¢ бд £ еб ¦ § ¨ ¦ ¡ £ ¦ ¨ § § © ¨ бз ¡ £ ¨ © бб ¦ ¡ © ¦ ¡ ¡ ¦ £ ¡ © £ ¦ ¦ ¡

Resume
Od 2004r. Instytut Studiów Strategicznych prowadzi program „INDEX Pamięci Polaków
Zamordowanych i Represjonowanych przez Hitlerowców za Pomoc Żydom”. Z inicjatyw
uruchomienia Programu INDEX wyst pi o rodowisko zwi zane z krakowskim Instytutem Studiów
Strategicznych, który obj tak e patronat organizacyjny. Instytut Studiów Strategicznych jest
instytucj
o ugruntowanej renomie, której podstawowym zadaniem jest inicjowanie
interdyscyplinarnych bada , skupiaj cych si
na najwa niejszych problemach Polski
i wspó czesnego wiata. Program INDEX jest kolejnym programem badawczym, obok ju
istniej cych: Polska w Unii Europejskiej, Polska Polityka Wschodnia, Nowy Kształt Bezpieczeństwa
Euro-Atlantyckiego. Program INDEX jest realizowany we współpracy z Instytutem Yad Vashem ,
Instytutem Pami ci Narodowej, Pa stwowym Muzeum Auschwitz – Birkenau oraz Naczeln
Dyrekcj Archiwów Pa stwowych.
Głównym celem programu jest rzetelne i wiarygodne historycznie zbadanie skali nazistowskich
represji wobec Polaków udzielaj cych pomocy ydom w trakcie okupacji i upami tnienie osób
pomordowanych.
Polska by a pa stwem, gdzie obowi zywa a kara mierci za pomoc udzielan ukrywaj cym si
ydom (rozporz dzenie gubernatora Hansa Franka z 15 pa dziernika 1941). Mordowane by y ca e
rodziny, a czasem tak e s siedzi. Mimo tego tysi ce Polaków pomaga o ukrywa si
ydom,
a Holocaust na terenie okupowanej Polski prze y o – wed ug ró nych szacunków - od 50 do 300 tys.
spo ród oko o 3,5 miliona ydów mieszkaj cych na terenach Polski przed wojn . Lista
„Sprawiedliwych W ród Narodów wiata” przygotowana przez Instytut Yad Vashem zawiera
nazwiska osób, które z nara eniem ycia pomaga y ydom – spo ród 20 757 upami tnionych
na niej, 5874 osoby to Polacy.
Jednocze nie nigdy dotychczas nie podj te zosta y rzetelne i ca o ciowe badania dotycz ce liczby
Polaków pomordowanych za pomoc ydom. Jeden z najwybitniejszych badaczy Holocaustu, prof.
Martin Gilbert, z Uniwersytetu w Oxfordzie, autor ksi ki Holocaust: The Jewish Tragedy twierdzi,
e liczba ta mo e si ga kilkudziesi ciu tysi cy osób. Jednak szacunki takie nigdy nie zosta y
zweryfikowane. I intencj inicjatorów programu jest w a nie naukowe udokumentowanie
i zweryfikowanie tej liczby. Program INDEX nie jest przedsi wzi ciem politycznym, narodowym,
czy religijnym, ma on s u y zbadaniu prawdy o Polakach pomordowanych lub w inny sposób
represjonowanych za pomoc ydom
W ramach programu finansowane b d badania (stypendia) w archiwach polskich i zagranicznych
maj ce na celu weryfikacj i udokumentowanie przypadków mordowania Polaków za pomoc
ukrywaj cym si ydom. Praca zespo ów badawczych b dzie nadzorowana przez uznane autorytety
naukowe.
Najwa niejszym celem programu jest upami tnienie osób pomordowanych poprzez:
−
−
−
−
−
wydanie Ksi gi Pomordowanych za Pomoc ydom,
stworzenie Muzeum – Archiwum po wieconego zamordowanym,
ufundowanie pomnika upami tniaj cego zamordowanych,
przygotowanie filmu dokumentalnego,
fundowanie, przy udziale spo eczno ci lokalnych, tablic upami tniaj cych poszczególne
przypadki
Wa nym celem programu jest tak e edukacja i informacja publiczna. Zamiarem Instytutu Studiów
Strategicznych jest przekazywanie rzetelnej wiedzy naukowej w tym obszarze szerokim kr gom
społecznym. Dlatego program zakłada takie działania jak opracowanie materiałów metodycznych
i organizacja seminariów dla nauczycieli oraz organizacja warsztatów i konferencji dla studentów
i dziennikarzy. Program przewiduje równie dzia ania skierowane do m odzie y zach caj ce
do aktywnego w czenia si w upami tnianie w spo eczno ciach lokalnych osób pomordowanych.
W oczywisty sposób program ma realizowa cele spo eczne takie jak prezentowanie wzorów
zachowa , przybli anie wspólnej polsko- ydowskiej historii i kultury oraz budowanie
spo ecze stwa obywatelskiego poprzez animowanie aktywno ci spo eczno ci lokalnych.
Radę Programową Programu INDEX tworzą:
•
•
•
•
•
prof. W adys aw Bartoszewski (Przewodnicz cy), Przewodnicz cy Rady Ochrony Pami ci Walk
i M cze stwa
prof. Israel Gutman, Główny Historyk Instytutu Yad Vashem
dr hab. Janusz Kurtyka, Prezes Instytutu Pami ci Narodowej
prof. Daria Na cz, Naczelny Dyrektor Archiwów Pa stwowych
dr Piotr Setkiewicz, Kierownik Archiwum Pa stwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau
Komitet Sterujący Programu INDEX tworzą:
•
•
•
Anna Szyma ska-Klich, dyrektor Instytutu Studiów Strategicznych
Aleksander Galos, partner w kancelarii Hogan&Hartson
Zdzisław Jurkowski, dyrektor Wydawnictwa “Platan”