przewidywana wysokość ciała chłopców uprawiających piłkę nożną

przewidywana wysokość ciała chłopców uprawiających piłkę nożną

NR 33
AN TRO PO MO TO RY KA
2006
PRZEWIDYWANA WYSOKOŚĆ CIAŁA CHŁOPCÓW
UPRAWIAJĄCYCH PIŁKĘ NOŻNĄ – RZETELNOŚĆ
PROGNOZY W ŚWIETE BADAŃ CIĄGŁYCH
ESTIMATED BODY HEIGHT OF BOYS PRACTICING
FOOTBALL – THE RELIABILITY OF ESTIMATION
IN SPECTRUM OF LONGITUDINAL RESEARCH
Urszula Czerniak*, Anna Demuth*, Magdalena Krzykała*,
Dariusz Wieliński**, Ewa Ziółkowska-Łajp**
** dr, Katedra Antropologii i Biometrii AWF, Poznań, ul. Królowej Jadwigi 27/39
** dr hab., Katedra Antropologii i Biometrii AWF, Poznań, ul. Królowej Jadwigi 27/39
Słowa kluczowe: prognoza wysokości ciała, chłopcy, piłka nożna
Key words: body height estimation, boys, football
STRESZCZENIE • SUMMARY
Cel pracy. W pracy podjęto próbę oceny rzetelności prognozowania wysokości ciała chłopców – piłkaży
nożnych, juniorów kadry makroregionu Wielkopolska.
Materiał i metoda. Analizie poddano wysokość ciała chłopców 13, 14, 15-letnich, konfrontując przewidywane
wielkości tej cechy w cyklu rocznych i dwuletnich badań.
Wnioski. 1) W celu uzyskania rzetelności szacowania dorosłych wymiarów ciała, musi się ono odbywać
w takich momentach ontogenezy, w których rozwój osobnika charakteryzuje się dużą stabilnością, a więc albo
przed skokiem pokwitaniowym, albo po jego zakończeniu. 2) Bezwzględne różnice w szacowaniu dorosłych
wymiarów ciała kształtujące się średnio na poziomie 1,56 cm (niedoszacowanie bądź przeszacowanie), składają
się na błąd o wielkości 1%. Można zatem uznać, że dokładność prognoz wynosi przynajmniej 99%. Jeśli zaś
zostanie spełniony warunek zawarty we wniosku 1, rzetelność może się zwiększyć o kolejne 0,5%.
Wstęp
Jedną z form wykorzystania dorobku metodycznego antropologii w naukach o kulturze fizycznej jest
możliwość prognozowania dorosłych wymiarów
ciała osób o niezakończonym procesie rozwoju. Metody przewidywania dorosłej wysokości ciała można
stosować w praktyce, gdyż są ukierunkowane nie
-
-
-
-
Aim of the work. In this work was undertaken the trial of estimating the reliability of prognosing body height
of boys – football players, juniors of Wielkopolska region representation.
Matherial and method. Under analyse was body height of boys 13, 14, 15 years old, comparing estimation
of the value of this characteristic in the cycle of one and two year research.
Conclusions. 1. In the aim to gain reliability of estimated grown-up body dimensions, the estimation must be
done in such moments of onthogenesis, in which the development of an individual organism is characterized with
great stability, that is before puberty period or after it’s ending. 2. Strict difference in estimating grown-up body
dimensions forming average at the level of 1,56 cm (under or over estimation) combine the mistake around 1%.
We may then consider, that the precision of estimation circles around 99%. If we fulfill the condition included in
conclusion 1, we get the chance to enlarge the reliability of the estimation by another 0,5%.
