WYCIECZKI NA WĄSKICH TORACH
Transkrypt
WYCIECZKI NA WĄSKICH TORACH
WYCIECZKI NA WĄSKICH TORACH Turystyka kolejowa pojawiła się wraz z narodzinami transportu kolejowego – początkowo miała charakter zwykłych przejażdżek a pierwotnie na krótszych dystansach, a w późniejszym okresie także wielodniowych podróży. W 2 połowie XX w. zyskała nowe oblicze – wraz z odchodzeniem do przeszłości wielu obiektów związanych z wczesnym okresem rozwoju kolei, pojawiła się fascynacja dziedzictwem jej kultury technicznej. Współcześni turyści nie tylko zwiedzają świat pociągiem, lecz także odwiedzają dotąd zaniedbywane w turystyce obiekty, takie jak dworce, muzea i skanseny kolejowe. Po blisko 200 latach nastąpiło ciekawe odwrócenie ról – początkowo kolej umożliwiała dotarcie do ciekawych miejscowości turystycznych, przyczyniając się do ich rozwoju, a od pewnego czasu sama w sobie 48 stanowi cel wypraw. W Polsce turystyka kolejowa jest zjawiskiem stosunkowo nowym (liczącym kilkanaście lat), które nie wpisało się jeszcze w katalog produktów turystycznych. Według Polskiej Organizacji Turystycznej wśród 150 najbardziej atrakcyjnych turystycznie obiektów blisko jedna trzecia to zabytki związane z dziedzictwem przemysłowym, wśród których znajduje się kilka obiektów kolejowych. Jednak w rzeczywistości potencjał starych obiektów kolejowych (niestety często zaniedbanych i wymagających remontu) jest znacznie większy. Pierwszą w Polsce koleją przekształconą w atrakcję turystyczną jest Sochaczewska Kolej Dojazdowa przekazana w 1984 r. Muzeum Kolejnictwa w Warszawie. Masowe zamknięcia linii kolejowych w ostatniej dekadzie XX w. objęły w pierwszej kolejności koleje wąskotorowe uważane za przeżytek. Jednak dzięki zaangażowaniu miłośników kolei działających w organizacjach społecznych oraz samorządów lokalnych niektóre z nich udało się przynajmniej częściowo zachować, tworząc muzea, skanseny i trasy turystyczne. Współcześnie w Polsce funkcjonuje kilkanaście kolei wąskotorowych o charakterze turystycznym, a na kilku prowadzony jest rozkładowy ruch towarowy i pasażerski. 49 Gryficka Kolej Wąskotorowa Wypoczywając nad polskim morzem warto przejechać się pociągiem turystycznym Gryfickiej Kolei Wąskotorowej, która oferuje podróż jedną z najładniejszych widokowo tras w Polsce. Pierwszy odcinek gryfickiej wąskotorówki łączący Gryfice, Trzęsacz, Rewal i Niechorze o prześwicie 750 mm powstał w lipcu 1896 r. Kolejka prowadziła ruch towarowy i osobowy, łącząc nadmorskie miejscowości z głębią lądu. W 1916 r. została powiększona o odcinki do Pogorzelicy i Trzebiatowa oraz przebudowana (zmiana prześwitu na 1000 mm). W okresie największego rozkwitu liczyła 300 km długości i 98 przystanków, z czego zachowało się 196 km. Po II wojnie światowej kolejkę gryficką oraz inne linie zachodniopomorskie wcielono do PKP, tworząc tzw. Pomorskie Koleje Dojazdowe, które stanowiły najdłuższą sieć na Pomorzu Zachodnim. W 2001 r. PKP podjęły decyzję o zamknięciu kolejki, lecz dzięki zaangażowaniu miejscowych władz przejęła ją gmina Rewal, która w 2002 r. uruchomiła przewozy turystyczne na trasie Gryfice–Pogorzelica Gryficka–Trzęsacz. Gryficka Kolej Wąskotorowa jest jedną z nielicznych kolei wąskotorowych o prześwicie 1000 mm i jedną z dwóch obecnie czynnych kolei tego typu. Na zdjęciu: pociąg turystyczny Gryfickiej Kolei Wąskotorowej w okolicach Trzęsacza. 