Z tego właśnie
powodu zamieszczamy: Komunikat Obwodowego Komitetu Statystyki
Państwowej w Kaliningradzie o sytuacji społeczno-gospodarczej Obwodu
Kaliningradzkiego w 2001 roku (s. 2); informację o pracach nad nową koncepcją
ustawy „O Specjalnej Strefie Ekonomicznej w Obwodzie Kaliningradzkim”
(s.14); tekst poświęcony historii stosunków Unii Europejskiej i Rosji (s.16);
materiał analityczny autorstwa Natalii Smorodinskiej, wzywający do nowego
myślenia zarówno Rosji, jak i Europy w sprawie Obwodu Kaliningradzkiego
(s. 20); i, w końcu, memorandum premiera Michaiła Kasjanowa przedłożone
Unii Europejskiej (s. 30).
Zwracamy uwagę na kilka danych zawartych w Komunikacie: po pierwsze,
ogółem w Obwodzie ze stratą pracuje 41,3% dużych i średnich przedsiębiorstw;
po drugie, należności przeterminowane stanowią 20,6% ogólnej wielkości
zadłużenia przedsiębiorstw; po trzecie, przy bezrobociu sięgającym 12,7% ogółu
gospodarczo aktywnej ludności, zaległości w wypłacie wynagrodzeń w przeliczeniu na jednego pracownika siegają 1,5 tys. rubli, a realne dochody pieniężne
ludności w porównaniu do poziomu 2000 r. zmniejszyły się o 5,9%.
Tekst N. Smorodinskiej nawiązuje do odbytej wiosną XI sesji Rady Państw
Morza Bałtyckiego i stanowi próbę nowego spojrzenia na problem kaliningradzki
w związku z majową sesją Komisji Europejskiej w Swietłogorsku i następnie
szczytem UE i Rosji w Moskwie.
Wydaje się także, że tzw. memorandum Kasjanowa w sprawie tranzytu osób
i towarów, uzgodnione z Administracją Obwodu Kaliningradzkiego, o niespotykanej w wystąpieniach dyplomatycznych stylistyce, wywoła znaczące następstwa
nie tylko w ocenach, ale także działaniach międzynarodowych, i odbije się
szerokim echem również w samej Rosji.
1
Przegląd prasy kaliningradzkiej
Sytuacja społeczno-gospodarcza Obwodu Kaliningradzkiego w 2001 roku
(Komunikat Obwodowego Komitetu Statystyki Państwowej w Kaliningradzie)
Podstawowe wskaźniki charakteryzujące sytuację społeczno-gospodarczą
Obwodu w 2001 roku:
Wielkość produkcji przemysłowej, mln rubli
Inwestycje w kapitał założycielski (w okresie
od stycznia do listopada), mln rubli
Wielkość robót, wykonanych na podstawie
umów budowlanych, mln rubli
Produkcja rolnicza, mln rubli
Oddano do użytku domów mieszkalnych, tys. m2
Wielkość usług łączności, mln rubli
Przewóz ładunków przez przedsiębiorstwa
transportowe, mln ton-km, w tym:
transport kolejowy
Obroty handlu detalicznego, mln rubli
Obroty [placówek] żywienia
zbiorowego, mln rubli
Wielkość płatnych usług dla ludności, mln rubli
Indeks (wskaźnik) cen konsumenckich, %
Indeks (wskaźnik) cen producentów
produkcji przemysłowej, %
Liczba oficjalnie zarejestrowanych
bezrobotnych (na koniec roku), tys. osób
Realne dochody pieniężne ludności
(w styczniu-listopadzie), %
Naliczona średniomiesięczna płaca
jednego robotnika, włącznie z przedsiębiorstwami małej przedsiębiorczości (I–XI):
nominalna, rubli
realna, rubli
Rok 2001
Rok 2001
w % do 2000 r.
18884,5
112,5
6296,0
135,2
2035,7
4423,1
165,3
1250,0
84,0
95,5
96,2
127,9
2745,0
1434,0
14153,8
107,0
123,8
84,7
662,6
4218,5
x
91,8
104,1
21,0 1)
x
104,4 1)
8,1
123,0
x
94,1
2744,8
x
145,4
119,9
)Grudzień do grudnia roku poprzedniego
1
2
Przemysł
W 2001 roku wytworzono produkcji przemysłowej (robót, usług) w cenach
bieżących, według szacunku, na kwotę 18,9 mld rubli, czyli 112,5% w stosunku
do poziomu 2000 r.
Dynamika produkcji według gałęzi przemysłu charakteryzuje się następującymi danymi:
2001 r., mln rubli
Wielkość produkcji przemysłowej
W tym przemysły:
elektroenergetyka
paliwowy
metali czarnych
chemiczny i petrochemiczny
maszynowy i obróbki metali
leśny, obróbki drewna
i celulozowo-papierniczy
przemysł materiałów budowlanych
lekki
spożywczy
młynarski i pasz treściwych
medyczny
poligraficzny
inne
W % do 2000 r.
2000
w % do 1999
18884,5
112,5
132,4
1773,8
3183,0
26,5
11,6
3085,0
101,4
98,9
74,7
23,9
123,1
130,3
105,6
78,0
86,5
166,5
2289,3
447,8
350,2
7347,3
100,3
5,7
130,9
133,1
112,2
130,8
104,6
140,1
69,8
93,2
102,1
72,1
174,7
155,9
134,2
126,7
117,3
110,1
113,5
102,1
Pod względem wielkości produkcji przemysłowej przekroczyły poziom 2000
r. przedsiębiorstwa przemysłu spożywczego o 40,1%, przemysłu materiałów
budowlanych – o 30,8%, maszynowego i obróbki metali – o 23,1%, leśnego,
obróbki drewna i celulozowo-papierniczego – o 12,2%, lekkiego – o 4,6%,
przemysłu poligraficznego – o 2,1% i elektroenergetyki – o 1,4%.
Wzrosło wytwarzanie poszczególnych rodzajów produkcji o przeznaczeniu
produkcyjno-technicznym. Wytwarzanie konstrukcji i elementów żelazobetonowych zwiększyło się o 40,8%, sprzętu elektryczno-spawalniczego – o 26,5%,
materiałów ściennych – o 15,5%, papieru – o 15,3%, energii elektrycznej –
o 13,5%, celulozy towarowej – o 5,6%.
Jednocześnie produkcja silników elektrycznych małej mocy zmniejszyła się
o 5,6%, maszyn budowlanych i utrzymania dróg – o 22,4%. Wydobycie ropy
naftowej zmniejszyło się o 0,8%, torfu – o 75,3%.
W 2001 r. duże i średnie przedsiębiorstwa wszystkich gałęzi gospodarki
wyprodukowały towarów konsumpcyjnych w faktycznie obowiązujących cenach
3
(bez VAT i akcyzy) na kwotę 8,4 mld rubli, w tym produktów spożywczych – na
4,5 mld rubli, win, wódek i piwa – na 1,5 mld rubli.
Pozytywne zmiany zaszły w produkcji napojów bezalkoholowych, w przemyśle piwowarskim, likierowódczanym, tłuszczowym, cukierniczym, tytoniowym, mięsnym i rybnym.
W minionym roku wytwarzanie napojów bezalkoholowych zwiększyło się
5-krotnie, mięsa drobiu – 3,8-krotnie, wyrobów cukierniczych – o 65,1%, wyrobów masarskich (wędlin) – o 46,8%, wódki i likierów – o 45,5%, towarowej
spożywczej produkcji rybnej, włącznie z konserwami – o 30,6%, margaryny –
o 24,3%.
W przemyśle lekkim wytwarzanie wierzchnich wyrobów dziewiarskich
wzrosło o 5,6-krotnie, spódnic – 2,1-krotnie, bluzek – o 25%. Jednak produkcja
obuwia zmniejszyła się o 7,4%, płaszczy – o 13,4%. Spośród towarów o przeznaczeniu kulturalno-bytowym i gospodarczym zwiększyło się wytwarzanie odkurzaczy, telewizorów, szaf, tapczanów, książek, serwetek papierowych.
Pod względem wielkości produkcji przemysłowej przekroczyły poziom
2000 r. przedsiębiorstwa miast Kaliningrad i Sowietsk, okręgów miejskich
Bałtyjsk i Swietłyj oraz rejonów bagrationowskiego, gusiewskiego, zielenogradzkiego, niemeńskiego, niestierowskiego, polesskiego, prawdinskiego i czerniachowskiego. Przedsiębiorstwa rejonu sławskiego zmniejszyły produkcję
o 0,7%, Okręgu Miejskiego Swietłogorsk – o 4,6%. W pozostałych rejonach
spadek produkcji [przemysłowej] wyniósł ponad 10%.
Budownictwo
Budownictwo produkcyjne
W 2001 r. w Obwodzie dokonano technicznego przezbrojenia elektrycznych
linii przesyłowych w celu elektryfikacji rolnictwa o napięciu 6–20 kW o długości
0,7 km, o napięciu 0,4 kW – odpowiednio 13,2 kilometra.
Oddano do użytku pięć odwiertów naftowych z wierceń poszukiwawczych
i trzy z eksploatacyjnych. Uruchomiono stację napełniania pojazdów samochodowych gazem płynnym o wydajności 100 napełnień w ciągu doby. Zbudowano
stację obsługi technicznej samochodów osobowych o 10 stanowiskach. Odbudowano 6 mostów o łącznej długości 104 metrów bieżących. Zrealizowano oddanie
do użytku chłodni o pojemności 10 tys. ton jednoczesnego przechowywania.
Zbudowano 0,6 tys. m2 i zmodernizowano 4,4 tys. m2 powierzchni
handlowych. Oddano do użytku składy ogólnotowarowe o łącznej powierzchni
1,05 tys. m2.
Przeprowadzono modernizację przedsiębiorstwa młynarskiego o wydajności
10 ton przerobu zboża na dobę, a także wydziału przetwórstwa mięsnego o wydajności 0,8 tony na dobę. Zrealizowano przezbrojenie techniczne kombinatu
4
elementów żelazobetonowych wytwarzającego 45 tys. m3 wyrobów [rocznie?].
Rozszerzono czynne moce automatycznych stacji telefonicznych w Kaliningradzie o 3912 numerów, w Bałtyjsku – o 512 numerów, w Sowietsku – o 2336
numerów, w rejonach: bagrationowskim – o 250 numerów, gwardziejskim –
o 150 numerów, gurjewskim – o 296 numerów, gusiewskim – o 50 numerów,
niemeńskim – o 300 numerów, polesskim – o 300 numerów, czerniachowskim
– o 512 numerów.
W minionym roku w Obwodzie zbudowano 5,4 kilometra i przebudowano
2,6 kilometra sieci gazowych. Przeprowadzono modernizację 1,6 kilometra rurociągu wodnego.
Budownictwo mieszkaniowe
Przedsiębiorstwa wszystkich form własności w 2001 r., według danych
wstępnych, oddały do użytku 314 budynków mieszkalnych, czyli 1901 nowych
dobrze wyposażonych mieszkań, o łącznej powierzchni 105,3 tys. m2, co
stanowiło 96,2% w stosunku do poziomu 2000 r., w tym na wsi – 17,6 tys. m2
powierzchni ogólnej (98,3%).
Inwestorzy indywidualni za swoje środki i z pomocą kredytu zbudowali
i oddali do użytku 246 domów (264 mieszkania) o powierzchni ogólnej 51,2
tys. m2 (104,0% w stosunku do poziomu 2000 r.), w tym na wsi – 76 domów (86
mieszkań) o powierzchni ogólnej 12,8 tys. m2 (94,6%).
Zgodnie z umowami budowlanymi, wykonany zakres robót wyniósł, według
szacunków, 2035,7 mln rubli, co stanowi o 16,0% mniej niż w 2000 roku.
Zakres prac na zamówienie, wykonanych przez przedsiębiorstwa przemysłowe, zwiększył się o 17,6%, gospodarstwa mieszkaniowo-komunalne –
o 45,5%. Jednocześnie z tym zmniejszyły zakres robót zleconych przedsiębiorstwa i organizacje zaliczone do branż: „rolnictwo” – o 14,0%, „transport” –
o 15,1%, „budownictwo” – o 25,4%, „gospodarka leśna” – o 57,4%.
Ogólna wielkość inwestycji w kapitał założycielski za styczeń–listopad
2001 r. wyniosła, według szacunków, 6296,0 mln rubli, czyli o 35,2% więcej,
niż w styczniu–listopadzie 2000 r. Z tego na roboty budowlano-montażowe
przeznaczono 2247,5 mln rubli, czyli 35,7% ogólnej wielkości inwestycji
w kapitał założycielski.