-
– 63 –
Urszula Czerniak, Anna Demuth, Magdalena Krzykała, Dariusz Wieliński, Ewa Ziółkowska-Łajp
-
Jak wspomniano, w latach 2001-2002 na prośbę
Wielkopolskiego Związku Piłki Nożnej pracownicy
Katedry Antropologii i Biometrii AWF w Poznaniu
dokonywali prognozy ostatecznej wysokości ciała
chłopców, juniorów zrzeszonych w wielkopolskich
zespołach sportowych. Chłopcy, którzy dwukrotnie
wzięli udział w pomiarach, zostali podzieleni na trzy
klasy wieku – 13-letni (11 osób), 14-letni (13 osób)
i 15-letni (10 osób). Klasy wieku konstruowano
zgodnie z powszechnie przyjętym sposobem, polegającym na tym, aby środek klasy stanowiły pełne
lata ± 0,5 roku. Wszyscy badani byli się więc na
etapie rozwoju, charakteryzującym się największą
dynamiką zmian – etapie osiągania dojrzałości biologicznej. Wśród wielu cech badano też wysokość
i masy ciała, które mierzono z dokładnością do 0,1
jednostki. Pomiar obu cech somatycznych posłużył
do oszacowania wieku dojrzałości biologicznej, który skonfrontowano z wiekiem metrykalnym. Wiek
dojrzałości biologicznej wyznaczono w oparciu
o zestawienie z danymi populacji dzieci poznańskich, wg wskaźnika stanu dojrzałości biologicznej,
zaproponowanego przez Cieślika [7]. Prognozy ostatecznej wysokości ciała dokonano pod kątem wieku
metrykalnego. Powtarzalność uzyskanych wyników
zanalizowano dla indywidualnych przypadków; dokonano również statystycznej oceny powtarzalności
wyników w wyodrębnionych grupach.
Wyniki badań i dyskusja
W tabelach 1-3 zamieszczono wyniki uzyskane
w trzech wyodrębnionych grupach wieku badanych
chłopców. Każda z tabel zawiera indywidualne charakterystyki, dotyczące wysokości ciała, wieku metrykalnego w systemie dziesiętnym, wieku biologicznego, wyznaczonego na podstawie wieku wysokości
i masy ciała, oraz przewidywaną docelową wysokość ciała, wyznaczoną dla każdego osobnika.
Różnice między wiekiem metrykalnym a biologicznym są dobrze poznane i uzasadnione w naukach biologicznych. Nie będziemy ich tu komentować. Warto jedynie zasygnalizować, że wiek biologiczny badanej młodzieży jest w ogólnym zarysie
bardziej zaawansowany niż wskazywałby na to wiek
metrykalny –co może być uzasadnione zarówno sekularnymi przemianami (zespół odniesiono do norm
populacji rówieśników poznańskich badanych w roku 1990), jak też specyfiką doboru chłopców do tej
dyscypliny sportu. Bardziej interesujące, z punktu
widzenia celu pracy, są różnice w prognozowaniu
docelowej wysokości ciała, wynikające z przyjęcia
różnych wielkości wyjściowych wysokości ciała, będących następstwem badań w dwu różnych, aczkolwiek bliskich sobie terminach [8, 9].
Dla chłopców w wieku 13 lat różnice bezwzględne między dwiema prognozami kształtują się pomiędzy 0,5 cm a 3,6 cm. Średnia różnica, ustalona na
-
-
Materiał i zastosowane metody badań
-
na populację, a na pojedyncze dziecko [1, 2]. Prognoza taka jest przydatna szczególnie wtedy, kiedy
zachodzi konieczność podjęcia decyzji o rozpoczęciu przez młodego zawodnika treningu ukierunkowanego. Jest ona użyteczna także w tych dyscyplinach sportu, w których od zawodnika wymaga się
określonych predyspozycji morfologicznych [3, 4].
Znaczące może być również zastosowanie prognozowania we wstępnej diagnostyce lekarskiej przy
ewentualnych zaburzeniach wzrastania.
Prognozowanie dorosłych wymiarów ciała najrzetelniej sprawdza się w przypadku cech silnie
zdeterminowanych genetycznie, opierających się
dość skutecznie działaniu czynników środowiska
biospołecznego – a więc głównie w przypadku
cech długościowych. W przewidywaniu dorosłej
wysokości ciała wykorzystuje się znane związki, korelacyjne jakie zachodzą między wysokością ciała
w kolejnych latach życia dziecka do okresu młodzieńczego, w którym kończy się proces wzrastania.
