Międzypaństwowe umowy gospodarcze
Transkrypt
Międzypaństwowe umowy gospodarcze
Międzypaństwowe umowy gospodarcze piątek, 28 stycznia 2011 15:59 Podkreślono już, że zagraniczna polityka ekonomiczna każdego państwa jest realizowana częściowo za pomocą środków autonomicznych, a częściowo w drodze umów gospodarczych zawieranych z innymi państwami. Międzypaństwowe umowy gospodarcze mogą mieć charakter dwustronny lub wielostronny zależnie od liczby uczestniczących w nich krajów. Przez długi czas - praktycznie do II wojny światowej - wśród międzypaństwowych umów gospodarczych dominowały umowy dwustronne, zwane także bilateralnymi. Umowy wielostronne albo multilateralne, gdzie uczestniczy więcej niż dwa kraje, rozpowszechniły się na większą skalę dopiero po II wojnie światowej. Z punktu widzenia rodzaju spraw, które podejmują międzypaństwowe umowy gospodarcze, można wyróżnić umowy handlowe, umowy o współpracy gospodarczej, technicznej i kapita-łowej, umowy osiedleńcze, komunikacyjne, dotyczące m.in. komunikacji kolejowej, lotniczej, umowy morskie, umowy dotyczące rybołówstwa na wodach należących do strefy ekonomicznej innych krajów, umowy finansowe, a wśród nich umowy kredytowe i umowy płatnicze. Najstarszą formą międzypaństwowych umów gospodarczych są umowy handlowe. Początkowo przedmiotem ich była ochrona osoby kupca, okrętu i ładunku. W miarę rozwoju masowej wymiany handlowej w kapitalizmie punkt zainteresowań umów handlowych przeniósł się na zapewnienie możliwie najlepszych warunków dostępu do rynków zbytu dla eksportu oraz dla rozwijania działalności gospodarczej na terytorium innych krajów przez kapitał danego kraju. Do najważniejszych rodzajów umów handlowych należą traktaty handlowe, konwencje handlowe, układy handlowe, porozumienia handlowe i protokoły handlowe. Najbardziej uroczystą, tradycyjną formą dwustronnych umów handlowych s;| traktaty handlowe. Traktat handlowy jest wieloletnią umową regulującą całokształt stosunków handlowych, a szerzej, stosunków gospodarczych między dwoma państwami. Kwestie wymiany handlowe| regulowane są w traktacie handlowym zazwyczaj przez wzajemne przyznanie sobie przez układające się kraje Klauzuli Największego Uprzywilejowania (KNU). Gwarantuje ona układającym się krajom traktowanie ich towarów na terenie drugiego kraju pod względem obciążeń celnych na stopie kraju najbardziej uprzywilejowanego, a więc zapewnia równość traktowania pod względem obciążeń celnych. W traktatach handlowych umieszcza się także rozdziały dotyczące traktowania osób fizycznych i prawnych (tj. zwłaszcza przedsiębiorstw) podejmujących działalność gospodarczą na terytorium drugiego kraju. 1/4 Międzypaństwowe umowy gospodarcze piątek, 28 stycznia 2011 15:59 Zapewnia się w tym przypadku najczęściej tzw. Klauzulę Narodową (oznaczającą traktowanie osób i przedsiębiorstw państwa zawierającego traktat tak jak własnych obywateli i jak własne przedsiębiorstwa). Traktaty handlowe zawierają również klauzule zabezpieczające inwestycje kapitałowe jednego kraju na terytorium drugiego, a także zapewniające ochronę tzw. własności intelektualnej, tj. praw autorskich do dzieł i wynalazków obywateli drugiego kraju. Klauzule osiedleńcze traktatów dotyczą warunków osiedlania się osób jednego kraju na terytorium drugiego. Zwykle sprawy te regu-lowane są wg Klauzuli Narodowej. Z tego typu zobowiązań wyłą-czone są zwykle sprawy związane z traktowaniem emigrantów, które, jeśli są podejmowane, regulowane są zazwyczaj osobnymi umowami. W traktatach handlowych mogą być umieszczone rozdziały dotyczące kwestii komunikacyjnych, w tym klauzule morskie dotyczące traktowania statków jednej strony w portach drugiej strony. Stosuje się tu zwykle Klauzulę Narodową, uzupełnianą czasem Klauzulą Najwyższego Uprzywilejowania, jeśli statki innych państw traktowane są lepiej. Spod tych zasad wyłączone są zazwyczaj żegluga przybrzeżna i rybołówstwo. Sprawy rybołówstwa na wodach danego kraju regulują zwykle osobne umowy. W części końcowej traktatów handlowych zawarta jest zwykle tzw. Klauzula Ucieczki, pozwalająca na uchylenie się lub zawie-szenie wykonania na pewien czas przyjętych zobowiązań w przypadku, gdyby zaszły nieprzewidziane okoliczności i wykonanie zobowiązań narażałoby kraj na duże straty. W końcowej części traktatu określony jest okres, na jaki został on zawarty oraz procedura związana z ewentualnym wcześniejszym wypowiedzeniem traktatu przez jedną ze stron. Traktaty są zwykle umowami długo-terminowymi, tj. zawieranymi np. na okres 10 lub więcej lat, z możliwością przedłużenia na czas bezterminowy po upływie terminu obowiązywania traktatu. Wcześniejsze wypowiedzenie traktatu wymaga wypowiedzenia go, np. na pół roku przed zamierzonym terminem wycofania się