Masaż(

Masaż
(
Wydanie trzecie oryginalne
Tłumaczenie Joanna Godlewska
WG O RN I C KI
I h M N nN
^
W Y D A W N I C T W O
M E D Y C Z N E
Masaż terapeutyczny
Wydanie trzecie oryginalne
Margaret Hollis
Redakcja
Elisabeth Jones
Wydanie polskie pod redakcją
Andrzeja Pozowskiego
WG Ó RN IC KI
M
S?- W Y D A W N I C T W O
^
M ED Y C Z N E
Wrocław 2012
Spis treści
Wstęp
Przedmowa do wydania trzeciego
Autorzy
Podziękowania
Przedmowa do wydania polskiego
I. Podstawy masażu
1. Wprowadzenie do masażu
xii
xiii
xiv
xvii
xviii
1
3
Elisabeth Jones
Zachodnie formy masażu
Wschodnie formy masażu
Globalizacja
2. Przegląd istotnych zagadnień
z dziedziny anatomii i fizjologii
3
4
4
5
Elizabeth Jones
Skóra
Funkcja
Struktura
Przydatki skórne
Tkanki łączne
Piezoelektryczność
Bilans płynowy skóry
Układ mięśniowo-szkieletowy
Szkielet
Funkcja
Mięśnie
5
5
6
7
8
8
8
8
8
70
10
70
70
Funkcja
Struktura
Definicje związane z działaniem mięśni 13
Odruchy
73
Popularne pojęcia
73
Pozycja anatomiczna
Popularne pojęcia
14
14
Punkty spustowe
Ucisk nerwu
14
14
Układ nerwowy
CSN14
OSN
Podstawowa struktura układu
nerwowego
Mechanizm neuroendokrynny
Zestrajanie rytmów (entrainment)
Układ krążenia
14
Układ sercowo-naczyniowy
Funkcja
Struktura
Ciśnienie krwi
14
77
17
17
17
17
17
17
18
Układ limfatyczny
18
Funkcja
Struktura
Układ płynu mózgowo-rdzeniowego
Funkcja
Struktura
18
18
19
19
19
Równowaga płynowa
20
Układ dokrewny (gruczoły
wydzielania wewnętrznego)
Funkcja
Struktura
Wpływ stresu na układ dokrewny
Układ oddechowy
Funkcja
Struktura
Oddychanie zewnętrzne
Oddychanie wewnętrzne
Nerwowa i chemiczna kontrola
oddychania
20
20
20
20
20
20
21
21
21
21
vi
Masaż terapeutyczny
Układ trawienny
Funkcja
Struktura
Układ energetyczny
21
21
27
22
Palpacja i umiejętności
Podziękowania
3. Efekty oparte na faktach naukowych,
świadomość ryzyka
i przeciwwskazania do masażu
23
Dr Davicl Lee i Carol Young*
Efekty mechaniczne
Efekty fizjologiczne
Efekty fizjologiczne w układzie krążenia
Efekty fizjologiczne w układzie
nerwowym
Pobudliwość alfa-motoneuronów
Ból
Efekty fizjologiczne w układzie
mięśniowo-szkieletowym
Efekty psychologiczne
Streszczenie mechanizmów terapii
masażem
Masaż w szczególnie wrażliwych
grupach - świadomość ryzyka
i przeciwwskazania
Przeciwwskazania do terapii masażem
II. Zastosowanie masażu
24
24
24
27
27
28
31
33
37
38
38
43
59
Specyficzne mobilizacje tkanek miękkich
(Specific Soft Tissue Mobilisations SSTMs)
59
5. Przygotowanie do masażu
59
61
Margaret Hollis i Elisabeth Jones
Przygotowanie własne
Ćwiczenia ręki
Rozluźnienie
Otoczenie
Środki wspomagające (poślizgowe)
Proszki
Olejki
Płynne olejki
Kremy
Substancje natłuszczające
