Agresywność chorych na przewlekłą niewydolność nerek

Anna Janus
Fresenius Zabrze Stacja dializ nr 60
Zależność pomiędzy stanem wiedzy pielęgniarek, a stopniem wyedukowania chorych
w zakresie stosowania diety z ograniczeniami fosforu.
Wstęp
Fosfor jest pierwiastkiem wszechobecnym w produktach żywnościowych, zarówno pochodzenia
roślinnego jak i tych pochodzenia zwierzęcego. W zdrowej populacji stężenie fosforanów w surowicy krwi
utrzymuje się zazwyczaj w dolnych wartościach normy głównie dzięki mechanizmom kompensacyjnym.
Mechanizmem regulującym jest nie tylko wchłanianie z przewodu pokarmowego ,czy metabolizm kostny ale
przede wszystkim wydalanie z moczem ściśle związane z czynnikiem wzrostu fibroblastów FGF-23. Po krótce
reasumując homeostaza fosforanowa zależna jest od dowozu pierwiastka wraz z spożywanymi produktami,
a zdolnością wydalania nadmiaru dzięki nerkom.
Najbezpieczniejszym, a
zarazem najbardziej skutecznym rozwiązaniem
wydaje się zatem
ograniczenie podaży fosforu w diecie i właściwe stosowanie leków wpływających na wiązanie fosforu
w przewodzie pokarmowym. Jak wynika z badań opisanych przez prof. dr hab. med M. Nowickiego
powszechna dieta „zachodnia” dostarcza ok. 1000-1200 mg. fosforanów, przy czym wchłaniane jest ok 800 mg
Dodatkowo pulę wchłanianych fosforanów zwiększają produkty z dodatkiem środków konserwujących . W
swoim opracowaniu, Leon JB .i wsp. ocenił, że dodatkowe obciążenie fosforem pochodzącym z przetworzonej
żywności może wynosić aż do 700-800 mg dziennie U pacjenta hemodializowanego ilość usuniętego fosforu
podczas zabiegu hemodializy jest uzależniona od czasu trwania zabiegu i zastosowanej błony dializacyjnej.
Pojedyncza sesja dializacyjna usuwa średnio zaledwie od 600 do 800 mg fosforu. To wskazuje, iż ogromne
znaczenie odgrywa zmniejszenie podaży fosforanów wraz z spożywanymi produktami. Ograniczenie
przyjmowania fosforanów w diecie tylko pozornie wydaje się łatwym rozwiązaniem. Żywność bogata w
fosforany, jest zwykle bogatym źródłem białka. Istnieje zatem obawa iż długoterminowe, niekontrolowane
ograniczenie białka może nasilać niedożywienie, które potencjalnie jest związane z wzrostem śmiertelności w
omawianej grupie pacjentów
Aby umożliwić pacjentowi czynne współdziałanie w procesie terapeutycznym poprzez stosowanie
odpowiedniej diety, potrzebna jest zatem szeroko rozumiana edukacja zdrowotna, obejmująca okresowe
powtórki omawianych zagadnień. Zastosowanie optymalnej terapii żywieniowej wymaga wprowadzenia
takich zmian w stylu odżywiania by spożywane posiłki nie zawierały produktów obciążonych zbyt wysoką
zawartością fosforu, a zarazem nie wprowadzały zbyt drastycznych ograniczeń w spożywaniu białka
W prezentowanej pracy przedstawiono istotne elementy
opracowane na podstawie dostępnych opracowań.
edukacji pacjenta z hiperfosfatemią
Celem pracy było zbadanie stanu wiedzy personelu pielęgniarskiego na temat zalecanych wskazówek
dietetycznych u chorych hemodializowanych z hiperfosfatemią , w porównaniu do stanu wiedzy pacjentów
u których powyższe wskazówki zastosowano. Posłużyło to do opracowania programu edukacji tejże grupy
pacjentów.