Prognoza taka jest możliwa dzięki ciągłemu monitorowaniu procesów rozwojowych dzieci i młodzieży,
znajdujących się na różnych etapach ontogenezy,
konkretniej – na podstawie konstruowanych krzywych rozwoju biologicznego. Krzywe rozwojowe
są graficznym obrazem określonych funkcji wielomianowych, na podstawie których konstruowane
są równania regresji prostych bądź wielokrotnych,
pozwalających na precyzyjne oszacowanie docelowej wielkości. Wykorzystuje się wtedy jako mnożniki
tzw. wielkości β, występujące w równaniach regresji, różne dla różnych grup wieku [5,6].
Posługując się metodami statystyki matematycznej, należy mieć na uwadze, że najrzetelniejsze wyniki uzyskamy w takim zakresie zmienności cech,
w którym konstruowane były równania regresji.
W latach 2001-2002, na prośbę Wielkopolskiego
Związku Piłki Nożnej dokonywano prognozy ostatecznej wysokości ciała chłopców, juniorów kadry
makroregionu Wielkopolska. Mając możliwość badania tych samych osobników po upływie roku, zdefiniowano cel pracy, którym była kontrola rzetelności
szacowania przewidywanej wysokości ciała. Starano
się określić, czy zmiany tempa rozwoju młodzieży
będą miały wpływ na szacowanie ostatecznej wysokości ciała, a więc czy prognozy stawiane w dowolnym momencie ontogenezy są takie same.
-
– 64 –
Przewidywana wysokość ciała chłopców uprawiających piłkę nożną – rzetelność prognozy w świetle badań ciągłych
Tabela 1. Wiek, wysokość ciała i prognozowana wysokość ciała 13 (14) letnich piłkarzy
Table 1. Age, body height and predicted body height of 13 (14) years old football players
Nr
Wiek
metrykalny
w 2001
Wiek
metrykalny
w 2002
Wiek
biologiczny
w 2001
Wiek
biologiczny
w 2002
No
Predicted
Predicted
Calendar
Calendar
Biological
Biological Body height Body height
body height body height
age in 2001 age in 2002 age in 2001 age in 2002
in 2001
in 2002
in 2002
in 2003
Wys. ciała
w 2001
Wys. ciała
w 2002
Przewid.
wys. ciała
w 2002
Przewid.
wys. ciała
w 2003
D
1
12,9
13,9
13,2
14,7
157,0
167,5
179,0
182,6
3,6
2
12,9
13,9
12,1
13,5
152,5
162,0
173,9
176,6
2,7
3
12,5
13,5
13,5
14,7
162,3
171,0
185,0
186,4
1,4
4
12,6
13,6
12,7
14,1
157,0
167,0
179,0
182,0
3,1
5
12,9
13,9
11,5
12,7
146,6
152,5
167,1
166,2
–0,9
6
13,2
14,2
17,8
18,0
180,5
187,0
205,8
203,8
–1,9
7
13,1
14,1
13,9
16,6
167,3
177,5
190,7
193,5
2,8
8
12,7
13,7
14,2
16,0
163,5
170,5
186,4
185,8
–0,5
9
13,0
14,0
15,7
17,3
168,5
174,5
192,1
190,2
–1,9
10
12,6
13,6
11,9
13,3
151,7
160,5
172,9
174,9
2,0
11
12,8
13,8
13,3
14,6
160,5
170,0
183,0
185,3
2,3
M
1,1
Sd
2,1
Legenda do tabel 1 – 3: / Table 1 – 3 contents:
M – średnia arytmetyczna / M – arytmetical average
Sd – średnie odchylenie standardowe / Sd – standard deviation
D – różnica między przewidywaną wysokością ciała na kolejne lata / D – difference between predicted body height in the following years
Tabela 2. Wiek, wysokość ciała i prognozowana wysokość ciała 14 (15)–letnich piłkarzy
Table 2. Age, body height and predicted body height of 14 (15) years old football players
Nr
Wiek
metrykalny
w 2001
Wiek
Wiek
Wiek
metrykalny biologiczny biologiczny
w 2002
w 2001
w 2002
No
Predicted
Predicted
Calendar
Calendar
Biological
Biological Body height Body height
body height body height
age in 2001 age in 2002 age in 2001 age in 2002
in 2001
in 2002
in 2001
in 2002
Wys. ciała
w 2001
Wys. ciała
w 2002
Przewid.