jednej ze stron z traktatu. Konwencja handlowa może obejmować podobny zakres problemów międzyzawierającymi ją krajami, z tym, że jest formą mniej uroczystą niż traktat handlowy. Układ handlowy reguluje zwykle w sposób szczegółowy część zagadnień związanych z wymianą handlową między dwoma krajami. Układ handlowy może szczegółowo regulować wzajemne traktowanie pod względem celnym, może to być układ regulujący stosowanie ograniczeń ilościowych. W tym przypadku kraje o gospodarce rynkowej, ustalając listy kontyngentów importowych i eksportowych na towary przywożone lub wywożone z/lub do kraju, z którym zawiera się Układ Handlowy, do wysokości uzgodnionych kwot ilościowych lub wartościowych. Czasami w 2/4 Międzypaństwowe umowy gospodarcze piątek, 28 stycznia 2011 15:59 odniesieniu do niektórych pozycji towarowych układ może zawierać tzw. kontyngenty celne. Eksport w ramach kontyngentów może korzystać z cła preferencyjnego, natomiast eksport ponad uzgodniony kontyngent celny obciążany bywa znacznie wyższym cłem. Innym rodzajem umowy jest porozumienie handlowe regulujące zwykle węższą grupę szczegółowych problemów spornych. Podobny charakter ma protokół handlowy. Może on być także załącznikiem do ogólniejszej umowy lub zawierać uzupełnienia do umowy, np. do układu handlowego zawartego wcześniej. Protokół z rozmów może stanowić przygotowanie do właściwej umowy, tj. zawierać pisemne potwierdzenie zainteresowania stron zawarciem umowy oraz wstępne określenie stanowisk wyjściowych do dalszych rokowań. Traktaty, konwencje i układy handlowe wymagają do swojej ważności ratyfikowania ich przez parlamenty. Natomiast porozu-mienia i protokoły handlowe nie wymagają ratyfikacji. Mogą więc dotyczyć spraw mniej ważnych. Umowa wielostronna zawarta po II wojnie światowej w 1947 r. w sprawie redukcji ceł i ogólnej liberalizacji handlu, tj. Układ Ogólny o Taryfach i Handlu (GATT), umożliwiła znaczną liberalizację handlu światowego i określenie podstawowych „reguł gry" we wzajemnych stosunkach handlowych krajów członkowskich, aż do utworzenia w 1995 r. Światowej Organizacji Handlu - WTO (World Trade Organization). Światowa Organizacja Handlu jest już nie tylko wielostronną umową, ale formalną organizacją międzynarodową z władzami statutowymi: Komisją Ministerialną państw członkowskich, stanowiącą najwyższy organ WTO, Radą Generalną pełniącą funkcję Komisji między jej sesjami (zwoływanymi co najmniej co dwa lata), pełniącą rolę organu Rozstrzygania Sporów i organu Przeglądu Polityki Handlowej, oraz Sekretariatem, którym kieruje Dyrektor Generalny mianowany przez Komisję Ministerialną. Merytoryczny zakres działania Światowej Organizacji Handlu jest znacznie szerszy niż GATT-u. Zajmuje się ona nie tylko sprawami polityki handlowej dotyczącej handlu towarami, ale także międzynarodowym obrotem w zakresie usług oraz handlowymi aspektami Praw Własności Intelektualnej. Do działania w tych l rzęch sprawach powołane są w ramach WTO odpowiednie Rady. Światowa Organizacja Handlu zapewnia uczestniczącym krajom traktowanie na zasadzie Klauzuli Największego Uprzywilejowania, a ponadto stanowi - tak jak GATT - forum dla dalszych negocjacji i dalej idącej liberalizacji handlu, stopniowej, uzgodnionej redukcji ceł, zniesienia ograniczeń ilościowych, a w przypadku stosowania - do niedyskryminacyjnego ich 3/4 Międzypaństwowe umowy gospodarcze piątek, 28 stycznia 2011 15:59 charakteru. WTO zobowiązuje państwa członkowskie do wyeliminowania subwencji eksportowych oraz innych restrykcyjnych środków polityki handlowej taryfowych i pozataryfowych. Ogranicza m.in. możliwość stosowania porozumień o „uporządkowanym zbycie" i stosowanie „dobrowolnych ograniczeń eksportowych". Przewiduje jednak także możliwość zabezpieczania się krajów przed subwencjonowanym eksportem na ich rynek i przed dum-pingiem za pomocą dodatkowych „ceł wyrównawczych" i „ceł antydumpingowych". Równocześnie stara się zapobiegać nad-używaniu postępowań antysubwencyjnych i antydumpingowych, zmierzających do utrzymania lub zaostrzenia protekcjonizmu cel-nego. Określa w związku z tym zasady, jakim powinny odpowiadać postępowania antysubwencyjne i antydumpingowe. Obok samego stwierdzenia faktu subwencjonowania lub dumpingu, konieczne jest tak jak dotąd wykazanie, że subwencje i sprzedaż po cenach dumpingowych wywołują zakłócenia i powodują szkody na rynku kraju importującego. W tej mierze WTO dopuszcza zawieranie dwustronnych poro-zumień dla ograniczenia działań wywołujących zakłócenia na rynku kraju importera i przynoszących mu szkody. WTO służy również pomocą przy rozwiązywaniu spornych kwestii między krajami członkowskimi. Źródło: Wiesław Iskra (red.), Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Warszawa 2004. 4/4