Materiał i metodyka
W badaniu wzięło udział 160 pielęgniarek/rzy ( 157K, 3M ), oraz 118 hemodializowanych
pacjentów (55 K, 63 M) Personel reprezentowali badani w wieku od 23 lat do 62 lat, średnia wieku wynosiła
45,11 ( ±6,54) ., natomiast pacjentów, respondenci w wieku od 19 lat do 85 lat, średnia wieku wynosiła 58,76
(±15,02) Uzyskano ustną zgodę personelu, pacjentów oraz dyrektora placówki na przeprowadzenie badania,
a badanych respondentów zapewniono o anonimowości. Sondaż przeprowadzono w okresie od września 2015
r. do lutego 2016 r. głównie na terenie aglomeracji śląskiej. Wszyscy badani pacjenci leczeni byli metodą
dializy pozaustrojowej
W badaniu użyto metodę sondażu diagnostycznego z wykorzystaniem kwestionariusza ankiety
własnego autorstwa. Zarówno pacjenci jak i badany personel odpowiadali na te same pytania z zakresu
znajomości zasad leczenia dietetycznego w hiperfosfatemii. Ankieta zawierała pytania zamknięte dotyczące
celu stosowania diety z ograniczeniem fosforanów jak i zalecanych w żywieniu wskazówek dietetycznych.
Wyniki
Zdaniem 82,5% badanego personelu oraz 67,8 % badanych pacjentów eliminacja fosforu podczas
zabiegu hemodializy nie jest wystarczająca, zatem istotne jest wprowadzenie restrykcji żywieniowych.
75 % przedstawicieli personelu i 72,88 % pacjentów uznało, iż należy zażyć lek wiążący fosfor
w przewodzie pokarmowym wraz z pierwszym kęsem jedzenia. W grupie badanych respondentów 78,125 %
badanych pielęgniarek i 55,93 % badanych pacjentów wiedziało, iż przyjmowane preparaty wiążące fosfor
w przewodzie pokarmowym tworzą nierozpuszczalne kompleksy, które zmniejszają pulę wchłanianego
pierwiastka
Zależność pomiędzy podwyższonym stężeniem fosforu w surowicy krwi a wzrostem parathormonu
(PTH) wydzielanego przez przytarczyce dostrzegło 66,25% badanego personelu , oraz zaledwie 29,66%
badanych pacjentów
W opinii 45,625 % badanych pielęgniarek/rzy oraz 44,92% badanych pacjentów spożywanie napoi
mlecznych, przez chorych z podwyższonymi wartościami fosforu w surowicy krwi, jest dozwolone w ilości
ograniczonej, maksymalnie do szklanki dziennie.
50% badanych pacjentów i zaledwie 31,875% badanego personelu uznało za zasadne ograniczenie
spożywanie żółtka jaj do jednego tygodniowo,
84,375% badanych pielęgniarek, a także 70,34 % pytanych pacjentów było świadomych iż
kluczowym elementem diety chorego z hiperfosfatemią jest unikanie modyfikowanej żywności bogatej
w konserwanty, unikanie wędzonych mięs i ryb,
91,875 % badanego personelu oraz 87,29% biorących udział w badaniu pacjentów wyraziło chęć
skorzystania z dodatkowych szkoleń z zakresu dietetyki,
Wnioski
1.Wiedza badanych respondentów była niewystarczająca. Mimo iż badani wykazali się dobrym stanem wiedzy
w zakresie konieczności stosowania ograniczeń w spożywaniu fosforanów i sposobu zażywania leków
zmniejszających pulę wchłanianego pierwiastka, to wykazali się niskim stanem wiedzy na temat zalecanych
w hiperfosfatemii wskazówek dietetycznych.
2.Wiedza badanych pielęgniarek znajduje odzwierciedlenie w wiedzy badanych pacjentów. Badani
w poszczególnych grupach reprezentowali podobny stan wiedzy.
3.Mimo iż badany personel wykazał wyższy odsetek poprawnych odpowiedzi to na uwagę zasługuje fakt iż
w kwestii spożywania jaj, doboru pieczywa i mięs pacjenci reprezentowali wyższy stan wiedzy niż badany
personel
4.Badani respondenci potwierdzili zasadność wprowadzania dodatkowych szkoleń z zakresu zagadnień
związanych z hiperfosfatemią. Istnieje zasadność doszkalania zarówno pacjentów jak i edukujący personel.
Opracowano na podstawie uzyskanych danych program edukacji pacjentów z hiperfosfatemia Prezentowana
praca zawiera istotne wskazówki dietetyczne opracowane specjalnie dla chorych dializowanych
Opracowała
Anna Janus