1 EDYCJA XX 2009/2010 Szanowni Państwo, Witam serdecznie na

1 EDYCJA XX 2009/2010 Szanowni Państwo, Witam serdecznie na

EUROPEISTYCZNE PODYPLOMOWE STUDIA UNIWERSYTECKIE
CENTRUM EUROPEJSKIE
UNIWERSYTET WARSZAWSKI
EDYCJA XX 2009/2010
DR PATRYCJA DĄBROWSKA
WYKŁAD
PODSTAWY PRAWA USTROJOWEGO (INSTYTUCJONALNEGO) UNII EUROPEJSKIEJ
Szanowni Państwo,
Witam serdecznie na cyklu wykładów z podstaw prawa ustrojowego UE.
Wykład obejmuje główne zagadnienia systemowe z zakresu prawa UE czyli: charakter UE i
unijne zasady ustrojowe, rodzaje aktów prawnych i zasady stosowania prawa UE na
płaszczyźnie krajowej, system ochrony prawnej, oraz pozycję jednostki w UE. Poszczególne
tematy będą przedstawione w świetle zmian i reform przewidywanych przez Traktat z
Lizbony. ☺
W załączeniu szczegółowy kalendarz i tematyka spotkań oraz zarys treści kolejnych
wykładów; wraz ze wskazaniem użytecznych pozycji literaturowych i adresów internetowych
gdzie można znaleźć dokumenty, orzecznictwo i informacje o prawie UE. Ponadto, na zajęcia
będą przygotowywane dodatkowe materiały.
Wszelkie pytania i wątpliwości proszę kierować na mój adres email: [email protected]
Do zobaczenia na pierwszych zajęciach ☺
Patrycja Dąbrowska
1
KALENDARZ I TEMATYKA ZAJĘĆ
ZAJĘCIA 1
WPROWADZENIE DO SYSTEMU PRAWA UE
UNIA A PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE
11.12.2009. (17.15 - 20.20)
CZ. I: WPROWADZENIE DO PRAWA UE.
1.
2.
3.
4.
Struktura i charakter UE
Podstawowe pojęcia
Cechy UE jako organizacji międzynarodowej i „ponadnarodowej”
Cele i zadania UE, obszary współpracy państw członkowskich, charakter integracji:
„pozytywna” i „negatywna”
5. Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa oraz Wspólny Obszar Wolności,
Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości – zarys problematyki
6. Znaczenia reformy UE – zmiany wprowadzone przez Traktat z Lizbony („TL”)
CZ. II: PODZIAŁ KOMPETENCJI POMIĘDZY UE A PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE
1. Zasada kompetencji przyznanych
a. Kompetencje w sferze wewnętrznej
b. Rodzaje i charakter harmonizacji
c. Kompetencje w stosunkach zewnętrznych
2. Zasady określające cechy prawa wspólnotowego względem prawa krajowego –
wzmianka
ZAJĘCIA 2
PODSTAWOWE ZASADY USTROJOWE UE
ŹRÓDŁA PRAWA UE I ICH ZNACZENIE W PORZĄDKACH KRAJOWYCH
12.12.2009. (9.00 – 12.10)
CZ. I: GŁÓWNE ZASADY USTROJOWE UE.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Zasada kompetencji przyznanych i zasada równowagi instytucjonalnej
Zasada pomocniczości (subsydiarności)
Zasada proporcjonalności
Zasada lojalności (solidarności)
Zasada niedyskryminacji
Zasada poszanowania wolności, demokracji i praw człowieka
Zasada rządów prawa
2
CZ. II: ŹRÓDŁA PRAWA UE.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Rozróżnienie prawa pierwotnego i pochodnego (wtórnego)
Ogólne zasady prawa jako źródło prawa
Traktaty
Umowy międzynarodowe Unii Europejskiej/ Wspólnoty Europejskiej
Akty prawa pochodnego
Wybór aktu prawnego
Nowe podejście do harmonizacji i znaczenie prawa miękkiego
Możliwości derogacji przez państwa członkowskie od prawa UE
Konsekwencje zmian wynikających z Traktatu z Lizbony
ZAJĘCIA 3
PRAWO UE W PORZĄDKACH PRAWNYCH PAŃSTW CZŁONKOWSKICH (I)
08.01.2010. (17.15 – 20.20)
CZ. I: PRAWO UE A PRAWO PAŃSTW CZŁONKOWSKICH
1. Autonomia prawa UE
2. Zasada pierwszeństwa prawa UE/wspólnotowego wobec prawa krajowego
w odniesieniu do poszczególnych źródeł prawa
3. Bezpośrednie stosowanie oraz bezpośrednia skuteczność prawa
UE/wspólnotowego w odniesieniu do poszczególnych źródeł prawa
CZ. II: STOSOWANIE PRAWA UE PRZEZ PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE
1. Zasada autonomii proceduralnej i organizacyjnej państw członkowskich
2. Zasada zdecentralizowanego wdrażania prawa UE
3. Zasada efektywności prawa UE/wspólnotowego – zakres i skutki
ZAJĘCIA 4
PRAWO UE W PORZĄDKACH PRAWNYCH PAŃSTW CZŁONKOWSKICH (II)
