Opis systemu - Biuro Edukacji

WARSZAWSKI SYSTEM WSPIERANIA UZDOLNIONYCH
Biuro Edukacji Urzędu m.st. Warszawy
SPIS TREŚCI
I. WSTĘP…………………………………………………………….…...……..................................................................... 3
II. DOTYCHCZASOWE INICJATYWY………………………………………………………………………………………. …4
III. ZAŁOŻENIA WARSZAWSKIEGO SYSTEMU WSPIERANIA UZDOLNIONYCH ………………………………………6
IV. CERTYFIKAT PREZYDENTA M.ST. WARSZAWY WARS I SAWA……………………………………………………. 7
V. ZAKOŃCZENIE ……………………………………………………………………………………………………………....11
Warszawski system wspierania uzdolnionych
2
I. Wstęp
Przyjęta w 2008 r. uchwałą Rady Warszawy Polityka edukacyjna miasta stołecznego Warszawy w latach 2008-2012
określiła pożądany model warszawskiej szkoły samorządowej. W dokumencie tym zapisano m.in.: za najważniejsze uznaliśmy
tworzenie szkoły efektywnej, otwartej, mądrej, przyjaznej i twórczej. Warszawska szkoła powinna być szkołą zapewniającą
najwyższej jakości edukację i jednocześnie szkołą - autonomiczną, kreatywną, tolerancyjną, szkołą tworzącą wspólnotę
świadomych odpowiedzialności za rozwój dzieci i młodzieży nauczycieli, uczniów i ich rodziców. (…)
W warszawskiej szkole wiedza i umiejętności powinny uzupełniać się w naturalny sposób. W procesie nauczania jest miejsce
zarówno na pogłębianie wiedzy merytorycznej, jak i czas na rozwijanie umiejętności, niezbędnych w codziennym życiu. Istotne jest,
by praca z uczniami nie polegała jedynie na odtwórczym nauczaniu, stawiającym schematycznie skonstruowane problemy, lecz
pobudzała do kreatywnego myślenia. Uczniowie powinni mieć szansę na rozwijanie swoich umiejętności społecznych i twórczych –
w różnorodnych aktywnościach w szkole i poza szkołą.
Warszawska szkoła powinna tworzyć środowisko wychowawcze, w którym uczeń rozwija swoją inteligencję emocjonalną
i wrażliwość społeczną. Takie postawy kształtowane są w osobowych relacjach i kontaktach między uczniem i nauczycielem,
uczniem i jego kolegami z klasy, nauczycielem i innymi nauczycielami. Mądre wychowanie zachęca uczniów do samodzielnej pracy
nad własnym rozwojem, do podejmowania odpowiedzialności za decyzje. (…)
Ważnym punktem odniesienia dla kształtowania polityki edukacyjnej miasta są wytyczne ogólnoeuropejskie. (…)Trzy cele
edukacyjne Unii Europejskiej wskazane w Strategii lizbońskiej są jednocześnie celami warszawskiej oświaty:
− poprawa jakości i efektywności systemów edukacji w UE,
− ułatwienie powszechnego dostępu do systemów edukacji,
− otwarcie systemów edukacji na środowisko i świat.
Wśród sposobów realizacji założeń programowych „Polityki” znalazło się zadanie: poszerzenie i pogłębienie oferty dla
uczniów zdolnych obejmującej m.in. stworzenie warszawskiego programu wczesnego wykrywania i wspomagania uzdolnień
uczniów, w ramach którego dostępne będą różne formy rozwijania zainteresowań. Do spełnienia wymienionych zobowiązań
potrzebne są nie tylko umiejętności obserwowania i diagnozowania, planowania i ewaluacji pracy; potrzebne jest wsparcie
psychologiczne dla uczniów i nauczycieli oraz wsparcie w organizowaniu i planowaniu pracy szkół. Potrzebna jest pomoc, której nie
jest w stanie zapewnić jeden organ - koniecznym jest uruchomienie skoordynowanych działań różnych instytucji i wielu środowisk,
a więc działań systemowych.
