Ks. Wincenty Senkus: lata trudu i nadziei w zakonie

ISSN 1 3 9 2 - 7 4 5 0
SOTER 2011.40(68)
Kęstutis ŹEMAITIS
Vytauto Didziojo universitetas
Ks. Wincenty Senkus: lata trudu i nadziei
w zakonie marianów
Straipsnyje nagrinejama senosios regulos marijoną vienuolijos (pagal aprangą vadintos „baltaisiais") paskutinio
generolo Vincento Senkaus asmenybe. Sio vienuolio vienas is svarbiausią bruoźą - viltis. Nors buvo vienintelis
vienuolis formaliai uźdarytame vienuolyne, jis nuolat dirbo ir tikejosi, kad net sunkiausiomis okupacijos sąlygomis
vienuolija nebus sunaikinta. Taip jvyko, kai pogrindźio sąlygomis ją slapta, tik su Apastalą Sosto leidimu atnaujino
kunigas Jurgis Matulaitis ir keli jo draugai. Vienuolijos veikla oficialiai civilines valdźios atkurta tik 1917 metais.
tte article describes the personality of the last Superior General of the White Marians Fr. Vincentas Senkus, called
this way because of their white habits. His main feature was hope. Being the only monk in the officially closed
Order, he kept living on a hope that even under the suppressing condition of occupation, somebody or something
may preserve the Order from decimation. And it happened that the Order was secretly renewed by Fr. Jurgis Matulaitis together with some of his friends with the approval of the Holy See. tte Order was officially restored by civil
authority in 1917.
Wstęp
Życie zakonne tak na Litwie, jak i w Polsce, czy w innych krajach miało duży wpływ na
świadomość religijną wierzących. Kościół zwłaszcza w czasach prześladowań pozostawał najbardziej zaufanym stróżem tożsamości i kultury narodowej. Zatem i klasztory
bywały najbardziej prześladowane. C e l e m tej pracy jest ukazanie osoby księdza Wincentego Senkusa i jego znaczenia dla prześladowanego Kościoła, a zwłaszcza dla gasnącego
zakonu marianów. Ksiądz Senkus pochodzi z tych samych okolic co bł. Jerzy Matulewicz,
z sąsiednich parafii.
Senkus był człowiekiem Kościoła, pobożny, wytrwały, dobry zakonnik, żyjący
nadzieją, nawet w sytuacjach po ludzku beznadziejnych. W pracy ukaże jak ks. Senkus
zachował ideę zakonu Marianów, przestrzegał jej nawet wtedy, gdy władze carskie formalnie zamknęły klasztor, a nawet doświadczył radości, gdy w tajemnicy do zgromadzenia
Marianów napłynęli nowi kandydaci i rozpoczęło ono swój nowy etap życia.
Droga powołania
Ostatni biały zakonnik, marianin i generał Zakonu Wincenty Senkus urodził się 6 października 1 8 4 0 w powiecie mariampolskim, gminie Szunskai, we wsi Aszmona. Wieś
nazwę swą wzięła od mieszkających tu gospodarzy Aszmonów. Wioska od zachodu, jakby
odgrodzona od wiatrów i burz osłonięta jest lasem szunskim, a od wschodu i południa
56
Kęstutis ZEMAITIS
opasana zakolami Szeszupy. Podróżny, chcący dostać się do najbliższego miasta Mariampola musi iść przez wioskę Szunskai, albo pieszo wybrać się przez las brzegiem Szeszupy.
Być może nie raz tą drogą z klasztoru mariampolskiego przechodził ks. Senkus odwiedzając dom rodzinny, i zapewne idąc przez Lugine, gdzie Szeszupa nagle zakręca czcigodny
zakonnik widział biegającego za zwierzętami domowymi najmłodszego syna Matulewiczów Jerzego. I dopiero po wielu latach, ci dwaj prawie sąsiedzi z rodzimej Suduwii spotkają się w zupełnie innych okolicznościach odradzając Zakon.
Wracając do Senkusa. Narodzone dziecko było ochrzczone w kościele rodzimej parafii Szunskai. Świadczą o tym dokumenty zachowane w Lietuvos valstybinis centrinis
archyvas 1 .
