5-1 Zmiany środowiska po roku 1750 Zmiany od końca XVIII wieku

Antropogeniczne przeobrażenia środowiska –W5
Bartosz Korabiewski
_________________________________________________________________________________________________
Zmiany środowiska po roku 1750
Zmiany od końca XVIII wieku:
- wzrost uprzemysłowienia spowodował wzrost demograficzny
- przemysł staje się podstawową gałęzią gospodarki
- rozpoczynają się procesy urbanizacyjne na wielką skalę
- powstanie ośrodków miejskich skupiających zakłady przemysłowe (zmiana krajobrazu
wiejskiego i zachęta do migracji do miast)
- zmiana społeczeństwa rolniczo-wiejskiego na miejsko-przemysłowe (gł. Wielka
Brytania i Europa Zachodnia)
Ekosystem miejsko-przemysłowy jest dominującym w krajach rozwiniętych, opiera się
na paliwach (klasyfikacja Oduma). Zapewnia on dostatek a jednocześnie przysparza
odpadów i zanieczyszczeń.
Po 1700 roku zależności między rolnictwem a przemysłem stały się czytelne.
Powstanie wielkoskalowego kapitalistycznego rolnictwa skupionego w rękach właścicieli
ziemskich umożliwiło urbanizację ponieważ w wyniku postępu technicznego uzyskano
nadwyżki żywności. Przemysł i postęp techniczny przyczynił się również do zmian w
rolnictwie (w Wielkiej Brytanii między 1820 a 1850 r nawozy sztuczne wyparły naturalne).
Rolnictwo uprzemysłowiło się a w miastach pogorszeniu uległy warunki życia – skutek
przeludnienia i zanieczyszczenia powietrza spowodowanego użyciem węgla jako opału w
gospodarstwach domowych i fabrykach.
Wzrost demograficzny jako siła napędowa konsumpcji surowców
Wg archeologów rolnictwo narodziło się ok. 10 000 lat temu na Bliskim Wschodzie. Od
tego czasu liczebność ludzkiej populacji wielokrotnie wzrosła, ale równocześnie stała się
bardziej zależna od kontrolowanej produkcji żywności i odzieży.
Historycy i archeolodzy uważają, że liczebność ta wzrastała systematycznie lecz
bardzo powoli do końca XVI w. zakłócana wybuchami epidemii (dżuma w XIV w zabiła 1/3
lub 1/4 ludności Europy) lub klęskami głodu (ryc.).
(za „Zasoby Ziemi”, PWN 2003)
5-1
Antropogeniczne przeobrażenia środowiska –W5
Bartosz Korabiewski
_________________________________________________________________________________________________
Wspomniane wcześniej:
• rewolucyjne zmiany w rolnictwie (wzrost efektywności rodukcji, nowe uprawy –
ziemniaki i kukurydza sprowadzane z Ameryki),
• postęp w opiece zdrowotnej
• poprawa stanu higieny w miastach,
które nastąpiły w XVI w spowodowały szybki wzrost liczby ludności. (w Wielkiej Brytanii
z 3 mln w 1550 r. do 5,5 mln w 1700 i 10 mln w 1800 r). W Europie liczba mieszkańców
na pocz. XVI w. wynosiła 68 mln, w 1815 wynosiła już 175 mln.
Na świecie populacja wzrastała powoli do ok. 1500 r, gwałtowne przyspieszenie tempa
wzrostu nastąpiło ok. 1800 r – 1 mld, w 1930 (po 130 latach) - 2 mld, w 1975 (po 45
latach) – 4 mld, w 2000 r – 6 mld
(za „Zasoby Ziemi”, PWN 2003)
5-2
Antropogeniczne przeobrażenia środowiska –W5
Bartosz Korabiewski
_________________________________________________________________________________________________
(za „Zasoby Ziemi”, PWN 2003)
5-3
Antropogeniczne przeobrażenia środowiska –W5
Bartosz Korabiewski
_________________________________________________________________________________________________
Surowce
(za „Zasoby Ziemi”, PWN 2003)
Surowce odnawialne – materiały, które są uzupełniane w krótkim czasie (kilku m-cy
lub lat). Należą do nich: rośliny uprawne, zwierzęta hodowlane, energia wiatrowa, wodna i
słoneczna.
Surowce nieodnawialne – materiały występujące w określonej ilości i nie
odtwarzające się w wyniku naturalnych procesów zachodzących w krótkim czasie. Należą do
nich: ropa naftowa, gaz ziemny, węgiel, miedź i inne.
Większość surowców nieodnawialnych to surowce mineralne – wszystkie
nieożywione, występujące w przyrodzie substancje użyteczne pochodzenia organicznego i
nieorganicznego
Inny podział surowców na grupy:
- surowce energetyczne wśród których mogą być s. odnawialne (energia słoneczna i
wodna), lub nieodnawialne (paliwa kopalne, uran)
- metale – pierwiastki chemiczne wykazujące takie cechy jak: kowalność, ciągliwość,
topliwość, wysokie przewodnictwo cieplne i elektryczne.
Umiejętność uzyskiwania o obróbki metali stałą się miarą rozwoju społeczeństwa
(epoka brązu, żelaza).
Metale można podzielić ze względu na powszechność występowania w skorupie
ziemskiej:
•
metale pospolite – ich średnia zawartość w skorupie ziemskiej wynosi co
najmniej 0,1 % wagowych (krzem, glin, żelazo, magnez, mangan, tytan)
•
metale rzadkie, mikroelementy, pierwiastki śladowe – ich ilość nie przekracza
0,1% wagowych (miedź, cynk, ołów, molibden, rtęć, srebro, złoto)
- surowce nie będące ani metlami ani nośnikami energii – surowce przemysłu
chemicznego np. halit (NaCl)
- woda i gleba.
5-4
Antropogeniczne przeobrażenia środowiska –W5
Bartosz Korabiewski
_________________________________________________________________________________________________
(za „Zasoby Ziemi”, PWN 2003)
Historia wykorzystania metali
- najwcześniej wykorzystywano wodę, sól i krzemień
- ok. 15.000 tal pne rozpoczęła się epoka metali; najwcześniej poznano złoto i miedź
występujące jako metale rodzime
- wykorzystanie surowców osiągnęło kulminację w starożytnej Grecji i Rzymie
- w okresie średniowiecza (lata 400-1400) to okres stagnacji
- podróże odkrywcze do Nowego Świata zapoczątkowały okres Wielkich Odkryć
geograficznych i kolonializmu trwający ok. 400 lat (powstanie nowych potęg)
5-5
Antropogeniczne przeobrażenia środowiska –W5
Bartosz Korabiewski
_________________________________________________________________________________________________
(za „Zasoby Ziemi”, PWN 2003)
5-6