Rolnictwo
Produkcja globalna rolnictwa Obwodu w 2001 r. w cenach bieżących, według
szacunków, wyniosła 4423,1 mln rubli, czyli 95,5% w stosunku do poziomu
2000 r. Wielkość produkcji roślinnej w porównaniu z rokiem poprzednim
z powodu niekorzystnych warunków pogodowych zmniejszyła się o 23,2%
i wyniosła 1743,3 mln rubli, wielkość produkcji zwierzęcej wzrosła o 13,3%
i wyniosła 2679,8 mln rubli. W Obwodzie zebrano 165,2 tys. ton ziarna
[wszystkich roślin], 117,5 tys. ton ziemniaków i 72,2 tys. ton warzyw, co stanowi
5
odpowiednio 84,9%, 52,4%, 91,3% w stosunku do poziomu 2000 r. Głównymi
producentami ziarna są zespołowe przedsiębiorstwa rolne [dawne kołchozy
i sowchozy] (78,2% zebranego urodzaju), natomiast ziemniaków i warzyw –
ludność i farmerzy (odpowiednio 90,3% i 93,1%). Według obliczeń, w 2001 r.
w gospodarstwach wszystkich form własności [zespołowe gospodarstwa rolne,
gospodarstwa farmerskie (indywidualne lub grupowe) i gospodarstwa
przydomowe (w tym ogrody działkowe)] wyprodukowano 43,5 tys. ton mięsa
[żywej wagi], 221,4 tys. ton mleka i 209,4 mln sztuk jaj, to jest więcej niż
w 2000 r. odpowiednio o 17,3%, 1,2% i 4,2%.
Według stanu na 1 stycznia 2002 r. w gospodarstwach wszystkich kategorii
liczebność bydła wynosiła 144,2 tys. sztuk, trzody chlewnej – 63,2 tys. sztuk,
owiec i kóz – 34,8 tys. sztuk, drobiu – 1975,3 tys. sztuk. W porównaniu do
1 stycznia 2001 r. pogłowie bydła zmniejszyło się o 4,1%, trzody chlewnej –
o 8,3%, drobiu – o 18,8%. Liczba owiec i kóz zwiększyła się o 18,8%. W 2001 r.
w przedsiębiorstwach rolnych Obwodu zwiększyła się sprzedaż bydła i drobiu,
mleka, jaj, ziarna, jednak zmniejszyła się sprzedaż ziemniaków i warzyw.
Nabywcom dostarczono 59,0 tys. ton warzyw. Sprzedano 23,0 tys. ton bydła
i drobiu (żywej wagi), 70,6 tys. ton mleka i produktów mlecznych, 148,3 mln
sztuk jaj.
W strukturze realizacji produkcji rolnej na sprzedaż rynkową przypada
praktycznie cała ilość bydła i drobiu, jaj, ziemniaków, warzyw, ziarna. Podstawową formą dostawy mleka i produktów mlecznych pozostaje sprzedaż organizacjom prowadzącym skup.
Według stanu na 1 stycznia 2002 roku, według danych wstępnych,
w Obwodzie naliczono 5,8 tys. gospodarstw chłopskich (farmerskich), z ogólną
powierzchnią gruntów 116,2 tys. ha (średnio po 20,2 ha na jedno gospodarstwo).
Według szacunków, gospodarstwa chłopskie w 2001 r. wyprodukowały 21,3%
ogólnej ilości ziarna, 7,6% ziemniaków, 6,1% warzyw, 5,6% mleka, 3,7% mięsa.
Transport i łączność
Przewóz ładunków
Wielkość przewozu ładunków w Obwodzie w porównaniu z poprzednim
rokiem zmniejszyła się o 13,7%, zaś obrót ładunków przedsiębiorstw wszystkich
rodzajów transportu zwiększył się o 7,7%.
W transporcie kolejowym w porównaniu do 2000 r. przewóz ładunków
zmniejszył się o 16,9%. O 27,5% zmniejszyła się wielkość załadunku towarów
przez przedsiębiorstwa będące właścicielami lub dzierżawcami torów kolejowych.
Przedsiębiorstwa transportu samochodowego i przedsiębiorcy (osoby
fizyczne), trudniące się komercyjnymi przewozami ładunków, przewiozły 169,5
tys. ton ładunków, o 16% więcej niż w 2000 r.
6
W 2001r. przedsiębiorstwa wewnętrznego transportu wodnego przewiozły
ładunki o 12,9% mniejsze niż w poprzednim roku. Obrót ładunków transportu
wodnego zmniejszył się o 5,5% i wyniósł 1279,6 mln tonokilometrów.
Na wewnętrznych liniach samolotowych transportu powietrznego wielkość
przewozów ładunków i poczty, wykonanych przez przewoźników regularnych,
zmniejszyła się w porównaniu do 2000 r. o 6,2% i wyniosła 1,5 tys. ton. Wielkość
obsługi ładunków, wykonana siłami i środkami portów morskich (handlowego
i rybackiego), wyniosła 3,5 mln ton, o 13% więcej niż w 2000 r.
Przewóz pasażerów zmniejszył się o 2,3%, a transportem użytku publicznego
o 2,2%.
W roku poprzednim transportem powietrznym przewieziono 108,2 tys.
pasażerów, o 4,2% więcej niż w 2000 r. Udział komunikacji międzynarodowej
w ogólnym przewozie pasażerów transportem powietrznym wyniósł 30,4%.
Liczba wykonanych przylotów samolotów w transporcie międzynarodowym
wyniosła 136 jednostek, z nich 111, czyli 81,6% odbyło się bez opóźnień.
Z państwami WNP zrealizowano 391 przylotów i wykonano bez opóźnień 307
(78,5% liczby ogólnej).
W 2001 r. zmniejszyła się liczba odprawionych pasażerskich pociągów
dalekobieżnych. Łącznie odprawiono 1214, o 2,6% mniej niż w 2000 r. W tym
samym czasie liczba opóźnień przybywających pociągów w porównaniu do
2000 r. zmniejszyła się o 141 jednostek (o 34,1%), średni czas opóźnień wyniósł
0,3 godziny.
Transportem samochodowym w 2001 r. przewieziono 113,5 mln osób, czyli
o 0,7% więcej niż w poprzednim roku. Liczba faktycznie wykonanych rejsów
autobusami miejskimi i podmiejskimi w porównaniu do 2000 r. zmniejszyła się
o 113,4 tys. (o 24,9%).
Miejskim transportem elektrycznym przewieziono 94,3 mln pasażerów,
w tym przejazd płatny – 36,7 mln osób. W porównaniu do roku poprzedniego
przewóz pasażerów trolejbusami i tramwajami zmniejszył się o 4,7%, a liczba
osób przewiezionych odpłatnie – o 11,2%. Obrót pasażerów wyniósł 357,4 mln
pasażero-kilometrów i był mniejszy w porównaniu do 2000 r. o 4,9%. Miejski
transport elektryczny w 2001 r. wykonał 641 tys. rejsów, o 5,9% mniej, niż było
przewidziane w rozkładzie.
Wypadkowość. Na drogach samochodowych Obwodu zarejestrowano 1119
wypadków drogowo-transportowych (spadek w porównaniu do 2000 r. o 0,6%).
Zginęło w nich 229 osób, o 9,6% więcej niż rok wcześniej. Rannych zostało
1246 osób, o 1,6% mniej niż w 2000 r. Na kolei i w transporcie lotniczym wypadków w okresie sprawozdawczym nie zanotowano.
Łączność. Dalszy rozwój zanotowały usługi łączności. Ogólna wartość usług
łączności zrealizowanych w 2001 r. oceniona została (bez podatku VAT) na
1250,0 mln rubli, w tym usług dla ludności – 648,4 mln rubli. W porównaniu do
7
2000 r. łączna ilość usług w cenach porównywalnych zwiększyła się o 27,9%,
a wielkość usług dla ludności – o 30,2%.
Rynek konsumenta
Obroty handlu detalicznego w 2001 r. wyniosły 14,1 mld rubli i były
o 15,3% mniejsze niż w 2000 r. Na handel niezorganizowany (sprzedaż towarów
na targowiskach spożywczych, przemysłowych i mieszanych) przypadło w 2001
r. 12% wielkości obrotów handlu detalicznego. Odpowiednio 88% wielkości
sprzedaży detalicznej towarów dla ludności realizowane było przez przedsiębiorstwa i organizacje handlowe.
Towarów spożywczych sprzedano za kwotę 6,3 mld rubli (44,6% całej
sprzedaży detalicznej towarów), towarów niespożywczych – za 7,8 mld rubli
(55,4%). Wielkości sprzedaży towarów spożywczych i niespożywczych
w porównaniu do 2000 r. zmniejszyły się odpowiednio o 17,1% i 14%.
O 13% zmniejszyła się sprzedaż napojów alkoholowych i piwa, których
sprzedano na kwotę 1125 mln rubli. Udział sprzedaży napojów alkoholowych
w ogólnej wielkości obrotów handlu detalicznego wyniósł 7,9% (w 2000 r. –
8,2%).
Obroty żywienia zbiorowego we wszystkich gałęziach gospodarki wyniosły
662,6 mln rubli, czyli o 8,2% mniej niż w 2000 r.
Zakres płatnych usług dla ludności w porównaniu do roku poprzedniego
zwiększył się o 4,1% i wyniósł 4,2 mld rubli. Wyraźnie wzrosły usługi łączności,
kultury, oświaty, medyczne, kultury fizycznej i sportu, turystyczno-wycieczkowe,
prawnicze.
Sfera obsługi bytowej ludności także charakteryzowała się zwiększeniem
zakresu świadczonych usług. W ciągu roku wykonano usług bytowych na kwotę
416,3 mln rubli. W porównaniu do 2000 r. fizyczny zakres usług zwiększył się
o 7,9%.
Ceny
W 2001 r. procesy inflacyjne przebiegały we wszystkich sektorach gospodarki
Obwodu. Ceny konsumenta wzrosły o 21,0%, w tym artykułów spożywczych –
o 21,4%, towarów niespożywczych – o 14,7%, płatnych usług dla ludności –
o 32,7%.
W grudniu 2001 r. w porównaniu do grudnia 2000 r. ceny warzyw wzrosły o
113,2%, ziemniaków – o 98,1%, cukru – o 36,4%, owoców i cytrusów – o 26,7%,
produktów rybnych – o 22,9%, serów – o 21,6%, mleka i produktów mlecznych
– o 20,8%, produktów mięsnych – o 19,7%, jaj – o 14,5%, napojów alkoholowych
– o 11,7%, wyrobów cukierniczych – o 10,9%, makaronów, chleba i innych
wyrobów piekarniczych odpowiednio o 8,7% i 8,3%.
8
Wartość zestawu z 25 podstawowych produktów żywności średnio
w Obwodzie w grudniu 2001 r. wynosiła 762 ruble w przeliczeniu na miesiąc i
w porównaniu do grudnia 2000 r. zwiększyła się o 27,6%, w Kaliningradzie –
odpowiednio 777 rubli i 27,2%, w Sowietsku – 720 rubli i 32,4%, w Czerniachowsku – 665 rubli i 28,6%, w Zielenogradzku – 752 ruble i 28,3%.
Wartość minimalnego zestawu produktów żywności, wchodzących do
koszyka spożywczego (dla mężczyzny w wieku zdolności do pracy), obliczonego
według średniorosyjskich norm spożycia, średnio w Obwodzie według stanu na
koniec grudnia 2001 r. wyniosła 931 rubli w przeliczeniu na miesiąc i w
porównaniu do miesiąca poprzedniego zwiększyła się o 3,7%, w Kaliningradzie
odpowiednio 948 rubli i 3,8%, w Zielenogradzku – 909 rubli i 5,7%, w Sowietsku
– 880 rubli i 5,5% i w Czerniachowsku – 819 rubli i 4,9%.
W grudniu 2001 r. w stosunku do grudnia 2000 r. podrożały: opał dla ludności
(węgiel, drzewo) o 64,2%, zabawki – o 31,5%, naczynia metalowe – o 23,8%,
wydawnictwa – o 21,9%, towary perfumeryjno-kosmetyczne – o 21,7%, przybory
szkolne i towary kancelaryjne – o 20,7%, galanteria – o 20,6%, odzież i bielizna
– o 19,7%, obuwie – o 19,5%, rowery i motocykle – o 18,3%, wyroby dziewiarskie – o 16,2%, materiały budowlane – o 15,5%, samochody osobowe –
o 14,5%, zegarki – o 13,5%, telewizory i radia – o 12,6%, towary elektryczne
i papiernicze – o 11,7%, tkaniny – o 11,6%, towary sportowe – o 9,1%, wyroby
jubilerskie – o 8,6%, środki do prania – o 8,7%, dywany i wyroby dywanowe –
o 7,0%, wyroby tytoniowe – o 5,9%, meble – o 5,3%, naczynia szklane –
o 5,0%, lekarstwa i materiały opatrunkowe – o 2,5%.