09.01.2010. (09.00 – 12.10)
CZ. I: STOSOWANIE PRAWA UE W PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH – OBOWIĄZKI ORGANÓW
KRAJOWYCH STANOWIĄCYCH I STOSUJACYCH PRAWO
1. Zapewnianie efektywnego stosowania prawa UE przez organy i sądy krajowe
2. Podstawowe wiadomości na temat wdrażania prawa wspólnotowego do prawa
krajowego
a. Obowiązki organów krajowych
b. Metody implementacji prawa wspólnotowego
c. Treść i formy implementacji
3
3. Pro-unijna interpretacja prawa krajowego (tzw. skutek pośredni prawa UE)
4. Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej państwa wobec jednostek za
naruszenie prawa UE/wspólnotowego
a. Zakres odpowiedzialności odszkodowawczej
b. Realizacja roszczeń odszkodowawczych
5. Efektywna ochrona prawna jednostek
CZ. II: ZAPEWNIANIE SKUTECZNOŚCI PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ W SYSTEMACH
KRAJOWYCH – PODSUMOWANIE NA TLE PRZYKŁADÓW I ROZWIĄZAŃ Z SYSTEMU PRAWA
POLSKIEGO
CZ. III: PODSTAWOWE INFORMACJE DOTYCZACE SYSTEMU OCHRONY PRAWNEJ W UE
1. Sady krajowe jako tzw. „sądy wspólnotowe” – odróżnienie
2. Charakterystyka właściwości Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich
(Trybunał Sprawiedliwości, Sąd Pierwszej Instancji i Sąd ds. Służby Publicznej)
3. Podział zadań pomiędzy sądami oraz jurysdykcja sporna (rodzaje skarg) i niesporna
ZAJĘCIA 5
OCHRONA PRAWNA ORAZ POZYCJA JEDNOSTKI W UE
22.01.20109. (17.15 – 20.20)
CZ. I: WSPÓŁPRACA SĄDÓW KRAJOWYCH Z EUROPEJSKIM TRYBUNAŁEM
SPRAWIEDLIWOŚCI W RAMACH PROCEDURY WNIOSKÓW O ORZECZENIE WSTĘPNE
1.
2.
3.
4.
5.
Podział ról pomiędzy Trybunałem Sprawiedliwości, a sądami krajowymi
Sądy upoważnione do kierowania wniosków o orzeczenie wstępne
Przedmiot wniosków (wykładnia i badanie legalności prawa wspólnotowego)
Obowiązek, a uprawnienie do wystąpienia z wnioskiem o orzeczenie wstępne
Skutki orzeczeń wstępnych i przykłady „spraw polskich”
CZ. II: SYSTEM SKARG I ODPOWIEDZIALNOŚĆ PAŃSTWA ZA DZIAŁANIA WBREW PRAWU UE
1. Spory pomiędzy instytucjami: skargi o stwierdzenie nieważności aktu wspólnotowego
i na bezczynność organów
2. Kontrola legalności aktów prawnych i skarga na bezczynność organów ze strony
podmiotów prywatnych
Odpowiedzialność państw za naruszenie prawa wspólnotowego przed ETS
3. Odpowiedzialność odszkodowawcza Wspólnoty Europejskiej - wzmianka
CZ. III: POZYCJA JEDNOSTKI W UE
1.
2.
3.
4.
Obywatelstwo UE i podstawowe uprawnienia
Prawo do efektywnej ochrony prawnej
Ochrona praw podstawowych
Karta Praw Podstawowych UE oraz znaczenie reformy z TL
4
POLECANA LITERATURA I UŻYECZNE ŹRÓDŁA INFORMACJI:
PODRĘCZNIKI I ARTYKUŁY:
J. Barcz, M. Górka, A. Wyrozumska, „Instytucje i Prawo Unii Europejskiej. Podręcznik dla kierunków
zarządzania i administracji”, LexisNexis, Warszawa 2008
J. Barcz (red.), „Ustrój Unii Europejskiej” (wydanie zbiorowe, tomy I-XII), Instytut Wydawniczy
EuroPrawo, Warszawa 2009 (lub podstawowe tomy II, IV-V z tej samej serii)
J. Barcz (red.), „Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe”, Wydawnictwo Prawo i Praktyka
Gospodarcza, Warszawa 2006 (wyd. 3)
J. Barcz, E. Kawecka-Wyrzykowska, K. Michałowska-Gorywoda, „Integracja europejska”,
Wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa 2007
Wróbel A. (red.), Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sądy, Kraków, Zakamycze, 2005
Wróbel A. (red.), oraz K. Kowalik-Bańczyk i M. Szwarc-Kuczer, (redaktorzy tomu) Stosowanie
prawa Unii Europejskiej przez sądy, t. II, Warszawa 2007
P. Craig, G. de Burca, EU law Text Cases and Materials, Oxford OUP 2008
K. Kowalik-Bańczyk/ M. Szwarc „Traktat z Lizbony – reforma czy jej pozory?”, Studia prawnicze, nr
1/2008, PAN INP, Warszawa
„Sprawy międzynarodowe”, nr 4/2007 (część artykułowa numeru poświęcona TL – zespół autorów),
PISM, Warszawa
KOMENTARZE:
Mik C., Czapliński Wł., Traktat o Unii Europejskiej, Warszawa, Dom Wydawniczy ABC, 2005.