wys. ciała
w 2001
Przewid.
wys. ciała
w 2002
1
14,2
15,2
17,3
18,0
177,3
179,5
193,3
186,7
–6,6
2
13,4
14,3
15,7
17,4
175,3
179,0
191,1
186,2
–4,9
3
14,0
15,0
14,4
15,4
166,5
170,5
181,5
177,3
–4,2
4
13,7
14,7
13,8
15,4
164,0
172,5
178,8
179,4
0,6
5
14,1
15,1
15,8
18,0
175,5
179,0
191,3
186,2
–5,1
6
14,3
15,3
15,3
16,7
168,5
171,5
183,7
178,4
–5,3
7
13,7
14,7
13,7
14,2
166,0
169,0
180,9
175,8
–5,2
8
13,9
14,9
14,8
18,0
169,5
178,0
184,8
185,1
0,4
9
14,2
15,2
14,8
16,4
169,5
173,5
184,8
180,4
–4,3
10
14,1
15,1
18,0
18,0
184,0
187,0
200,6
194,5
–6,1
11
14,3
15,2
17,0
18,0
186,0
188,0
202,7
195,5
–7,2
12
13,6
14,6
12,1
13,4
152,6
162,0
166,3
168,5
2,1
13
14,1
15,1
16,3
18,0
178,8
188,0
194,9
195,5
0,6
M
–3,5
Sd
3,2
-
-
-
-
D
-
– 65 –
Urszula Czerniak, Anna Demuth, Magdalena Krzykała, Dariusz Wieliński, Ewa Ziółkowska-Łajp
Tabela 3. Wiek, wysokość ciała i prognozowana wysokość ciała 15 (16)–letnich piłkarzy
Table 3. Age, body height and predicted body height of 15 (16) years old football players
Nr
Wiek
Wiek
Wiek
Wiek
metrykalny metrykalny biologiczny biologiczny
w 2001
w 2002
w 2001
w 2002
Wys. ciała
w 2001
Wys. ciała
w 2002
Przewid.
wys. ciała
w 2001
Przewid.
wys. ciała
w 2002
D
No
Calendar
age
in 2001
Calendar
age
in 2002
Predicted
Prediced
Biological
Biological Body height Body height
body height body height
age in 2001 age in 2002
in 2001
in 2002
in 2001
in 2002
1
14,69
15,7
15,18
16,47
169,3
170
176,1
173,4
–2,7
2
14,69
15,7
14,34
15,01
166,5
168
173,2
171,4
–1,8
3
15,25
16,2
18,00
18,00
179
181
186,2
184,6
–1,5
4
14,98
16,0
15,90
17,94
175,3
177
182,3
180,5
–1,8
5
14,69
15,7
16,57
18,00
177,3
182
184,4
185,6
1,2
6
15,24
15,5
16,19
17,79
174,3
176
181,3
179,5
–1,8
7
14,66
15,6
15,70
16,90
170,5
173
177,3
176,5
–0,9
8
15,13
16,1
17,41
18,00
177
178
184,1
181,6
–2,5
9
14,50
15,5
14,95
16,08
170
172
176,8
175,4
–1,4
10
14,53
15,5
14,42
15,29
166
168,5
172,6
171,9
–0,8
M
–1,4
Sd
1,1
Tabela 4. Przewidywana a obserwowana wysokość ciała chłopców 13(14)–letnich
Table 4. Predicted and observed body height of 13(14) years old boys
Wysokość ciała w 2001
Body height in 2001
Przewid. wys. ciała na 2002
Predicted body height in 2002
Wysokość ciała uzyskana w 2002
Obtained body height in 2002
157,0
164,9
167,5
2,7
152,5
160,1
162,0
1,9
162,3
170,4
171,0
0,6
157,0
164,9
167,0
2,2
146,6
153,9
152,5
–1,4
180,5
189,5
187,0
–2,5
167,3
175,7
177,5
1,8
163,5
171,7
170,5
–1,2
168,5
176,9
174,5
–2,4
151,7
159,3
160,5
1,2
160,5
168,5
170,0
1,5
-
d
Legenda do tabel 4 – 6: / Table 4 – 6 contents:
d – różnica między przewidywaną a obserwowaną wysokością ciała / d – difference between predicted and observed body height
Md – średnie różnic dla grupy wieku / Md – averages of differences for age groups
-
-
-
Md
-
– 66 –
0,4
Przewidywana wysokość ciała chłopców uprawiających piłkę nożną – rzetelność prognozy w świetle badań ciągłych
