Konferencja „Czy laboratoria komercyjne tworzą wartość dodaną w

Konferencja „Czy laboratoria komercyjne tworzą wartość dodaną w opiece zdrowotnej”
Wpisany przez Marlena Szalata
Czwartek, 31 Marzec 2011 18:24 - Zmieniony Czwartek, 31 Marzec 2011 18:31
Moderator prof. J. Nastalski, uczestnicy dyskusji: dr Jakub Swadźba (Diagnostyka), dr
Tomasz Anyszek, dr hab. Beata Jakubowska-Solarska, dr Andrzej Marszałek, dr Jerzy
Mahorowski (Laboratoria Senevo), mgr inż. Józef Jakubiec (IPDDL-EDMA)
Wprowadzenie
Laboratoria komercyjne obecnie stanowią istotną część laboratoriów diagnostycznych w
Polsce. Zakres ich działania obejmuje przede wszystkim podstawowe badania z zakresu
analityki lekarskiej oraz badania biochemiczne i immunochemiczne, ale w ostatnich latach
również poszerza się na badania mikrobiologiczne, immunologiczne badania dobrostanu płodu,
badania genetyczne i cytologię. Pojawienie się prywatnych podmiotów komercyjnych w
obszarze laboratoryjnej diagnostyki medycznej, dotąd niemal wyłącznie związanej z
publicznymi zakładami opieki medycznej, spowodowało poruszenie i emocjonalne reakcje w
środowisku pracowników diagnostyki laboratoryjnej, którzy odbierają rozwój laboratoriów
komercyjnych jako zagrożenie dla stabilności ich miejsc pracy oraz jako zagrożenie dla
respektowania zasad dobrej praktyki w laboratoriach gdzie konieczność wypracowania zysku
może skłaniać do upraszczania procedur i ograniczania kontroli jakości. Zatem rozwój
laboratoriów komercyjnych rodzi wiele pytań, zarówno do dotyczących zasad działania tych
laboratoriów na rynku usług medycznych, jak i praktyki lokalnej, a więc dotyczących działania
tych podmiotów na polskim rynku w warunkach w jakich funkcjonuje cała polska opieka
zdrowotna.
Zamierzeniem dyskusji było postawienie kilku pytań dotyczących funkcjonowania
laboratoriów komercyjnych, grupie przedstawicieli tego sektora medycyny laboratoryjnej. Na
zaproszenie do udziału w dyskusji odpowiedziały dwie duże organizacje zajmujące się
diagnostyką
in vitro: Laboratoria Synevo i Diagnostyka. Obydwa podmioty w pewnym
1/4
Konferencja „Czy laboratoria komercyjne tworzą wartość dodaną w opiece zdrowotnej”
Wpisany przez Marlena Szalata
Czwartek, 31 Marzec 2011 18:24 - Zmieniony Czwartek, 31 Marzec 2011 18:31
stopniu różnią się specyfiką, w różnych proporcjach obejmując swymi usługami rozproszone
gabinety lekarskie, badania kliniczne, szpitale i duże organizacje opieki zdrowotnej. Te różnice
rzutujące na tworzenie informacji medycznej w systemie laboratorium komercyjnego powinny
poszerzyć obszar zagadnień poruszonych w dyskusji.
Dyskutując na temat tworzenia wartości dodanej w opiece zdrowotnej warto na początku
przypomnieć, że opieka zdrowotna stała się jednym z najważniejszych działów gospodarki
narodowej we wszystkich krajach wysoko rozwiniętych. W wielu krajach jak w USA, Niemczech
czy Francji koszty opieki zdrowotnej wynoszą od 8% do 4% dochodu narodowego brutto. W
przeciwieństwie do innych działów gospodarki rynkowej, których udział w gospodarce
narodowej regulowany jest przez popyt, opieka zdrowotna cechuje się nieograniczonym
popytem, natomiast postępujący wzrost wydatków na opiekę medyczną per capita po
przekroczeniu pewnego krytycznego poziomu nie przekłada się na dalsze przedłużenie życia
ani też na polepszenie komfortu życia chorych. Wielu ekonomistów uważa zatem, że
wprowadzenie mechanizmów rynkowych jest jedną z dróg do racjonalizacji i lepszego
wykorzystania środków alokowanych w opiekę medyczną. Powstaje jednak pytanie czy osoby i
firmy podejmujące w opiece medycznej działania dla zysku i na własne ryzyko, mogą pogodzić
filozofię biznesu z misją jaką pełni system opieki zdrowotnej?