na bazie wody
Mydło i woda
Reakcje alergiczne
Przygotowanie pacjenta
Palpacja i rozwijanie świadomości
czuciowej
Badanie części ciała
Osoby wrażliwe na łaskotanie
6. Techniki masażu
61
63
63
64
64
64
64
64
64
65
65
65
65
66
67
67
68
Margaret Hollis i Elisabeth Jones
4. Badanie i ocena
Planowanie leczenia
Badanie pacjenta
Ocena wyników badania
Rozumowanie kliniczne
45
45
45
46
46
Cechy kliniczne mogące naprowadzać
terapeutę na możliwe źródla/przyczyny
problemów pacjenta (cechy ,,-genne") 47
Określanie wskazań do masażu
Aspekty badania i oceny mające
związek z masażem
Obserwacja i badanie palpacyjne
z użyciem ruchów masażu w celu
identyfikacji wskazań
Oglądanie i badanie palpacyjne
z zastosowaniem technik masażu
w celu identyfikacji przeciwwskazań
Metody pomiaru zmian i wyników
leczenia
Badanie i zapisywanie wyników oceny
49
49
49
54
55
56
Głaskanie (effleurage)
Gładzenie (stroking)
Techniki ugniatania (petrissage)
68
69
70
Ugniatanie (kneading)
Szczypanie (picking up)
Wyciskanie (wringing)
Rolowanie (rolling)
Wstrząsanie mięśni (muscle shaking)
Rozcieranie (frictions)
Rozcieranie okrężne (circular frictions)
Rozcieranie poprzeczne
(transverse frictions)
70
74
76
76
78
Klepanie/opukiwanie
(;tapótement/percussion)
Siekanie (hacking)
Klepanie (clapping)
Wibracje (vibrations)
Bicie/piąstkowanie (beating)
Ubijanie (pounding)
Stukanie (tapping)
78
78
78
80
80
80
81
81
82
82
Spis treści
7. Masaż kończyny górnej
83
Margaret Hoilis i Elisabeth Jones
Przygotowanie pacjenta
t
Zabieg w pozycji siedzącej
Zabieg w pozycji leżącej
Elewacja kończyny górnej
Głaskanie
Całej kończyny
Pociągnięcia częściowe
Ugniatanie
Naprzemienne ugniatanie oburęczne
Ugniatanie jednoręczne
Ugniatanie palcami
Ugniatanie kciukiem
Szczypanie
Wyciskanie
Wstrząsanie mięśni
Rolowanie mięśni
Siekanie i klepanie
8. Masaż kończyny dolnej
83
83
83
83
84
84
84
86
86
87
88
88
89
91
92
92
93
94
Margaret Hoilis i Elisabeth Jones
Przygotowanie pacjenta
Przygotowanie łóżka zabiegowego
Masaż kończyny dolnej u pacjenta
leżącego na plecach
Masaż kończyny dolnej u pacjenta
leżącego na brzuchu
Głaskanie
Głaskanie całej kończyny
Ruchy częściowe
Ugniatanie
Udo
Wokół kolana
Ugniatanie kciukiem wokół rzepki
Ugniatanie kolana palcami
Mięśnie łydki
Ugniatanie dłonią przednich mięśni
piszczelowych
Ugniatanie dłonią mięśni strzałkowych
Stopa
Ugniatanie kciukami przednich
mięśni piszczelowych
Ugniatanie kciukami mięśni
strzałkowych
Ugniatanie kciukami grzbietu stopy
Ugniatanie kciukami podeszwy stopy
Ugniatanie kciukami przestrzeni
międzykostnych
94
94
94
94
95
95
97
98
98
99
99
99
99
100
i 00
100
100
101
101
101
101
Ugniatanie kciukami i palcami
