propozycja planu wynikowego – chemia ogólna i nieorganiczna
Transkrypt
propozycja planu wynikowego – chemia ogólna i nieorganiczna
PROPOZYCJA PLANU WYNIKOWEGO – CHEMIA OGÓLNA I NIEORGANICZNA ZAKRES PODSTAWOWY I ROZSZERZONY ● EM – edukacja czytelnicza i medialna ● EEu – edukacja europejska ● EF – edukacja filozoficzna ● EEk – edukacja ekologiczna ● EZ – edukacja prozdrowotna Nr lekcji Temat lekcji 1 2 1. Chemia jako nauka przyrodnicza – zadania współczesnej chemii EM 2. Współczesny uproszczony model budowy atomu – cząstki elementarne EM 3. Elementy mechaniki kwantowej w ujęciu jakościowym EM EF Wymagania programowe (kategorie celów) PODSTAWOWE PONADPODSTAWOWE Uczeń potrafi: Uczeń potrafi: 3 4 1. Budowa atomu – sformułować prostą definicję chemii jako nauki przyrodniczej wymienić dziedziny badań w chemii (A) (C) określić metody badawcze stosowane w chemii (B) – wskazać program nauczania chemii, który będzie realizowany, – wyjaśnić, jakie jest miejsce chemii wśród nauk przyrodniczych oraz podręcznik, który będzie wykorzystywany na lekcjach (B) (A) – wymienić zasady pracy na lekcjach (A) omówić wymagania edukacyjne (A) – opisać sposoby posługiwania się szkłem i sprzętem laboratoryjnym oraz odczynnikami chemicznymi (C) – stosować zasady bhp i pierwszej pomocy (C) – opisać ewolucję poglądów na budowę materii (B) wymienić podstawowe prawa chemiczne (A) wymienić podstawowe założenia hipotezy Daltona (A) opisać doświadczenie Rutherforda (B) opisać model atomu Thomsona (B) wyjaśnić, dlaczego model atomu Thomsona był nieprawdziwy (B) opisać model budowy atomu według Bohra (B) wskazać podobieństwa i różnice w modelach atomów Rutherforda – wymienić cząstki elementarne wchodzące i Bohra (A) w skład atomu (A) – podać przykłady innych, niż wcześniej wymienione, cząstek elementarnych (A) – wyjaśnić pojęcie zjawisko dyfuzji (B) – obliczyć liczbę protonów, neutronów i elektronów w atomie oraz jonie prostym danego pierwiastka chemicznego (C) – wyjaśnić, na czym polega dualizm korpuskularno-falowy (B) wyjaśnić, że elektron to cząstka, która poruszającą się tworzy falę – podać treść zasady nieoznaczoności Heisenberga (A) elektromagnetyczną (B) – wyjaśnić pojęcie orbital atomowy (C) – narysować kształty orbitali atomowych s i p (C) – wyjaśnić, czym są stany kwantowe elektronów w atomie (B) rozpoznawać kształty orbitali s i p (A) stosować zakaz Pauliego (C) zinterpretować orbital jako rozwiązanie równania Schrödingera (B) wyjaśnić pojęcia: główna liczba kwantowa, poboczna liczba 1 4. Konfiguracja elektronowa atomów EM EF 5. Ćwiczenia w zapisywaniu konfiguracji elektronowej 6. Liczba atomowa a liczba masowa – scharakteryzować powłoki elektronowe (C) zastosować reguły do opisu różnych form konfiguracji elektronowej (C) zapisać konfiguracje elektronowe atomów, jonów prostych wybranych pierwiastków chemicznych (C) podać, na podstawie podanej konfiguracji elektronowej pierwiastka chemicznego, liczby: atomową, elektronów, powłok elektronowych, elektronów walencyjnych, symbol pierwiastka chemicznego (B) przedstawić zapis graficzny konfiguracji elektronowej pierwiastków chemicznych o liczbach atomowych od 1do 22 (C) zapisać konfigurację elektronową pierwiastków chemicznych o liczbach atomowych większych od 22 (C) – podać rząd wielkości rozmiarów i mas atomów (A) – wyjaśnić pojęcia: atomowa jednostka masy, masa atomowa, masa cząsteczkowa, liczba atomowa, liczba masowa (B) – podać masy atomowe wybranych pierwiastków chemicznych, korzystając z układu okresowego (C), – obliczyć masy cząsteczkowe różnych związków chemicznych (C) obliczyć liczbę protonów, neutronów, elektronów i nukleonów dla pierwiastka chemicznego o znanej liczbie atomowej i masowej (C) kwantowa, magnetyczna liczba kwantowa i spinowa liczba kwantowa (B) podać wartości liczb kwantowych (A) obliczyć liczbę podpowłok elektronowych znajdujących się na powłoce (C) podać liczbę stanów kwantowych na danej powłoce (B) określić liczbę elektronów znajdujących się na danej podpowłoce (B) podać wartości liczb kwantowych dla danej powłoki (B) wskazać elektrony walencyjne i rdzeń atomowy w zapisie konfiguracji elektronowej (A) zdefiniować pojęcie elektrony walencyjne (A) opisać rdzeń atomowy (A) zapisać różnymi sposobami konfigurację elektronową pierwiastków chemicznych o liczbie atomowej większej od 22 (C) obliczyć masę atomu na podstawie znanej liczby atomowej pierwiastka chemicznego (C) A 7. Izotopy i ich zastosowanie zinterpretować zapis Z E (B) – wyjaśnić, co to są izotopy (B) – opisać występowanie izotopów w przyrodzie (C) – wyjaśnić problem, dlaczego z reguły masa atomowa pierwiastka chemicznego nie jest liczbą całkowitą (C) 2 8. Promieniotwórczość naturalna – szeregi promieniotwórcze EZ EEk 9. Promieniotwórczość sztuczna EZ EEk 10. 11. 12. – opisać zastosowania izotopów (B) opisać izotopy wodoru (A) zdefiniować pojęcie okres półtrwania (czas połowicznego rozpadu) (A) obliczyć średnią masę atomową mieszaniny izotopów (C) – wyjaśnić, na czym polega zjawisko promieniotwórczości naturalnej (B) – opisać praktyczne wykorzystanie zjawiska promieniotwórczości (B) – wymienić rodzaje promieniowania i jego właściwości (A) opisać promieniowanie , i (B) obliczać okres półtrwania (czas połowicznego rozpadu) (A) obliczać masę próbki na podstawie okresu półtrwania izotopu (C) opisać zagrożenia wynikające z zastosowań pierwiastków promieniotwórczych (B) – wyjaśnić, na czym polega zjawisko promieniotwórczości sztucznej (B) opisać praktyczne zastosowania promieniotwórczości sztucznej (B) – dokonywać obliczeń z zastosowaniem mas atomowych pierwiastków chemicznych i składu procentowego izotopów (C) – dokonać interpretacji szeregów promieniotwórczych (D) wyjaśnić, na czym polegają przemiany i (B) uzupełniać równania przemian i (C) obliczać na podstawie wykresu ilość preparatu promieniotwórczego pozostałego w próbce (C) – wyjaśnić, na czym polegają zagrożenia związane z zastosowaniem promieniotwórczości sztucznej (B) opisać przebieg reakcji łańcuchowej (B) – opisać na podstawie schematu pracę reaktora jądrowego (C) opisać wybuch bomby atomowej i jego skutki (B) wyjaśnić mechanizm reakcji zachodzących na skutek zderzeń jądrowych (C) Podsumowanie wiadomości o budowie atomu Sprawdzian wiadomości i umiejętności Budowa układu okresowego pierwiastków chemicznych 2. Układ okresowy pierwiastków – opisać historię klasyfikowania pierwiastków chemicznych opisać budowę współczesnego układu okresowego pierwiastków w XIX wieku (B) chemicznych (B) – wyjaśnić kryterium klasyfikacji pierwiastków chemicznych – porównać XIX-wieczny układ okresowy pierwiastków D. I. Mendelejewa (B) chemicznych ze współczesnym (D) – opisać budowę współczesnego układu okresowego pierwiastków chemicznych (C) wyjaśnić prawo okresowości (B) podać podstawę klasyfikacji pierwiastków chemicznych we współczesnym układzie okresowym (A) 3 13. Zależność między budową atomu i właściwościami pierwiastka chemicznego a jego położeniem w układzie okresowym 14. Elektroujemność pierwiastków 15. Wiązanie atomowe (kowalencyjne) wskazać położenie bloków s, p, d i f w układzie okresowym pierwiastków chemicznych (A) podać nazwy grup (A) zdefiniować pojęcia: grupa i okres (A) wskazać grupy główne i przejściowe (poboczne) (A) – wymienić informacje na temat pierwiastka chemicznego, które można odczytać