Problem ten jest szczególnie widoczny w obszarze działania medycyny laboratoryjnej i
diagnostyki medycznej
in vitro, która poprzez swój pośredni tylko związek z pracą z
pacjentem ma wiele cech odrębnej usługi. W tym miejscu jawią się liczne pytania, których
wybór przedstawiono poniżej:
1. Jak mają się do siebie zysk a
jakość – ryzyko błędu i trudność korekcji w warunkach oddalenia wykonawcy badania od
zleceniodawcy (lekarza)?
2.
Jaką korzyść dla systemu wnosi marketing badań laboratoryjnych? Jakie jest ryzyko
wykonywania badań zbędnych oraz badań o niepotwierdzonej wartości klinicznej (hsCRP,
cystatyna C, ADMA, homocysteina itp.)?
3. Jak w warunkach zlecenia wykonywania badań w laboratorium komercyjnym rozwiązuje się
problem konsultacji laboratoryjno-klinicznej. Do kogo należy obowiązek konsultacji? Kto ma
rozstrzygać spory na linii lekarz-laboratorium i kto decyduje o powtarzaniu badań?
4. Jak na jakość świadczenia wpływają ograniczenia wykonywania badań wynikające z
proefektywnościowej organizacji pracy w laboratoriach komercyjnych (np. immunochemia tylko
w niektóre dni tygodnia).
5. Jakie są perspektywy rozwoju zawodowego pracowników laboratoriów komercyjnych? Czy w
laboratoriach komercyjnych małych i sieciowych, gdzie praca oparta jest na działaniach
techników sprawowany jest właściwy nadzór fachowy?
Aby udzielić odpowiedzi na postawione pytania należy najpierw zdefiniować z podmioty
komercyjne z jakimi mamy do czynienia. Czy są to profesjonalne organizacje laboratoriów czy
2/4
Konferencja „Czy laboratoria komercyjne tworzą wartość dodaną w opiece zdrowotnej”
Wpisany przez Marlena Szalata
Czwartek, 31 Marzec 2011 18:24 - Zmieniony Czwartek, 31 Marzec 2011 18:31
małe niezależne jednostkowe laboratoria. Oczywiście podmioty działające na zasadzie spółek
prawa handlowego muszą dożyć do maksymalizacji efektów i generacji zysków, ponieważ jest
to niezbędne do przetrwania w warunkach konkurencji rynkowej. Jednak konkurencja wymusza
konieczność oferowania użytkownikom (klientom) więcej niż inni. Wartość dodana w
działalności laboratoriów komercyjnych zwykle polega na realizacji potrzeb klienta w zakresie
szerszym niż inni dostawcy usługi. Może to być np. dostęp do rzadkich badań, lub do
najnowszych technologii analitycznych, gwarantujących szybszy wynik i jego wyższą jakość.
Stosunek zysku do jakości badań w prawidłowo zarządzanym laboratorium nie przekłada
się wprost na ograniczanie lub upraszczanie procedur. Pomimo panującej obecnie obsesji
obniżania kosztów badań, laboratoria komercyjne starają się w swojej ofercie kłaść nacisk
raczej na inne korzyści jakimi dysponuje ich organizacja. Na przykład wśród laboratoriów
komercyjnych jest znacznie więcej laboratoriów posiadających certyfikaty jakości ISO 15175 i
17125 niż w laboratoriach działających w podmiotach publicznych. Niską cenę można osiągnąć
poprzez koncentrację badań i właściwą organizację pracy, która jest tym łatwiejsza im większa
jest skala organizacji. Efekt skali poprawia też dostęp do wielu rzadkich badań, umożliwia
stosowanie zaawansowanych systemów informatycznych, które prezentują ostateczny wynik
wprost u odbiorcy. Wyniki w sieci laboratoriów są wzajemnie zharmonizowane i lepiej
porównywalne po między laboratoriami od wyników produkowanych przez laboratoria działające
odrębnie. Organizacja, jaką jest sieć laboratoriów nie może ryzykować działań prowadzących
do obniżenia jakości ponieważ konsekwencją błędów działania w jednym laboratorium jest
obniżenie pozycji rynkowej całej sieci.