W grudniu 2001 r. w porównaniu do grudnia 2000 r. wzrosły ceny usług
z zakresu kultury fizycznej i sportu – o 42,4%, usługi bytowe – o 38,6%,
sanatoryjno-uzdrowiskowe – o 34,1%, medyczne – o 31,5%, turystyczne –
o 28,8%, oświatowe – o 25,8%, łączności – o 25,1%, w zakresie transportu
pasażerskiego – o 24,9%, opieki przedszkolnej – o 21,6%, usługi prawnicze –
o 19,8%, placówek kultury – o 18,7%, weterynaryjne – o 17,7%.
W 2001 r. taryfy usług komunalno-mieszkaniowych wzrosły o 37,7%.
W porównaniu do grudnia 2000 r. w największym stopniu wzrosły ceny za
dostawy ciepłej wody – 3,2-krotnie i ogrzewania – 2,8-krotnie. Podniesione
zostały ceny opłat za gaz sieciowy o 29,8%, gaz płynny – o 21,4%, energię
elektryczną – o 23,3%, wodę i kanalizację – o 6,8%. Pobyt w internatach i domach
studenta podrożał o 19,1%, czynsz mieszkaniowy w budynkach komunalnych i
opłata wydatków eksploatacyjnych w mieszkaniach sprywatyzowanych wzrosły
o 3,6%. Średnia cena 1 m2 powierzchni ogólnej mieszkań różnych typów na
rynku wtórnym w Kaliningradzie w 2001 r. wyniosła 8046 rubli, w porównaniu
do roku poprzedniego wzrosła o 6,0%, w tym mieszkań o niższej jakości – 6418
rubli (o 12,1%), mieszkań typowych – 8292 ruble (o 6,1%) i mieszkań o podwyższonym standardzie – 8753 ruble (o 2,7%).
9
Indeks (wskaźnik) cen producenta produkcji przemysłowej w grudniu 2001 r.
w porównaniu do grudnia 2000 r. wyniósł 104,4%.
Indeks cen wykonawców w budownictwie w grudniu 2001 r. w porównaniu
do grudnia roku poprzedniego wyniósł 111,0%, w tym robót budowlanomontażowych – 109,5%, maszyn i sprzętu – 111,0%, innych robót inwestycyjnych
i nakładów – 114,1%.
Indeks taryf przewozów towarowych średnio we wszystkich rodzajach
transportu w grudniu 2001 r. w porównaniu do grudnia 2000 r. wyniósł 129,8%.
Wzrost taryf, w zasadzie, związany był z podrożeniem przewozu ładunków
transportem powietrznym (o 31,%) i kolejowym (o 30,5%). W 2001 r. bez zmian
pozostały taryfy przewozów towarowych transportem samochodowym i wodnym.
W całości w 2001 r. taryfy usług łączności dla osób prawnych wzrosły
o 6,8%, w tym dla jednostek budżetowych – o 29,1%, organizacji komercyjnych
– o 3,0%.
W grudniu 2001 r. w porównaniu do grudnia 2000 r. ceny producenta
zbywanych artykułów rolnych wzrosły o 19,9%, w tym produkcja roślinna
i zwierzęca stały się droższe odpowiednio o 27,2% i 18,1%.
Finanse
Finanse państwowe
Według danych Komitetu ds. Finansów i Budżetu Administracji Obwodu,
w styczniu– listopadzie 2001 r. dochody skonsolidowanego budżetu Obwodu
wyniosły 4953,1 mln rubli, w tym dotacje bezzwrotne – 972,6 mln rubli, dochody
celowych funduszy budżetowych – 540,8 mln rubli. Rozchody skonsolidowanego
budżetu obwodu wyniosły 4888,2 mln rubli, a w tym rozchody celowych funduszy budżetowych 510,5 mln rubli.
Wpływy z tytułu podatków głównych i innych płatności obowiązkowych do
systemu budżetowego w okresie od stycznia do listopada 2001 r., według danych
Regionalnego Urzędu Ministerstwa Federacji Rosyjskiej ds. Podatków i Opłat
na Obwód Kaliningradzki, osiągnęły 6329,8 mln rubli. Do budżetu Obwodu
w tym okresie wpłynęło 3505,8 mln rubli.
Zadłużenie wobec budżetu z tytułu płatności podatkowych według stanu na
1 grudnia 2001 r. wyniosło 2058,4 mln rubli, z czego 60,2% przypada na zaległości podatkowe, 8,6% – na płatności odroczone i 31,2% na płatności
wstrzymane od egzekucji. Zaległości podatkowe do budżetów osiągnęły 1240,2
mln rubli, płatności odroczone do budżetów wyniosły 176,0 mln rubli.
Działalność finansowa przedsiębiorstw i organizacji
Za styczeń– listopad 2001 r. dodatni zbilansowany rezultat finansowy (dochód
minus straty) organizacji (oprócz podmiotów małej przedsiębiorczości, przedsię10
biorstw rolnych, organizacji budżetowych, banków, instytucji ubezpieczeniowych
i innych instytucji finansowo-kredytowych) wyniósł 3618,6 mln rubli (w tym
samym okresie 2000 r. 4080,2 mln rubli).
Dochód przedsiębiorstw dochodowych osiągnął 4079,6 mln rubli. Suma strat
przedsiębiorstw deficytowych wyniosła 461,0 mln rubli. Ogółem w Obwodzie
pracuje ze stratami 41,3% dużych i średnich przedsiębiorstw i organizacji.
Stan płatności i rozliczeń w przedsiębiorstwach i organizacjach
Według stanu na 1 grudnia 2001 r. sumaryczne zadłużenie odnośnie obligatoryjnych zobowiązań (zadłużenie kredytowe i pożyczkowe) organizacji (oprócz
podmiotów małej przedsiębiorczości, organizacji budżetowych, banków, firm
ubezpieczeniowych i innych instytucji finansowo-kredytowych) wyniosło
13302,9 mln rubli, z czego przeterminowanych było 3077,7 mln rublu, czyli
23,1% ogólnej kwoty zadłużenia (wg stanu na 1 grudnia 2000 r. –32,7%).
W porównaniu do 1 grudnia 2000 r. sumaryczne zadłużenie zwiększyło się
o 32,4%, zadłużenie przeterminowane zmniejszyło się o 6,4%.
Zadłużenie kredytowe na 1 grudnia 2001 r. wyniosło 10146,0 mln rubli,
z czego na przeterminowane przypada 23,7% (na 1 grudnia 2000 r. – 33,7%).
W porównaniu do 1 grudnia 2000 r. zadłużenie kredytowe zwiększyło się
o 29,5%, zadłużenie przeterminowane zmniejszyło się o 8,9%.
Zadłużenie należności na 1 grudnia 2001 r. wyniosło 6531,0 mln rubli,
z czego przeterminowane 1348,1 mln rubli, czyli 20,6% ogólnej wielkości
zadłużenia (na 1 grudnia 2000 r. – 31,6%). W porównaniu do 1 grudnia 2000 r.
zadłużenie należności zwiększyło się o 27,9%, przeterminowane zadłużenie
zmniejszyło się o 16,4%.
Poziom życia i dochody ludności
W styczniu–listopadzie 2001 r. dochody pieniężne ludności ukształtowały
się w kwocie 18931,3 mln rubli i zwiększyły się w porównaniu do okresu styczeń–
listopad 2000 r. o 14,2%, rozchody pieniężne ludności – odpowiednio 20517,4
mln rubli i 14,2%. Przekroczenie bieżących rozchodów ludności wobec jej dochodów związane jest zarówno ze zmniejszeniem pozostałości gotówki w rękach
ludności, jak i z wydatkowaniem na terytorium Obwodu dochodów pieniężnych
uzyskanych w innych regionach. Realne dochody pieniężne ludności w porównaniu do poziomu 2000 r. zmniejszyły się o 5,9%.
Średni dochód na osobę w okresie styczeń–listopad 2001 r. wyniósł 1817,7
rubli miesięcznie.
Wielkość minimum socjalnego, określona przez Urząd ds. Pracy i Rozwoju
Społecznego Administracji Obwodu według metodyki Ministerstwa Pracy Rosji
11
i Państwowego Komitetu Statystyki Rosji z 28 IV 2000 r. i ustalona postanowieniem Administracji Obwodu, w III kwartale 2001 r. wyniosła średnio miesięcznie
1686 rubli na jedną osobę. W okresie styczeń–listopad 2001 r. średniomiesięczna
płaca w przedsiębiorstwach, organizacjach i instytucjach Obwodu ukształtowała
się w kwocie 2744,8 rubli. W porównaniu do odpowiedniego okresu 2000 r.
wzrosła ona o 45,4%. Płaca realna jednego robotnika, obliczona z uwzględnieniem indeksu cen konsumenta, w tym okresie zwiększyła się o 19,9%.
Płacę najwyższą (ponad 3000 rubli) uzyskali pracownicy przemysłu,
transportu, łączności, budownictwa, zaopatrzenia materiałowo-technicznego
i zbytu, geologii i poszukiwań kopalin użytkowych, organów zarządzania,
instytucji kredytowych i ubezpieczeniowych.
Najniższe wynagrodzenie uzyskują pracownicy rolnictwa, kultury i sztuki
(odpowiednio 1543,8 i 1464,4 rubli). Wynagrodzenia za pracę pracowników
oświaty i ochrony zdrowia wyniosły odpowiednio 62% i 60% średniego
wynagrodzenia w Obwodzie [2744,8 rbl].
Według stanu na 1 stycznia 2002 r. opóźnienie w wypłacaniu wynagrodzeń
za pracę na kwotę 14,2 mln rubli miało 69 przedsiębiorstw i instytucji podstawowych gałęzi gospodarki Obwodu. Główna część zaległości przypadła na przedsiębiorstwa przemysłowe (39,7%) i rolne (37,2%). W przeliczeniu na jednego pracownika zaległości płacowe stanowiły kwotę 1,5 tys. rubli. W ubiegłym roku
o 30% zmniejszyła się liczba przedsiębiorstw-dłużników, o 26% suma zadłużenia
płacowego.
Zatrudnienie i bezrobocie
W końcu 2001 r. liczba gospodarczo aktywnej ludności Obwodu szacowana
była na 469,8 tys. osób, czyli 49,8% ogólnej liczby ludności. 410 tys. osób
zatrudnionych było w gospodarce, a 59,8 tys. osób nie miało stałego zajęcia, ale
aktywnie go poszukiwało. Liczba obywateli oficjalnie zarejestrowanych jako
bezrobotni wyniosła 8,1 tys. osób (w końcu 2001 r. – 6,6 tys. osób).
Poziom ogólnego bezrobocia osiągnął 12,7% w stosunku do liczby
gospodarczo aktywnej ludności. Oficjalnie zarejestrowane wynosi – 1,7% (w
końcu 2000 r. odpowiednio 14,7% i 1,4%).
Strajki
W 2001 roku organy statystyki państwowej nie zarejestrowały strajków w
przedsiębiorstwach Obwodu.
Sytuacja demograficzna
Według szacunków, 1 grudnia 2001r. ludność Obwodu liczyła 943,5 tys.
osób i od początku roku zmniejszyła się o 3,2 tys. osób, czyli o 0,3%.
W okresie styczeń–listopad 2001r. urodziło się 7358, a zmarło 14226 osób.
Ubytek naturalny wyniósł 6868 osób, czyli o 8% więcej niż w okresie styczeń–
listopad 2000 r.
12
Wzrosła śmiertelność z powodu chorób przewodu pokarmowego (o 20,4%),
przypadkowych zatruć alkoholem (o 16,4%), chorób nowotworowych (o 4,5%).
Zmniejszyła się śmiertelność z powodu samobójstw (o 6,3%), chorób dróg oddechowych (o 4,6%).
W okresie styczeń–listopad 2001 r. zmarło 115 dzieci w wieku do 1 roku,
współczynnik śmiertelności niemowląt na 1000 urodzonych wyniósł 15,6 wobec
18,8 w analogicznym okresie roku poprzedniego.
Nastąpiło zmniejszenie liczby osób przybyłych do Obwodu o 11% i liczby
opuszczających go (o 7,8%), w wyniku czego przyrost migracyjny ludności
Obwodu w porównaniu do okresu styczeń–listopad 2000 r. zmniejszył się
o 1051 osób, czyli o 22%.
Ochrona zdrowia
Według danych Obwodowego Ośrodka Nadzoru SanitarnoEpidemiologicznego, w Obwodzie w 2001r. liczba zachorowań z powodu różnych infekcji wyniosła 229,7 tys., co w przeliczeniu na 100 tys. ludności jest
o 6,0% więcej niż w 2000 r.
Wzrosła zachorowalność na czerwonkę (3,6-krotnie), wszawicę (o 13,9%),
ostre infekcje górnych dróg oddechowych (o 8,3%), zapalenie opon mózgowych
(o 5,5%), rzeżączkę (o 2,9%).
O 34,7% mniej było zarejestrowanych przypadków zachorowań na grypę,
o 5,2% – ostrych infekcji jelitowych.
W 2001 r. ujawniono 483 [kolejnych] nosicieli wirusa HIV.