Pewną trudność w biografii ks. Senkusa stanowi jego nazwisko. W różnych źródłach historiograficznych jest podawane trojako: Senkus, Senkauskas, Senkowski. Doktor
Kazys Grinius, prezydent Republiki Litewskiej w 1926 r. Mieszkający w czasach zaboru
rosyjskiego w Mariampolu, w sąsiedztwie klasztoru mariańskiego ks. Senkusa przedstawia za pomocą dwóch nazwisk - Senkovskis (Senkus). Historyk Algimantas Katilius
w artykule „Wincenty Senkus - ostatni generał starych marianów" problem rozwiązuje
następująco: „Ostatni ze starych marianów to Senkus, a nie Senkauskas. To twierdzenie
uzasadnia fakt - wpis w księdze chrztów kościoła w Szunsku. We wpisie tym ojciec Wincentego jest zapisany wyraźnie jako - Mateusz Senkus (Mateus Senkus)" 2 . Wspomniany
Kazys Grinius w swojej książce starego zakonnika nazywa ciągle Senkusem. Zatem problem nazwiska można wyjaśnić tylko tym, że na początku XX w. wiele osób studiujących
zwłaszcza w polskich seminariach, a także zajmujących różne funkcje w strukturach kościelnych, często swoje nazwiska z różnych powodów zmieniało polonizując.
Nie znamy głębszych korzeni rodu ks. Senkusa. Archiwum jego rodzinnej parafii,
podobnie jak archiwa czy biblioteki tych okolic zostało całkowicie zniszczone w czasi
wojny i po niej. W 1858 r. mając zaledwie 15 lat Wincenty ukończył czteroklasową szkołę w Mariampolu i
wstąpił do Marianów, gdzie został przygotowany do
kapłaństwa. Egzaminy zdawał w Sejnach, a święcenia subdiakonatu 3 otrzymał od biskupa żmudzkiego
Macieja Wołączewskiego 4 . Zdając sobie sprawę z tego,
że miejscowe studium u marianów może być niewystarczające, za zgodą przełożonych wyjechał na studia
do Akademii Duchownej w Warszawie ( 1 8 6 2 - 1 8 6 6 ) ,
którą ukończył zdobywając dyplom 5 . Tamże doczekał
odpowiedniego do święceń wieku i w 1864 r. przyjął
święcenia kapłańskie. Kapłan, kandydat teologii, po
powrocie na Litwę jakiś czas pracował w Mariampolu,
a następnie powierzono mu sąsiednią parafię w Sosnowie. Tu W. Senkus pracował 6 lat.
Gdy władze carskie po powstaniu 1863 r. nie
pozwoliły w dni powszednie księdzu mieszkać w Sos1 foto. Ks. Wincenty Senkus
nowie, W. Senkus dojeżdża tam, posługuje parafianom
KS. WINCENTY SENKUS: LATA TRUDU I NADZIEI W ZAKONIE MARIANÓW
57
i nawet wśród takich trudnych warunków udaje mu się zorganizować przebudowę
kaplicy w kościół 6 . G. Ilgunas uważał iż: „Uzgodnił projekt nowego kościoła w Sosnowie
z powiatem mariampolskim i wysłał go do gubernatora suwalskiego. Od gubernatora
otrzymał odpowiedź, że projekt będzie uzgadniany negocjowany jeśli na początek robót
będzie zagwarantowanych 10 tysięcy rubli. Taką gwarancję dał pochodzący ze wsi Dzięciołówka sufragan warszawski bp Ruszkiewicz i proboszcz mariampolski, generał Marianów W. Senkus... Tenże sześć lat, do 1871 r. posługiwał w filii w Sosnowie..." 7 W całej tej
wypowiedzi jest mała nieścisłość. W. Senkus generałem został wybrany p osmierci ks.
Czesnasa. W Mariampolu z powodu zakazu przyjmowania nowych członków do Zakonu
zostali już tylko trzej ostatni: W. Senkus, J. Czesnas i Juraitis 8 . Senkus zostawił wtedy
Sosnowoi wszystkie swoje siły oddał parafii i klasztorowi w Mariampolu. Sosnowo, gdzie
W. Senkus pracował kilka lat, choć nie był proboszczem (parafia została tam utworzona
dopiero na początku XX w.) było dobrym doświadczeniem pracy pośród trudności.