palców stóp
vii
101
Szczypanie
102
Udo
Łydka
102
103
Wyciskanie
103
Udo
Łydka
103
104
Wstrząsanie mięśni
Udo
Łydka
Rolowanie i wyciskanie skóry
Kolano
Siekanie i klepanie
Udo
Łydka
Mięśnie piszczelowe przednie
i mięśnie strzałkowe
9. Masaż pleców,
okolicy pośladkowej i szyi
104
104
105
105
105
105
106
106
106
107
Margaret Hoilis i Elisabeth Jones
Okolica piersiowo-lędźwiowa
107
Przygotowanie pacjenta
Przygotowanie łóżka zabiegowego
Zabieg u pacjenta leżącego na brzuchu
Głaskanie
Ugniatanie
107
107
107
107
108
Naprzemienne ugniatanie oburęczne
Ugniatanie jedną ręką
Ugniatanie wspomagane
Ugniatanie kciukiem
Ugniatanie palcami
109
110
110
111
111
Rolowanie skóry
Wyciskanie
Rolowanie mięśni
Siekanie i klepanie
111
112
112
113
Okolica pośladkowa
114
Przygotowanie pacjenta
Głaskanie
Ugniatanie
114
114
114
Ugniatanie wspomagane
Rozcieranie
Rozcieranie okrężne
Szczypanie
Wyciskanie
Siekanie i klepanie
115
115
115
115
116
116
Szyja
116
Klient w pozycji leżącej na brzuchu
Klient w pozycji leżącej
116
117
viii
Masaż terapeutyczny
Klient w pozycji leżącej na boku
Klient w pozycji siedzącej
z pochyleniem do przodu
Głaskanie
Ugniatanie
Szczypanie
Rolowanie mięśni
Siekanie i klepanie
117
10. Masaż twarzy i skóry głowy
120
117
117
118
119
119
119
Margaret Hollis i Elisabeth Jones
Przygotowanie pacjenta
Masaż twarzy
Głaskanie
Ugniatanie
Wyciskanie
Skubanie
Stukanie
Wibracje
Punkty wyjścia nerwu trójdzielnego
Nad zatokami
Rozciąganie mięśni
Mięsień potyliczno-czolowy
Klepanie
Klepanie mięśnia szerokiego szyi
Masaż skóry głowy
Głaskanie/gładzenie
Ugniatanie
Wibracje
11. Masaż brzucha
120
120
120
122
122
122
123
123
123
124
124
124
124
124
125
125
125
125
126
12. Zastosowania masażu klasycznego
w wybranych sytuacjach
klinicznych - przegląd
131
Elisabeth Jones
Stres
Depresja
Lęk
Dolegliwości związane z pracą
zawodową
Ciąża, poród i połóg
Niemowlęta
Dzieci
Osoby w wieku podeszłym
Zaburzenia uczenia się
Zdrowie psychiczne
132
133
133
134
134
135
135
Niepełnosprawność fizyczna
Zaburzenia neurologiczne
135
136
Opieka nad chorym z chorobą
nowotworową
Przeciwwskazania/środki ostrożności
HIV/AIDS
Ból
Zaburzenia ze strony układu
oddechowego
Chirurgia rekonstrukcyjna
Opracowanie blizn
Desensytyzacja
Leczenie obrzęków
131
132
132
136
137
137
138
138
138
138
13 9
139
HI. Wybrane rodzaje masażu
i terapii
141
13. Wybrane rodzaje masażu
i terapii tkanek miękkich
143
Margaret Hollis i Elisabeth Jones
Przygotowanie pacjenta
Badanie palpacyjne
Głaskanie
Ugniatanie
Wibracje
Gładzenie i wstrząsanie z szybkim
unoszeniem
Gładzenie
Okrężnica wstępująca
Okrężni ca poprzeczna
Okrężnica zstępująca
Ugniatanie
126
126
127
127
127
127