Naruszenia prawa
Według danych Urzędu Spraw Wewnętrznych Obwodu Kaliningradzkiego,
w 2001 r. zarejestrowano 24663 przestępstwa, o 11,7% więcej, niż w 2000 r.
Ciężkich przestępstw zarejestrowano 15462, o 2,7% więcej, niż w roku
poprzednim. Ich udział w ogólnej liczbie przestępstw wyniósł 62,7% (w 2000 r.
– 68,3%). Najwięcej popełniono przestępstw przeciwko własności: zarejestrowano 10952 kradzieże (zmniejszenie w stosunku do 2000 r. o 5,7%), 1091
grabieży (wzrost o 4,7%).
Ujawniono 11966 osób, które popełniły przestępstwa. Wykrywalność
przestępstw wyniosła 75,8% wobec 73,6% w 2000 r.
KP, 2002, nr 24 z 7 II.
13
„Nowa koncepcja ustawy o specjalnej strefie ekonomicznej czy stara forma
do nowej treści?”
„Z propozycją nowej koncepcji ustawy „O Specjalnej Strefie Ekonomicznej
w Obwodzie Kaliningradzkim” zamierza wystąpić Komitet [Komisja] ds.
Rozwoju SSE Dumy Obwodowej. Sprawa ta, od załatwienia której w najbliższej
przyszłości (lata 2003–2004) będzie zależeć życie Kaliningradu, znajduje się
w centrum uwagi Rządu FR, Kaliningradzkiej Dumy Obwodowej i Administracji
Obwodu.
Na 13 czerwca w Rządzie FR już wyznaczono rozpatrzenie nowego projektu
ustawy. Jednak przedłożone do tego czasu projekty, opracowane przez
Ministerstwo ds. Rozwoju Gospodarczego i Handlu oraz Ośrodek Reform Ekonomicznych, odzwierciedlają, zdaniem Komitetu, tradycyjne podejścia, nie
uwzględniające powstającej w regionie sytuacji. Próby autorów stworzenia
jakiejś ustawy uniwersalnej „O specjalnych strefach ekonomicznych”, a następnie
na jej podstawie opracowania ustawy „O Specjalnej Strefie Ekonomicznej
w Obwodzie Kaliningradzkim” są tak samo niebezpieczne, jak próby „składania”
jej z ustaw FR lub tworzenia na podstawie „wyciągów” z tych ustaw.
Obydwa podejścia nie odzwierciedlają przyszłych specyficznych warunków
eksklawy kaliningradzkiej, gdzie liczne wymagania stawiane wobec życia i działalności będą przedstawiane nie na podstawie ustaw rosyjskich, lecz na podstawie
prawa Wspólnoty Europejskiej. Wymagania te w pierwszej kolejności dotkną
wszelkich operacji transgranicznych, na przykład w warunkach otoczenia przez
UE wymagania odnośnie ścieków przemysłowych przedsiębiorstw kaliningradzkich czy odnośnie lotów lotnictwa cywilnego i wojskowego stawiane będą
wcale nie przez Rosjan. Próby rozwiązania przyszłych problemów w drodze
rozmów międzynarodowych wydają się być problematyczne: zamierzenia
Moskwy w sprawie zawarcia z UE „Specjalnej umowy o Obwodzie Kaliningradzkim” na dzień dzisiejszy pozbawione są zarówno podstaw, jak i gwarancji.
W tych warunkach możliwym wyjściem z zaistniałej sytuacji może być nowe
podejście do koncepcji ustawy o SSE w Obwodzie Kaliningradzkim. Podstawę
tego podejścia stanowi zasada: ustawa o SSE tworzona jest w oparciu o normy
specjalne, wypływające ze specjalnej sytuacji eksklawy kaliningrazkiej, a nie
w oparciu o normy zawarte wyłącznie w ustawach federalnych. Nowa sytuacja
w warunkach całkowitego otoczenia przepisami normatywnymi UE wymaga
stworzenia ustawy specjalnej w zakresie organizacji życia społecznego i gospodarczego w warunkach tego otoczenia. Idea harmonizacji rodzajów
ustawodawstwa, wypowiadana niejednokrotnie, powinna znaleźć swoje ucieleśnienie właśnie w postaci nowej ustawy o SSE w Obwodzie Kaliningradzkim.
14
Rozmowy o rozwoju Obwodu Kaliningradzkiego jako „regionu pilotażowego
współpracy UE i FR” nie posunęły się do przodu dlatego, że nie proponowały
nowej treści do istniejącej formy. Mechanizm realizacji idei „regionu pilotażowego” w opinii Komitetu do Spraw Rozwoju SSE Dumy Obwodowej, jest
oczywisty”.
Informacja tej treści ukazała się na stronie internetowej Kaliningradzkiej
Dumy Obwodowej i sygnowana została nazwiskami przewodniczącego Komitetu
ds. Rozwoju SSE prof. dr hab. Siergieja Kozłowa i konsultanta Komitetu
Władisława Woropinowa.
http://duma.kaliningrad.org
15
„Unia Europejska i Rosja – partnerzy strategiczni”
Przedruk artykułu z miesięcznika „Europa”, którego wersją rosyjskojęzyczną
kieruje Richard Wright.
„Chcemy pomóc Rosji w całkowitej integracji z naszą wspólnotą wartości.
Chcemy określić najbardziej odpowiednie sposoby współdziałania nie tylko
w dziedzinie gospodarki, ochrony środowiska naturalnego i energetyki, ale także
w dziedzinie obronności, bezpieczeństwa i zapewnienia praw demokratycznych”.
Z referatu Przewodniczącego Komisji Europejskiej Romano Prodi w Parlamencie Europejskim o przebiegu rozmów z Prezydentem Władimirem Putinem
podczas spotkania UE–Rosja w Sztokholmie 23 marca 2001 roku.
Konkretna współpraca trwa już ponad 10 lat
Pod wieloma względami Unii Europejskiej i Rosji sądzone było stać się
partnerami strategicznymi. Bliskość geograficzna razem ze związkami
historycznymi, gospodarczymi i kulturalnymi na przestrzeni stuleci powodują,
że między państwami-członkami UE i Rosją istnieje wiele wspólnego. Po
przyjściu Prezydenta Gorbaczowa i wraz z upadkiem muru berlińskiego Unia
Europejska stała się jednym z pierwszych partnerów, którzy zainicjowali nowy
dialog z ZSRR i założyli podwaliny pod ściślejsze stosunki handlowe między
obydwiema stronami. Już w 1989 roku Wspólnota Europejska podpisała pierwsze
porozumienie z ZSRR o handlu, współpracy komercyjnej i gospodarczej.
Poważne przemiany polityczne i gospodarcze, które rozpoczęły się w 1991
roku, dodały nowego impulsu stosunkom wzajemnym. W tym samym roku Unia
Europejska rozpoczęła realizację Programu TACIS, swego największego programu wsparcia technicznego dla państw byłego Związku Radzieckiego w ich
przechodzeniu do gospodarki rynkowej i demokracji. W 1991 roku Komisja
Europejska – organ wykonawczy UE – otworzyła w Moskwie swoje Przedstawicielstwo.
Porozumienie o partnerstwie i współpracy – kamień węgielny stosunków
dwustronnych
Podstawą stosunków między UE i Rosją jest Porozumienie o partnerstwie
i współpracy [dalej w skrócie PPW], określające UE i Rosję jako partnerów
strategicznych. Porozumienie podpisane zostało przez Szefów państw lub rządów
— wówczas dwunastu państw-członków UE, Przewodniczącego Komisji
Europejskiej i Prezydenta Federacji Rosyjskiej w czerwcu 1994 roku na wyspie
Korfu. W październiku–listopadzie 1996 roku PPW było ratyfikowane przez
Zgromadzenie Parlamentarne Federacji Rosyjskiej, a później, w październiku
1997 roku także przez państwa-członków UE. Porozumienie weszło w życie
1 grudnia 1997 roku. Porozumienie o partnerstwie i współpracy zawiera 112
artykułów, 10 załączników i 2 protokoły, a także szereg wspólnych i jednostronnych deklaracji. Dotyczą one rozwoju dialogu politycznego, handlu
i inwestycji, realizacji finansowania i płatności, zagadnień konkurencji, ochrony
16
wartości intelektualnej, własności przemysłowej i komercyjnej, rozwoju
współpracy w dziedzinie gospodarki, nauki i techniki, energetyki atomowej
i kosmosu, ochrony środowiska naturalnego, transportu i telekomunikacji, turystyki, a także współpracy w zakresie ochrony dóbr kultury i zwalczania
działalności naruszającej prawo. PPW opiera się na fundamentalnych zasadach
wyznawanych przez strony w dziedzinie ochrony pokoju międzynarodowego
i bezpieczeństwa, a także wspierania społeczeństwa demokratycznego, opartego
na wolności politycznej i gospodarczej w duchu równouprawnienia i partnerstwa.
Porozumienie skierowane jest na umocnienie związków politycznych, handlowych, gospodarczych i kulturalnych i określa porządek dzienny dla rozmów
o możliwości stworzenia strefy wolnego handlu. Porozumienie zawiera postanowienia, zgodnie z którymi Rosja i UE udzieliły sobie nawzajem najwyższego
uprzywilejowania, obejmującego konkretne prerogatywy w zakresie taryf
handlowych i stosunków importowo-eksportowych.
Nowy dialog polityczny
Porozumienie o partnerstwie i współpracy znacząco rozszerza krąg
ukształtowanych stosunków. Wprowadza ono podstawę instytucjonalną do
zupełnie nowego dialogu między Rosją i UE. Zgodnie z porozumieniem obie
strony zobowiązały się do przeprowadzenia dwukrotnie w ciągu roku spotkań
na najwyższym szczeblu: raz w Moskwie, a raz w stolicy kraju-członka UE,
będącego w tym czasie Przewodniczącym UE. Prócz tego, w każdym roku
odbywają się spotkania na wysokim szczeblu, a mianowicie między ministrami
(Rada ds. Współpracy), parlamentarzystami (Komitet ds. Współpracy
Parlamentarnej) i wysokimi osobistościami oficjalnymi (dyrektorzy polityczni,
Komitet ds. Współpracy z systemem podkomitetów ds. zagadnień technicznych).
Dialog polityczny skierowany jest na stały rozwój bliskich związków politycznych i gospodarczych, sprzyjając przechodzeniu Rosji do gospodarki rynkowej,
umocnieniu instytucji demokratycznych i praw człowieka, a także tworząc nowe
formy dialogu politycznego i dyplomatycznego w celu popierania ściślejszych
związków i współdziałania.
Regularne kontakty w ramach dialogu pozwalają stronom na wymianę
poglądów w tych sprawach, w których ich punkty widzenia nie pokrywają się.
Dotyczy to szczególnie spraw o charakterze politycznym. W niedalekiej
przeszłości dotyczyły one konfliktów na Kaukazie Północnym i roli wolnej prasy
w społeczeństwie demokratycznym. Przedstawiciele UE podkreślali, że konflikt
na Kaukazie Północnym wymaga pilnego rozwiązania politycznego. Co zaś
dotyczy wspólnej prasy, to akcentowali oni, że niezależna, pluralistyczna i wolna
prasa jest niezbędnym elementem systemu demokratycznego.
Pierwsza „Strategia Zbiorowa”, UE dla krajów, nie będących członkami
UE, poświęcona Rosji...
W czerwcu 1999 roku w Kolonii Unia Europejska po raz pierwszy przyjęła
„Strategię Zbiorową” [Wspólną], w stosunku do państw nie będących członkami
17
UE. Rosja stała się pierwszym partnerem w tym nowym instrumencie polityki
UE. Prócz PPW, Strategia Zbiorowa UE dla Rosji jest także podstawowym
dokumentem politycznym, regulującym stosunki wzajemne stron. Strategia
Zbiorowa UE jasno ustala dwa cele:
— Istnienie stabilnej, otwartej i pluralistycznej demokracji w Rosji, opartej
na poszanowaniu prawa i cieszącej się popularnością gospodarce rynkowej,
odpowiada interesom narodów Rosji i UE.
— Intensywna współpraca z Rosją będzie sprzyjać utrzymywaniu stabilizacji
w Europie, bezpieczeństwu globalnemu i zdolności wspólnego rozwiązywania
problemów naszego kontynentu. Strategia potwierdza, że Porozumienie o
Partnerstwie i Współpracy – to rdzeń stosunków między UE i Rosją.
Opierając się na Strategii Zbiorowej, Unia Europejska będzie współpracować
z Rosją, organizacjami międzynarodowymi i innymi „partnerami wyznającymi
te sam poglądy” dla osiągnięcia następujących zasadniczych celów:
— Umocnienia demokracji
— Integracji Rosji z ogólną przestrzenią gospodarczą i społeczną
— Współdziałania na rzecz stabilizacji i bezpieczeństwa w Europie i poza
jej granicami
— Rozwiązywania zagadnień wspólnych dla Kontynentu Europejskiego
(takich jak polityka energetyczna, bezpieczeństwo jądrowe, ochrona środowiska
naturalnego, walka z przestępczością zorganizowaną, nielegalnym handlem
narkotykami i ludźmi, praniem pieniędzy).