Samotny generał
Ks. Wincenty Senkus w 1892 r. został ostatnim generałem białych Marianów. Po śmierci
ks. Czesnasa nie pozostaje już nikt kto mógłby rządzić klasztorem, a od 1908 roku pozostał już jedynym, ostatnim marianinem w formalnie zamkniętym przez administrację
carską klasztorze.
Taką politykę władz carskich Polska i Litwa odczuła od samego początku zaborów.
Zapał w niszczeniu klasztorów jeszcze bardziej wzmógł się po powstaniu 1863 r.
„27 października 1864 r. ukazem carskim, dotąd prowadzona jedynie w guberniach
zachodnich polityka została przeniesiona także na teren Królestwa Polskiego (w jego
skład wchodziła i litewska część diecezji sejneńskiej, w której były trzy klasztory mariańskie)" 9 - Regina Laukaityte podaje: a ta polityka - to zamykanie klasztorów albo wszechstronne utrudnianie im życia; R. Laukaityte trafnie zauważa, że nawet pozostawione
klasztory były izolowane od społeczeństwa, ograniczana ich autonomia, niszczona
prawna struktura zakonów, zakaz przyjmowania nowych członków itp. 10 Taką sytuację
w klasztorze pamiętał były wikay ks. Senkusa, ksiądz diecezji sejneńskiej, od 1926 r., przy
tworzeniu Litewskiej Prowincji Kościelnej, nominowany na biskupa ordynariusza diecezji telszańskiej ks. Justinas Staugaitis 11 : „Parafią mariampolską jeszcze rządzili starzy
marianie (ludzie nazywali ich „baltukais", bo nosili białe habity [baltas-lit.: biały przyp
tłum]). Zostało ich trzech: Senkauskas, Gylys ir Jurevićius 12 , wszyscy staruszkowie. Najmłodszy był Senkauskas (Senkus). On był przełożonym klasztoru (miał tytuł generała)
i sprawował obowiązki proboszcza. Parafia mariampolska liczył wtedy około 12 tysięcy
wiernych, dlatego trzech staruszków nie dawało rady tu pracować. Stąd już kilkanaście
lat kuria sejeńska przysyłała tu kapłanów diecezjalnych jako wikarych. Takim wikarym i
ja byłem." 13 Ten przysłany przez diecezję wikary po wielu latach przypomina jeszcze proboszcza Ojca Wincentego Senkusa: „Ojciec Generał (Senkus) był jednym ze znaczniejszych Marianów. Ukończył Akademię Duchowną w Warszawie i był nieźle oczytany. Był
bardzo porządnym i pokornym kapłanem. Nawet będąc staruszkiem codziennie po kilka
godzin spędzał w konfesjonale. Na ambonie również ks. Senkus był zawsze pierwszy.
58
Kęstutis ZEMAITIS
Sam przygotowywał wszystkie dzieci z wielkiej parafii do pierwszej spowiedzi I Komunii
Świętej. W różnych sprawach zwracali się do starego i dobrego ojczulka ludzie. Przyjmował i cierpliwie wysłuchiwał każdego, starał się też każdemu coś doradzić. Oprócz tych
zajęć, bardzo wiele czasu o. Senkus przeznaczał na modlitwę. Krótko mówiąc był kapłan e m przyjaznym, pracowitym i pobożnym. Miał wpływ nie tylko na mieszkańców okolicznych wiosek, ale także na mieszczan mariampolskich, których zawsze było nie mało.
Spotkałem go gdy był już 70 letnim staruszkiem. Gdy rozpoczął się ruch patriotyczny
Litwinów, nie mógł już go zrozumieć. Ks. Senkus stanął po stronie starego. W kościele
mariampolskim ile tylko mógł zachowywał język polski." 14
4A
2 foto. Klasztor marianów
Ale nawet były prezydent K. Grinius 1 5 , choć sam był człowiekiem poglądów lewicowych opisując echa ruchów rewolucyjnych w Rosji, przyznaje jednak, że choć uważał
V. Senkusa za „starego" to tenże jednak ugiął się litewskiej części wiernych i nabożeństwa
majowe śpiewał po litewsku, posługując czy Polakom czy Litwinom tak samo w ich ojczystym języku 1 6 . Wskazuje to, iż Senkus nie był uparty w swych poglądach i umiał rozeznać
sytuację, oraz czynił właściwe wnioski.