Opracowanie założeń systemowego wspierania uczniów uzdolnionych wynika nie tylko z programu warszawskiej polityki
edukacyjnej. Potrzeba ta wpisuje się również w zadania określone polityką oświatową całego państwa. W Ustawie o systemie
oświaty w art.1 ust. 6 mówi się wprost o opiece nad uczniami uzdolnionymi, a nie tylko o pracy z nimi. W roku 2007 Najwyższa
Warszawski system wspierania uzdolnionych
3
Izba Kontroli krytycznie oceniła realizację tego zalecenia w polskich szkołach. W taki sposób zrecenzowano zakres oraz efekty
działań większości skontrolowanych szkół, dotyczące identyfikacji przypadków szczególnych uzdolnień uczniów. Szkolne działania
ograniczały się głównie do ilościowej analizy wyników kształcenia, związanej z klasyfikacją roczną i semestralną oraz wyników
zewnętrznych egzaminów i sprawdzianów. Nie podejmowano czynności służących diagnozowaniu uczniów pod kątem posiadania
szczególnych uzdolnień (we współdziałaniu z rodzicami i poradniami psychologiczno–pedagogicznymi), nie udzielano takim
uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz nie analizowano ich indywidualnych potrzeb edukacyjnych. Sporadycznie
pojawiły się, jako tematy szkoleń rad pedagogicznych, zagadnienia dotyczące opieki nad uczniami szczególnie uzdolnionymi, takie
jak: identyfikowanie (wyłanianie) uczniów szczególnie uzdolnionych i zapewnienie im odpowiednich form kształcenia.
Te niepokojące tendencje potwierdziły także wyniki badań, prowadzonych w trybie nadzoru pedagogicznego przez Kuratorium
Oświaty w Warszawie, w szkołach znajdujących się na terenie województwa mazowieckiego (rok szkolny 2007/2008).
Konieczność zasadniczych zmian w sposobie identyfikowania i realizacji indywidualnych potrzeb edukacyjnych zarówno dzieci,
młodzieży, jaki i dorosłych wyraźnie akcentowana jest również w Strategii lizbońskiej. Opublikowany w 2008 roku przez Komisję
Europejską raport Postęp w realizacji celów lizbońskich w zakresie kształcenia i szkolenia. Wskaźniki i benchmarki „oprócz silnej
pozycji edukacji szkolnej w Polsce wskazuje także na wyzwania i potrzebę korekty tradycyjnej polityki edukacyjnej, tj. na potrzebę
opracowania i wdrożenia strategii uczenia się przez całe życie. Z raportu wynika, iż w Polsce pozycja uczenia się innego niż
formalne, w tym uczenia się przed i po okresie tradycyjnego kształcenia szkolnego, jest nadal bardzo słaba w porównaniu
z większością krajów europejskich, także tych, które później weszły do UE”1.
II. DOTYCHCZASOWE INICJATYWY
Biuro Edukacji Urzędu m.st. Warszawy od roku 2007 podejmowało szereg działań związanych bezpośrednio ze wspieraniem
uczniów uzdolnionych, bądź też realizowało odrębne zadania służące tworzeniu oferty rozwijającej uczniowskie zainteresowania
i pasje. Najważniejsze z nich to2:
1. Ustanowienie stypendiów edukacyjnych Prezydenta m.st. Warszawy „Sapere Auso” za wybitne osiągnięcia w nauce dla
uczniów publicznych i niepublicznych gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych – od 2008 roku stypendia otrzymało 274
uczniów; wysokość stypendium wynosi 1 000 zł dla ucznia gimnazjum oraz 2 000 zł dla ucznia szkoły ponadgimnazjalnej.