Unia Europejska urzeczywistnia także szereg inicjatyw na rzecz realizacji
zasadniczych celów strategii w następujących dziedzinach:
— Dialog na tematy polityczne i w zakresie bezpieczeństwa
— Dialog na tematy gospodarcze
— Handel i inwestycje
— Dialog energetyczny
— Walka z przestępczością zorganizowaną
— Programy w zakresie rozwiązywania stosunków partnerskich
Każdy kolejny kraj – Przewodniczący Unii Europejskiej przedstawia plan
roboczy służący realizacji tej Strategii, analizując i oceniając działania Unii, a
także analizując sytuację w Rosji.
... i uzupełniona Strategią Rosji w stosunku do UE, obliczoną do 2010 r.
Podkreślając szczególną ważność swoich stosunków wzajemnych z Unią
Europejską w październiku 1999 r. Rosja zatwierdziła Strategię rozwoju swoich
stosunków z UE do 2010 r.
Strategia „określa zadania rozwoju stosunków Rosji i Unii Europejskiej na
następne dziesięciolecie i środki realizacji tych zadań. Jest logicznym
rozwinięciem ogólnej koncepcji rosyjskiej polityki zagranicznej w Europie
i wypływa z obiektywnej konieczności budowy wielobiegunowego świata,
wspólnej historii narodów i odpowiedzialności państw europejskich za przyszłość
18
kontynentu oraz wzajemnie uzupełniających się ich gospodarek. Jest ona także
bezpośrednio powiązana ze strategią bezpieczeństwa gospodarczego Rosji”.
Strategia przewiduje „budowę wspólnej Europy bez linii podziałów, a także
wzajemne powiązanie i zrównoważone wzmocnienie pozycji Rosji i UE we
wspólnocie międzynarodowej XXI wieku”.
Rosyjska strategia stwierdza także, że odzwierciedla ona główny kierunek
i zadania Strategii Zbiorowej UE. W tym kontekście Rosja wyróżnia priorytetowe
zadania rozwoju i umocnienia stosunków partnerstwa i współpracy z UE
w następujących dziedzinach:
— Strategiczny charakter stosunków wzajemnych Rosji i UE
— Rozszerzenie formatu i podniesienie efektywności dialogu politycznego
— Wzajemny rozwój handlu i inwestycji
— Współpraca w dziedzinie finansów
— Uwzględnienie interesów Rosji przy rozszerzaniu UE
— Rozwój infrastruktury współpracy paneuropejskiej
— Współpraca w dziedzinie nauki i technologii, ochrony praw własności
intelektualnej
— Rozwój współpracy transgranicznej
— Doskonalenie bazy prawnej współpracy wzajemnej, zbliżenie norm
prawnych stron w dziedzinie gospodarki i standardów technicznych
— Współpraca w sferze ochrony prawa
— Podniesienie roli kręgów biznesu w rozwoju współpracy
— Zapewnienie realizacji strategii w Rosji
„Jesteśmy zobowiązani tchnąć nową energię w nasze stosunki z europejskimi
i innymi strukturami międzynarodowymi. W tym planie bezsprzecznie wzrasta
znaczenie dalszych wysiłków na rzecz nawiązywania partnerstwa z Unią
Europejską”. Z listu Prezydenta Władimira Putina do Zgromadzenia Federalnego
z 3 kwietnia 2001 r.
www.eu.ru
19
„Swój wśród obcych, obcy wśród swoich. Sytuacja związana z Obwodem
Kaliningradzkim wymaga nowego myślenia politycznego zarówno od Rosji,
jak i od Europy”
Artykuł Natalii Smorodinskiej, kierownika Ośrodka Analiz Centrów Wzrostu
i Wolnych Stref Ekonomicznych Instytutu Gospodarki Rosyjskiej Akademii
Nauk, opublikowany w dodatku „Ankław” [enklawa] do „Kaliningradzkiej
Prawdy” z 4 kwietnia 2002 r.
„W pierwszych dniach wiosny w uzdrowiskowym Swietłogorsku odbyła się
XI sesja Rady Państw Morza Bałtyckiego [w skrócie RPMB] na szczeblu
ministrów spraw zagranicznych. Uczestnicy sesji podkreślali, że miejsce odbycia
przedsięwzięcia wybrane zostało wcale nie przypadkowo. W świetle połknięcia
Pribałtyki [rosyjskie określenie trzech niepodległych państw nadbałtyckich –
Litwy, Łotwy i Estonii] przez Unię Europejską i NATO, los Obwodu Kaliningradzkiego, odciętego od głównego terytorium Rosji granicami Litwy – bodajże,
jest jednym z najostrzejszych problemów, stojących dzisiaj przed państwami
Morza Bałtyckiego.
Jednak porozumieć się odnośnie czegoś konkretnego uczestnikom dyskusji
swietłogorskich nie udało się, a wystąpienia zainteresowanych stron ograniczyły
się głównie do deklarowania błogich zamierzeń.
Chociaż sam fakt przeprowadzenia tak reprezentacyjnego zgromadzenia na
ziemi kaliningradzkiej – to już jest niemało. Według słów ministra spraw
zagranicznych Rosji Igora Iwanowa, wszyscy uczestnicy sesji RPMB doskonale
uświadomili sobie te problemy, z którymi może zetknąć się Obwód Kaliningradzki w związku z rozszerzeniem UE. I w pierwszej kolejności, jak niejednokrotnie odnotowywano, w całej okazałości powstaną problemy tranzytu
i szczególnie trybu wizowego. Na razie jakiejkolwiek jasności w tych sprawach,
jak wykazała sesja, nie ma. Na obecnym etapie istnieją jedynie projekty. Tak,
według słów premiera Rosji Michaiła Kasjanowa, który także wziął udział
w posiedzeniu Rady Bałtyckiej, dla mieszkańców Obwodu Kaliningradzkiego
powinien istnieć uproszczony tryb przekraczania granicy, i decyzję o tym trzeba
podjąć w maksymalnie krótkim terminie.
Możliwe jest, że problem rozstrzygnie się podczas spotkania Rosja – UE,
które oczekiwane jest pod koniec maja w Moskwie. A być może, że wcześniej –
na specjalnym posiedzeniu, poświęconym problematyce kaliningradzkiej, które
odbędzie się na początku maja w stolicy eksklawy, w którym wezmą udział ze
strony rosyjskiej wicepremier Wiktor Christienko, a ze strony Unii Europejskiej
– komisarz Chris Patten, odpowiadający za stosunki zewnętrzne. Co zaś dotyczy
konkretnych wariantów rozwiązania problemu, to na razie proponowane jest
jedynie wydanie mieszkańcom Obwodu wiz wielokrotnych, uprawniających do
odwiedzenia Litwy i Polski. Stanowisko UE w tej sprawie jest dosyć mgliste.
Rozszerzenie UE, i w szczególności wstąpienie do niej Polski i Litwy,
zasadniczo zmienia warunki funkcjonowania Obwodu Kaliningradzkiego. Na
20
równi z eksklawą rosyjską nad Bałtykiem, oddzieloną od pozostałej Rosji terytoriami państw zagranicznych i międzynarodowymi wodami morskimi, Obwód
staje się enklawą rosyjską w zjednoczonej Europie, mającej bardziej nowoczesne
standardy i zasady życia gospodarczego (swobodne transgraniczne przemieszczanie towarów, ludzi, kapitałów i informacji). Formalnie, jako część Rosji,
region będzie znajdować się poza tymi standardami i zasadami, ale faktycznie,
z punktu widzenia bezpośredniego wpływu otoczenia rynkowego, trafia on do
środka jednolitej przestrzeni europejskiej, tym samym okazując się w unikalnej
sytuacji ekonomiczno-prawnej – jednocześnie będąc poza i wewnątrz terytorium
UE. Ta dwoistość posiada nie tylko wady, ale i potencjalne zalety, w rezultacie
których pojawiają się określone wymagania w stosunku do kaliningradzkiej polityki centrum [federalnego].
Tło makroekonomiczne
Problem położenia enklawowego Kaliningradu na terytorium UE obiektywnie
jest bardziej trudny i wielostronny, niż te podejścia konceptualne i prawne, przy
pomocy których go dzisiaj próbują rozwiązywać. Oficjalny dialog Moskwy
i Brukseli prowadzony jest w sprawach czułych i oczywistych dla każdej ze
tron, dotyczących zarówno „miękkiego” ryzyka bezpieczeństwa dla Europy
(nielegalna migracja, tranzyt narkotyków, rozprzestrzenianie się epidemii,
katastrofy ekologiczne itp.), jak i „problemów specjalnych” funkcjonowania
Kaliningradu dla Rosji (wizy, tranzyt, możliwości zapewnienia energii, warunki
rybołówstwa w Morzu Bałtyckim i inne). Przy całej ważności tego porządku
dnia, pozostawia on poza kadrem główny czynnik ryzyka – groźbę asymetrycznego rozwoju regionu względem otoczenia europejskiego.
I tak, Moskwa obawia się ewentualnej izolacji handlowo-transportowej
Obwodu na skutek komplikacji jego trybu wizowego z sąsiadami i komunikacji
tranzytowej z Rosją. Słusznie obstając przy utrzymaniu umów Rosji z Polską
i Litwą o praktycznie swobodnym wjeździe tam kaliningradczyków, władze
rosyjskie, jednak, tracą z pola widzenia sytuację fundamentalnej makroekonomicznej słabości Kaliningradu w nowej rzeczywistości europejskiej. Przecież
przy najlżejszej kontroli wizowej ze strony sąsiadów i przy najprzychylniejszym
trybie transportu ładunków (z tranzytem ładunków o przeznaczeniu obronnym
włącznie), region pozostaje zasadniczo nieprzygotowany do warunków otwartej
konkurencji w Europie i może okazać się w samoizolacji gospodarczej już tylko
siłą swego zacofania gospodarczego.
Rzeczywiście, w 2000 roku pod względem wielkości produktu globalnego
na jednego mieszkańca (4600 dolarów w cenach stałych) Kaliningrad znajdował
się na przedostatnim miejscu wśród dziesięciu terytoriów rosyjskiego Północnego
Zachodu, wyprzedzając zaledwie Obwód Pskowski (4300 dolarów). Przy tym
półtorakrotnie odstawał on pod względem tego wskaźnika od poziomu ogólnorosyjskiego, dwukrotnie – od średniego poziomu nowych państw nadbałtyckich
(Litwa, Łotwa, Estonia), trzykrotnie – od Polski, pięciokrotnie – od Finlandii,
21
Niemiec i Szwecji, sześciokrotnie – od Norwegii i Danii. Nawet jeżeli w bieżącym
dziesięcioleciu gospodarka kaliningradzka zdoła uniknąć istotnego spadku
i będzie rosnąć średnio o 5,5% rocznie (to znaczy szybciej, niż gospodarka Estonii
– najbardziej zaawansowanego pretendenta do europeizacji wśród nowych
państw nadbałtyckich), to w 2010 r. dobrobyt Obwodu w przeliczeniu na jednego
mieszkańca mimo wszystko nie przewyższy obecnych korelacji, wynosząc,
według naszej oceny, 75% w stosunku do oczekiwanego w tym czasie poziomu
średniorosyjskiego, 65% w stosunku do poziomu średniobałtyckiego (Litwa,
Łotwa, Estonia) i polskiego i tylko 30% w stosunku do odpowiednich wskaźników Niemiec i Finlandii.
Ale bardziej realistyczne jest oczekiwanie, że zacofanie Kaliningradu będzie
postępować. Z powodu całego szeregu przyczyn, mających zarówno pochodzenie
wewnętrzne (niska atrakcyjność Obwodu dla inwestorów strategicznych, jego
niezdolność do spłacenia długów oficjalnych, bezprecedensowe rozmiary szarej
strefy w jego gospodarce i in.), jak i zewnętrzne (bardzo szerokie wspomaganie
ze strony UE Polski i Litwy – naturalnych rywali Obwodu w tego samego typu
możliwościach handlowych i inwestycyjnych), region pozbawiony jest porównywalnej przewagi konkurencyjnej w walce o przyciągnięcie niezbędnych zasobów.
To oznacza, że bez przeprowadzenia radykalnej przebudowy gospodarki, opartej
na pobudzających oddziaływaniach państwowych i ukierunkowanej pomocy
finansowej, Kaliningrad nie jest w stanie pomyślnie przystosować się do nowych
warunków funkcjonowania i skazany jest na narastanie opóźnienia w rozwoju
od krajów UE.