Drugi zarzut Grinusa wobec Senkusa jest następujący: czytał w kościele w czasie
nabożeństw list okólny administratora diecezji sejneńskiej prałata Antanavicziusa, skierowany przeciwko ruchowi rewolucyjnemu, nakazujący „rewolucjonistów wyłapywać
i przekazywać w ręce policji" 1 7 .
Ale czy nie była to raczej chęć nie denerwowania władzy, co do której miał jeszcze
nadzieję na otrzymanie oficjalnego pozwolenia na przyjęcie kandydatów i odnowienie
klasztoru? 18
Miłując swoje strony, Litwę, ks. Senkus być może częściej używał języka polskiego, pragnąc Litwę łączyć z katolicką Polską, obawiając się rusyfikacji Litwy i jej sprawosławnienia.
KS. WINCENTY SENKUS: LATA TRUDU I NADZIEI W ZAKONIE MARIANÓW
Nie można zatem uznawać ks. Senkusa za
człowieka „starych" poglądów, tym bardziej, że wraz z innymi księżmi rozdawał parafianom duże ilości książek w ten
sposób zachęcając parafian do czytania,
nauki i miłości do swojego języka, a także
do swojej ojczyzny 1 9 , wpierał w ten sposób zaczątki akcji katolickich na Litwie.
Jeden ze znaczniejszych historyków
litewskich, ks. Jan Totoraitis 2 0 , przyjaciel
bł. Jerzego Matulewicza i współpracownik w dziele odnawiana kongregacji, w
monografii
„Suduvos
Suvalkijos
isto-
rija", napisanej przed II wojną światową,
ks. Senkusa wspominał:
„Od 1871 r. pełnił funkcje prokuratora
klasztoru mariampolskiego... w 1893 r.
już tylko przez garstkę nielicznych pozostałych przy życiu został wybrany generałem i te obowiązki pełnił do śmierci.
Będąc wodzem niknącego Zakonu, jak
odważny żołnierz Chrystusa wypróbował
wszystkie możliwe sposoby by uchronić
kongregację od śmierci. Ani prośby, ani
protekcja
osób
wysoko
3 foto. W. Senkus został proboszczem parafii
mariampolskiej
postawionych
nic nie pomogły: władze rosyjskie nie pozwalały przyjmować kandydatów do klasztoru.
Pośród tych trosk wymarli wszyscy marianie i od 1898 r. został sam. Nie mając nadziei
na ziemni złożył swą nadzieję tylko w Bogu, modląc się do niego dniem i noca by nie
pozwolił umrzeć jego ukochanemu zakonowi." 21 Jak twierdzi historyk R. Laukaityte
takich legalnych prób odnowienia było wiele 2 2 :
„Bóg wysłuchał jego modlitw i jeszcze przed swoją śmiercią widział odradzającą się
i w tajemnicy odnawiającą się kongregację. Był dl wszystkich zwykły, miły, przez ludzi
kochany. W obowiązkach kapłańskich był bardzo gorliwy, był także bardzo elokwentny. Płonąc ogniem Bożej miłości głosił prawdy wiary, i tym zasłużył n dobrą pamięć
u wszystkich. Swoją wielką troską powiększył kościół w Mariampolu, dobudował dwie
wieże i po kaplicy po bokach kościoła, ozdobił go także w środku, całą swą duszę oddając
Bogu." 23
Tląca się nadzieja
„Gdy wszelka nadzieja na otrzymanie od władz pozwolenia na przyjęcie nowych kandydatów zgasła, niespodziewanie do ks. Senkusa przybył młody profesor petersburskiej
Akademii Duchownej i zaproponował, że wstąpi do wymierającego zakonu i odnowi
59
60
Kęstutis ZEMAITIS
go w tajemnicy, bez żadnych pozwoleń władz rosyjskich. Tym profesorem był ks. Jerzy
Matulewicz, późniejszy biskup wileński i arcybiskup. On znalazł nowych kandydatów,
napisał nowe konstytucje..." 24 Jednakże tak naprawdę dopiero po otrzymaniu uwierzytelnień od generała Senkusa i rekomendacji od pochodzącego z Sosnowa sufragana
warszawskiego bpa Ruszkiewicza w lipcu 1909 r. Matulewicz udał się do Rzymu. Tam
oddał także swoje pisma dotyczące odnowienia marianów. Bez wątpienia wiele pomogła
rekomendacja bpa Ruszkiewicza, który w tamtych czasach był opiekunem wielu tajnych
zgromadzeń zakonnych.