50 Pociąg turystyczny Gryfickiej Kolei Wąskotorowej na tle latarni morskiej z 1866 r. w Niechorzu. Ponadto w Niechorzu na uwagę zasługuje zachowany charakterystyczny budynek dworca oraz Muzeum Rybołówstwa. 51 Zabytkowy parowóz Px48 „Parys” prowadzi w sezonie letnim codzienne pociągi turystyczne na trasie Gryfice–Pogorzelica Gryficka–Gryfice oraz wahadłowo na odcinku Pogorzelica Gryficka–Trzęsacz. Dworzec w Rewalu. Oblot parowozu Px48 „Parys” na stacji końcowej. 52 53 Żuławska Kolej Dojazdowa Żuławska Kolej Dojazdowa łączy znane miejscowości wypoczynkowe: Mikoszewo, Jantar, Stegnę, Sztutowo i Nowy Dwór Gdański. Kolejka oferuje podróż po najniżej położonym terenie w Polsce. Pierwszy odcinek żuławskiej wąskotorówki Nowy Staw–Kościeliczki (5 km) powstał w 1891 r. na potrzeby cukrowni Nowy Staw. Kolej miała rozstaw 750 mm, a na pierwszym odcinku używano trakcji konnej. W 1920 r. całkowita długość kolejki liczyła 343 km, z czego 233 km miały charakter całoroczny. Od końca lat 50. XX w. przewozy malały, a linie zaczęto stopniowo zawieszać: w 1974 r. zamknięto całą lewobrzeżną część łącznie ze stacją i parowozownią Gdańsk Wąskotorowy, natomiast na prawym brzegu Wisły na odcinku Nowy Dwór–Sztutowo uruchomiono w 1976 r. sezonowe przewozy turystyczne („Jantar Express”). W 1996 r. zrezygnowano z ruchu pasażerskiego, a wkrótce towarowego i w 1999 r. zlikwidowano Gdańskie Koleje Dojazdowe. 54 Regularne przejazdy pociągiem turystycznym prowadzonym przez lokomotywą spalinową odbywają się od 2003 r. Od połowy 2006 r. operatorem kolejki jest Stowarzyszenie Żuławskiej Kolei Dojazdowej. W 2006 r. kolej woziła turystów w sezonie wakacyjnym na trasach: Nowy Dwór Gdański–Stegna (na zdjęciu Jantar Leśn.) oraz Sztutowo–Mikoszewo–Ujście Wisły. 55 Pociągi turystyczne Żuławskiej Kolei Dojazdowej złożone są z lokomotywy spalinowej Lxd2 z lat 70. XX w. i wagonu doczepnego produkcji rumuńskiej. 56 57 Wigierska Kolej Wąskotorowa Wigierska Kolej Wąskotorowa, zwana dawniej Koleją Leśną Płociczno–Zelwa, niegdyś służyła do wywozu drewna z Puszczy Augustowskiej i była jedną z najdłużej pracujących kolejek leśnych w Polsce. Od kilku lat wozi turystów podziwiających z jej wagoników Wigierski Park Narodowy i jezioro Wigry. Początki Wigierskiej Kolei Leśnej o rozstawie 600 mm sięgają I wojny światowej, kiedy wojska niemieckie masowo eksploatowały Puszczę Augustowską. Pierwotnie powstał odcinek Płociczno–Tartaczysko, który wydłużono do Jeziora Zelwa (w sumie 36 km). Linia ta stanowiła uzupełnienie Kanału Augustowskiego. W latach 1923–26 po wybudowaniu odgałęzień długość linii wynosiła ok. 50 km. Jednak w 1989 r. wraz z utworzeniem Wigierskiego Parku Narodowego ostatecznie zawieszono ruch. Jednak szybko dostrzeżono w niej atrakcję turystyczną i w 2001 r. utworzono linię turystyczną (10 km na odcinku Płociczno–Krusznik). Obecnie jest jedną z czterech zachowanych w Polsce wąskotorowych kolejek leśnych. Na zdjęciu: parowóz HF dojeżdża do stacji Gawrych Ruda położonej nad jeziorem Wigry. Pociągi turystyczne prowadzone są także przez lokomotywy spalinowe (WLs40 i WLs50). W skład pociągu wchodzą wagony letniaki przerobione z platform. 58 59 Przejazdy turystyczne Wigierską Koleją Wąskotorową odbywają się z powodzeniem od 2001 r. wzdłuż jeziora Wigry na 10-kilometrowej trasie Płociczno–Krusznik (Zielona Karczma). Po drodze pociąg „Wigierek” zatrzymuje się na czterech widokowych przystankach (Binduga, Powały, Bartny Dół i Zielona Karczma). Lokomotywa spalinowa wykonuje oblot składu. 60 61