Wyzwanie kaliningradzkie
Wbrew rozpowszechnionej opinii, zadanie podtrzymania zdolności konkurencyjnej enklawy kaliningradzkiej w warunkach nowego porządku
europejskiego wychodzi poza ramy obiektywnych możliwości Rosji i nie
powinno być rozpatrywane przez nią jako wyłącznie troska narodowa. Nawet
w odniesieniu do trybu wizowego, nie mówiąc już o czynniku rozwoju asymetrycznego, sytuacja kaliningradzka przedstawia złożony problem międzynarodowy, który wcześniej nie miał precedensów. W europejskich kręgach
eksperckich nazywa się go „łamigłówką kaliningradzką”. Ale w istocie jest to
nowy typ wyzwań epoki globalizacji, w równej mierze zwrócony do Rosji i do
Europy. Zarówno w Moskwie, jak i w Brukseli trzeba sobie uświadomić, po
pierwsze, wspólnotę problemu (obydwu partnerom potrzebny jest nie ubogi,
lecz kwitnący Kaliningrad), po drugie, jego treść (zapewnić podciągnięcie regionu do możliwego do przyjęcia, według miary europejskiej poziomu rozwoju),
po trzecie, konieczność rozdzielenia odpowiedzialności za jego rozwiązanie.
Podejście alternatywne – ignorowanie wyzwania kaliningradzkiego –
brzemienne jest potężnymi następstwami negatywnymi dla bezpieczeństwa
europejskiego. Przecież przy dowolnej trwałości granic zewnętrznych UE,
gospodarczo zacofany Kaliningrad będzie nieuchronnie generować poprzednie
22
impulsy destabilizacyjne, co w najlepszym przypadku postawi krzyżyk na idei
utworzenia przez Rosję i UE wspólnej przestrzeni gospodarczej, a w najgorszym
– da powód do wielkich prowokacji, wycelowanych na ich przeciwstawienie
(co w warunkach rozszerzenia NATO jest szczególnie niebezpieczne).
Stosunek do Kaliningradu staje się, w ten sposób, swojego rodzaju papierkiem
lakmusowych, pozwalającym realnie ocenić, jak widzą Rosja i UE przyszłość
swojego współdziałania i generalnie przyszłość Europy w obecnym stuleciu.
Błąd Brukseli
W wykazie zagadnień, odnośnie których UE wyraża gotowość współpracy
z Rosją na kierunku kaliningradzkim, problemy rozwoju gospodarczego i poziomu dobrobytu Kaliningradu figurują na ostatnim miejscu. Dlaczego?
Po pierwsze, stosunek UE do losu enklawy określany jest jej dzisiejszym
pojmowaniem płynących z regionu zagrożeń. Po drugie, eksperci europejscy
sądzą, że bezpośrednie przybliżenie Kaliningradu do terytorium bardziej pomyślnej i liberalnej Europy automatycznie podniesie jego widoki na skok gospodarczy. W szczególności, jak wynika z ubiegłorocznego komunikatu Komisji
Unii Europejskiej „UE a Kaliningrad”, utrwalenie się w Europie nowego
porządku ekonomicznego, któremu towarzyszy uporządkowanie warunków
handlu krajów-członków UE z krajami-outsiderami, rokuje Obwodowi
Kaliningradzkiemu odczuwalne korzyści – od złagodzenia dostępu do europejskich rynków eksportowych poczynając (dzięki obniżeniu ogólnoeuropejskich
taryf importowych), a na przyspieszonym przechodzeniu ładunków przez granice
Polski i Litwy kończąc (dzięki udoskonaleniu procedur granicznych i infrastruktury przejść granicznych).
Takie stanowisko UE wydaje się być błędne. Analiza wskazuje, że faktycznie
bilans korzyści i strat Kaliningradu w toku rozszerzenia UE wcale nie wygląda
aż tak pomyślnie: z jednej strony, ruch towarów kaliningradzkich do Europy
będzie hamowany ich niską zdolnością do konkurencji międzynarodowej
i niezgodnością z twardymi standardami europejskimi, z drugiej – oczekiwany
masowy napływ do regionu konkurencyjnego importu z terytorium Polski i Litwy
(na skutek wypierania ich własnej produkcji z rynków wewnętrznych przez
import z krajów-członków UE) będzie dodatkowo tłumić realny sektor
gospodarki kaliningradzkiej.
Innymi słowy, należy wątpić, by wszystko to, co stanie się z Kaliningradem
„automatycznie”, pod działaniem sił rynkowych, było dla niego korzystne – i na
odwrót. Gdyby nawet nowy porządek europejski stworzył dla przyszłego rozwoju
regionu określone przesłanki pozytywne, to i tak do ich realizacji od Rosji i UE
wymagane będą ukierunkowane wysiłki. W przypadku braku takich wysiłków
lub w przypadku ich nieadekwatności dzisiejsza fala liberalizacji gospodarczej
w Europie będzie wywierać przygnębiające oddziaływanie na funkcjonowanie
enklawy.
23
Los strefy specjalnej
W planie krótkoterminowym należy oczekiwać, że jeżeli Obwód nie zacznie
intensywnie przygotowywać się do nowych warunków konkurencji i europejskich
standardów życia gospodarczego, jak to czynią dzisiaj kraje-kandydaci, to w
najbliższym okresie po wstąpieniu do UE Polski i Litwy zetknie się on ze
zniszczeniem ukształtowanego modelu gospodarowania i z ostrym kryzysem
społeczno-ekonomicznym.
Według miary rynkowej, dzisiejszy Kaliningrad gospodarczo nie jest zdolny
do konkurencji i utrzymuje się „na powierzchni” jedynie dzięki statusowi
specjalnej strefy ekonomicznej i ekskluzywnemu trybowi handlu bezcłowego.
W swoim czasie ten tryb nałożył się na ogólnorosyjską sytuację zawyżonego
kursu rubla (do czasu jego dewaluacji w sierpniu 1998 r.), co skierowało
gospodarczą działalność regionu w stronę masowego narastania operacji
importowych (w skali do 1,2–1,5 mld dolarów rocznie). W konsekwencji Kaliningrad odczuł głębiej niż średnio w całej Rosji upadek sektora realnego i bezprecedensowe pod względem rozmiaru rozrastanie się sektora nieformalnego, co
pozwoliło znacznej części gospodarczo aktywnej ludności (45%–60%) oprzeć
się na dodatkowych, wynikających z handlu z zagranicą, dochodach o ukrytym
charakterze [szara strefa gospodarki]. Po dewaluacji rubla zwiększanie importu
stało się już nie tak korzystne, jak wcześniej. Tym niemniej i dzisiaj szara strefa
gospodarki kaliningradzkiej wynosi co najmniej 60% w stosunku do oficjalnej,
a sprawna sieć nieformalnych kontaktów biznesowych z przygranicznymi
obszarami Polski i Litwy nadal służy Obwodowi jako masowy amortyzator
socjalny.
Wraz ze zbliżaniem się do Kaliningradu zewnętrznych granic UE, ten
wbudowany amortyzator gospodarki kaliningradzkiej, podobnie jak i cały
mechanizm handlu zewnętrznego, podtrzymujący jej równowagę, zostanie
nieuchronnie zachwiany. Rzeczywiście, jak tylko Polska i Litwa zaostrzą kontrolę
graniczną i procedury celne zgodnie z wymogami UE i jak tylko UE wzmocni
kontrolę zewnętrznych strumieni finansowych tych krajów-kandydatów
(szczególnie w zakresie transakcji w ten lub inny sposób związanych z Rosją),
kaliningradzki nieformalny sektor istotnie zwęzi się: zmniejszą się rozmiary
szarostrefowych transakcji eksportowo-importowych biznesu „mrówczego”
i innych rodzajów działalności nieformalnej, związanej z handlem zewnętrznym.
To wywoła odczuwalny spadek realnych dochodów ludności i znaczny wzrost
poziomu jawnego bezrobocia (z obecnych 1%–1,5% do 15%–20%), co z kolei
doprowadzi do spadku popytu konsumenckiego, wpływów podatkowych
i wielkości produkcji.
Tak więc, niezależnie od wymagań, przedstawianych Rosji przez Zachód
przy jej wstąpieniu do WTO, rozszerzenie Europy wyznaczy obiektywne granice
obecnej zależności Kaliningradu od „dopingu” zewnętrznych preferencji
handlowych. Los specjalnej strefy ekonomicznej w jej dzisiejszym kształcie
24
będzie przesądzony. Rząd rosyjski zmuszony będzie do szukania instrumentów,
które szybko przystosują gospodarkę Obwodu do zasad zdrowej konkurencji,
a kaliningradzki mały biznes – do pracy w oficjalnym, zdrowym sektorze
gospodarki. W przeciwnym przypadku centrum zderzy się z dalszym nasileniem
konsumpcyjnego stanowiska regionu wobec skarbu federalnego, przy czym
wydatki na podtrzymanie jego funkcjonowania będą wciąż rosły.
Projekt pilotażowy
Zadanie pomyślnej adaptacji Kaliningradu do warunków otoczenia
europejskiego, z idącym w ślad za tym wyprowadzeniem gospodarki Obwodu
na tory trwałego wzrostu, będzie wymagać nie tylko krótkich okresów historycznych, ale i specjalnych technologii – podobnych do tych, które UE stosuje
dzisiaj wobec krajów kandydackich. To oznacza, że Rosja potrzebuje nie tylko
aktywnej współpracy, ale i wspólnych z UE działań na kierunku kaliningradzkim.
Jak zalecano w apelu uczestników grudniowej konferencji międzynarodowej w
sprawie Kaliningradu w Swietłogorsku, który oficjalnie poparł pełnomocny
przedstawiciel prezydenta FR w Północno-Zachodnim Okręgu Federalnym
Wiktor Czerkiesow, „rząd FR, MSZ Rosji powinni dążyć do podpisania z UE
specjalnego porozumienia w sprawie Obwodu Kaliningradzkiego, przedmiotem
którego powinno stać się partnerstwo strategiczne Federacji Rosyjskiej i UE na
rzecz rozwoju Obwodu Kaliningradzkiego jako rosyjskiego regionu pilotażowego XXI wieku. Specjalne porozumienie powinno przewidywać opracowanie
planu wspólnych działań Rosji i UE na rzecz kompleksowego rozwoju Obwodu
Kaliningradzkiego i stworzenia w tym celu rosyjsko-europejskiej grupy ekspertów, pracujących stale”.
Zauważmy, że idea transformacji w region pilotażowy, wysunięta przez Rosję
jeszcze w październiku 1999 roku w swojej strategii średniookresowej w sprawie
rozwoju stosunków z UE, nie umniejsza znaczenia ani ostatnich decyzji Moskwy
w sprawie Kaliningradu, ani odpowiednich propozycji Brukseli. Ale wprowadza
dialog kaliningradzki Rosji i Europy w najbardziej trafny nurt instytucjonalny,
odpowiadający charakterowi i istocie wyzwania kaliningradzkiego.
Po pierwsze, specjalne porozumienie o uruchomianiu wspólnego projektu
międzynarodowego rozszerza reglamentujące ramy podstawowych dokumentów
UE w sprawie Rosji (ogólne Porozumienie Rosji i UE o partnerstwie i współpracy
z 1997 roku, Strategia zbiorowa UE w odniesieniu do Rosji z 1999 roku, Program
pomocy technicznej TACIS), które rozpatrują ją jako całkowicie pozaunijną
przestrzeń i nie są obliczone na unikalną sytuację Kaliningradu jako enklawy
wewnątrz UE.
Po drugie, posiadanie przez Rosję i UE planu wspólnych działań i międzynarodowej grupy ekspertów, pracujących w systemie stałych „okrągłych stołów”,
pozwoli na kompleksowe rozwiązywanie zagadnień gospodarczej przebudowy
regionu (w kontekście ogólnego zadania przezwyciężenia opóźnienia) racjonalnie
25
(opierając się na priorytecie logiki ekonomicznej), operatywnie (bez zbędnych
uzgodnień biurokratycznych) i odpowiedzialnie (na podstawie częściowego
udziału stron w finansowaniu przedsięwzięć programowych). Jest oczywiste,
że rosyjski federalny program rozwoju Obwodu w okresie do 2010 roku
i brukselski program pomocy technicznej dla Rosji, powinny być poddane
korekcie z uwzględnieniem zadań wspólnego projektu kaliningradzkiego.
Pomimo wszystkiego innego, społeczność międzynarodowa otrzyma sygnał
o istnieniu między Rosją i kierownictwem państw UE (włączając w to państwakandydatów) długoterminowych porozumień roboczych, a to jest najlepsza
gwarancja inwestycyjna dla biznesu ze strony państwa.