Tak droga była powzięta ponieważ okupacyjna władza carskiej Rosji za jeden ze
swoich celów obrała walkę z Kościołem katolickim. W tym celu dokonano niekanonicznych zmian w granicach diecezji, inicjowanych i przeprowadzonych przez władze
świeckie, zawłaszczano majątek kościelny, ograniczano działania biskupów i księży,
prześladowano seminaria, propagowano pijaństw, narzucano prawosławie. Władza
carska skierowała się również przeciwko zakonom, które uważała, nie tylko za ogniska
oporu przeciw reżimowi, ale i za centra propagandy ideologii „łacińskiej" i zachodniej.
Od powstania w 1831 do 1893 r. Na całej Litwie zamknięto 352 męskie i żeńskie klasztory. Do wielu klasztorów wprost zakazano przyjmowania nowych członków, czekając
wprost aż wymrą.
Nawet po zniesieniu zakazu używania druku łacińskiego na Litwie w 1904 r. I po
wydarzeniach rewolucyjnych z 1905 r., gdy władze pozwoliły trochę swobodniej działać klasztorom, takiego pozwolenia nie otrzymali marianie, których klasztor ostatecznie
zamknięto w 1904 r. a ks. Senkus został oficjalnie tylko proboszczem parafii mariampolskiej. Jak świadczą historyczne fakty: „Klasztor mariampolski został odnowiony dopiero
w 1917 r., gdy wszyscy staruszkowie już wymarli i na Litwie mało kto wiedział, iż z nimi
nie wymarł sam zakon marianów." 25
Ksiądz Jerzy Matulewicz aż do roku 1908 miał nadzieję na oficjalne odnowienie
marianów. Jednakże wg decyzji Dumy Państwowej Rosji, na mocy której pozwolono
odnowić życie zakonne i tworzyć nowe klasztory, za wiedzą ministerstwa i z własnymi
finansami, pozwolenie to nie obejmowało jednak klasztoru marianów w Mariampolu.
Gdy upadł projekt oficjalnego odnowienia marianów, księża J. Matulewicz, F. Buczys
i W. Senkus zaczęli dzieło tajnej odnowy marianów 26 . Taki plan nie był czymś nowym na
okupowanych ziemiach Polski czy Litwy. Jedynie na terenie diecezji litewskich (żmudzkiej, wileńskiej i sejneńskiej) jeszcze w 1897 r. działało 21 ukrytych klasztorów 27 .
W takich warunkach, bez nowicjatu, Jerzy Matulewicz złożył pierwsze śluby zakonne.
Miało to miejsce w 1909 r. w Warszawie. „W prywatnej kaplicy bpa Ruszkiewicza, w obecności Senkusa, Matulewicz złożył śluby zakonne. Buczys w tym czasie został przyjęty do
nowicjatu" 28 , - napisał biograf bł. abpa Jerzego Matulewicza ks. Stasys Yla. Tak w warunkach konspiracji rozpaliła się gasnąca nadzieja, której Wincenty Senkus nie stracił do
końca. Widział na swe oczy, jak jeszcze w warunkach okupacji reżimu władzy carskiej,
do zgromadzenia napływają nowi kandydaci. Senkus nie był ostatnim generałem wygasłego zakonu. Stał się ogniem odradzającego się zakonu, jakby od niewielkiego płomyka
rozpalił się nowy wielki ogień.