Tabela 5. Przewidywana a obserwowana wysokość ciała chłopców 14 (15)–letnich
Table 5. Predicted and observed body height of 13 (14) years old boys
Wysokość ciała w 2001
Body height in 2001
Przewid. wys. ciała na 2002
Predicted body height in 2002
Wysokość ciała uzyskana w 2002
Bbtained body height in 2002
d
177,3
186,2
179,5
–6,7
175,3
184,1
179
–5,1
166,5
174,8
170,5
–4,3
164,0
172,2
172,5
0,3
175,5
184,3
179
–5,3
168,5
176,9
171,5
–5,4
166,0
174,3
169
–5,3
169,5
178,0
178
0,0
169,5
178,0
173,5
–4,5
184,0
193,2
187
–6,2
186,0
195,3
188
–7,3
152,6
160,2
162
1,8
178,8
187,7
188
0,3
Md
–3,7
Tabela 6. Przewidywana a obserwowana wysokość ciała chłopców 15(16)–letnich
Table 6. Predicted and observed body height of 15(16) years old boys
Wysokość ciała w 2001
Body height in 2001
Przewid. wys. ciała na 2002
Predicted body height in 2002
Wysokość ciała uzyskana w 2002
Obtained body height in 2002
d
169,3
172,7
170
–2,7
166,5
169,8
168
–1,8
179
182,6
181
–1,6
175,3
178,8
177
–1,8
177,3
180,8
182
1,2
174,3
177,8
176
–1,8
170,5
173,9
173
–0,9
177
180,5
178
–2,5
170
173,4
172
–1,4
166
169,3
168,5
–0,8
–1,4
poziomie 1,1 cm, nie jest znaczna. Dowodem jest
ocena różnic testem „t” dla prób powiązanych zależnych (t=1,92), która wskazuje, że oceniana różnica
ze statystycznego punktu widzenia nie ma istotnego
znaczenia. W artykule nie zamieszczamy całej procedury obliczeniowej testu istotności różnic. Podajemy tylko różnice w uzyskanych wielkościach indywidualnych prognozowanej wysokości ciała i wynik
-
-
-
-
Md
-
– 67 –
Urszula Czerniak, Anna Demuth, Magdalena Krzykała, Dariusz Wieliński, Ewa Ziółkowska-Łajp
ostateczny t, gdyż ocena różnic ma w tym przypadku
charakter formalny. Mamy tu do czynienia z minimalnym przeszacowaniem prognozy ostatecznej
wysokości ciała. Uzyskany wynik może sugerować,
że na tym etapie rozwoju ontogenetycznego większość chłopców oczekuje dopiero na tak zwany skok
pokwitaniowy. Jeżeli szacowanie ostatecznych wymiarów ciała będzie miało miejsce na tym etapie
ontogenezy, można będzie uznać je za rzetelne.
W przypadku chłopców w wieku 14 lat różnice
dochodzą już do ponad 7 cm (niedoszacowanie)
i o większości przypadków są znaczne (4, 5 cm niedoszacowania docelowej wysokości ciała). Z dużym
prawdopodobieństwem to w tym okresie ontogenezy ma miejsce skok pokwitaniowy. Wykorzystany
wspomniany wyżej test „t” w ocenie różnic osiąga
wartość t=4,07, istotną ze statystycznego punktu
widzenia. Rzetelność prognoz wydaje się zatem
wątpliwa.
W najstarszej grupie badanych (chłopcy 15-letni)
różnice między wynikami dwu prognoz sięgają maksymalnie 2,7 cm, rozwój po skoku pokwitaniowym
stabilizuje się, szacowanie ostatecznych wymiarów
staje się ponownie dość rzetelne. Wynik testu istotności różnic (t=1,63) jest nieistotny.