Po trzecie, transformacja Kaliningradu w region pilotażowy (a nie po prostu
w region „aktywnej współpracy międzynarodowej”, jak to czasem traktują)
oznacza, że projekt będzie ukierunkowany nie tylko na optymalizację metod
gospodarczego rozwoju Obwodu, ale i na wypracowanie praktycznych
technologii (zasad, form, mechanizmów) rozwoju współpracy Rosji z Europą
na poziomie biznesu, państwa, organizacji społecznych i innych. Bezpośrednie
sąsiedztwo Obwodu z krajami UE czyni go najbardziej dogodnym ośrodkiem
w zakresie gromadzenia doświadczeń takiego współdziałania, które w przyszłości
może być rozpowszechnione na całą gospodarkę rosyjską.
Wreszcie, wszyscy uczestnicy projektu uzyskają konkretne zyski strategiczne.
Kaliningrad będzie mógł uniknąć spontanicznych oddziaływań szokowych na
gospodarkę i, co więcej – zbliżyć się do wspólnej Europy. Rosja będzie mogła
zoptymalizować następstwa rozszerzenia Europy, zasadniczo obniżyć koszty
federalne na podtrzymywanie funkcjonowania Obwodu i opanować nową jakość
współdziałania partnerskiego z UE. A UE, włącznie z bezpośrednimi sąsiadami
Kaliningradu, nie tylko zyska interesujące dla biznesu terytorium (najbardziej
przystosowane do standardów europejskich), ale i zaoszczędzi wysiłki na
wypracowanie systemu wczesnego zapobiegania konfliktom wokół Kaliningradu.
Szansa historyczna
Przyjrzyjmy się jeszcze raz temu co się dzieje. U podstaw praktycznej polityki,
którą Rosja i Europa, każda po swojemu, do tej pory buduje w odniesieniu do
problemu kaliningradzkiego, leży jednakowy algorytm – dobrze znana
wojskowo-strategicznym decydentom dychotomia „swój – obcy”. W jej ramach
Kaliningrad postrzegany jest przez Rosję zwyczajnie jako „swoje” terytorium,
otoczone przez obcy pierścień z Schengen (przez państwa uczestników porozumienia z Schengen), który stwarza dla regionu groźbę izolacji. Z kolei, Unia
Europejska (kierując się tym samym algorytmem) skłonna jest widzieć
w Kaliningradzie wyjątkowo obcy twór pośród „swojej” zintegrowanej
przestrzeni, a mówiąc obrazowo – „czarną dziurę”, naruszającą jednolity
charakter i przejrzystość tej przestrzeni.
Tymczasem taki trójkąt odzwierciedla przestarzałą kulturę myślenia
politycznego i dzisiaj jest mało produktywny. Bardziej logiczne jest kierowanie
26
się tym, że na początku XXI wieku Kaliningrad obiektywnie staje się dla Rosji
i UE terenem zależności i możliwości wzajemnych. Zachodzące tu wydarzenia
mogą wywierać tak pozytywny, jak i negatywny wpływ na perspektywy
stosunków rosyjsko-europejskich, ale w obu przypadkach one będą mieć poważny rezonans dla Europy, nieporównywalny pod względem mocy z rozmiarami
regionu, jego potencjałem gospodarczym i liczbą ludności.
Jeżeli sytuacja kaliningradzka nie będzie we właściwym czasie uświadomiona
jako wspólne dla Rosji i Europy wyzwanie historyczne, to proces integracji
europejskiej może się o nią potknąć, ugrzęznąć w pajęczynie jeszcze nie
ujawnionego ryzyka. Ale jeżeli Moskwa zdoła zaproponować Brukseli nowe
myślenie polityczne, a Bruksela wykaże się odwrotną gotowością do śmiałych
wspólnych poczynań w odniesieniu do enklawy, to Rosja i Europa będą mogły
uczynić realny krok w stronę zbliżenia integracyjnego, a Kaliningrad – stać się
symbolem odnowienia architektury bezpieczeństwa międzynarodowego.
Obwód Kaliningradzki w porównaniach:
Produkt regionalny brutto w przeliczeniu na jednego mieszkańca w porównaniu do produktu globalnego brutto innych regionów, Rosji i niektórych państw
europejskich (w tys. dolarów)*
1990
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001**
10,20
5,10
4,70
4,25
4,25
4.05
4,20
4,60 4,90
9,80
Okręg Północno-Zachodni
10,65
Republika Karelia
7,85
Republika Komi
12,80
Obwód Archangielski
9,70
Obwód Wołogodzki
10,50
Obwód Leningradzki
9,20
Obwód Murmański
10,50
Obwód Nowogrodzki
8,35
Obwód Pskowski
7,65
m. Sankt-Petersburg
12,35
Kraje europejskie
Litwa
10,45
Łotwa
10,75
Estonia
11,30
Polska
9,80
Finlandia
19,15
Niemcy
19,35
Szwecja
17,50
6,10
5,75
5,35
5,40
5,15
5,50
6,00 6,30
6,70
6,35
5,85
6,00
5,80
6,20
6,70 7,00
4,85
4,30
4,05
4,05
3,85
4,70
5,30 5,50
7,20
7,15
6,90
6,85
6,50
7,00
7,60 8,00
6,00
5,40
5,05
5,05
5,05
5,70
6,60 6,90
6,60
6,70
6,30
6,25
6,05
6,80
7,65 8,00
6,30
6,25
5,22
5,55
5,30
5,65
6,00 6,30
6,50
6,15
5,50
6,20
5,90
6,10
7,10 7,45
5,25
4,95
4,80
4,60
4,55
5,20
5,85 6,15
4,25
3,80
3,70
3,55
3,30
3,60
4,30 4,55
8,25
7,85
7,00
7,50
7,30
7,40
7,90 8,25
5,85
5,65
8,20
10,15
17,25
20,90
17,25
6,10
5,70
8,65
10,90
18,35
21,25
17,85
6,40
5,95
9,05
11,75
19,10
21,35
18,05
6,85
6,50
10,10
12,30
20,20
21,60
18,40
7,20
6,80
10,65
12,90
21,05
22,10
19,00
7,00
6,85
10,70
13,25
21,80
22,35
19,65
7,40
7,50
11,50
13,80
22,68
22,70
20,00
Obwód Kaliningradzki
Rosja
7,70
8,18
12,00
14,00
23,85
22,85
20,70
27
Norwegia
Dania
19,85
19,75
23,00
21,65
23,90
22,25
25,05
22,75
26,25
23,50
26,75
24,10
27,00
24,50
27,50 28,00
25,25 25,50
* w cenach 1996 r.
** dane wstępne
Źródła: rosyjski Rocznik Statystyczny 2000 r., „Regiony Rosji”, 2000 r., „Sytuacja społeczno-gospodarcza Rosji”, styczeń–listopad, 2001 r.
Obwód Kaliningradzki: Porównawcze niedostatki konkurencyjne na tle
otoczenia europejskiego
— Niski poziom dobrobytu: wielkość produktu regionalnego brutto w przeliczeniu na jednego mieszkańca (4600 dolarów w 2000 r.) dwu–sześciokrotnie
niższa od wskaźników europejskich i półtorakrotnie niższa od średniego
wskaźnika ogólnorosyjskiego
— Niski poziom atrakcyjności inwestycyjnej (35 miejsce wśród 89 regionów
rosyjskich), mały zakres bezpośrednich inwestycji zagranicznych (koło 70 mln
dolarów)
— Wysoki poziom zadłużenia oficjalnego (około 43% w stosunku do
wielkości produktu regionalnego brutto) i znaczący deficyt budżetowy (14,8%
w stosunku do dochodów na rok 2002) [dopuszczalny deficyt wynosi 15,0%]
— Kolosalny deficyt bilansu w handlu zagranicznym (2–3-krotnie
przewyższający wielkość eksportu) – jako rezultat długotrwałego narastania
wielkości importu bezcłowego (na poziomie 1–1,2 mld dolarów rocznie) przy
stagnacyjnych wielkościach eksportu (350 mln dolarów)
— Bezprecedensowa skala szarej strefy w gospodarce (60% produktu regionalnego brutto, stworzenie dodatkowych dochodów dla 45%–60% gospodarczo
aktywnej ludności) przy skoncentrowaniu nieformalnej aktywności w sferze
handlu transgranicznego z Polską i Litwą
— Niski faktyczny poziom pomocy finansowej ze strony UE (około 3,3 mln
euro rocznie przy dziesięciokrotnie większych skalach dla Polski i Litwy)
— Brak wsparcia instytucjonalnego ze strony UE dla strukturalnego
dostosowania do nowych warunków konkurencji
Źródło: Ośrodek Analizy Centrów Wzrostu i WSE Instytutu Gospodarki RAN
Wspólnota wyzwania kaliningradzkiego: dlaczego nieodzowne jest łączenie
wysiłków Rosji i UE
— Zasadnicza niezgodność warunków społeczno-technologicznych Rosji
i UE (siłą czego do adaptacji Obwodu Kaliningradzkiego do nowych warunków
wymagane będą specjalne technologie)
— nieokreślony charakter następstw rozszerzenia [UE] i wprowadzenia trybu
z Schengen (Rosja nie posiada obiektywnej możliwości wypracowania optymalnej strategii rozwoju regionu)
— Rosja nie dysponuje niezbędnymi zasobami do przebudowy gospodarki
regionu na wielką skalę (tylko na rozwój infrastruktury wymaganych jest jako
minimum 40 mln euro rocznie)
28
— Europa nie posiada mechanizmu uwzględniania rosyjskiej specyfiki
gospodarczej. Nieadekwatność podstawowej zasady rozszerzenia UE „rób jak
my” (mechaniczne przeniesienie na nowe terytoria typowego modelu przestrzeni
europejskiej bez uwzględnienia ich specyfiki społeczno-historycznej) będzie
stwarzać na drodze integracji Kaliningradu z Europą poważne przeszkody,
usunięcie których jest możliwe tylko wspólnie.
Źródło: Ośrodek Analizy Centrów Wzrostu i WSE Instytutu Gospodarki RAN
Komisja UE o zyskach Kaliningradu na skutek rozszerzenia UE
— Ułatwienie dostępu do europejskich rynków eksportowych (dzięki
przejściu Polski i Litwy na wspólne ulgowe taryfy importowe UE dla państw
trzecich)
— Bezcłowy tranzyt towarów przez Litwę i Łotwę (dzięki posiadaniu przez
Rosję klauzuli najwyższego uprzywilejowania zgodnie z Porozumieniem
o Partnerstwie i Współpracy z UE z 1997 r.)
— Wyraźne przyspieszenie przechodzenia ładunków przez granice Litwy
i Polski (dzięki udoskonaleniu procedur i infrastruktury kontroli granicznej).
Automatyczne następstwa rozszerzenia UE dla Obwodu Kaliningradzkiego
— Pogorszenie pozycji eksportowej na rynkach Europy (szczególnie Polski
i Litwy) nawet przy obniżeniu ogólnoeuropejskich taryf importowych
— Masowy napływ konkurencyjnego importu z Polski i Litwy, jako skutek
– pogorszenie stanu bilansu handlowego i sytuacji sektora realnego
— Gwałtowne ograniczenie sektora nieformalnego i następujący po nim
kryzys społeczno-gospodarczy.
Źródło: Ośrodek Analizy Centrów Wzrostu i WSE Instytutu Gospodarki RAN
KP, 2002 , nr 62 z 4 IV.
29
Memorandum rosyjskie — tzw, memorandum premiera Kasjanowa,
przedłożone Unii Europejskiej w sprawach funkcjonowania Obwodu
Kaliningradzkiego w dziedzinie trybu przemieszczania ludzi
Problemy enklawy rosyjskiej nad Bałtykiem omówione zostały w toku wizyty
roboczej premiera Rządu FR Michaiła Kasjanowa w Brukseli. Gubernator
Obwodu Kaliningradzkiego Władimir Jegorow poinformował w Belgii, że szef
rządu rosyjskiego wręczył kierownictwu Unii Europejskiej Memorandum
w sprawach funkcjonowania Obwodu Kaliningradzkiego w kontekście rozszerzenia Unii Europejskiej. Przy przygotowaniu tego dokumentu uwzględnione zostały
propozycje Administracji Obwodu Kaliningradzkiego. Ponadto MSZ FR na
własnej stronie internetowej zamieścił informację w tej sprawie.
Treść memorandum opublikowana została na portalu Administracji Obwodu
Kaliningradzkiego (www.gov.kaliningrad.ru), z datą 25 kwiecień 2002 r.