KS. WINCENTY SENKUS: LATA TRUDU I NADZIEI W ZAKONIE MARIANÓW
Wnioski
W X I X w. Tak Litwa jak i Polska, jako była Rzeczpospolita Obojga Narodów doświadczyła
prześladowań narodowych i religijnych. Obydwa narody musiały stoczyć walkę o śmierć
i życie aby zachować swoją narodową i katolicką tożsamość. W czasie okupacji carskiej
prześladowano katolików, zwłaszcza po powstaniach 1831 i 1863 r. władze cywilne skierowały swą agresywną politykę przeciw klasztorom. W diecezji sejneńskiej pozostał tylko
klasztor marianów, ale i tam wkrótce zmalała liczba członków, gdyż nie można było przyjmować kandydatów. Ostatecznie pozostał tylko ksiądz staruszek Wincenty Senkus pełniący obowiązki proboszcza parafii w formalnie zamkniętym klasztorze. Nie tracąc nadziei
staruszek czekał na cud, który dokonał się, gdy w tajemnicy za zgodą Stolicy Świętej młody
profesor Jerzy Matulewicz złożył pierwsze śluby nie odbywając nowicjatu. To wydarzyło
się w 1909 r. w prywatnej kaplicy bpa Ruszkiewicza. Ks. Jerzy Matulewicz w obecności
Senkusa złożył pierwsze śluby, a profesor Franciszek Buczys został w tym czasie przyjęty
do nowicjatu. Zakon odżył nowymi siłami, spełniła się nadzieja ks. Wincentego Senkusa.
PRZYPISY
LVCA. F. 1674. Ap. 9. B. 96. P. 2. Pradeta 1858. Baigta 1910.
2
Vincas Senkus - paskutinis senąją marijoną generolas II Tevynes sargas. Vilnius. 1997. Nr. 1 (95).
P. 70.
Zemaicią vyskupo Motiejaus Valanciaus liudijimas del V. Senkaus źemesniąją sventimą ir subdiakonato II LVCA. F. 1674. Ap. 9. B. 96. P. 4.
4
Motiejus Valancius (1801 02 16 Nasrenuose, Salantą parapijoje - 1875 05 17/29 Kaune) - Zemaicią
vyskupas (nuo 1850 02 24), rasytojas, kovotojas uź blaivybę ir Kataliką Baźnycios teises carines
okupacijos metais (Lietuvią enciklopedija. T. X X X I I . P. 5 2 3 - 5 3 1 ) .
LVCA. F. 1674. Ap. 9. B. 96. P. 4.
6
Ilgunas G. Sasnava: krastas ir źmones. Marijampole: Piko valanda. 2005. P. 247.
7
Ten pat. P. 262.
Ten pat.
Laukaityte R. Lietuvos vienuolijos: XX a. istorijos bruoźai. Vilnius: Lietuvos istorijos institutas.
1997. P. 19.
10
Ten pat.
Staugaitis Justinas ( 1 8 6 6 - 1 9 4 3 ) . Gime Sakią apskrityje, Naumiescio parapijoje (nuo 1917 m.
Zvirgźdaicią parapija). Baigęs Seiną kunigą seminariją, 1890 m. birźelio 24 d. jsventinamas kunigu.
Vyskupu konsekruotas 1926 m. balandźio 25 d. Telsią vyskupas (Musą svyturiai / red. L. Rimkeviciute. Vilnius. 1992. P. 276).
12
J. Staugaitis kun. Juraitj pristato sulenkinta pavarde Jurevicius (aut. pastaba).
13
Staugaitis J. Mano prisiminimai. Vilnius: Kataliką akademija. 1999. P. 177.
14
Ten pat. P. 1 7 7 - 1 7 8 .
15
Kazys Grinius ( 1 8 6 6 - 1 9 5 0 ) - Lietuvos Respublikos prezidentas nuo 1926 m. balandźio 7 d. iki
1926 m. gruodźio 17 d. (aut. pastaba).
16
Grinius K. Atsiminimai ir mintys. Marijampole: Piko valanda. 2006. P. 1 2 0 - 1 2 1 .
17
Ten pat. P. 121.
18
Katilius A. Vincas Senkus - paskutinysis senąją marijoną generolas II Tevynes sargas. Vilnius.
1997. Nr. 1 (95). P. 3 4 - 3 5 .
61
62
Kęstutis ZEMAITIS
9
20
Totoraitis J. Suduvos Suvalkijos istorija. Marijampole: Piko valanda. P. 472.
Jonas Totoraitis MIC ( 1 8 7 2 - 1 9 4 1 ) - gime Sakią apskrityje, GriskabUdźio parapijoje. 1895 m.
gruodźio 25 d. vyskupas Kazimieras Ruskys jj jsventino kunigu. Dirbo pastoracinj darbą. Studijavo Friburo universitete istoriją. Vel dirbo parapijose, taip pat uźsieme moksliniu darbu. Kartu
su kun. P. BUciu ir kun. J. Matulaiciu jstojo j atnaujintą marijoną vienuolyną. Universitete dirbo
profesoriumi. Paskelbe daugelj mokslo darbą. Profesionalus istorikas. Mire 1941 m. birźelio 21 d.
