Anatomia funkcjonalna człowieka: ukł. oddechowy (mgr M. Siudak)
Transkrypt
Anatomia funkcjonalna człowieka: ukł. oddechowy (mgr M. Siudak)
ANATOMIA UKŁADU ODDECHOWEGO (Systema respiratorium) A. Drogi oddechowe górne: nos (nasada nosa, grzbiet i skrzydła) jama nosowa (nozdrza przednie, przegroda, małżowiny nosowe i przewody nosowe, zatoki przynosowe); okolica węchowa i oddechowa nosa gardło (skrzyżowanie drogi oddechowej i pokarmowej) B. Drogi oddechowe dolne: krtań (chrząstki krtani parzyste i nieparzyste, głośnia i nagłośnia) tchawica (budowa: chrząstki tchawicze, przekrój poprzeczny, rozdwojenie tchawicy); korzenie płucne oskrzela: główne, płatowe i segmentowe, drzewo oskrzelowe i jego budowa, pęcherzyki płucne (rola surfaktantu) C. Płuca (różnice w budowie lewego i prawego płuca) i opłucne (ścienna i płucna) MECHANIKA ODDYCHANIA - mięśnie oddechowe (przepona, mięśnie międzyżebrowe), ich rola w czasie wdechu i wydechu oraz unerwienie. Pomocnicze mięśnie wdechowe i wydechowe. Tor brzuszny i piersiowy oddychania. Terminologia łacińska: jama nosowa – cavum nasi przegroda nosa – septum nasi przewód nosowy: górny, środkowy i dolny – meatus nasi superior, medius, inferior małżowiny nosowe: górna, środkowa i dolna – concha nasalis superior, medius inferior okolica węchowa – regio olfactoria okolica oddechowa – regio respiratoria zatoki przynosowe – sinus paranasales zatoka czołowa – sinus frontalis zatoka szczękowa – sinus maxillaris zatoka sitowa – sinus ethmoidalis zatoka klinowa – sinus sphenoidalis gardło – pharynx krtań – larynx fałdy głosowe (struny) – plicae vocales więzadła głosowe – ligamenta vocalia nagłośnia – epiglottis głośnia – glottis tchawica – trachea chrząstki tchawicze – cartilagines tracheales oskrzela – bronchi oskrzeliki – bronchioli zraziki płucne – lobuli pulmonis grona – acini pęcherzyki płucne – alveoli pulmonis opłucna ścienna – pleura parietalis opłucna płucna – pleura pulmonalis jama opłucnej – cavum pleurae płuca – pulmones płaty – lobi szczelina pozioma – fissura horizontalis szczelina skośna – fissura obliqua korzeń płuc – radix pulmonis wnęka płuc – hilus pulmonis kość gnykowa – os hyoideum więzadło tarczowo-gnykowe – ligamentum thyrohyoideum błona tarczowo-gnykowa – membrana thyrohyoidea chrząstka tarczowata – cartilago thyroidea chrząstka pierścienowata – cartilago cricoidea chrząstka nagłośniowa – epiglottica chrząstka nalewkowata – cartilago arytenoidea chrząstka różkowata – cartilago corniculata chrząstka klinowata – cartilago cuneiformis Układ oddechowy – podział • • • • • Drogi oddechowe górne: nos i jama nosowa gardło Drogi oddechowe dolne: krtań tchawica oskrzela (główne, płatowe, segmentowe) Płuca Układ oddechowy – budowa Struktury tworzące przegrodę nosową Małżowiny nosowe (l.poj. Concha nasalis) Nabłonek węchowy Nabłonek oddechowy Droga przepływu powietrza z nosa do krtani Migdałki (Tonsillae) języczek migdałek gardłowy ujście trąbki słuchowej (migdałek trąbkowy) migdałek podniebienny część nosowa gardła część ustna gardła cz. krtaniowa gardła migdałek językowy Bronchoskopowy obraz otwartych (odwiedzionych) więzadeł głosowych Tchawica i części sąsiednich struktur Wzajemne relacje tchawicy i przełyku 20 rozgałęzień, najmniejsze oskrzela wnikają do zrazików i dzielą się na: •oskrzeliki (ok. 1000) •oskrzeliki końcowe (ok. 10 tys.) •oskrzeliki oddechowe •pęcherzyki płucne (500-700 mln.) Pęcherzyki i sieć włośniczkowa A. Grupa pęcherzyków B. Przekrój przez pęcherzyk Narządy sąsiadujące z płucami Płaty płuc i naczynia oraz drogi oddechowe Płuca (Pulmones) Zapalenie migdałków • przyczyna: wirusy i paciorkowce ropne • ciężkie zakażenie - może doprowadzić do utworzenia ropnia okołomigdałkowego • zakażenie może szerzyć się na szyję, powodując zapalenie tkanki podskórnej • wielokrotne infekcje – mogą stać się przyczyną przewlekłej choroby, zwłóknienia i trwałego powiększenia migdałów • endotoksyny z zapalenia migdałków wywołanego przez paciorkowce ropne mogą doprowadzić do choroby reumatycznej i kłębuszkowego zapalenia nerek • ponawiające się zakażenia migdałów nosowo – gardłowych mogą powodować ich powiększenie i zwłóknienie czy też zwężenie dróg oddechowych, zwłaszcza u dzieci Zapalenie gardła, krtani i tchawicy • gardło, krtań i tchawica mogą ulec wtórnemu zakażeniu w przebiegu innej infekcji górnych dróg oddechowych, takiej jak np. przeziębienie lub zapalenie migdałów • zapalenie krtaniowo – tchawiczo – oskrzelowe – (u dzieci zwane krupem) jest rzadkim, poważnym powikłaniem zakażenia górnych dróg oddechowych; dochodzi wtedy do zatkania dróg oddechowych przez duży obrzęk wokół krtani i nagłośni, czemu towarzyszą świst oddechowy i duszność Błonica • bakteryjne zakażenie gardła, wywołane przez Corynebacterium diphtheriae, które może się szerzyć na jamę nosowo – gardłową i tchawicę • w tej okolicy powstaje gruba włóknista błona, co grozi zatkaniem dróg oddechowych • wydzielające się silne egzotoksyny mogą poważnie uszkadzać mięsień sercowy, mięśnie szkieletowe, wątrobę, nerki i nadnercza • w krajach, w których wykonuje się powszechne szczepienia ochronne, choroba ta zdarza się rzadko Gorączka sienna (alergiczne zapalenie nosa) • w stanie tym dochodzi do atopowej („natychmiastowej”) nadwrażliwości na obce białka (antygeny), takie jak np. pyłki roślin, roztocza w pierzu poduszek, czy złuszczona sierść zwierząt • ostry stan zapalny błony śluzowej nosa i spojówek powoduje silny wyciek wodnistej wydzieliny z nosa, zaczerwienienie oczu i łzawienie • nadwrażliwość atopowa wykazuje tendencję do występowania rodzinnego, choć dotąd nie wykryto czynnika genetycznego • do innych postaci nadwrażliwości atopowej zalicza się: astmę (początek w okresie dzieciństwa); wyprysk (egzemę) i alergie pokarmowe Przewlekłe zapalenie oskrzeli • klinicznie przewlekłe zapalenie oskrzeli rozpoznaje się na podstawie powtarzających się przez dwa kolejne lata 3-miesiećzynych okresów kaszlu z odkrztuszaniem wydzieliny • postępujące procesy zapalne stanowią rezultat podrażnienia nabłonka oskrzeli, często nasilającego się pod wpływem dużej wilgotności powietrza i chłodnej pogody • na ogół udaje się stwierdzić co najmniej 1 czynnik usposabiający, taki jak: palenie papierosów; ostre zapalenie oskrzeli wywołane przez Haemophilus influenzae lub Streptococcus pneumoniae; przebywanie w miejscach intensywnego zanieczyszczenia atmosfery (smog); poprzednio przebyte epizody ostrego zapalenia oskrzeli • w oskrzelach dochodzi do wielu zmian, takich jak np. zwiększenie wielkości i liczby gruczołów śluzowych; obrzęk i inne zmiany towarzyszące zapaleniu; zmniejszenie liczby i pogorszenie funkcji komórek rzęskowych; zwłóknienie dróg oddechowych Astma MUKOWISCYDOZA • choroba genetyczna – 1/2500 noworodków • 5% ludzi – nosicielstwo nieprawidłowego genu recesywnego • pełnoobjawowa choroba – gen recesywny u obojga rodziców • wydzieliny gruczołów egzokrynowych – nadmierna lepkość • gruczoły – płuc, trzustki, jelit, dróg żółciowych, układ rozrodczy mężczyzn • długość życia ok. 40 lat; leczenie – opanowanie zakażeń oddechowych • powikłania: przewlekłe choroby płuc i serca Zapalenie płuc • • zakażenie pęcherzyków płucnych przy osłabionych procesach obronnych i działaniu drobnoustrojów: wirusów, pierwotniaków i grzybów; najczęściej bakteria: Streptococcus pneumoniae, Staphylococcus aureus • czynniki sprzyjające: upośledzony mechanizm kaszlowy, uszkodzenie nabłonkowej wyściółki dróg oddechowych, upośledzona fagocytoza w pęcherzykach płucnych Ryzyko zapalenia płuc jest większe: w bardzo młodym i w bardzo podeszłym wieku; w chorobach przewlekłych, takich jak np. niewydolność krążenia, przewlekła niewydolność nerek czy alkoholizm; wskutek upośledzenia odporności w następstwie np. naświetlań promieniami jonizującymi, stosowania leków kortykosteroidowych; w hipotermii; podczas wentylacji mechanicznej Gruźlica (tuberculosis) • Gruźlica pierwotna – na ogół przebiega bezobjawowo; dalszy przebieg zróżnicowany: w drogach oddechowych dochodzi do odoskrzelowego zapalenia płuc , w opłucnej może pojawiać się wysięk; w innych okolicach ciała drogą chłonki lub krwi powstają drobne ogniska zakażenia; spadek masy ciała, osłabienie, przewlekły kaszel, krwioplucie Gruźlica wtórna – tylko u ludzi, u których istnieje ognisko pierwotne (w szczycie 1 lub obu płuc); przyczyna – nowe zakażenie lub uczynnienie się zakażenia przez bakterie; stopniowy proces niszczenia tkanki płucnej może prowadzić do powstawania jam, zapalenia opłucnej, gromadzenia się płynu w jamie opłucnej, szerzenie się choroby drogą krwi może doprowadzić do zakażenia innych tkanek np. kości lub mózgu • • zakażenie – jedna lub dwie podobne postacie prątków gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis); droga kropelkowa od osoby z czynną postacią choroby albo drogą kurzu zakażonego odkrztuszaną przez chorego plwociną Zapadnięcie płuca Cztery przyczyny niedodmy (zapadnięcia się płuca): • zatkanie dróg oddechowych (niedodma wskutek wchłonięcia się powietrza) – w odcinku obwodowym w stosunku do miejsca zatkania uwięzione powietrze zostaje wchłonięte, płuco się zapada i w to miejsce gromadzi się wydzielina; dłuższe utrzymywanie się takiego stanu – prowadzi do zwłóknień • pogorszenie funkcji surfaktantu – jego rozcieńczenie przez zbierający się w płucach płyn, sprawia, że napięcie powierzchniowe nie jest obniżane • niedodma uciskowa – powietrze lub płyn wnikający do jamy opłucnej powoduje powstanie ciśnienia dodatniego, czego konsekwencją jest rozdymanie się płuca, płyn gromadzi się u podstawy płuc, a powietrze blisko ich szczytów • niedostateczna wentylacja pęcherzyków