Wróbel A. (red.), Traktat ustanawiający WE Komentarz, Wolters Kuwer, Warszawa 2008.
AKTY PRAWNE:
Traktat o Unii Europejskiej (TUE)
Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) (do wejścia w życie Traktatu z Lizbony= Traktat
ustanawiający Wspólnotę Europejską)
Ustawa o współpracy Rady Ministrów z Sejmem i Senatem w sprawach związanych z członkostwem
Rzeczpospolitej Polskiej w Unii Europejskiej – Dziennik Ustaw z 2004 r., Nr 52, poz. 515 ze
zmianami
Traktaty są dostępne w różnych zbiorach: ważne aby było to wersji ze zmianami wynikającymi z
TL: „Przewodnik po Traktacie z Lizbony Traktaty stanowiące Unię Europejską” J. Barcz, LexisNexis,
Warszawa 2008 lub „Traktat z Lizbony. Ujednolicone teksty Aktów Podstawowych Unii
Europejskiej”, R. Bujalski, P. Łędzki, Wolters Kluwer Polska - OFICYNA, 2008
Traktat o UE i Traktat o funkcjonowaniu UE (po wejściu w życie TL) – wersje skonsolidowane [TUE
i TFUE w wersji zmienionej Traktatem z Lizbony z 13 grudnia 2007 r.] są dostepne:
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2008:115:0001:01:PL:HTML
Akty prawne dostępne są także na stronach Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej:
http://www.ukie.gov.pl/WWW/dok.nsf/0/16076599767A8A61C1256E83004B4BED?Open&RestrictT
oCategory=
5
ORZECZNICTWO EUROPEJSKIEGO TRYBUNAŁU SPRAWIEDLIWOŚCI:
Zbiory orzeczeń:
Prawo Wspólnot Europejskich. Orzecznictwo, Wł. Czapliński, R. Ostrihansky, P. Saganek, A.
Wyrozumska, Wyd. Scholar, Warszawa, 2005.
Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, R. Skubisz (red.); wprow. E. SkrzydłoTefelska, R. Skubisz, A. Wróbel; Warszawa, C. H. Beck, 2003.
Prawo Unii Europejskiej Casebook, cz. I, II, J. Barcz, W. Góralski, I. Kolowca, Wydawnictwo Prawo
i Praktyka Gospodarcza, Warszawa 2007
Bazy danych orzecznictwa ETS:
Serwer UE EUR-lex http://eur-lex.europa.eu/pl/index.htm
lub Trybunału http://www.curia.europa.eu/pl/content/juris/index_form.htm.
Orzeczenia historyczne w języku polskim: http://curia.europa.eu/pl/content/juris/index.htm
UŻYTECZNE BAZY DANYCH:
Serwer UE, baza EUR-lex http://eur-lex.europa.eu/pl/index.htm.
Procedura legislacyjna UE (kolejne etapy i dokumenty): Obserwatorium legislacyjne Parlamentu
Europejskiego: http://www.europarl.europa.eu/oeil/search.jsp (j. ang.)
Rejestr dokumentów Rady Unii Europejskiej
http://www.consilium.europa.eu/docCenter.asp?lang=pl&cmsid=245
Rejestr dokumentów Komisji Europejskiej
http://ec.europa.eu/transparency/regdoc/registre.cfm?CL=pl
oraz dokumentów komitetów komitologicznych
http://ec.europa.eu/transparency/regcomitology/registre.cfm?CL=en (j. ang)
Urząd Komitetu Integracji Europejskiej www.ukie.gov.pl
WIADOMOŚCI BIEŻĄCE:
Serwisy informacyjne:
www.euro.pap.com.pl (j.pol); www.euobserver.com (j.ang); oraz codzienne wiadomości prasowe
Komisji Europejskiej http://europa.eu/press_room/index_en.htm (j. ang)
6