Palaidotas Marijampoleje (MUsą svyturiai. Ten pat. P. 297).
21
Totoraitis. Ten pat. P. 4 7 3 - 4 7 4 .
22
Laukaityte. Ten pat. P. 3 2 - 3 7 .
23
Totoraitis. Ten pat. P. 474.
24
Ten pat. P. 474.
25
Laukaityte. Ten pat. P. 35.
26
Ten pat. P. 14.
27
Ten pat. P. 46.
28
Yla S. Jurgis Matulaitis. Kaunas: Svc. Mergeles Marijos Nekaltojo Prasidejimo vargdienią seserą
vienuolija. 2007. P. 47.
BIBLIOGRAFIA
1.
Grinius K. Atsiminimai ir mintys. Marijampole: Piko valanda. 2006.
2.
Ilgunas G. Sasnava: krastas ir źmones. Marijampole: Piko valanda. 2005.
3.
Yla S. Jurgis Matulaitis. Kaunas: Svc. Mergeles Marijos Nekaltojo Prasidejimo vargdienią seserą
vienuolija. 2007.
4.
Katilius A. Vincas Senkus - paskutinis senąją marijoną generolas II Tevynes sargas. Vilnius. 1997.
Nr. 1 (95).
5.
Laukaityte R. Lietuvos vienuolijos: XX a. istorijos bruoźai. Vilnius: Lietuvos istorijos institutas.
1997.
6.
LVCA. F. 1674. Ap. 9. B. 96. Kun. V. Senkaus była. Pradeta 1858. Baigta 1910.
7.
Musą svyturiai / red. L. Rimkeviciute. Marijampole. 1992.
8.
Staugaitis J. Mano prisiminimai. Vilnius: Kataliką akademija. 1999.
9.
Totoraitis J. SUduvos Suvalkijos istorija. Marijampole: Piko valanda. 2003.
Gauta: 2011 08 16
Parengta spaudai: 2011 11 11
Kęstutis ZEMAITIS
REV. VINCENTAS SENKUS IN MARIAN MONASTERY: YEARS OF WORK AND HOPE
S u m m a ry
Religious orders of Catholic Church always had and still have great influence on the religious life oflay people, and especially in the times of persecution they survived as the sources of national identity and cultural
life. ^ e r e f o r e , they often underwent different repressions of anti-democratic regimes.
Nowadays it is difficult to find family roots of Fr. Senkus. ^e archives of his native Sunskai parish as
well as the most archives and libraries of the region had been decimated during the war and post-war period. It is known that the last Superior General of the White Marians was born on the 6 th of October, 1840 in
Marijampole county, Sunskai eldership. At the age of 15 he finished primary school in Marijampole, and in
1858 he joined the Marian Order in the same town and started his studies of the priesthood. He passed his
KS. WINCENTY SENKUS: LATA TRUDU I NADZIEI W ZAKONIE MARIANÓW
63
exams in Seinai and was ordained as a subdeacon by the famous Samogitian bishop Motiejus Valancius. Later
he studied at the Christian ^eological Academy in Warsaw (1862-1866) and got a diploma. ^ e r e he had to
wait for the appropriate age to be ordained as a priest and in 1864 he became one.
As a priest with a degree in theology, he got back to Lithuania and worked in Marijampole for some time.
Later he was sent to the neighbouring parish of Sasnava, where he built a church. During the years of tsarist
occupation, when the Catholic Church was persecuted, Fr. Senkus became the Superior General of the White
Marians in 1892.
Fr. Vincent Senkus remained in a formally closed monastery as a parish priest. Living on the hope of God,
the old Superior General believed in a miracle which happened, when in underground conditions, a young
priest, professor of St. Petersburg Spiritual academy Jurgis Matulaitis with the permission of the Holy See
made his first monastic vows. It happened in 1909 in Warsaw, in a private chapel of Lithuanian bishop Ruskys.