128
128
128
128
129
Okrężnica wstępująca
Okrężnica zstępująca
129
129
Rolowanie
Wyciskanie skóry
O czym należy pamiętać
129
129
130
Elisabeth Jones
Technika aktywnego rozluźniania
(active release technique - ART)
Akupresura
Masaż zwierząt
Aromaterapia
Masaż ajurwedyczny
Terapie bioenergetyczne
Terapia Bowena
Masaż klasyczny
Masaż tkanki łącznej (connective tissue
manipulation - CTM)
Terapia czaszkowo-krzyżowa
Hellerwork
143
143
143
144
144
144
144
145
145
145
145
Spis treści
Indyjski masaż głowy
Lomi lomi
Ręczny drenaż limfatyczny
(manuał lymph drainage - Ml_d)
145
145
146
Technika energetyzacji mięśni
(muscle energy technique - MET)
Uwalnianie mięśniowo-powięziowe
(myofascial release - MFR)
Terapia nerwowo-mięśniowa
Masaż okostnowy
Pin and stretch
Terapia polaryzacyjna
Rozluźnianie pozycyjne
Proprioceptywne torowanie
nerwowo-mięśniowe (proprioceptive
neuromuscular facilitation - PNF)
Przytrzymanie - rozluźnienie
(hołd relax - HR), lub skurcz rozluźnienie (contract relax)
Samodzielne przytrzymanie rozluźnienie
Powtarzane skurcze
(repeated contractions - RC)
Łączenie powtarzanych skurczów
z technikami tkanek miękkich
Powolne odwrócenia
(slow reversals - SR)
Stabilizacje
Refleksologia
Rolfing (integracja strukturalna)
Masaż segmentarny
Shiatsu
Uwalnianie tkanek miękkich
(soft tissue release - STR)
Specyficzne mobilizacje tkanek miękkich
(SSTM)
Specyficzne rozciąganie (specific stretch)
Masaż sportowy
Masaż szwedzki
Masaż tajski/tajski masaż jogiczny
Dotyk terapeutyczny
Metoda Tragera
Masaż transkadentny
[transcadence massage)
Rozluźnianie punktów spustowych
Tuina/tui na (wymawiane jako „tłina")
Terapia wibracyjna
(vibrational therapy - VT)
Zero balancing
146
146
147
147
147
147
147
147
148
148
148
148
149
149
149
149
149
149
14. Masaż sportowy
ix
153
Joan M. Watt
Podstawowe zasady masażu sportowego 153
Diagnoza
Wywiad
Przeciwwskazania
Cele zabiegu
Pozycja
Materiały
Przygotowanie skóry
Pozycja stawów
Technika
Porozumienie z zawodnikiem
Mycie skóry
Ostrzeżenie zawodnika
153
153
153
154
154
154
154
154
154
154
154
154
Techniki masażu wykorzystywane
w masażu sportowym
154
Akupresura
Masaż punktów spustowych
Masaż lodem
Specyficzny masaż sportowy
Masaż kondycyjny
Masaż leczniczy
Masaż przedstartowy
Masaż śródstartowy
Masaż postartowy
Masaż po podróży
Niespecyficzny masaż sportowy
Masaż całego ciała
Masaż określonych obszarów
154
155
155
155
155
156
157
158
160
160
161
161
162
Podsumowanie
Przypadek kliniczny
162
163
149
15. Aromaterapia
150
150
150
150
150
150
151
165
Elisabeth Jones
Wstęp
Flistoryczne zastosowania olejków
eterycznych
165
165
Egipcjanie: 3000-1500 p.n.e.
Grecy: 500^10 p.n.e.