1
„Polska wyróżniona w raporcie Komisji Europejskiej na temat rozwoju edukacji w Europie” - www2.men.gov.pl
pełna lista znajduje się w „Informacji o stanie realizacji zadań oświatowych w m.st. Warszawie w roku szkolnym 2008/2009” - www.edukacja.warszawa.pl
2
Warszawski system wspierania uzdolnionych
4
2. Przeznaczenie dodatkowych środków finansowych na organizowanie zajęć pozalekcyjnych, w tym międzyszkolnych kół
przedmiotowych.
3. Uruchomienie programu dofinansowania innowacyjnych projektów szkolnych „Warszawskie Inicjatywy Edukacyjne” –
program rozpoczął się w 2008 roku.
4. Upowszechnianie informacji o sukcesach uczniów – organizowanie uroczystości wręczania przez Prezydenta Miasta
stypendiów wyróżnionym uczniom warszawskich szkół oraz uroczystość nagradzania przez Prezydenta Miasta laureatów i
finalistów olimpiad oraz konkursów ogólnopolskich i międzynarodowych.
5. Systemowa współpraca z uczelniami wyższymi - porozumienia o współpracy pomiędzy m.st. Warszawa a Uniwersytetem
Warszawskim, Politechniką Warszawską, Szkołą Główną Gospodarstwa Wiejskiego, Wojskową Akademię Techniczną
im. Jarosława Dąbrowskiego.
6. Prowadzenie otwartych konkursów dla organizacji pozarządowych. Wśród projektów znajdują się programy skierowane do
uczniów zainteresowanych nauką w zakresie wykraczającym poza program szkolny.
7. Ustanowienie Wyróżnienia Prezydenta m.st. Warszawy „Szkoła z pomysłem”.
8. Popularyzacja nauki – Piknik Naukowy, Festiwal Nauki, Letnia Szkoła Fizyki, Centrum Naukowe Kopernik.
9. Zbudowanie Warszawskiego Programu Edukacji Kulturalnej.
10. Koordynowanie projektów współpracy i wymiany międzynarodowej szkół – uczniowie blisko 80 stołecznych szkół i placówek
uczestniczyli w projektach Comenius, Jugendwerk, Leonardo da Vinci, programie polsko-litewskim oraz programach
bilateralnych.
11. Udzielanie dofinansowania do organizacji letnich i zimowych obozów naukowych oraz dzielnicowych zajęć międzyszkolnych.
Specyfika budowy administracyjnej Warszawy (podział miasta na 18 dzielnic) wymaga korelacji części działań. W celu
stworzenie szkołom porównywalnych warunków pracy we wszystkich dzielnicach Warszawy, koniecznym jest uwzględnienie
podstawowych rozwiązań w koncepcji pracy poszczególnych Wydziałów Oświaty i Wychowania. Do działań koordynowanych przez
burmistrzów zaliczyć można np:
1. Opracowanie zasad typowania uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych do stypendiów edukacyjnych Prezydenta
Miasta Stołecznego Warszawy.
2. Opracowanie zasad przyznawania przez burmistrza dodatkowych godzin na zajęcia międzyszkolne oraz wspierania
organizowania takich zajęć.
3. Określenie tematyki dzielnicowych konkursów dla uczniów i nauczycieli.
4. Określenie tematyki dzielnicowych seminariów, szkoleń, konferencji, warsztatów.
Warszawski system wspierania uzdolnionych
5
Wymienione przedsięwzięcia stanowią solidną podstawę do uruchomienia Warszawskiego systemu wspierania uzdolnionych.
III.