Fr. Jurgis Matulaitis, under the assistance of Fr. Senkus, made his perpetual vows, and prof. Fr. Petras Bucys
started his novitiate. In such way the Order was restored.
^e secret restoration of the Order was chosen because the tsarist Russian authority made fighting with
Catholic Church one of its most important goals. As the consequence of this fight, dioceses were reorganised
in a non-canonical way under the assistance of civil authorities, there was expropriation of Church's property,
restrictions of bishops' and priests' powers, persecution of seminarians, promotion of alcoholism, propagation of Orthodoxy, suppression of Lithuanian press, closing of monasteries. Nevertheless the Order revived
with new power, and the hope of Fr. Senkus was fulfilled, and at the end of his life he saw the new beginning
of Marian Order.
However, Fr. Senkus, though he loved Lithuania, used Polish language in liturgy, having the intention to
join Lithuania with Catholic Poland in order to avoid russification of Lithuania and the influence of Orthodoxy. So we cannot blame Fr. Senkus for his old viewpoint, but together with other priests he delivered Lithuanian books for his parishioners paying big sums of money, encouraging people to read, educate themselves, to
love their language and their country; he also supported Catholic Action movement in Lithuania. Fr. Senkus
was substituted by a new Superior General Jurgis Matulaitis, later archbishop of Vilnius, Pope Pius XI's apostolic visitator to Lithuania, who was beatified by Pope John Paul II.
Translated by Marija
Krunkaityte
Kęstutis ZEMAITIS
KUN. VINCENTAS SENKUS: DARBO IR VILTIES METAI MARIJONy VIENUOLYNE
S a n t r a u k a
Vienuolinis gyvenimas tiek Lietuvoje, tiek Lenkijoje ar kituose katalikiskuose krastuose turejo ir tebeturi didelę jtaką tikinciąją religiniam sąmoningumui. Baźnycia buvo, ypac persekiojimo laikais, patikimiausias tautinio identiteto ir tautines kulturos issaugojimo veiksnys. Tad vienuolynai ir budavo labiausiai persekiojami.
Sio straipsnio tikslas - atskleisti kunigo Vincento Senkaus asmenybę, jo reiksmę persekiojamai Kataliką
Baźnyciai, o ypac gęstanciam marijoną vienuolynui. Kunigas Senkus kilęs is to paties krasto kaip ir palaimintasis Jurgis Matulaitis, tik ją teviskes gretimose parapijose.
Kunigas V. Senkus 1892 metais tampa paskutiniu baltąją marijoną generolu. Mirus kun. J. Cesnai nebebuvo kam vadovauti vienuolynui, o nuo 1908 metą V. Senkus liko vienintelis vienuolis Marijampoleje caro
administracijos formaliai uźdarytame vienuolyne.
Tokią carines valdźios politiką vienuolynai Lenkijoje ir Lietuvoje patyre nuo pat okupacijos pradźios.
Vienuoliją naikinimo jkarstis dar labiau sustiprejo po 1863 metą sukilimo.
V. Senkus buvo Baźnycios źmogus, pamaldus, uolus, geras vienuolis, nepraradęs vilties net beveik beviltiskose situacijose. Straipsnyje atskleista, kaip kunigas V. Senkus issaugojo marijoną vienuolijos ideją, pats uoliai
laikesi vienuolinio pasaukimo net tada, kai vienuolynas formaliai caro valdźios buvo uźdarytas. V. Senkus dar
sulauke laiko, kai beveik neturint vilties marijoną vienuolija, kad ir pogrindźio sąlygomis, pradejo naują savo
gyvavimo etapą.
64
Kęstutis ZEMAITIS
PAGRINDINIAI ŻODŻIAI: marijoną vienuolija, viltis, atnaujinimas.
KEY WORDS: Marian monastery, hope, renewal.
Kęstutis ZEMAITIS - kanauninkas, teologijos daktaras, Kataliką teologijos fakulteto Vytauto Didźiojo
universitete profesorius. Tyrimą sritis: Lietuvos Kataliką Baźnycios socialine veikla 1918-1940 metais.
El. pastas [email protected].
Kęstutis ZEMAITIS - canon, doctor of theology, professor at the Faculty of Catholic tteology at Vytautas
Magnus University. Field of research: social activity of Lithuanian Catholic Church in 1918-1940.
E-mail: [email protected].