z układu okresowego znając położenie tego pierwiastka (B) – podać informacje o danym pierwiastku chemicznym na podstawie jego położenia w układzie okresowym (C) – napisać wzory tlenków i wodorków pierwiastków chemicznych położonych w 2. i 3. okresie (C) opisać, jak zmieniają się promienie atomów pierwiastków chemicznych w układzie okresowym (B) – zdefiniować pojęcie elektroujemność pierwiastka chemicznego (A) – określić, jak zmienia się elektroujemność pierwiastków chemicznych w układzie okresowym (C) posłużyć się skalą elektroujemności (C) – wskazać elektrododatnie i elektroujemne pierwiastki chemiczne w układzie okresowym (C) – wyjaśnić regułę dubletu i oktetu elektronowego (B) – zapisać równania reakcji powstawania jonów w zależności od elektroujemności pierwiastków chemicznych (B) – wyjaśnić, jak tworzą się cząsteczki pierwiastków chemicznych (B) – wyjaśnić, jak tworzą się cząsteczki związków chemicznych (B) – opisać sposób powstawania wiązania kowalencyjnego spolaryzowanego i niespolaryzowanego (C) wskazać cząsteczki, w których występują wiązania spolaryzowane i niespolaryzowane (A) wyjaśnić co to jest orbital cząsteczkowy (molekularny) (A) zapisać wzór elektronowy cząsteczki i określić rodzaj wiązania chemicznego w cząsteczce (C) opisać właściwości substancji o wiązaniach spolaryzowanych i niespolaryzowanych (B) – zanalizować zmienność charakteru chemicznego pierwiastków grup głównych w zależności od położenia w układzie okresowym (D) zapisać konfigurację elektronową pierwiastków bloku d (B) wyjaśnić związek wartości elektroujemności z możliwością tworzenia kationów i anionów (B) – podać przykłady cząsteczek, w których występują wiązania spolaryzowane i niespolaryzowane (C) – zbudować modele cząsteczek oraz zapisać ich wzory sumaryczne, strukturalne i elektronowe (C) – udowodnić polarną budowę cząsteczki wody (D) zdefiniować pojęcia: dipol i moment dipolowy (A) wyjaśnić pojecie moment dipolowy cząsteczki (B) przewidzieć polarność cząsteczki (D) określić kierunek polarności (B) zapisać wzory sumaryczne i elektronowe cząsteczek, w których występują wiązania spolaryzowane i niespolaryzowane (C) wyjaśnić, jak powstają wiązania i (C) określić liczbę wiązań i (B) ustalić zależność między wzorem cząsteczki a jej budową 4 16. Wiązanie jonowe 17. Inne rodzaje wiązań 18. Zależność właściwości substancji od rodzaju wiązania chemicznego 19. Podsumowanie wiadomości o układzie okresowym pierwiastków chemicznych Sprawdzian wiadomości i umiejętności 20. 21. Hybrydyzacja orbitali atomowych 22. Hybrydyzacja a kształt cząsteczek przestrzenną (C) wyjaśnić istotę wiązania jonowego (B) zapisać wzory sumaryczne i elektronowe cząsteczek o wiązaniach jonowych (C) wskazać różnice między atomem a jonem, z którego on się wywodzi (B) opisać właściwości związków chemicznych o wiązaniach jonowych (B) opisać mechanizm przewodzenia prądu przez elektrolity (B) – zdefiniować pojęcia: wiązanie metaliczne, wiązanie wodorowe określić warunki tworzenia wiązania wodorowego (B) (A) – wyjaśnić, na czym polega wiązanie koordynacyjne (dorowo– opisać mechanizm powstawania wiązania metalicznego (D) -akceptorowe) (B) – opisać mechanizm powstawania wiązania wodorowego (D) – określić warunki tworzenia wiązania koordynacyjnego (C) wymienić przykłady substancji, które mają wiązania – zapisać sposób tworzenia wiązania koordynacyjnego (C) metaliczne, wodorowe i koordynacyjne (A) zapisać wzory elektronowe związków chemicznych, w których występuje wiązanie koordynacyjne (C) – porównać właściwości związków chemicznych o budowie opisać oddziaływania międzycząsteczkowe (B) kowalencyjnej spolaryzowanej, niespolaryzowanej – udowodnić zależność między rodzajem wiązania i jonowej (C) a właściwościami związku chemicznego (D) – opisać charakterystyczne właściwości metali i ich stopów (C) – przewidzieć zależność między rodzajem wiązania a charakterem chemicznym związku chemicznego (D) wymienić przykłady oddziaływań międzycząsteczkowych (A) – wyjaśnić, na czym polega wiązanie jonowe (B) – określić warunki powstawania wiązania jonowego (C) – zapisać równania reakcji powstawania jonów i wiązania jonowego (C) – zbudować modele kryształów jonowych (C) – przewidzieć na podstawie różnicy elektroujemności, w cząsteczkach których związków chemicznych będzie występowało wiązanie jonowe (D) 3. Geometria cząsteczki wyjaśnić co to jest hybrydyzacja (B) opisać orbital hybrydyzowany (B) opisać stan podstawowy i stan wzbudzony atomu(B) opisać warunki hybrydyzacji orbitali atomowych (B) wskazać cząsteczki, które są dipolami (A) opisać typy hybrydyzacji: sp, sp2, sp3 (B) podać nazwy poszczególnych hybrydyzacji (A) narysować kształt orbitali hybrydyzowanych: sp, sp2, sp3 (B) opisać hybrydyzację d2sp3 (B) wskazać pary elektronów niewiążących (A) określić kształt hybryd (B) podać wartość kąta charakterystycznego w cząsteczce (A) wskazać typ hybrydyzacji w cząsteczce (D) podać kształt cząsteczki oraz jej nazwę na podstawie znajomości 5 23 Ustalanie kształtu cząsteczki metodą VSEPR 24. Podsumowanie wiadomości o geometrii cząsteczek Sprawdzian wiadomości i umiejętności 25. 26. Reakcje chemiczne a zjawiska fizyczne 27. Równania prostych reakcji chemicznych 28. Stopnie utlenienia 29. Reakcje utlenienia wymienić czynniki wpływające na kształt cząsteczki (A) wyjaśnić, na czym polega metoda VSEPR (B) zdefiniować pojęcie liczba przestrzenna (A) hybrydyzacji (C) podać przykłady związków chemicznych o danej hybrydyzacji (B) obliczyć liczbę przestrzenną Lp (B) określić typ hybrydyzacji na podstawie liczby przestrzennej (C) podać wzór do obliczania liczby przestrzennej dla cząsteczki, jonu ujemnego i dodatniego (A) określić orientację przestrzenną (B) opisać zależność między hybrydyzacją a kształtem cząsteczki (B) opisać wartości we wzorze na rodzaj hybrydyzacji (B) zaproponować hybrydyzację i kształt cząsteczki oraz jonu (D) 4. Równania reakcji chemicznych – podstawy obliczeń chemicznych – opisać różnicę między zjawiskiem fizycznym – otrzymać siarczek żelaza(II) i napisać równanie tej reakcji a reakcją chemiczną (B) chemicznej (C) – podać przykłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych w życiu codziennym (B) klasyfikować przemiany (C) zdefiniować pojęcia: związek chemiczny i mieszanina (A) wskazać różnicę między związkiem chemicznym a mieszaniną (B) podać przykłady związków chemicznych i mieszanin (A) wskazać substraty i produkty reakcji chemicznej (A) – wyjaśnić pojęcia: równanie reakcji chemicznej, reagenty, – przeprowadzić doświadczenia charakteryzujące odpowiednie typy substraty, produkty, reakcja syntezy, reakcja analizy, reakcja reakcji chemicznych (C) wymiany (B) opisać przebieg tych doświadczeń (B) podać przykłady reakcji syntezy, analizy i wymiany – zapisać równania reakcji chemicznych (C) – zastosować w zadaniach prawo zachowania masy i prawo stałości podać prawo zachowania masy (A) składu związku chemicznego (C) podać treść prawa stałości składu (A) – wyjaśnić, co to jest stopień utlenienia pierwiastka – zastosować reguły obliczania stopni utlenienia pierwiastków chemicznego (B) chemicznych w związkach chemicznych (C) – podać reguły obliczania stopnia utlenienia pierwiastków – obliczać stopnie utlenienia pierwiastków chemicznych w chemicznych w związkach chemicznych (B) związkach chemicznych (C) – wyjaśnić pojęcia: utlenianie, redukcja, utleniacz, – przeprowadzić prostą reakcję redoks i podać elektronową 6 i redukcji (redoks) 30. Bilansowanie równań reakcji redoks 31. Reakcje utleniania-redukcji i ich rola w przemyśle EEk 32. Mol i masa molowa 32 Obliczenia związane z pojęciami mol i masa molowa Objętość molowa gazów prawo Avogarda 33. reduktor (B) – wskazać utleniacz, reduktor, proces utleniania i redukcji w równaniu reakcji utleniania-redukcji (redoks) (C) określić, czy dane równanie opisuje reakcję redoks (C) – zapisać równanie reakcji redoks, podać jego interpretację elektronową i uzupełnić współczynniki stechiometryczne (C) – wykazać w wyniku analizy, które z podanych równań reakcji chemicznych są reakcjami redoks (D) przeprowadzić bilans elektronowy oraz uzgodnić współczynniki w prostym równaniu redoks (C) przeprowadzić bilans elektronowy oraz uzgodnić współczynniki stechiometryczne w prostym jonowym równaniu reakcji chemicznej (C) – wyjaśnić, na czym polega otrzymywanie metali z ich rud metodą utleniania-redukcji (B) – wymienić przykłady rud metali (A) – wymienić ważniejsze reduktory stosowane w przemyśle (A) zdefiniować pojęcie szereg aktywności metali (A) opisać zasadę stosowania szeregu aktywności metali przy układaniu równań reakcji chemicznych (B) – ocenić procesy metalurgiczne pod względem czystości otrzymywanych metali, energochłonności i ochrony środowiska przyrodniczego (D) – wyjaśnić pojęcie mol (B) – wyjaśnić pojęcie masa molowa (B) – wyjaśnić, co to jest liczba Avogadra (B) zastosować liczbę Avogadra (C) – odczytać masy atomowe pierwiastków chemicznych i obliczyć ich masy molowe (C) – obliczyć masy cząsteczkowe i masy molowe pierwiastków i związków chemicznych (C) – wykonać proste obliczenia z zastosowaniem pojęć: mol i masa molowa (C) interpretację równania tej reakcji (C) – zapisać równanie reakcji redoks, podać jej elektronową interpretację i współczynniki stechiometryczne (C) – podać prawo Avogadra (A) podać parametry warunków normalnych (A) – podać wartość objętości 1 mola gazów w warunkach normalnych (C) – wykonywać trudniejsze obliczenia z zastosowaniem pojęć: mol, masa molowa i objętość molowa gazów (C) obliczyć gęstość gazów w warunkach normalnych (C) przeprowadzić bilans elektronowy i uzgodnić współczynniki w trudniejszym równaniu reakcji redoks (D) przeprowadzić bilans elektronowy i uzgodnić współczynniki w trudniejszym jonowym równaniu reakcji redoks (D) wskazać reakcje dysproporcjonowania i synproporcjonowania (C) zapisać równania reakcji kwasów utleniających z metalami (C) zastosować szereg aktywności metali przy układaniu równań reakcji chemicznych (C) przewidzieć produkty reakcji redoks (D) obliczyć liczbę moli, na podstawie masy substancji i jej masy molowej (C) obliczyć masę na podstawie liczby moli (C) – wykonać trudniejsze obliczenia z zastosowaniem pojęć: mol i masa molowa (C) 7 34. Gazy doskonałe i rzeczywiste 35. Ilościowa interpretacja równań reakcji chemicznych 36. Obliczenia stechiometryczne 37. Podsumowanie wiadomości o równaniach reakcji chemicznych Sprawdzian wiadomości i umiejętności 38. 39. * – wykonać proste obliczenia z zastosowaniem pojęć: mol, masa molowa i objętość molowa gazów (C) – porównać gęstości gazów na podstawie ich mas molowych (C) zdefiniować pojęcie: gaz doskonały (A) podać parametry warunków standardowych* (A) podać różnice między gazem rzeczywistym a gazem doskonałym (A) zapisać równanie Clapeyrona (A) wskazać warunki, w jakich stosuje się równanie Clapeyrona (A) – odczytać równania reakcji chemicznych według różnej interpretacji: cząsteczkowej, molowej, masowej i objętościowej (C) – wyjaśnić, na czym polegają obliczenia stechiometryczne (B) – wykonać proste obliczenia stechiometryczne (C) – wyjaśnić różnicę między wzorem elementarnym a wzorem rzeczywistym substancji (B) – obliczyć skład procentowy związku chemicznego (C) zastosować równanie Clapeyrona do obliczeń objętości i liczby moli gazu w różnych warunkach ciśnienia i temperatury (C) – wykonywać trudniejsze obliczenia stechiometryczne (C) obliczyć masę reagentów na podstawie molowej interpretacji przemiany chemicznej (C) – wyprowadzić wzory elementarne i rzeczywiste substancji (C) – wykonać obliczenia stechiometryczne o różnym stopniu trudności (D) 5. Efekty energetyczne reakcji chemicznych Reakcje egzoenergetyczne zdefiniować pojęcia: układ, układ zamknięty i układ otwarty – wyjaśnić zależność między rodzajem reakcji a zasobem energii i endoenergetyczne wewnętrznej substratów i produktów reakcji (D) oraz otoczenie (A) opisać układ izolowany (B) podać parametry stanu (A) określić pracę, ciepło, energię całkowitą układu (B) wyjaśnić, na czym polega reakcja egzoenergetyczna (B) – wyjaśnić, na czym polega reakcja endoenergetyczna (B) – podać przykłady reakcji endoenergetycznych Obecnie IUPAC nie zaleca stosowania terminu warunki standardowe. 8 40 Pierwsza zasada termodynamiki 41. Obliczenia termochemiczne 42. Druga i trzecia zasada termodynamiki 43. Podsumowanie wiadomości o efektach energetycznych reakcji chemicznych Sprawdzian wiadomości i umiejętności 44. 44. Szybkość i rząd reakcji i egzoenergetycznych (A) zdefiniować pojęcie funkcja wewnętrzna (B) wymienić rodzaje energii składające się na energię wewnętrzną układu (A) podać wzór na energię wewnętrzną (A) opisać zmiany energii substratów i produktów reakcji egzotermicznej i endotermicznej (C) zdefiniować pojęcie entalpii (A) podać treść prawa Hessa (A) podać regułę LavoisieraLaplace’a (A) zdefiniować standardową entalpię tworzenia (A) zdefiniować pojęcie entalpia spalania (A) zdefiniować pojęcie średnia energia wiązań (A) wykonać obliczenia termochemiczne oparte na sumowaniu równań reakcji chemicznych (C) wskazać reakcje endotermiczne i reakcje egzotermiczne na podstawie wartości entalpii reakcji chemicznej (A) obliczyć, ile energii na sposób ciepła wydzieli się podczas spalania (C) obliczyć entalpię tworzenia na podstawie podanych równań termochemicznych (C) obliczyć entropię dla określonej reakcji chemicznej (B) podać treść drugiej zasady termodynamiki (A) podać treść trzeciej zasady termodynamiki (A) zdefiniować pojęcie proces izobaryczno-izotermiczny (A) określić entalpię swobodną (B) zdefiniować pojęcie proces izochoryczno-izotermiczny (A) obliczyć energię swobodną (B) 6. Kinetyka chemiczna zdefiniować pojęcie szybkość reakcji chemicznej (A) wymienić czynniki wpływające na szybkość reakcji wyjaśnić treść pierwszej zasady termodynamiki (B) ułożyć cykl przemian (B) wykonać obliczenia termochemiczne oparte na układaniu cyklu (C) obliczyć entalpię tworzenia związku chemicznego na podstawie standardowych entalpii innych związków chemicznych (C) wskazać entalpię swobodną dla procesów samorzutnych w stanie równowagi oraz procesów wymuszonych (A) wykonać obliczenia związane z entropią i entalpią swobodną (C) – zaprojektować doświadczenie potwierdzające wpływ różnych czynników na szybkość reakcji chemicznej (C) 9 45. Rzędowość reakcji 46. Kataliza 47 Podsumowanie wiadomości o szybkości reakcji chemicznych Sprawdzian wiadomości i umiejętności 48. 49. Badanie właściwości tlenków różnych pierwiastków chemicznej (A) podać wzór na szybkość reakcji (A) podać regułę van’t Hoffa (A) – wyjaśnić pojęcie energia aktywacji (B) –wyjaśnić różnicę między katalizatorem a inhibitorem podać przykłady katalizatorów (A) opisać doświadczenie przedstawiające wpływ temperatury, rozdrobnienia i stężenia na szybkość reakcji chemicznej (C) zdefiniować cząsteczkowość i rzędowość reakcji chemicznej (A) określić cząsteczkowość reakcji chemicznej (B) podać rzędowość reakcji chemicznej (A) napisać równanie kinetyczne prostej reakcji chemicznej (B) zdefiniować pojęcie czas połowicznej przemiany (A) obliczyć czas zaniku określonej ilości substratu reakcji chemicznej (C) obliczyć ilość substratu, jaka pozostanie po pewnym czasie od początku reakcji chemicznej (C) zdefiniować pojęcie kataliza (A) opisać teorię zderzeń aktywnych (B) zdefiniować pojęcie energia aktywacji (A) zdefiniować kompleks aktywny (A) opisać rolę katalizatora w reakcji chemicznej (B) wymienić rodzaje katalizy (A) opisać mechanizm poszczególnych rodzajów katalizy (B) podać przykłady katalizatorów (A) opisać działanie inhibitorów (B) opisać rolę biokatalizatorów (B) zaproponować różne metody przyspieszenia reakcji chemicznej (C), podać i opisać ogólne równanie kinetyczne reakcji chemicznej (A) napisać równania kinetyczne do podanych równań reakcji chemicznych (C) obliczyć szybkość reakcji chemicznej, znając stężenia początkowe substratów (C) obliczyć szybkość reakcji chemicznej po zmianie stężenia reagentów (C) obliczyć szybkość reakcji chemicznej po wzroście temperatury (C) obliczyć szybkość reakcji chemicznej po zmianie ciśnienia gazowych reagentów (C) narysować i zinterpretować wykres zmiany energii chemicznej przy udziale katalizatora (C) wyjaśnić mechanizm działania katalizatorów (C) zaproponować, wykonać i opisać doświadczenie potwierdzające wpływ katalizatora na szybkość reakcji chemicznej (D) 7. Systematyka związków nieorganicznych – opisać budowę cząsteczek tlenków (C) określić typ wiązania w podanych tlenkach i uzasadnić odpowiedź (B) podać wzór ogólny tlenków (A) napisać wzór sumaryczny dowolnego tlenku (B) napisać równania reakcji otrzymywania tlenków (B) 10 chemicznych EZ EEk 50. 51. Otrzymywanie zasad i wodorotlenków EZ EEk 52. Budowa cząsteczek, nazewnictwo i zastosowanie wodorotlenków 53. Otrzymywanie kwasów EZ EEk opisać zasadę tworzenia nazw tlenków (B) wymienić metody otrzymywania tlenków (A) – sklasyfikować tlenki ze względu na charakter chemiczny (C) podać przykłady tlenków zasadowych, kwasowych i amfoterycznych (A) – zapisywać równania reakcji tlenków z wodą (C) – przedstawić zastosowanie ważniejszych tlenków w przemyśle i życiu codziennym (B) zdefiniować pojęcia: zasada i wodorotlenek (A) opisać właściwości fizyczne i chemiczne wodorotlenków (B) podać metody otrzymywania wodorotlenków (A) napisać równania reakcji otrzymywania wodorotlenków (B) – otrzymać zasady w reakcjach metalu aktywnego z wodą i tlenku metalu z wodą (C) – zapisać równania reakcji otrzymywania zasad (C) – wyjaśnić różnicę między zasadą a wodorotlenkiem (B) wymienić reakcje charakterystyczne wodorotlenków (A) określić zmianę barwy wskaźników w zasadach (A) zastosować wskaźniki zasadowe w celu rozróżnienia odczynu roztworów (C) – opisać budowę wodorotlenków (A) napisać wzór ogólny wodorotlenków (A) podać zasady tworzenia nazw wodorotlenków (A) – zapisać wzory i nazwy dowolnych wodorotlenków (C) – przedstawić zastosowanie ważniejszych wodorotlenków w przemyśle i życiu codziennym (B) zdefiniować pojęcie kwas (A) zaplanować doświadczenie: „spalanie siarki w tlenie” (D) zbadać właściwości produktu reakcji spalania siarki (D) opisać właściwości kwasów chlorowodorowego, fosforowego(V) i siarkowego(IV) (B) określić zmianę barwy wskaźników w kwasach (B) opisać metody otrzymywania kwasów (B) zapisać równania reakcji otrzymywania kwasów (C) – zbadać doświadczalnie charakter chemiczny dowolnych tlenków (D) – wyjaśnić, na czym polega zjawisko amfoteryczności (B) – zapisać równania reakcji tlenków amfoterycznych z kwasami i zasadami (D) określić typ wiązań w wodorotlenkach i uzasadnić odpowiedź (B) – przeanalizować tabelę rozpuszczalności i podać przykłady zasad i wodorotlenków (D) otrzymać wodorotlenek żelaza(III) (C) – zbadać zachowanie amoniaku wobec wody (D) określić charakter chemiczny amoniaku (B) napisać równanie reakcji amoniaku z wodą (C) – zbadać, czy tlenek miedzi(II) reaguje z wodą (D) – zaproponować sposób otrzymywania wodorotlenku miedzi(II) (D) napisać równania reakcji wodorotlenków (C) zaprojektować doświadczenia, dzięki którym można sprawdzić właściwości fizyczne i chemiczne wodorotlenków (D) rozróżnić wodorotlenki zasadowe i amfoteryczne (B) zapisać równania reakcji wodorotlenków amfoterycznych (C) wymienić minerały, będące wodorotlenkami (A) określić zmianę mocy wodorotlenków metali w grupach i okresach układu okresowego pierwiastków chemicznych (B) uzasadnić zmianę mocy wodorotlenków na podstawie ich budowy (C) otrzymać chlorowodór z soli i kwasu siarkowego(VI) (C) – otrzymać kwas chlorowodorowy z chlorowodoru (C) – zapisać równanie reakcji otrzymywania chlorowodoru (C) zaprojektować doświadczenie otrzymywania tlenku fosforu(V)(D) – zbadać zachowanie tlenku fosforu(V) wobec wody (D) – zapisać równanie reakcji tlenku fosforu(V) z wodą (C) – zapisać równania reakcji otrzymywania dowolnych kwasów nieorganicznych (D) 11 54. Budowa cząsteczek, rodzaje, nazewnictwo i zastosowanie kwasów EEk 55. Budowa i nazewnictwo soli EEk 56. 57. Sposoby otrzymywania soli 58. Właściwości i zastosowanie wybranych soli EZ EEk – opisać budowę cząsteczek kwasów (C) podać wzór ogólny kwasów (A) – sklasyfikować kwasy ze względu na budowę ich cząsteczek (C) – podać zasady nazewnictwa kwasów (A) nazwać kwas i na podstawie nazwy zapisać jego wzór sumaryczny (C) podać przykłady kwasów beztlenowych i tlenowych (B) – przedstawić zastosowanie ważniejszych kwasów w życiu codziennym i na skalę przemysłową (B) – opisać budowę soli (C) podać wzór ogólny soli (A) – podać zasady nazewnictwa soli (A) – sklasyfikować sole ze względu na budowę (C) – określić nazwę soli na podstawie wzoru i odwrotnie (C) – wyjaśnić, co to są hydraty (B) podać nazwy wodorosoli (A) zapisać wzory wodorosoli (B) opisać metody otrzymywania wodorosoli (B) zapisać równania reakcji otrzymywania wodorosoli (B) opisać zastosowania wodorosoli (B) opisać metody otrzymywania soli (B) – otrzymać sole trzema podstawowymi metodami (C) – zapisać równania reakcji otrzymywania soli trzema podstawowymi metodami (C) opisać właściwości fizyczne soli (A) – opisać występowanie soli w przyrodzie (C) – podać nazwy i wzory soli występujących w przyrodzie (A) – podać zastosowania ważniejszych soli w życiu codziennym i na skalę przemysłową (C) rozróżnić kwasy na podstawie ich właściwości (B) – podać nazwy dowolnych kwasów na podstawie ich wzorów (D) zastosować w nazewnictwie przedrostki orto- i meta- (C) – doświadczalnie zbadać odłączanie wody od hydratów (D) – wyjaśnić, co to są wodorosole i hydroksosole (B) zapisać równania reakcji wodorosoli (C) – przeanalizować szereg aktywności metali i wskazać przykłady metali, które reagują z roztworami kwasów, wypierając z nich wodór i tworząc sole (D) wskazać produkty reakcji metali z kwasami utleniającymi w zależności od stężenia roztworów tych kwasów (A) zapisać równania reakcji kwasów utleniających z metalami (B) – zaprojektować i przeprowadzać doświadczenia w celu otrzymania soli różnymi metodami (D) zapisać równania cząsteczkowe i jonowe otrzymywania soli (B) określić typ wiązań w solach i uzasadnić odpowiedź (B) wskazać właściwości soli wynikające z ich budowy (A) 12 59. Inne związki nieorganiczne 60. Podsumowanie wiadomości z systematyki związków nieorganicznych Sprawdzian wiadomości i umiejętności 61. 62. Roztwory jako specyficzny rodzaj mieszanin 63. Roztwory koloidalne zdefiniować pojęcie wodorki (A) podać wzór ogólny wodorków (A) opisać metody otrzymywania wodorków (B) wymienić najważniejsze wodorki występujące w przyrodzie (A) sklasyfikować wodorki (B) podać przykłady wodorków zasadowych, kwasowych i obojętnych (A) opisać zastosowania wodorków (B) zdefiniować pojęcie węgliki (A) wymienić najważniejsze węgliki (A) opisać właściwości najważniejszych węglików (B) opisać zastosowania węglików (A) zdefiniować pojęcie azotki (A) podać przykłady azotków (A) opisać właściwości azotków (B) 8. Roztwory zdefiniować pojęcia: mieszanina jednorodna i mieszanina niejednorodna (A) – wyjaśnić pojęcie roztwór (B) zdefiniować pojęcia: rozpuszczalnik i substancja rozpuszczona (B) zdefiniować pojęcia: roztwór właściwy, koloid i zawiesina (A) opisać aerozol i pirozol (B) wyjaśnić pojęcia: układ rozproszony i substancja rozproszona (B) opisać metody otrzymywania koloidów (B) wyjaśnić, na czym polegają koagulacja i peptyzacja (B) podać przykłady koloidów (A) opisać sposób odróżniania koloidów od roztworów właściwych (efekt Tyndalla) (B) określić typ wiązań w wodorkach i uzasadnić odpowiedź (C) opisać właściwości wodorków (B) zapisać równania reakcji wodorków (C) określić typ wiązań w węglikach (B) zapisać równania reakcji węglików (C) określić typ wiązań w azotkach (B) – podzielić roztwory ze względu na rozmiary cząstek substancji rozpuszczonej (C) – podać przykłady roztworów o różnym stanie skupienia substancji rozpuszczonej i rozpuszczalnika (A) – podać przykłady układów koloidalnych (C) – scharakteryzować koloidy liofobowe i liofilowe (C) 13 64. Rozpuszczalność substancji 65. Szybkość rozpuszczania 66. Roztwory nasycone i nienasycone 67. Sposoby wyrażania stężeń roztworów 68 Obliczanie stężenia procentowego roztworów 69. Obliczanie stężenia molowego roztworów 70. Przeliczanie stężeń roztworów – wyjaśnić pojęcie rozpuszczalność substancji (B) – wyjaśnić mechanizm rozpuszczania (B) opisać wpływ temperatury i ciśnienia na rozpuszczalność substancji stałych i gazowych (B) odczytać informacje z wykresów krzywych rozpuszczalności (C) wymienić czynniki przyspieszające rozpuszczanie substancji stałych w cieczach (A) – zbadać wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania (C) – wyjaśnić, na czym polega stan równowagi w roztworze (B) – wyjaśnić, co to jest roztwór nasycony (C) – wyjaśnić, co to jest roztwór nienasycony (C) wyjaśnić, co to są roztwory stężony i rozcieńczony (C) wyjaśnić, na czym polega proces krystalizacji (B) – podać definicję stężenia procentowego roztworu (A) – wyjaśnić pojęcie stężenie molowe roztworu (A) posłużyć się w obliczeniach pojęciami stężenie procentowe i stężenie molowe (C) – obliczyć stężenie procentowe roztworu otrzymanego po dodaniu rozpuszczalnika do roztworu o znanym stężeniu procentowym (C) obliczyć stężenie procentowe roztworu otrzymanego po odparowaniu rozpuszczalnika lub dodaniu substancji rozpuszczonej do roztworu o znanym stężeniu procentowym (C) obliczyć stężenie procentowe roztworu otrzymanego w wyniku mieszania roztworów o różnych stężeniach (C) – obliczyć stężenie molowe roztworu otrzymanego po dodaniu rozpuszczalnika do roztworu o znanym stężeniu molowym (C) obliczyć stężenie molowe roztworu otrzymanego po odparowaniu rozpuszczalnika lub dodaniu substancji rozpuszczonej do roztworu o znanym stężeniu molowym (C) przeliczyć stężenie procentowe roztworu na stężenie molowe (C) przeliczyć stężenie molowe roztworu na stężenie procentowe – zaprojektować i wykonać doświadczenia potwierdzające wpływ różnych czynników na rozpuszczalność substancji (C) – zinterpretować wykresy rozpuszczalności różnych substancji w wodzie (D) – wyjaśnić różnicę między rozpuszczalnością a szybkością rozpuszczania substancji (B) – korzystając z wykresu rozpuszczalności, sporządzić roztwór nasycony i nienasycony w danej temperaturze (C) – wyhodować kryształy (C) – wyjaśnić mechanizm procesu krystalizacji (B) zaprojektować doświadczenia prowadzące do otrzymania roztworów nasyconych i nienasyconych dowolnej substancji stałej w danej temperaturze (D) – przedstawić reguły postępowania przy sporządzaniu roztworów o określonym stężeniu (B) – sporządzić roztwór o określonym stężeniu (C) posłużyć się gęstością roztworu, rozpuszczalnika i substancji rozpuszczonej do obliczenia stężenia procentowego (C) zastosować metodę krzyżową do obliczeń związanych z mieszaniem lub rozcieńczaniem roztworów (C) posłużyć się gęstością roztworu, rozpuszczalnika i substancji rozpuszczonej do obliczenia stężenia molowego (C) obliczyć stężenie molowe z wykorzystaniem objętości molowej rozpuszczanych gazów (C) przeliczyć stężenie procentowe na rozpuszczalność (C) przeliczyć rozpuszczalność na stężenie procentowe (C) 14 (C) 71. 72. Podsumowanie wiadomości o roztworach i stężeniach roztworów Sprawdzian wiadomości i umiejętności 73. Dysocjacja jonowa kwasów, zasad i soli 74. Równowaga chemiczna 75. Reguła przekory 76. Stała dysocjacji. Moc elektrolitów – stopień dysocjacji 9. Reakcje w roztworach wodnych elektrolitów wyjaśnić pojecie dysocjacja jonowa (B) opisać mechanizm reakcji dysocjacji (C) – zdefiniować pojęcia: elektrolity i nieelektrolity (A) wyjaśnić wpływ budowy substancji na jej zdolność do dysocjacji – podać przykłady elektrolitów i nieelektrolitów (B) (B) – wymienić podstawowe wskaźniki kwasowo-zasadowe (A) zaprojektować i wykonać doświadczenie badanie zjawiska – zbadać odczyn wodnych roztworów substancji (C) przewodzenia prądu elektrycznego (D) – zapisać równania reakcji dysocjacji kwasów, zasad i soli (C) zbadać zmiany barwy wskaźników kwasowo-zasadowych w wodnych roztworach substancji (C) zdefiniować zasady, kwasy i sole w świetle teorii Arrheniusa (A) zastosować teorię Brönsteda i Lewisa do określania zasad i kwasów (B) wyjaśnić pojęcie reakcja odwracalna (B) sformułować prawo działania mas Guldberga i Waagego (B) podać przykłady reakcji odwracalnych (A) zastosować prawo działania mas w zadaniach (C) zdefiniować pojęcie stan równowagi (A) wyjaśnić pojęcie ciśnieniowa stała równowagi chemicznej (B) napisać wzór na stałą równowagi (B) wyjaśnić pojęcie równowaga dynamiczna (B) wymienić czynniki wpływające na stałą równowagi (A) wyjaśnić pojęcie stężeniowa stała równowagi chemicznej (B) napisać wyrażenia na stałą równowagi chemicznej dla ocenić na podstawie wartości stałej równowagi reakcji podanych równań reakcji chemicznych (B) chemicznej, w którą stronę przesunie się położenie równowagi (D) obliczyć stężenia początkowe substratów dla stężeń substratów i produktów w stanie równowagi (C) wykonać obliczenia dla reakcji chemicznych, w których substraty i produkty występują w stanie początkowym (C) podać regułę przekory Le ChatelieraBrauna (B) obliczyć, jak zmieni się położenie równowagi reakcji chemicznej przy zmianie temperatury i ciśnienia (C) obliczyć, jak zmieni się położenie równowagi reakcji chemicznej przy zmianie stężenia reagentów (C) omówić wykres zależności stałej równowagi od temperatury dla reakcji egzoenergetycznych i endoenergetycznych ((B) – zdefiniować pojęcie stopień dysocjacji (A) – doświadczalnie zbadać zależność stopnia dysocjacji od rodzaju elektrolitu i stężenia roztworu (D) napisać wyrażenia na stałe dysocjacji kwasów i zasad (C) przeprowadzić obliczenia stałej dysocjacji (C) wymienić czynniki wpływające na stałą dysocjacji (A) obliczyć stopień dysocjacji (C) zastosować wartość stałej dysocjacji przy określaniu mocy kwasu (C) obliczyć stężenie jonów na podstawie stopnia dysocjacji (C) 15 77. Prawo rozcieńczeń Ostwalda 78. Reakcje zobojętniania – zapis cząsteczkowy i jonowy równań reakcji chemicznych 79. Reakcje strąceniowe – zapis cząsteczkowy i jonowy równań reakcji chemicznych 80. Iloczyn rozpuszczalności 81. Odczyn wodnych roztworów substancji – pH EEk 82. Badanie odczynu – podać kryterium podziału elektrolitów na mocne i słabe (C) – podać przykłady mocnych i słabych elektrolitów (B) napisać wyrażenie na stopień dysocjacji (B) wymienić czynniki wpływające na stopień dysocjacji (A) podać prawo rozcieńczeń Ostwalda (A) napisać wyrażenia na stałą dysocjacji i stopień dysocjacji dla roztworów rozcieńczonych (B) posłużyć się wzorami przedstawiającymi prawo rozcieńczeń Ostwalda (C) wyjaśnić co to jest reakcja zobojętniania (A) – przeprowadzić reakcję zobojętniania (C) opisać mechanizm reakcji zobojętniania (B) – zapisać równania reakcji zobojętniania w postaci cząsteczkowej, jonowej i skróconej jonowej (C) zdefiniować pojęcie reakcja strącania osadów (A) – przeprowadzić reakcję strącania osadów (C) – zapisać równania reakcji strąceniowych w sposób cząsteczkowy, jonowy i skrócony jonowy (C) – korzystać z tablicy rozpuszczalności soli i wodorotlenków w celu ustalenia, które jony po połączeniu utworzą osady (C) zdefiniować pojęcie iloczyn rozpuszczalności (A) napisać wyrażenie na iloczyn rozpuszczalności (B) obliczyć, czy przy danych stężeniach jonów nastąpi wytrącanie osadu (C) – podać jakościową definicję pH roztworu (A) – wyjaśnić, co to jest skala pH i jakie informacje można z niej odczytać (B) posługiwać się skalą pH (B) wymienić wskaźniki (A) napisać wyrażenie na iloczyn jonowy wody (B) – zapisać równania reakcji dysocjacji kwasów i zasad według teorii Arrheniusa (C) obliczyć pH roztworu kwasu i roztworu zasady (C) obliczyć pH roztworu o znanym stężeniu jonów wodoru lub wodorotlenkowych (C) – zbadać odczyn wodnych roztworów wybranych soli (C) wyjaśnić, dlaczego w miarę rozcieńczania roztworu elektrolitu zwiększa się jego stopień dysocjacji (C) zastosować prawo rozcieńczeń Ostwalda w obliczeniach (C) zaprojektować doświadczenie ilustrujące reakcję zobojętniania (D) – ocenić, kiedy powstanie sól obojętna, wodorosól, hydroksosól (D) wymienić zastosowania reakcji zobojętniania (B) opisać zasadę metody miareczkowanie (B) zaproponować doświadczenie ilustrujące reakcję strącania osadu (D) wyjaśnić pojęcie iloczyn jonowy wody (B) zinterpretować wartości iloczynu rozpuszczalności (B) opisać efekt wspólnego jonu (B) zinterpretować wpływ wspólnego jonu na rozpuszczalność (C) wykonać obliczenia z zastosowaniem efektu wspólnego jonu (D) – doświadczalnie określić pH roztworu (C) wymienić metody pomiaru pH (A) obliczyć stężenia jonów wodoru i wodorotlenkowych w roztworze o znanym pH (C) podać sposób zmiany pH (B) zaproponować doświadczenie przedstawiające hydrolizę soli (C) 16 wodnych roztworów soli – hydroliza soli – wyjaśnić, na czym polega hydroliza soli (B) wymienić sole ulegające i nieulegające hydrolizie (B) określić odczyn roztworu soli (C) – wymienić rodzaje hydrolizy (C) 83. Ćwiczenia w zapisywaniu równań reakcji hydrolizy soli – przewidzieć odczyn roztworu i rodzaj hydrolizy różnych soli (D) – potwierdzić doświadczalnie przewidywany rodzaj hydrolizy (C) – zapisać równania reakcji hydrolizy w sposób cząsteczkowy, jonowy i skrócony jonowy (C) 84. Podsumowanie wiadomości o reakcjach w roztworach wodnych elektrolitów Sprawdzian wiadomości i umiejętności 85. 86. Wodór i hel 87. Sód i jego związki chemiczne EZ EEk opisać doświadczenie hydrolizy soli (C) – zapisać równania reakcji hydrolizy soli w sposób cząsteczkowy, jonowy i jonowy skrócony (C) podać przykłady soli o odczynie obojętnym, zasadowym, kwasowym (A) podać procesy hydrolizy zachodzące w otoczeniu (C) wymienić sposoby zapobiegania hydrolizie danej soli (C) 10. Charakterystyka pierwiastków układu okresowego i ich związków 10.1. Pierwiastki bloku s wymienić pierwiastki chemiczne bloku s (A) określić typ wiązania w cząsteczce wodoru i uzasadnić odpowiedź (B) opisać występowanie wodoru (B) napisać równania reakcji otrzymywania wodoru (C) określić właściwości fizyczne wodoru (B) wyjaśnić, dlaczego hel należy do bloku s (B) wymienić stopnie utlenienia wodoru (A) opisać metody otrzymywania wodoru (B) wymienić najważniejsze związki chemiczne wodoru (A) napisać zastosowania wodoru (B) napisać występowanie helu (B) opisać właściwości fizyczne helu (B) opisać metody otrzymywania helu (B) napisać zastosowania helu (B) wymienić pierwiastki chemiczne należące do litowców (A) wyjaśnić zmiany właściwości litowców na tle grupy (B) napisać właściwości fizyczne litowców (B) opisać budowę nadtlenku sodu (B) napisać reakcje litowców z wodą (B) opisać doświadczenie sodu z wodą, sformułować obserwacje i wnioski (C) napisać reakcje litowców z tlenem (B) napisać reakcje litowców z wodorem (B) 17 88. Właściwości berylowców EZ EEk 89. Charakterystyka pierwiastków bloku s EEk 90. Glin jako przykład pierwiastka o właściwościach amfoterycznych opisać siarczki i azotki litowców (B) – określić właściwości sodu (B) na podstawie doświadczeń i położenia sodu w układzie okresowym pierwiastków chemicznych (C) – wymienić ważniejsze związki chemiczne sodu (A) – określić właściwości i zastosowanie ważniejszych związków chemicznych sodu (C) wymienić pierwiastki chemiczne należące do berylowców (A) napisać właściwości fizyczne berylowców (B) napisać reakcje berylowców z tlenem (B) napisać reakcje berylowców z wodą (B) opisać wodorki, siarczki, azotki i związki fluorowców z berylowcami (B) – ustalić właściwości wapnia na podstawie doświadczeń i jego położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych (C) – wymienić ważniejsze związki chemiczne wapnia (A) wyjaśnić pojęcia: wapno palone, wapno gaszone, woda wapienna (A) – określić właściwości i zastosowanie ważniejszych związków chemicznych wapnia (C) wyjaśnić pojęcia: anhydryt, alabaster, hydrat (A) wyjaśnić, co to jest zaprawa hydrauliczna (B) wymienić substancje powodujące twardość wody (A) – określić znaczenie makroelementów i mikroelementów w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu oraz skutki ich nadmiaru i niedoboru (C) napisać konfiguracje elektronowe pierwiastków bloku s (B) opisać elektroujemność pierwiastków bloku s (B) określić funkcje biologiczne metali bloku s (C) 10.2. Pierwiastki bloku p wymienić pierwiastki chemiczne należące do borowców (A) opisać właściwości fizyczne borowców (B) podać stopień utlenienia borowców (A) określić charakter tlenków borowców (B) napisać wzory związków borowców z fluorowcami, siarką i określić aktywność berylowców na tle układu okresowego pierwiastków chemicznych (B) podać stopień utlenienia berylowców (A) wyjaśnić charakter amfoteryczny berylu (B) wyjaśnić budowę związku kompleksowego (B) wyjaśnić pojęcia: atom centralny, ligandy i liczba koordynacyjna (C) zaprojektować i wykonać doświadczenie identyfikacji węglanów (D) wyjaśnić, na czym polega proces utwardzania zaprawy murarskiej (B) napisać równanie reakcji utwardzania zaprawy murarskiej (B) opisać doświadczenie gaszenia wapna palonego (B) opisać procesy zachodzące w wapiennikach (B) zaprojektować i wykonać doświadczenie otrzymywania gipsu palonego (D) opisać metody usuwania twardości wody (B) napisać równania reakcji zmiękczania wody (C) określić zmianę charakteru metalicznego, aktywności chemicznej i elektroujemności pierwiastków bloku s na tle układu okresowego pierwiastków chemicznych (B) napisać równania reakcji przekształcania atomów w jony dla pierwiastków bloku s (C) opisać borowodory (B) opisać występowanie glinu w przyrodzie (B) wymienić związki chemiczne glinu występujące w przyrodzie (B) zaprojektować i przeprowadzić doświadczenie glinu z kwasami (D) 18 EEZ azotem (B) – określić właściwości glinu na podstawie doświadczeń i jego położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych (C) – wymienić ważniejsze związki chemiczne glinu (A) – określić właściwości i zastosowanie ważniejszych związków chemicznych boru i glinu (C) 91. Krzem i jego związki chemiczne EEk wymienić pierwiastki chemiczne należące do węglowców (A) scharakteryzować odmiany pierwiastkowe węgla (B) wyjaśnić, na czym polega alotropia (B) opisać właściwości fizyczne węglowców (B) podać stopnie utlenienia węglowców (A) opisać halogenki, siarczki i azotki węglowców (B) opisać występowanie krzemu w przyrodzie (B) – określić właściwości krzemu (C) – określić właściwości krzemianów (C) – wymienić ważniejsze związki chemiczne krzemu i ich zastosowanie (A) 92. 93. Azotowce wymienić pierwiastki chemiczne należące do azotowców (A) opisać właściwości fizyczne azotowców (B) podać konfigurację elektronową elektronów walencyjnych azotowców (A) podać skład powietrza (A) opisać destylację powietrza (B) – określić właściwości azotu na podstawie doświadczeń i położenia tych pierwiastków chemicznych w układzie okresowym (C) wyjaśnić pojęcie saletra (B) opisać metody otrzymywania azotu (B) – przedstawić obieg azotu w przyrodzie (B) – wymienić ważniejsze związki chemiczne azotu (A) – napisać właściwości i zastosowanie azotu (C) napisać właściwości kwasu azotowego(V) (B) wymienić pierwiastki chemiczne należące do tlenowców (A) EZ EEk 94. Tlenowce – zdefiniować pojęcie pasywacja (B) zdefiniować pojęcie amalgamat (B) zaprojektować i przeprowadzić doświadczenie otrzymywania wodorotlenku glinu (D) wyjaśnić charakter amfoteryczny tlenku glinu i wodorotlenku glinu (C) napisać równanie reakcji wodorotlenku glinu z mocną zasadą (C) wyjaśnić, na czym polega aluminotermia (B) – określić zastosowanie stopów glinu (C) scharakteryzować właściwości tlenków węglowców (B) zdefiniować pojęcia: węglowodory i germanowodory (C) zdefiniować pojęcie metaloid – półprzewodnik (B) wymienić odmiany krystaliczne tlenku krzemu (A) wyjaśnić, na czym polegają właściwości piezoelektryczne kwarcu (C) opisać właściwości i zastosowanie szkła kwarcowego (B) wymienić rodzaje szkła (A) opisać właściwości i zastosowania różnych gatunków szkła (B) zaprojektować i wykonać doświadczenie potwierdzające chemiczne właściwości krzemianów (D) scharakteryzować glinokrzemiany (B) napisać wzory kwasów fosforowych (C) napisać wzory tlenków azotowców (C) scharakteryzować wodorki azotowców (C) zbadać skład powietrza (C) zaprojektować i przeprowadzić doświadczenie otrzymywania amoniaku (D) zbadać właściwości amoniaku (D) opisać reakcję ksantoproteinową (C) opisać metodę otrzymywania kwasu azotowego(V) (B) napisać równania reakcji otrzymywania kwasu azotowego(V) (C) opisać charakter chemiczny tlenków pierwiastków chemicznych 19 95. Charakterystyka siarki i jej związków chemicznych EZ EEk 96. Chlor i jego związki chemiczne EZ EEk 97. Helowce 98. Charakterystyka pierwiastków bloku p napisać konfigurację elektronów walencyjnych tlenowców (B) podać stopnie utlenienia tlenowców (A) opisać właściwości fizyczne tlenowców (B) – określić właściwości tlenu na podstawie doświadczeń i położenia tego pierwiastka chemicznego w układzie okresowym (C) – opisać obieg tlenu w przyrodzie (B) – wymienić ważniejsze związki chemiczne tlenu (A) – określić właściwości i zastosowanie tlenu (C) – wyjaśnić zjawisko alotropii tlenu (B) wymienić odmiany siarki (A) opisać właściwości odmian siarki (B) – wyjaśnić zjawisko alotropii siarki (B) – wymienić ważniejsze związki chemiczne siarki (A) – określić właściwości siarki na podstawie doświadczeń i jej położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych (C) – określić właściwości i zastosowanie związków chemicznych siarki (C) wymienić pierwiastki chemiczne należące do fluorowców (A) opisać występowanie fluorowców w przyrodzie (B) opisać właściwości fizyczne fluorowców (B) – określić właściwości chloru na podstawie doświadczeń i jego położenia w układzie okresowym pierwiastków chemicznych (C) – wymienić ważniejsze związki chemiczne chloru (A) – określić właściwości i zastosowania ważniejszych związków chemicznych chloru (C) wymienić pierwiastki należące do helowców (A) opisać właściwości fizyczne helowców (A) określić zastosowania helowców (B) określić charakter chemiczny pierwiastków chemicznych bloku p (B) wymienić metale i niemetale z bloku p (A) z grupy tlenowców (B) zaprojektować i wykonać doświadczenie, w wyniku którego można otrzymać tlen (D) zbadać właściwości tlenu (C) opisać właściwości ozonu i jego znaczenie (C) otrzymać siarkę plastyczną (C) opisać metody otrzymywania tlenku siarki(IV) (B) zbadać właściwości tlenku siarki(IV) (C) zaprojektować doświadczenie otrzymywania kwasu siarkowego(IV) (C) zbadać właściwości kwasu siarkowego(VI) (C) zaprojektować i wykonać doświadczenie otrzymywania siarkowodoru (D) zbadać aktywność chemiczną fluorowców (D) opisać aktywność chemiczną i właściwości utleniające fluorowców (B) zaprojektować i wykonać doświadczenie otrzymywania chloru (D) napisać równanie reakcji otrzymywania chloru (C) zbadać właściwości chloru (D) otrzymać chlorowodór (D) zbadać właściwości chlorowodoru (C) – wykryć jony chlorkowe (D) – zapisać cząsteczkowo i jonowo równanie reakcji strącania chlorku srebra (C) wymienić związki kryptonu i ksenonu (A) napisać równania reakcji powstawania anionów z pierwiastków chemicznych bloku p (B) określić łatwość tworzenia kationów i anionów z pierwiastków chemicznych bloku p (B) 20 napisać równania przemian, jakim ulegają pierwiastki chemiczne bloku p (C) 99. Chrom i jego związki chemiczne EEZ 100. Mangan i jego związki chemiczne 101. Żelazo i jego związki chemiczne EEK 102. Właściwości miedzi 10.3. Pierwiastki bloku d opisać występowanie chromu w przyrodzie (B) opisać właściwości fizyczne chromu (B) wymienić stopnie utlenienia chromu (A) określić barwę jonów chromu na różnym stopniu utlenienia (B) określić charakter chemiczny chromu na różnych stopniach utlenienia (B) opisać zastosowanie chromu (B) określić położenie manganu w układzie okresowym pierwiastków chemicznych (B) opisać występowanie manganu w przyrodzie (B) opisać właściwości fizyczne manganu (B) określić barwę jonów manganu na różnych stopniach utlenienia (B) określić charakter chemiczny tlenków manganu na różnych stopniach utlenienia (B) opisać zmiany charakteru kwasowego i właściwości utleniających tlenków manganu (B) opisać zastosowanie manganu (B) opisać występowanie żelaza w przyrodzie (B) opisać właściwości fizyczne żelaza (B) wymienić odmiany alotropowe żelaza (A) wymienić stopnie utlenienia żelaza (A) określić barwę związków żelaza na różnym stopniu utlenienia (B) opisać procesy zachodzące w wielkim piecu (B) określić położenie miedzi w układzie okresowym pierwiastków chemicznych (B) napisać konfigurację elektronową chromu (B) wyjaśnić, na czym polega promocja elektronu z podpowłoki 4s na podpowłokę 3d (B) zaprojektować i wykonać doświadczenie otrzymywania wodorotlenku chromu(III) (D) zbadać właściwości wodorotlenku chromu(III) (C) napisać równanie reakcji wodorotlenku chromu(III) z zasadą (B) zbadać właściwości utleniające chromu (D) zbadać trwałość jonów chromianowych(VI) i dichromianowych(V) (D) napisać konfigurację elektronową manganu (B) zaprojektować i wykonać doświadczenie badające zachowanie manganianu(VII) potasu w środowisku kwasowym, obojętnym i zasadowym (D) napisać równania reakcji manganianu(VII) potasu z siarczanem(IV) sodu w różnych środowiskach (D) zbadać właściwości utleniające jonów manganowych(VII) w środowisku kwasowym (D) napisać konfigurację elektronową żelaza (B) zaprojektować i wykonać doświadczenie otrzymywania wodorotlenku żelaza(II) (D) zbadać właściwości wodorotlenku żelaza(II) (C) zaprojektować i wykonać doświadczenie otrzymywania wodorotlenku żelaza(II) (D) zaprojektować i wykonać doświadczenie otrzymywania wodorotlenku żelaza(III) (D) zbadać właściwości wodorotlenku żelaza(II) (C) napisać równanie reakcji wodorotlenku żelaza(III) z zasadą (C) napisać równania reakcji zachodzących w wielkim piecu (C) napisać konfigurację elektronową miedzi (B) zaprojektować i wykonać doświadczenie otrzymywania 21 103. Charakterystyka pierwiastków bloku d 104. Lantanowce i aktynowce 105. Podsumowanie wiadomości o najciekawszych pierwiastkach chemicznych Sprawdzian wiadomości i umiejętności 106. 107. Ogniwo Daniella 108. Siła elektromotoryczna ogniwa opisać występowanie miedzi w przyrodzie (B) wymienić stopnie utlenienia miedzi (A) wyjaśnić, na czym polega promocja elektronu w atomie miedzi (B) określić charakter amfoteryczny wodorotlenku miedzi(II) (B) wymienić stopy miedzi (A) opisać zastosowanie miedzi (B) określić, jakie pierwiastki chemiczne należą do bloku d (B) opisać, jak rozlokowane są elektrony walencyjne w atomach pierwiastków bloku d (B) opisać właściwości fizyczne pierwiastków bloku d (B) 10.4. Pierwiastki bloku f wymienić pierwiastki chemiczne należące do bloku f (A) opisać występowanie pierwiastków bloku f w przyrodzie (B) opisać właściwości fizyczne lantanowców i aktynowców (B) podać stopień utlenienia lantanowców (A) 11. Elektrochemia wyjaśnić, czym zajmuje się elektrochemia (B) zdefiniować pojęcia: ogniwo, półogniwo, półogniwo standardowe (A) opisać budowę półogniwa (B) wyjaśnić działanie półogniwa (B) posłużyć się szeregiem elektrochemicznym metali w celu opisania procesów zachodzących w ogniwie (B) opisać budowę i działanie ogniwa Daniella (B) napisać równania reakcji na elektrodach w ogniwie Daniella (C) napisać schemat ogniwa Daniella (C) zdefiniować pojęcie siła elektromotoryczna ogniwa (A) opisać standardową elektrodę wodorową (B) wodorotlenku miedzi(II) (D) zbadać właściwości wodorotlenku miedzi(II) (C) napisać równanie reakcji wodorotlenku miedzi(II) z zasadą (C) opisać reakcje pierwiastków chemicznych bloku d z kwasami (B) wyjaśnić co to jest woda królewska (B) opisać charakter chemiczny tlenków metali bloku d (B) określić podobieństwo pierwiastków w bloku f (B) określić zastosowania lantanowców i aktynowców (B) zbudować ogniwo Daniella (C) wyjaśnić zasadę działania ogniwa Daniella (B) opisać działanie półogniwa redoks (C) opisać półogniwo chlorosrebrowe (C) opisać budowę i działanie półogniwa kalomelowego (C) opisać budowę i działanie półogniw gazowo-wodorowego i chlorowego (C) napisać równania reakcji elektrodowych w dowolnym ogniwie (C) określić kierunek przepływu elektronów w dowolnym ogniwie (B) wyjaśnić różnicę między siłą elektromotoryczną ogniwa a napięciem między elektrodami (C) 22 109. Różne rodzaje ogniw 110. Korozja EEK 111. Elektroliza 112. Elektroliza stopionych soli zdefiniować pojęcie potencjał standardowy półogniwa (A) posłużyć się szeregiem potencjałów standardowych półogniw w celu zaprojektowania ogniwa (B) obliczyć siłę elektromotoryczną ogniwa (C) opisać budowę i działanie ogniwa Volty (B) napisać równania zachodzące w ogniwie Volty (C) opisać budowę i działanie ogniwa Leclanchégo (B) napisać równania reakcji zachodzące w ogniwie Leclanchégo (C) opisać budowę i działanie akumulatora ołowiowego (B) zdefiniować pojęcie korozja (A) dokonać podziału korozji na chemiczną i elektrochemiczną (A) wymienić czynniki przyspieszające korozję (A) wymienić metody zapobiegania korozji (A) opisać metody zapobiegania korozji (B) zdefiniować pojęcie proces elektrolizy (A) wskazać anodę i katodę w elektrolizerze (A) opisać przebieg elektrolizy wodnego roztworu kwasu solnego (B) napisać równanie elektrolizy wodnego roztworu kwasu (C) opisać przebieg elektrolizy wodnego roztworu chlorku i wodorotlenku sodu (B) napisać równania elektrolizy wodnych roztworów soli i zasad (C) opisać proces elektrolizy stopionych soli (B) napisać równania reakcji elektrolizy stopionych soli i wodorotlenków (C) wyjaśnić pojęcie termoliza (A) wymienić zastosowania elektrolizy (A) wyjaśnić, która elektroda w danym ogniwie jest katodą, a która anodą (B) opisać budowę i działanie ogniwa litowego (B) napisać równania reakcji chemicznych zachodzących w ogniwie litowym (C) opisać budowę i działanie ogniwa paliwowego (B) napisać równania reakcji chemicznych zachodzących w ogniwie paliwowym (C) opisać budowę ogniwa żelazowo-niklowego (B) napisać równania reakcji chemicznych zachodzących w akumulatorze żelazowo-niklowym (C) opisać mechanizm korozji elektrochemicznej (B) napisać równania reakcji chemicznych zachodzących w czasie korozji elektrochemicznej (C) opisać zasadę działania powłok ochronnych stali przed korozją (B) zaprojektować i przeprowadzić doświadczenie badania wpływu różnych czynników na szybkość korozji (D) zaprojektować doświadczenie ilustrujące ochronę protektorową stali przed korozją (D) opisać przebieg elektrolizy kwasu (C) opisać mechanizm elektrolizy wodnych roztworów soli (C) przewidzieć kolejność wydzielania się produktów na katodzie i anodzie (C) opisać mechanizm elektrolizy stopionych soli, wodorotlenków i tlenków metali (B) zaprojektować i wykonać doświadczenie elektrolizy stopionego chlorku sodu (D) opisać, na czym polega rafinacja miedzi hutniczej (B) wyjaśnić, na czym polega galwanotechnika (B) 23 113. Prawa elektrolizy 114. Podsumowanie wiadomości o ogniwach i elektrolizie Sprawdzian wiadomości i umiejętności 115. podać treść pierwszego i drugiego prawa elektrolizy (A) obliczyć masę substancji wydzielonej na elektrodzie (C) obliczyć czas trwania elektrolizy w celu otrzymania określonej masy produktu (C) obliczyć natężenie prądu niezbędne do otrzymania określonej masy produktu (C) zastosować równania stechiometryczne do obliczenia masy produktów wydzielonych na elektrodach (D) 24