Europejczycy
165
165
165
151
151
151
Olejki eteryczne
152
152
Praktyczna znajomość olejków
eterycznych
167
Metody stosowania olejków eterycznych 168
Podstawy chemiczne
Umysł i ciało
Metody ekstrakcji
Wąchanie
166
166
166
167
168
x
Masaż terapeutyczny
Inhalacja
Absorpcja przez skórę
Spożycie
Słownik pojęć i właściwości wybranych
olejków eterycznych
Zastosowanie praktyczne olejków
eterycznych
Wąchanie/inhalacja
Absorpcja przez skórę
Spożycie
Podejście holistyczne
Masaż aromaterapeutyczny
Drenaż limfatyczny
Masaż nerwowo-mięśniowy
Akupresura
Efekty i zastosowania masażu
aromaterapeutycznego
Napięcie mięśniowe
Krążenie krwi
Ból
Zmęczenie
Zakażenia
Relaksacja
Opieka „jeden na jeden"
Wsparcie dla personelu i opiekunów
Sen
Ogólny dobrostan
Ciąża/poród/opieka nad niemowlęciem
Osoby starsze
169
170
770
170
170
770
770
770
170
173
173
773
773
173
173
173
173
174
174
174
174
174
174
174
174
174
Procedura konsultacji
174
Badanie rozmową
Badanie wzrokiem
Badanie dotykiem
Typ osobowości
Inne informacje
175
175
175
176
Olejki
Przeciwwskazania
Zagrożenia
Olejki, których nie należy w ogóle
stosować w aromaterapii
Olejki, których nie należy nigdy
stosować na skórę
Olejki, których nie należy stosować
u pacjentów z padaczką
Ciąża
Środki ostrożności
Mieszanie olejków i formuły
Podstawowa formuła
Przygotowanie pacjenta
Zabieg masażu aromaterapeutycznego
Omówienie przypadku
776
176
176
176
177
177
177
177
178
178
179
179
179
179
Czystość olejków eterycznych
Przechowywanie
Wnioski
180
180
180
16. Shiatsu - japońska uzdrowicieiska
sztuka dotyku
182
Andrea Battermann
Wstęp
182
Czym jest shiatsu?
182
Historia
182
Wprowadzenie do medycyny wschodniej 183
Metody diagnostyczne
183
Cztery formy diagnozy
183
Teoria shiatsu
184
Podstawowe zasady i techniki shiatsu
184
Wskazania kliniczne
185
Przeciwwskazania
185
Środki ostrożności
186
Fizjologiczne efekty związane ze shiatsu 186
Omówienie przypadku: automasaż shiatsu186
Procedura automasażu shiatsu
187
Jak uciskać
189
Kształcenie zawodowe terapeuty
191
Wnioski
191
Słowniczek
191
Podziękowania
192
17. Wokół uwalniania
mięśniowo-powięziowego
193
Ann Childs i Stuart Robertson
Wprowadzenie do macierzy powięziowej
Cele podejścia MFR
Filozofia palpacji i możliwe bariery
skuteczności
Ćwiczenia doskonalące umiejętność
palpacji
193
194
194
194
Ćw iczenie 1: Zestrajanie ręki jako całości
oraz wrażliwości obu rąk
194
Ćwiczenie 2: Doskonalenie czułości
palpacji
195
Ćwiczenie 3: Palpacja poślizgu
powięziowego
195
Ćwiczenie 4: Wpływ napięcia ciała
na badanie palpacyjne
195
Ćwiczenie 5: Zmiany w badaniu
palpacyjnym w zależności od różnych
stanów umysłu
195
Ćwiczenie 6: Rozpoznawanie
i dokumentowanie ograniczeń
powięziowych
Ćwiczenie 7: Rozpoznawanie
'
dominującego wzorca ograniczeń
w organizmie
Techniki uwalniania (rozluźniania)
mięśniowo-powięziowego
Technika utrzymywanego rozciągania
Przeciwwskazania
Poza anatomią
Angażowanie umysłu i uczuć
Przegląd sugerowanych podstaw
racjonalnych oraz ich implikacji
klinicznych
Model odpowiedzi biomechanicznej
Model nerwowo-mechanoreceptorowy
Model przejścia z żelu w zol
Model piezoelektryczny
Model uwalniania urazów
Dowody skuteczności w praktyce
klinicznej
Co więc czujemy rękami?
Przyszłe implikacje
Indeks
795
196
196
196
196
196
796
197
i 97
797
797
198
798
198
199
199
203