Marketing badań laboratoryjnych wynika z nowych możliwości, jakimi dysponują laboratoria,
ale przede wszystkim z nowych osiągnięć nauki. Tak jak np. rozwinięcia nowych generacji
oznaczeń troponin sercowych, lepiej i szybciej opisujących stan pacjenta z zawałem. Jest
rzeczą naturalną, że pewne testy z czasem okazują się mało skuteczne w diagnostyce, ale
zwykle zapotrzebowanie na nowe badania wynika z publikowanych wyników badań klinicznych,
które stymulują zapotrzebowanie na nowe testy. Czas pokaże jaka wartość dodana w
diagnostyce wiąże się z wykonywaniem hsCRP, ADMA czy homocysteiny.
Konsultacja laboratoryjno-kliniczna nie może obywać się bez znajomości stanu pacjenta i z
poziomu laboratorium nie da się konsultować wyników, poza weryfikacją analitycznej
poprawności badania. W gruncie rzeczy jest to sprawa lekarzy czy szpitala, który powinien
posiadać specjalistę od komentowania badań laboratoryjnych, tak jak się to dzieje w szpitalach
amerykańskich, gdzie funkcję tą pełnią „patolodzy kliniczni. Brak takich rozwiązań w Polsce
zatem ma zatem raczej charakter systemowy związany z organizacją opieki medycznej a nie z
formą własności laboratorium.
3/4
Konferencja „Czy laboratoria komercyjne tworzą wartość dodaną w opiece zdrowotnej”
Wpisany przez Marlena Szalata
Czwartek, 31 Marzec 2011 18:24 - Zmieniony Czwartek, 31 Marzec 2011 18:31
Sytuacja pracowników laboratoriów komercyjnych, zdaniem dyskutantów, z pewnością nie
jest gorsza niż sytuacja pracowników laboratoriów podmiotów publicznych. W laboratoriach
prowadzone są obowiązkowe programy szkoleń. Ponadto wielu pracowników uczestniczy w
konferencjach i szkoleniach zewnętrznych. Dzieje się tak pomimo, że warunki konkurencji są
bardzo trudne i dodatkowe koszta związane ze szkoleniami niewątpliwie znaczą w budżetach
organizacji. Znów można dopatrywać się różnic w sytuacji małych indywidualnych laboratoriów i
dużych sieciowych. W normalnie rozwijającej się sieci laboratoriów rozwój kadry fachowej dla
niezbędny jest pokrycia potrzeb rozwoju własnej organizacji. Prawdopodobnie nie ma żadnych
przesłanek do twierdzenia, że pracownicy laboratoriów komercyjnych mają
gorsze warunki
szkolenia lub robienia specjalizacji niż pracownicy podmiotów publicznych.
Na zakończenie konferencji osoby zabierające głos z sali podnosiły problem laboratoriów
dopuszczających się nieuczciwych praktyk, takich jak podawanie wyników z łączonych próbek,
lub fingowanie wyników, np. badania morfologii krwi. W efekcie laboratoria takie oferują swoje
usługi po „niewiarygodnie” niskich cenach. Jednak zdaniem dyskutantów takie praktyki nie
mogą zdarzyć się w certyfikowanych laboratoriach sieciowych posiadających procedury
zapewnienia jakości. Co więcej, dla nich, nieuczciwi dostawcy badań są przede wszystkim
nieuczciwą konkurencją destabilizującą rynek i zwalczanie tego typu zjawisk leży zarówno w
interesie komercyjnych jak i publicznych dostawców badań.
Konferencja na temat działalności laboratoriów komercyjnych po raz pierwszy spotkała oba
środowiska medycyny laboratoryjnej „przy jednym stole” wskazując, że trudności i problemy
laboratoriów są podobne i że wspólnym interesem środowiska jest piętnowanie nieuczciwości i
niekompetencji, niezależnie od statusu podmiotu, który dopuszcza się nieuczciwych praktyk. W
rozwiniętych krajach Europy Zachodniej i USA laboratoria komercyjne przejęły od 30% do 50%
wszystkich badań laboratoryjnych oferując swoje usługi szpitalom, ordynacjom lekarzy
prywatnych i korporacjom zajmującym się opieką zdrowotną. Przemawiają za tym zarówno
względy ekonomiczne jak i łatwa dostępność badań oferowanych przez ten sektor medycyny
laboratoryjnej.
J. Naskalski 4/4