Założenia Warszawskiego systemu wspierania uzdolnionych
Cele:
•
•
•
•
•
•
•
•
stworzenie jak największej liczbie uczniów możliwości planowego rozwijania zdolności i zainteresowań,
towarzyszenie w rozwoju uczniom wybitnie uzdolnionym,
doskonalenie umiejętności uczenia się i nauczania,
podnoszenie efektywności kształcenia,
umożliwienie wymiany doświadczeń i przykładów praktyki wspierania uzdolnień uczniów,
doskonalenie kadry nauczycielskiej i pracowników poradni psychologiczno-pedagogicznych w obszarze wspierania
uzdolnionych,
stworzenie sieci szkół wspierających uzdolnionych,
korelacja działań różnych instytucji na rzecz wspierania rozwoju uzdolnionych
Cechy:
•
•
•
•
•
aktywność – każda szkoła w sieci podejmuje działania na rzecz wspierania uzdolnionych,
równoprawność – każda szkoła w sieci ma takie same prawa i obowiązki,
otwartość – szkoły współpracują, udostępniają swoje pomysły, dzielą się doświadczeniami,
środowiskowość – szkoły włączają wszystkie podmioty lokalnej społeczności w działania na rzecz wspierania uzdolnionych,
dobrowolność – o przystąpieniu do udziału w programie decyduje rada pedagogiczna danej szkoły
Odbiorcy:
Uczniowie uzdolnieni, rodzice uczniów uzdolnionych, rady pedagogiczne zainteresowane systemową opieką nad rozwojem uczniów
uzdolnionych oraz podnoszeniem efektywności kształcenia.
Finansowanie:
Warszawski system wspierania uzdolnionych
6
Środki finansowe do realizacji programu zabezpieczone zostały w planie wydatków Biura Edukacji, w ramach limitu przyznanego
przez Skarbnika m.st. Warszawy
IV. Certyfikat Prezydenta miasta stołecznego Warszawy WARS i SAWA dla szkół wspierających uzdolnionych
Kluczowym elementem realizacji programu jest ustanowienie Certyfikatu Prezydenta m.st. Warszawy WARS i SAWA –
Zarządzenie nr 3756/2009 z dnia 15 października 2009 r. Celem przyznawania Certyfikatu WARS i SAWA jest potwierdzanie
osiągnięcia przez szkołę określonego, pożądanego standardu pracy w obszarze wspierania uczniów uzdolnionych. Szkole, która
wywiąże się z realizacji tego zadania przyznawany będzie Certyfikat. Wyznaczono elementarne kryteria, których spełnienie jest
wymagane do jego uzyskania.
Podstawowym założeniem jest teza, iż uczniowie posiadają różnorodne uzdolnienia, a szkoła jest miejscem ich identyfikacji
i planowego rozwoju. Rezultatem zastosowania tej idei w praktyce szkolnej będzie z jednej strony otoczenie kompleksową opieką
uczniów osiągających mierzalne sukcesy w olimpiadach i konkursach przedmiotowych, z drugiej zaś dowartościowanie wielu
uczniów, uważanych dotąd za „słabszych”, a posiadających uzdolnienia w różnych dziedzinach ludzkiej aktywności.
W praktyce szkolnej osiągnięciu tego celu służyć ma identyfikowanie indywidualnego stylu uczenia się i określanie rodzaju
uzdolnień uczniów. „Powszechny sposób pomiaru osiągnięć szkolnych opiera się na testach sprawdzających wiedzę i umiejętności
uczniów. W wykonanie zadań, ze względu na specyfikę testów, angażowane są głównie pamięć, logiczne myślenie, umiejętności
czytania ze zrozumieniem i pisemnego wypowiadania się. Wynika to z nastawienia szkoły na rozwijanie i sprawdzanie
u dzieci głównie umiejętności językowych, matematycznych i logicznych, a więc umiejętności angażujących lewą półkulę mózgu.
Te dzieci, których rozwój umysłowy idzie w innym kierunku, angażującym prawą półkulę mózgu, często mają trudności w uczeniu
się i wypadają źle w tradycyjnych testach.”3
Szkoły aplikujące do uzyskania Certyfikatu uzyskują tym samym szansę weryfikacji tradycyjnej koncepcji szkoły, w której istnieje
tylko jeden sposób nauczania, uczenia się i oceniania. W zamian za to mogą tworzyć środowisko edukacyjne odpowiednie dla
większej grupy dzieci uczestniczących w procesie edukacji. Możliwość uzyskania Certyfikatu WARS i SAWA ma zachęcać szkoły
do kreowania przyjaznego uczniom środowiska edukacyjnego, wspiera te działania i ułatwia wymianę najlepszych doświadczeń.
3
Jolanta Faliszewska, Edukacja wczesnoszkolna, artykuł „Teoria inteligencji wielorakich”, www.sp13pabianice.pl
Warszawski system wspierania uzdolnionych
7
Szczegółowe cele certyfikowania wynikają z założeń systemowego wspierania uzdolnionych.
1. Zadania szkoły ubiegającej się o uzyskanie Certyfikatu:
•
•
•
•
•
wypełnienie zgłoszenia szkoły,
powołanie szkolnego zespołu wspierania uzdolnionych,
wybór szkolnego lidera wspierania uzdolnionych,
opracowanie szkolnego programu wspierania uzdolnionych,
złożenie wniosku wraz ze szkolnym programem wspierania uzdolnionych
2. Zadania szkoły należącej do sieci szkół wspierających uzdolnionych:
•
•
•
•
•
•
•
efektywne wdrożenie szkolnego programu wspierania uzdolnionych,
dostosowanie dokumentów prawa wewnątrzszkolnego do wymogów nowego programu,
systematyczna identyfikacja uzdolnień i indywidualnego stylu uczenia się,
korzystanie z pomocy specjalistów z poradni psychologiczno-pedagogicznych dostosowanie oferty zajęć dodatkowych do
wyników prowadzonej identyfikacji i diagnozy,
planowe rozpowszechnianie wśród uczniów oferty zewnętrznej,
tematyczne doskonalenie rady pedagogicznej,
aktywne uczestnictwo w wymianie doświadczeń w sieci szkół wspierających uzdolnionych
3. Otoczenie kompleksową opieką uczniów osiągających
przedmiotowych polegać ma w szczególności na:
•
•
•
•
•
mierzalne
sukcesy
w
olimpiadach
i
konkursach
analizowaniu wyników systematycznie prowadzonej identyfikacji różnych uzdolnień,
pomocy w określaniu indywidualnego stylu uczenia się,
przyznawaniu indywidualnego toku lub programu nauki,
stworzeniu adekwatnej do rodzaju uzdolnień uczniów oferty zajęć pozalekcyjnych szkolnych i międzyszkolnych,
planowym kierowaniu uczniów na zajęcia niezorganizowane przez szkołę – np. w ramach umów podpisywanych
z uczelniami przez Biuro Edukacji,
Warszawski system wspierania uzdolnionych
8
•
•
•
przydzielaniu uczniom opiekuna naukowego (tutora) spośród nauczycieli szkoły lub spoza niej – np. nawiązanie przez szkołę
kontaktu z pracownikami naukowymi uczelni,
nawiązaniu stałego kontaktu z instytucjami lub stowarzyszeniami opiekującymi się uczniami uzdolnionymi,
typowaniu uczniów do stypendiów naukowych (w tym do stypendiów Prezydenta m.st. Warszawy) i informowanie ich
o ogólnopolskiej ofercie stypendialnej.
4. Opieka nad uczniami planowo rozwijającymi zdolności i zainteresowania polegać ma w szczególności na:
•
•
•
•
•
•
analizowaniu wyników systematycznie prowadzonej identyfikacji różnych uzdolnień,
pomocy w określaniu indywidualnego stylu uczenia się,
uwzględnianiu w ocenianiu wewnątrzszkolnym osiągnięć uczniów wykraczających poza sferę uzdolnień językowych
i matematyczno-logicznych,
stworzeniu adekwatnej do rodzaju uzdolnień uczniów oferty zajęć pozalekcyjnych szkolnych i międzyszkolnych,
organizowaniu cyklicznych imprez prezentujących osiągnięcia uczniów i służących upowszechnianiu ich sukcesów,
typowaniu uczniów do stypendiów innych niż naukowe i informowanie ich o ogólnopolskiej ofercie stypendialnej.