„Biorąc pod uwagę obecne tempo procesu rokowań Unii Europejskiej
z Łotwą, Litwą i Polską odnośnie ich wstąpienia do UE i wyznaczone ramy
czasowe zakończenia tych rokowań:
– zdając sobie sprawę z przyszłych zmian w warunkach funkcjonowania
jednego z podmiotów Federacji Rosyjskiej – Obwodu Kaliningradzkiego —
i potrzeby uregulowania zawczasu powstających w związku z tym problemów;
– wychodząc z zawartych w Porozumieniu o Partnerstwie i Współpracy
między Rosją i Unią Europejską celów współdziałania, a także podzielanych
przez Rosję i Unię Europejską wspólnych zasad i podejść do podstawowych
humanistycznych praw człowieka i naszych wspólnych wartości;
– opierając się na porozumieniach wysokiego szczebla Rosji i Unii
Europejskiej o wspólnym działaniu na rzecz niedopuszczenia do negatywnych
następstw rozszerzenia Unii Europejskiej i po to, by rozwiać ewentualne zaniepokojenia, które mogą zrodzić się w stosunku do tego u jednej ze stron;
– opierając się na ogólnym dążeniu do tego, by rozszerzenie nie przeprowadziło nowych linii podziału, lecz by sprzyjało nawiązywaniu jeszcze
bardziej ścisłych związków między Rosją i rozszerzającą się UE;
– wychodząc z tego, że następstwa rozszerzenia UE nie powinny doprowadzić
do pogorszenia warunków funkcjonowania i rozwoju Obwodu Kaliningradzkiego, lecz powinny sprzyjać bardziej harmonijnej współpracy regionalnej
i rozszerzeniu związków i kontaktów między ludźmi;
– rozwijając porozumienia o kontynuacji dialogu w celu znajdywania
konkretnych decyzji mających związek ze sprawami funkcjonowania Obwodu
Kaliningradzkiego w kontekście rozszerzenia UE,
Strona Rosyjska uznaje za wyjątkowo ważne uregulowanie w najbliższym
terminie sprawy zasad i warunków przemieszczania się obywateli Federacji
Rosyjskiej, tak między Obwodem Kaliningradzkim i pozostałym terytorium
Rosji, jak i między Obwodem i krajami ościennymi.
30
W tym celu proponuje się, co następuje:
1. Zapewnienie tranzytowych przejazdów obywateli Rosji osobistym
transportem samochodowym do Obwodu Kaliningradzkiego i z Obwodu przez
terytorium Litwy i Polski do Rosji w trybie bezwizowym, po uzgodnionych
trasach z ustanowieniem ściśle limitowanego czasu przebywania na terytorium
tych państw, niezbędnego do przekroczenia ich terytorium na podstawie
przepustek specjalnych, wydawanych w punktach przejścia na granicy (na środek
transportu i pasażerów). Tranzyt z Obwodu Kaliningradzkiego przez Litwę do
Rosji i z Rosji do Obwodu odbywa się dwoma trasami: Nr 1 — Kibartaj (lub
Panemune) – Kaunas – Vilnius – Miedininkaj (260 km); Nr 2 — Kibartaj –
Mariampol – Łazdijai – Druskieninkaj – Rajgardas (130 km). Przypuszczalny
czas tranzytu — 12 godzin.
W celu przemieszczania się transportem samochodowym po tych trasach
w punktach przejścia granicy przedstawiciele władz granicznych Litwy wydają
przepustki specjalne (talony), w których przy wjeździe do Litwy odnotowuje
się datę/czas, i które zdawane są przy wyjeździe z Litwy. Takie przepustki (talony)
sprawdzane są na terytorium Litwy w celu przestrzegania tranzytowej trasy
podróży. Odchylenie od ustalonych tras pociąga za sobą karę zgodnie z prawem
wewnętrznym Litwy. Podczas podróży tranzytowej przewiduje się ustalenie
specjalnych miejsc postoju/zatrzymania. Analogiczny tryb wprowadza się przy
przejazdach tranzytowych obywateli rosyjskich przez terytorium Polski.
2. Zapewnienie przewozu pasażerów-obywateli Rosji między Obwodem
Kaliningradzkim i pozostałym terytorium Rosji transportem kolejowym i autobusowym na podstawie bezwizowej po uwzględnionych trasach dróg kolejowych
(szosowych) Litwy i Polski w trybie „zamkniętych drzwi” i zgodnie z zatwierdzonym rozkładem (rejsy regularne) lub planem tranzytu (rejsy czarterowe). Przewozy kolejowe pasażerów-obywateli Rosji między Obwodem Kaliningradzkim
i pozostałym terytorium Rosji odbywa się pociągiem pasażerskim Kaliningrad
– Moskwa na trasie Kibartaj – Kaunus – Vilnius – Kiena (260 km) w trybie
„zamkniętych drzwi”, bez wsiadania i wysiadania pasażerów na terytorium
litewskim, z zatrzymaniem tylko w punktach przejścia na granicy „Kibartaj”
(granica rosyjsko-litewska) i „Kiena” (granica litewsko-białoruska). W celu
wzmocnienia kontroli rosyjskie załogi pociągów przy wjeździe do Litwy udostępniają litewskim władzom granicznym wykazy pasażerów/kopie biletów
kolejowych. Jest możliwe konwojowanie pociągów przez funkcjonariuszy
policji/służby granicznej Litwy. Analogiczny tryb ustanawia się dla przewozów
obywateli rosyjskich transportem kolejowym przez terytorium Polski.
Przewozy obywateli rosyjskich transportem autobusowym przez terytorium
Litwy realizowane są po dwóch trasach: Nr 1 — Kibartaj (lub Panemune) –
Kaunas – Vilnius – Miedininkaj (260 km); Nr 2 — Kibartaj – Mariampol –
Łazdijai – Druskieninkaj – Rajgardas (130 km) w trybie ustalonym w punkcie 1.
31
3. Utrzymanie w interesie podtrzymania współpracy przygranicznej Obwodu
Kaliningradzkiego z krajami ościennymi praktyki uproszczonego trybu wydawania mieszkającym w Obwodzie Kaliningradzkim obywatelom Rosji narodowych
wiz Polski i Litwy także po wstąpieniu tych ostatnich do Unii Europejskiej
i przyłączeniu się do systemu z Schengen.
4. Zapewnienie uproszczonej procedury uzyskiwania wiz do krajów objętych
umową z Schengen przez obywateli Rosji, zamieszkałych w Obwodzie
Kaliningradzkim i mających trwałe kontakty biznesowe z przedstawicielami
kręgów biznesu krajów wchodzących do przestrzeni z Schengen.
5. Przeprowadzenie w najbliższym czasie czterostronnych rokowań
w składzie Rosja – Unia Europejska – Litwa – Polska w celu wypracowania
porozumień na rzecz utrzymania tranzytu bezwizowego obywateli Federacji
Rosyjskiej przy podążaniu do/z Obwodu Kaliningradzkiego, a także zapewnienia
maksymalnie uproszczonego trybu wyjazdów przygranicznych mieszkańców
Obwodu Kaliningradzkiego.
Strona Rosyjska liczy na osiągnięcie z Unią Europejską odpowiednich
potwierdzonych dokumentami formalnymi porozumień, które staną się realnym
potwierdzeniem przywiązania stron do dokonanego wyboru partnerstwa strategicznego i współpracy oraz poszanowania praw człowieka”.
32
Często używane nazwy i zwroty:
AO lub AOK – Administracja Obwodu Kaliningradzkiego,
FB – Flota Bałtycka,
FCP – Federalny Celowy Program „Rozwój Obwodu Kaliningradzkiego w okresie do
2010 roku”
FR – Federacja Rosyjska,
FSB – Federalna Służba Bezpieczeństwa,
FSG – Federalna Straż Graniczna,
FWM – Flota Wojenno-Morska,
KDO lub DO – Kaliningradzka Duma Obwodowa,
KRO – Kaliningradzka Regionalna Organizacja, np. Partii „Jedinstwo”,
KRU – Kaliningradzki Regionalny Urząd, np. FSG,
OK – Obwód Kaliningradzki,
OUSW – Obwodowy Urząd Spraw Wewnętrznych,
PKC – Państwowy Komitet Ceł,
PZOF – Północno-Zachodni Okręg Federalny,
SMI – środki masowej informacji,
SSE – Szczególna (Specjalna) Strefa Ekonomiczna w OK,
USW – Urząd Spraw Wewnętrznych, np. w Gusiewie,
WSE – Wolna Strefa Ekonomiczna „Jantar”,
ZSP – Związek Sił Prawicowych,
ZUSWwT – Zachodni Urząd Spraw Wewnętrznych w Transporcie.
W części Biuletynu opartej o doniesienia ogólnorosyjskich i kaliningradzkich
środków masowej informacji najczęściej stosujemy następujące skróty:
Tytuły i nazwy środków przekazu:
AiF–K – „Argumenty i fakty” – Kaliningrad” (dodatek regionalny do ogólnorosyjskiego tygodnika „Argumenty
i fakty”);
AI – Agencja Informacyjna, np. „Rosbałt” (skrót od „Rossijskaja Bałtika”);
BG – „Bałtijskaja gazieta” (tygodnik regionalny dla biznesmenów);
BNS – Agencja Informacyjna „Baltic News Service”;
DA – „Diełowoj aljans” (dwutygodnik dla szefów przedsiębiorstw i organizacji wszystkich form własności,
zawiera monitoring ustawodawstwa federalnego);
DD – „Dmitrija Donskogo, 1” (gazeta codzienna sponsorowana przez Administrację Obwodu gubernatora
Leonida Gorbienki, już nie istnieje);
D–k – „Dwornik” (bezpłatny tygodnik reklamowy z domieszką polityki);
G–n – „Grażdanin” (tygodnik lokalny sponsorowany przez merostwo Kaliningradu);
GTRK – Gosudarstwiennaja tele-radio kompania „Jantar” (Państwowa Kompania Telewizyjno-Radiowa
„Jantar”);
JK – „Jantarnyj kraj” (gazeta codzienna);
JK–n – „Jantarnyj karawan” (tygodnik);
K–d – „Kaskad” (gazeta codzienna);
KE – „Kenigsberger Ekspress” (miesięcznik w języku niemieckim);
KJ – „Kaliningradskaja iskra” (gazeta bezpłatna Oddziału Obwodowego Komunistycznej Partii FR);
KNK – „Kaliningradskije Nowyje kolosa” (tygodnik opozycyjny wobec wszelkiej władzy);
33
KP – „Kaliningradskaja prawda” (najstarsza i wciąż najpopularniejsza gazeta codzienna w Obwodzie, ukazuje
się od 1946 roku);
KP–P – „Kaliningradskaja prawda – Piatnica” (ukazuje się w każdy piątek jako wydanie magazynowe KP);
KPwK – „Komsomolskaja prawda” w Kaliningradie” (dodatek regionalny do gazety ogólno-rosyjskiej);
KRiI – „Kaliningradskaja rekłama i informacyja” (bezpłatny tygodnik głównie reklamowy);
K–sa – „Kolosa” (gazeta dla zmotoryzowanych, ukazuje się w każdy piątek zamiast „Straż Bałtiki”);
KSPS – „Kaliningradskij Sojuz prawych sił” (gazeta Związku Sił Prawicowych w Kaliningradzie, ukazuje się
nieregularnie);
KW – „Kaliningradskaja wieczorka” (popołudniówka, wydawana codziennie przy wsparciu redakcji tygodnika
„Moskowskij komsomolec”);
MB – „Majak Bałtiki” (tygodnik dla pracowników przemysłu rybnego i transportowców);
MKwK – „Moskowskij komsomolec” w Kaliningradzie” (dodatek regionalny do tygodnika ogólnorosyjskiego
„Moskowskij komsomolec”);
NK – „Nowyje kolosa” (poprzednia nazwa tygodnika „Kaliningradskije Nowyje kolosa”);
RR – „Rubież rodiny” (gazeta informacyjno-analityczna, także w internecie: www.rubeg.narod.ru);
SB – „Straż Bałtiki” (gazeta codzienna Floty Bałtyckiej FR);
SiK – „Strana i Kaliningrad” (tygodnik, także w internecie: www.strana.kaliningrad.ru);
SZ – „Swobodnaja zona” (gazeta codzienna o tematyce społeczno-gospodarczej, już nie istnieje);
WD – „Wasz doktor” w Kaliningadie” (miesięcznik o tematyce medycznej);
WiK – „Włast’ i kaliningradcy” (gazeta Oddziału Regionalnego Związku Podatników Rosji);
VIP-K — „VIP—Kaliningrad”, tygodnik;
ZZ – „City-Zona zakona” (regionalna gazeta bezpłatna o tematyce zdrowotnej i bezpieczeństwa publicznego,
ukazuje się także w intenecie,www.city.39.ru);
www.obn.olsztyn.pl
OBWÓD KALININGRADZKI. Przegląd faktów, wydarzeń, opinii
34
BiuletynTowarzystwa Naukowego i Ośrodka Badań Naukowych
im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
Redakcja: Edmund Wojnowski (redaktor naczel.), Tadeusz Baryła (sekretarz), Wacław Hojszyk
Adres: 10–402 Olsztyn, ul. Partyzantów 87 (Dom Polski); tel. (+48-089) 527–66–18
Wykorzystano materiały zgromadzone dzięki środkom Komitetu Badań Naukowych
Konto: (Ośrodek Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego, 10-402 Olsztyn, Partyzantów 87)
PBK SA II O.Olsztyn 11101385-202967-2700-1-56
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE