Siwy Wierch

Huty – wieś (obec) na Słowacji położona w kraju żylińskim, w powiecie Liptowski Mikułasz.
Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z roku 1545.
Według danych z dnia 31 grudnia 2010, wieś zamieszkiwało 192 osób, w tym 99 kobiet i 93
mężczyzn.
W 2001 roku rozkład populacji względem narodowości i przynależności etnicznej wyglądał
następująco:
•
•
Słowacy – 99,15%
Czesi – 0,85%
Siwy Wierch (słow. Sivý vrch, 1805 m) – szczyt położony na Słowacji, w grani głównej Tatr
Zachodnich w pobliżu jej zachodniego końca.
Topografia
Jest ostatnim ku zachodowi wybitniejszym szczytem Tatr Zachodnich. W grani głównej
znajduje się pomiędzy Siwą Kopą (1627 m), oddzielony od niej przełęczą Siwy Przechód (ok.
1600 m), a Zuberskim Wierchem (1753 m), od którego oddziela go szeroka przełęcz Palenica
Jałowiecka (1579 m). Jest też szczytem zwornikowym; w południowym kierunku odchodzi
od niego boczna, południowa grań Siwego Wierchu. Najbliższym wzniesieniem w tym
grzbiecie jest Mała Ostra, oddzielona od Siwego Wierchu trawiastym siodłem Siwej
Przehyby.
Wznosi się nad czterema dolinami. Południowo-zachodnie stoki opadają do głównego ciągu
Doliny Suchej Sielnickiej, najbardziej na zachód wysuniętej doliny walnej Tatr. Wschodnie
zbocza masywu opadają do Doliny Bobrowieckiej Liptowskiej, górnego piętra Doliny
Jałowieckiej, zaś północne do Doliny Siwej i Doliny Suchej. Te dwie ostatnie doliny oddziela
od siebie Pośredni Siwy Klin (Czoło), odchodzący od grani głównej nieco na zachód od
głównego wierzchołka Siwego Wierchu.
Rozległy masyw zbudowany jest z wapieni i dolomitów płaszczowiny choczańskiej, które
tworzą tzw. miasto skalne. Jest to noszący nazwę Rzędowych Skał labirynt turni i baszt
skalnych, poprzedzielanych rozpadlinami. W 1842 polski geolog Ludwik Zejszner prowadził
tutaj badania. Tereny krasowe zajmują powierzchnię ok. 30 km², stwierdzono tu obecność
ponad 30 jaskiń. Największa z nich to Studnia w Siwym Wierchu o łącznej długości korytarzy
250 m.
Opis szczytu
Na wapiennych skałach występuje bardzo bogata roślinność. Była ona badana przez polskiego
botanika Bolesława Kotulę. W 1974 r. utworzono rezerwat przyrody o powierzchni 112 ha,
chroniący swoistą florę i faunę (szczególnie bezkręgowców)[3]. Tylko tutaj w obrębie całych
Tatr występuje rzadka roślina – goździk lśniący, na Słowacji bardzo rzadki, w Polsce
wymarły.
Dokument z 1615 r. określa Siwy Wierch nazwą Biała Skała, Matej Bel w 1736 r. w swym
dziele pt. Notitia Hungariae novae historico geografica nazwą Szczyt Sywy, albo Mons
Griseus, Ludwik Zejszner nazwą Siwa Góra. Polacy wnieśli spory wkład w badania naukowe
Siwego Wierchu. Również pierwsze wejście zimowe należy do Polaków. Dokonał go Józef
Grabowski z towarzyszami w 1914 r.
Na szczycie skrzyżowanie dwóch szlaków turystycznych. Na szlaku czerwonym pomiędzy
Siwą Kopą a Siwym Wierchem pewne trudności techniczne – 2 trudne do przejścia odcinki
ubezpieczone łańcuchami.
Szlaki turystyczne
– czerwony: Wyżnia Huciańska Przełęcz – Białe Wrótka – Siwy Wierch – Palenica
Jałowiecka – Brestowa.
•
•
Czas przejścia od szosy z Wyżniej Huciańskiej Przełęczy na Siwy Wierch: 3 h,
↓ 2h
Czas przejścia z Siwego Wierchu na Palenicę Jałowiecką: 30 min, ↑ 40 min
zielony: rozdroże pod Tokarnią – rozdroże pod Babkami – Babki – Przedwrocie –
Siwy Wierch. Czas przejścia: 3:45 h, ↓ 2:30 h, suma podejść ponad 1200 m
Palenica Jałowiecka, Palenica (słow. Pálenica) – rozległa przełęcz na Słowacji, położona na
wysokości 1570 i 1574 m n.p.m. (dwa obniżenia) w grani głównej Tatr Zachodnich,
pomiędzy Siwym Wierchem (1805 m) i Zuberskim Wierchem (1753 m). Jest to najniższa
przełęcz w całej grani głównej Tatr (aż do Siwego Wierchu).
Niegdyś istniała droga wozowa z Zuberca przez Palenicę Jałowiecką i Dolinę Jałowiecką.
Chociaż na niektórych odcinkach była ciężka do przejazdu, odgrywała ważną rolę –
prowadził nią szlak handlowy z Orawy do Liptowa. Obecnie w wielu miejscach zanikła już
zupełnie[2]. Porośnięty kosodrzewiną rejon przełęczy znajduje się w grani zataczającej łuk
ponad górną częścią Doliny Bobrowieckiej Liptowskiej. Przeciwległe, północno-zachodnie
zbocza opadają do tzw. Doliny Klinów – górnej części Doliny Przybyskiej. Odcinek długiego
i niemal płaskiego grzbietu od Palenicy do podnóży Siwego Wierchu ma nazwę Holań.
W plejstocenie miało tu miejsce zjawisko transfluencji, czyli przelewania się lodowca z kotła
Zadnich Kotlin przez grań. Śladem po tym są wały morenowe na zboczach.
Szlaki turystyczne
– czerwony: Wyżnia Huciańska Przełęcz – Białe Wrótka – Siwy Wierch – Palenica
Jałowiecka – Brestowa.
•
•
Czas przejścia z Wyżniej Huciańskiej Przełęczy na Palenicę Jałowiecką:
3:35 h, ↓ 2:50 h
Czas przejścia z Palenicy na Brestową: 1 h, ↓ 0:50 h
– żółty: Zuberzec – Palenica Jałowiecka – Dolina Jałowiecka – Jałowiec.
•
•
Czas przejścia z Zuberca na Palenicę Jałowiecką: 3:25 h, ↓ 2:45 h
Czas przejścia z Palenicy do wylotu Doliny Jałowieckiej: 2:30 h, ↑ 3 h
Brestowa (słow. Brestová) – szczyt o wysokości 1934 m n.p.m. w słowackich Tatrach
Zachodnich. Znajduje się w grani głównej pomiędzy Salatyńskim Wierchem, od którego
oddzielony jest Skrajną Salatyńską Przełęczą, a Zuberskim Wierchem (1753 m).
Jest głównym węzłem orograficznym całej grupy Salatynów. W grani głównej pomiędzy
Brestową a Zuberskim Wierchem znajduje się jeszcze jeden słabo wyróżniający się szczyt –
Brestowa Kopa. W północnym kierunku odchodzi boczny, 3-kilometrowy grzbiet Skrajnego
Salatyna, oddzielający od siebie dwie boczne doliny: Dolinę Salatyńską (odgałęzienie Doliny
Rohackiej) od Salatyńskiego Żlebu (boczna odnoga Doliny Zuberskiej). Po południowej
stronie grzbietu Brestowej i Małej Brestowej znajduje się niewielka, zarastająca kosodrzewiną
dolina, zwana Zadnimi Kotlinami.
Brestowa zbudowana jest z granitowo-gnejsowych skał. Wierzchołek i stoki trawiaste, dołem
– zwłaszcza od północy – skaliste. Dawniej były to tereny pastwiskowe. Rosnący na nich sit
skucina brunatnieje już pod koniec lata, co nadaje stokom czerwone zabarwienie. Z odkrytego
wierzchołka i grani rozległe widoki. Szczególnie dobrze widać stąd pobliską Osobitą i Siwy
Wierch oraz całą Dolinę Rohacką z wznoszącymi się nad nią szczytami.
W 1861 r. trawersowania szczytu dokonał Kazimierz Łapczyński (posługiwał się nazwą
Salatin).
Masyw ma duże walory narciarskie. U jego podnóża w Dolinie Salatyńskiej znajduje się
wyciąg narciarski. W czasie II wojny światowej na zboczach Brestowej (na Skrajnym
Salatynie) w leśnej chatce znajdował się partyzancki szpital. Ranni słowaccy i rosyjscy
partyzanci po rozbiciu ich oddziału przez Niemców znaleźli się w trudnej sytuacji. W
styczniu 1945 r. uratowani zostali przez wyprawę TOPR, która w ciężkich warunkach
śnieżnej zawiei przetransportowała ich przez Łuczniańską Przełęcz do Zakopanego.
Szlaki turystyczne
– czerwony szlak biegnący główną granią.
•
•
Czas przejścia od Banikowskiej Przełęczy na Brestową: 2:30 h, z powrotem
2:40 h
Czas przejścia z Brestowej na przełęcz Palenica Jałowiecka 45 min, ↑ 1 h
– niebieski szlak ze Zwierówki przez Skrajny Salatyn. Czas przejścia: 3 h, ↑ 2:15 h
Salatyński Wierch lub Salatyn (słow. Salatín, Salatínsky vrch) – szczyt słowackich Tatr
Zachodnich o wysokości 2048 m n.p.m., jeden z 6 szczytów należących do tzw. grupy
Salatynów. Znajduje się w grani głównej Tatr Zachodnich oddzielającej w tym miejscu
Dolinę Rohacką od Doliny Jałowieckiej. W grani tej znajduje się pomiędzy Małym Salatynem
(2046 m), od którego oddzielony jest niewielką Pośrednią Salatyńską Przełęczą (2012 m), a
Brestową (1934 m), od której oddziela go Skrajna Salatyńska Przełęcz (1870 m). Jego
północno-wschodnie stoki opadają do Doliny Salatyńskiej. Nie wiadomo, skąd pochodzi
nazwa szczytu, być może od ludowej nazwy rośliny.
Jest to najpotężniejszy masą szczyt Tatr Orawskich, ostatni od zachodu dwutysięcznik
tatrzański. Wierzchołek jest pocięty rowami grzbietowymi. Na rozległym zachodnim
grzbiecie, zwanym przez mieszkańców z Zuberca Czerwonym Wierchem, znajdują się 2 małe
stawki niewidoczne ze ścieżki turystycznej, która prowadzi na północ od nich. Szczyt stanowi
zachodnie wybrzuszenie trzonu krystalicznego (tzw. elewacja Salatyńskiego[1]). W kierunku
zachodnim do Doliny Bobrowieckiej Liptowskiej opada Żleb pod Wałowiec. Wierzchołek i
zbocza w większości porośnięte są trawą. Dawniej, aż pod wierzchołek pasło się na nich
bydło z Doliny Bobrowieckiej. Pastwisko Salatyn wzmiankowane jest w dokumentach
orawskich od roku 1615, mapy z 1823 r. wymieniają szczyt Salatjn B.
Pierwsze wejście zimowe: Józef Lesiecki i Leon Loria w 1911 r. Ze szczytu doskonały widok
na pobliski Siwy Wierch, Osobitą i Dolinę Rohacką. We wschodnim i południowym kierunku
panorama obejmuje liczne szczyty Tatr Zachodnich, wycinkowo również odległe stąd Tatry
Wysokie.
Szlaki turystyczne
– czerwony, biegnący główną granią.
•
•
•
Czas przejścia od Banikowskiej Przełęczy na Salatyn: 2 h, z powrotem 2 h
Czas przejścia z Salatyna na Brestową: 30 min, z powrotem 40 min
Czas przejścia ze schroniska na Zwierówce na szczyt: 3:40 h, ↓ 2:15 h
Banikowska Przełęcz (słow. Baníkovské sedlo) – znajdująca się na wysokości 2040 m n.p.m.
przełęcz w grani głównej Tatr Zachodnich pomiędzy Banówką (2178 m) a Pachołem
(2167 m)[1]. Północno-wschodnie stoki spod przełęczy opadają do polodowcowego kotła
Doliny Spalonej, stoki południowo-zachodnie zaś do Doliny Parzychwost.
Nazwa przełęczy pochodzi od szczytu Banówka. Przełęcz ta jest jednym z przejść łączących
doliny południowej i północnej strony Tatr oraz Orawę z Liptowem.
Rejon przełęczy zbudowany jest ze skał krystalicznych (głównie granitów). W grani
prowadzącej na szczyt Banówki znajdują się dwa skalne garby, które szlak turystyczny omija
po prawej stronie. Przełęcz jest ważnym węzłem szlaków turystycznych.
Szlaki turystyczne
– czerwony biegnący granią Tatr Zachodnich z Huciańskiej Przełęczy przez Białą
Skałę, Siwy Wierch, Brestową, Salatyński Wierch, Mały Salatyn, Spaloną Kopę i
Pachoł na Banikowską Przełęcz, z niej przez Banówkę, Hrubą Kopę, Trzy Kopy,
Smutną Przełęcz i Rohacze na Wołowiec.
•
Czas przejścia z Brestowej na Mały Salatyn: 1:10 h, z powrotem tyle samo
•
•
•
Czas przejścia z Małego Salatyna na Banikowską Przełęcz: 2:15 h, z powrotem
tyle samo
Czas przejścia z Banikowskiej Przełęczy na Smutną Przełęcz: 2:30 h, z
powrotem tyle samo
Czas przejścia ze Smutnej Przełęczy na Wołowiec: 2:50 h, z powrotem 2:30 h
– żółty przez Dolinę Spaloną obok Rohackich Wodospadów do polany Adamcula
w Dolinie Rohackiej. Czas przejścia: 2:15 h, ↑ 3:05 h
– zielony od Schroniska Żarskiego w Dolinie Żarskiej przez Jałowiecką Przełęcz i
Banówkę na Banikowską Przełęcz, dalej Doliną Spaloną wspólnie ze szlakiem żółtym
i obok Rohackich Stawów do Bufetu Rohackiego.
•
•
Czas przejścia ze Schroniska Żarskiego na Banikowską Przełęcz: 3:30 h,
↓ 2:30 h
Czas przejścia z przełęczy do bufetu: 2:35 h, ↑ 3:35 h
– niebieski przez Dolinę Parzychwost do skrzyżowania szlaków w Dolinie
Jałowieckiej. Czas przejścia: 2 h, ↑ 2:30 h
Bobrowiecki Wapiennik (słow. Bobrovecka vapenica) – położone na wysokości 748 m
n.p.m. miejsce poniżej wylotu Doliny Jałowieckiej w słowackich Tatrach Zachodnich, na
którym znajduje się końcowy przystanek autobusowy, parking, miejsce biwakowe i początek
szlaków turystycznych w Tatry Zachodnie. Znajduje się na obrzeżu Tatr, już na obszarze
Kotliny Liptowskiej w miejscowości Jałowiec. Dochodzi tutaj szutrowa droga z Jałowca, po
zachodniej stronie znajduje się niewielkie wzgórze Lipovec (841 m) i odchodzi droga do
pensjonatu Ďumbíer. Jest na nią zakaz wjazdu samochodem, ale można jechać rowerem. Po
stronie wschodniej znajduje się hotel górski Mnich[1].
Nazwa tego miejsca pochodzi od słowackiej miejscowości Bobrowiec. Pomiędzy
Bobrowieckim Wapiennikiem a zalesionym podnóżem Tatr znajduje się duża i równa łąka
zwana Lespieńce. Na jej zachodnim obrzeżu, na wzniesieniu stoi kaplica z napisem "Sionská
Hora Matky Božej" (w tłumaczeniu na język polski oznacza to: Góra Syjonu Matki Bożej).
Prowadzącą przez tę łąkę na południowy wschód drogą można dojść do żółtego szlaku
turystycznego z Jałowca (zaraz na końcu łąki, nieco w lesie). Do Bobrowieckiego
Wapiennika autobus dojeżdża tylko latem i tylko raz dziennie[2]. Można tutaj pozostawić
samochód na parkingu. Poniżej parkingu, po wschodniej stronie drogi do Jałowca jest miejsce
biwakowe.
Szlaki turystyczne
– niebieski: Bobrowiecki Wapiennik – rozdroże pod Babkami – Chata Czerwieniec
– Przedwrocie. 3:20 h, ↓ 2:35 h
– żółty: Jałowiec – rozdroże pod Tokarnią – Przesieka – rozdroże do Parzychwostu
– Palenica. 4:40 h, ↓ 3:50 h.
– rowerowy: Liptowski Mikułasz – Bobrowiec – Jałowiec – Bobrowiecki
Wapiennik – pensjonat Ďumbíer.