Regulamin dotyczący warunków uzyskania Certyfikatu jest załącznikiem do Zarządzenia nr 3756/2009 z dnia 15 października 2009
r. oraz został opublikowany na stronie internetowej www.edukacja.warszawa.pl .
Szkoły, które uzyskają Certyfikat otrzymają systemowe wsparcie ze strony Biura Edukacji Urzędu m.st. Warszawy, Warszawskiego
Centrum Inicjatyw Edukacyjno Społecznych i Szkoleń oraz stołecznych poradni psychologiczno-pedagogicznych. Oprócz specjalnej
oferty, przygotowanej tematycznie do potrzeb zainteresowanych, każda szkoła publiczna otrzyma możliwość korzystania w planowy
sposób z rozwiązań już funkcjonujących w m.st. Warszawa - np. z oferty zajęć prowadzonych na podstawie porozumień z wyższymi
uczelniami, z zajęć organizowanych przez organizacje pozarządowe, wyłonione w konkursach na realizację zadań publicznych,
z preferencyjnego dofinansowania tematycznych projektów Warszawskich Inicjatyw Edukacyjnych. Szkoły niepubliczne, które
zechcą uczestniczyć w programie dzięki uzyskanemu Certyfikatowi będą mogły włączyć się w miejski system wspierania
uzdolnionych, a także promować swoją szkołę, jako miejsce przyjazne rozwojowi uzdolnionych uczniów. Biuro Edukacji podejmuje
się promowania Certyfikatu Prezydenta m.st. Warszawy WARS i SAWA, jako jakościowego znaku pracy warszawskich szkół
w obszarze wspierania uczniów uzdolnionych.
Warszawski system wspierania uzdolnionych
9
5. Spodziewane efekty certyfikowania szkół:
Uczniowie:
•
poznanie własnego stylu uczenia się, typu inteligencji, technik organizacji materiału
•
wykorzystania tej wiedzy w procesie edukacji
•
wzrost motywacji i kompetencji
•
przygotowanie do efektywnego uczenia się przez całe życie
Szkoły:
•
rozwój kreatywności i umiejętności nauczycieli oraz wzbogacenie metod pracy
•
uaktualnienie wiedzy na temat procesów poznawczych, w tym sposobów efektywnego uczenia i nauczania
•
zwiększenie udziału rodziców w życiu szkoły
•
wzrost liczby uczniów osiągających mierzalne sukcesy
•
wzrost liczby uczniów uczestniczących w zajęciach pozalekcyjnych
•
promocja szkoły w środowisku lokalnym
Warszawski system wspierania uzdolnionych
10
V. Zakończenie
Uruchamiając „Warszawski system wspierania uzdolnionych” chcemy namówić szkoły do współdziałania w tym obszarze.
Program adresowany jest do tych, którzy nie tylko chcą odkrywać w swoich uczniach zdolności i talenty, ale także potrafią z nimi
współpracować i ich wspomagać. Uczeń uzdolniony, to zarówno uczeń – zdobywca naukowych laurów, jak i uczeń ze
sportowym zacięciem czy smykałką do rzemiosła.
Nie jest łatwo odkrywać zdolności ucznia, nie jest też łatwo wspierać niepełnoletnich geniuszy….
Jednak zadanie kształcenia młodych, warszawskich elit intelektualnych oraz tworzenie sprzyjających warunków do rozwoju pasji
i zainteresowań z pewnością warte jest troski i uwagi całego oświatowego środowiska.
Jolanta Lipszyc
Dyrektor Biura Edukacji
Urzędu m.st. Warszawy
Warszawski system wspierania uzdolnionych
11