Bardzo trudno jest dowieść pełnej rzetelności
prowadzonych prognoz w sytuacji, gdy nie istnieje
możliwość sprawdzenia, jakie ostateczne wymiary ciała uzyskali badani chłopcy. Dotarcie do nich
w przyszłości może być w praktyce mało realne.
Rysuje się jednak pewna szansa weryfikacji. Dysponujemy bowiem pomiarami wysokości ciała z dwu
kolejnych lat badań. Wykorzystując ustalone do-
świadczalnie różnice w wartościach mnożników β,
służących prognozowaniu ostatecznych wymiarów
ciała, dla różnych grup wieku zdecydowano się dokonać prognozy wysokości ciała z roku na rok, by
sprawdzić słuszność postawionych wcześniej twierdzeń. Wyniki zaprezentowano w tabelach 4-6.
Jak wynika z badań, w każdej analizowanej grupie wieku różnice między wartościami prognozowanymi i obserwowanymi są w ogólnym zarysie zbieżne z różnicami prognoz docelowej wysokości ciała,
z dwu kolejnych terminów badań. U chłopców 13-letnich (tab.4) średnia różnic kształtuje się na poziomie 0,4 cm, u chłopców 14-letnich (tab.5) mamy do
czynienia z niedoszacowaniem sięgającym 3,7 cm,
zaś u chłopców 15-letnich (tab.6) niedoszacowanie
spada do –1,4 cm [10].
Wnioski
1. W celu uzyskania rzetelności szacowania dorosłych wymiarów ciała, musi się ono odbywać
się w takich momentach ontogenezy, w których
rozwój osobnika charakteryzuje się dużą stabilnością, a więc albo przed skokiem pokwitaniowym, albo po jego zakończeniu.
2. Bezwzględne różnice w szacowaniu dorosłych
wymiarów ciała, kształtujące się średnio na poziomie 1,56 cm (niedoszacowanie bądź przeszacowanie), składają się na błąd wielkości 1%. Można zatem uznać, że dokładność prognoz wynosi
przynajmniej 99%. Jeśli zaś zostanie spełniony
warunek zawarty we wniosku 1, rzetelność może
się zwiększyć o kolejne 0,5%.
[1] Żarów R: Prognozowanie dorosłej wysokości ciała
chłopców, model własny i analiza porównawcza innych
metod. Kraków, . AWF, 2001.
[2] Żarów R: Prognozowanie wysokości ciała człowieka,
metody, możliwości i znaczenie dla sportu. Kultura
Fizyczna, 2005; 5-6: 3-6.
[3] Garay AL, Levine L, Carter JEL: Genetic and anthropological studies of olympic athletes. New York-San
Francisco-London, Academic Press, 1994.
[4] Malina RM: Wpływ ćwiczeń fizycznych na niektóre
tkanki, rozmiary i funkcje organizmu w trakcie rozwoju
osobniczego. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1980; 1:
3-35.
[5] Hulanicka B, Szczotka H: Przewidywanie dorosłej wysokości ciała. Stan zdrowia i rozwój fizyczny uczniów klas
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
-
-
-
-
PIŚMIENNICTWO • LITERATURE
-
– 68 –
i szkół mistrzostwa sportowego, w Łaska-Mierzejewska
T (red): Warszawa, AWF, 1985.
Limony Y, Zadlik Z, Pic AK, Liberman E: Improved method for predicting adult height of pubertal boys using
a mathematical model. Horm Res, 1993, 40: 117-122.
Cieślik J, Kaczmarek M, Kaliszewska-Drozdowska D:
Dziecko poznańskie. Poznań, 1994.
Skład M, Krawczyk B, Majle B: Body build profiles of
male and female rowers and kayakers. Biology of Sport,
1994; 4: 249-256.
Stefanicki E, Kosova A, Flora K, Boehmer D: Budowa
fizyczna młodych siatkarzy wysokiej klasy. Sport Wyczynowy, 1994; 9-10: 33-39.
Withers RT, Craig NP, Norton KI: Somatotypes of South
Australian male athletes. Human Biology, 1986; 3: 37-56.