Źródła pyłów w pomieszczeniach Procesy

Źródła pyłów w pomieszczeniach
Procesy technologiczne (typowe pomieszczenia produkcyjne)
Personel zatrudniony przy obsłudze maszyn i urządzeń (pomieszczenia „czyste”)
Powietrze doprowadzane z zewnątrz przez instalację wentylacji nawiewnej lub
napływające wskutek infiltracji (pomieszczenia produkcyjne, biurowe, „czyste”)
Procesy nanotechnologiczne (pomieszczenia, w których są produkowane lub
stosowane nanocząstki, tzn. cząstki, których jeden z wymiarów jest poniŜej 100
nm).
Podstawowe parametry pyłów do oceny stopnia naraŜenia organizmu ludzkiego
i doboru środków ochrony zbiorowej i indywidualnej
stęŜenie pyłu
wymiary i kształt cząstek
skład chemiczny i struktura krystaliczna
rozpuszczalność pyłu w płynach ustrojowych
Istotne parametry wpływające na skutki zdrowotne
własności osobnicze człowieka, zarówno genetyczne, jak i nabyte
cięŜkość wykonywanej pracy
Główne rodzaje pyłów szkodliwych
PYŁY WŁÓKNISTE
azbest
włókna ceramiczne
sztuczne włókna mineralne
PYŁY NIEWŁÓKNISTE
pyły zawierające wolną krystaliczną
krzemionkę
Rozmiary pyłów
1 milimetr
to 10 –3
1 mikrometr to 10 –6
1 nanometr to 10 – 9
Większość bakterii ma wielkość około 50 nanometrów
Wielkość wirusów jest wielkości około 5 nanometrów
Szkodliwe działanie pyłów dzielimy na:
-
draŜniące,
zwłókniające,
rakotwórcze,
alergizujące
Obszar górnych dróg
oddechowych (nos, jama ustna,
gardło, krtań)
Obszar tchawiczo-oskrzelowy
(tchawica, oskrzela, oskrzeliki)
Obszar wymiany gazowej
(pęcherzyki płucne)
Zatoki
przynosowe
Jama nosowa
Jama ustna
Migawki
Język
Przełyk
Śluz
Krtań
Oskrzele
prawe
Tchawica
Komórki nabłonka
migawkowego
Opłucna
Oskrzele
lewe
Oskrzelik
Pęcherzyk
płucny
Przepona
Metody pomiaru stęŜeń pyłów
Pomieszczenia produkcyjne – metoda filtracyjno-wagowa lub mikroskopowa
Pomieszczenia biurowe w pobliŜu pomieszczeń produkcyjnych – metoda filtracyjnowagowa, mikroskopowa, licznikowa, fotometryczna
Pomieszczenia biurowe – metoda licznikowa lub fotometryczna
Pomieszczenia „czyste” – metoda licznikowa
Pomieszczenia z procesami nanotechnologicznymi – metoda licznikowa
Ocena naraŜenia na pyły
Wykonanie pomiarów stęŜeń pyłów na stanowisku pracy
Określenie wskaźników ekspozycji (W) na pyły w odniesieniu do całodziennego
czasu pracy, w przypadku dozymetrii indywidualnej (Cw)
Cw =
C1 × t1 + C2 × t2 + ... + Cn × tn
t1 + t2 + ... + tn
Porównanie wskaźników ekspozycji (W) z wartościami najwyŜszych dopuszczalnych
stęŜeń pyłów (NDS-ów)
Definicje pyłów
Pył całkowity - zbiór wszystkich cząstek otoczonych powietrzem w określonej
objętości.
Pył respirabilny – zbiór cząstek przechodzących przez selektor wstępny o
charakterystyce przepuszczalności wg wymiarów cząstek opisanej
logarytmiczno-normalną funkcją prawdopodobieństwa ze średnią wartością
średnicy aerodynamicznej 3,5 0,3 m i z geometrycznym odchyleniem
standardowym 1,5 0,1.
Włókna respirabilne - włókna o długości powyŜej 5 m o maksymalnej średnicy
poniŜej 3 m i stosunku długości do średnicy 3.
Rozporządzeniem MPiPS z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyŜszych
dopuszczalnych stęŜeń i natęŜeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku
pracy (Dz. U. Nr 217, poz. 1833) wraz ze zmianami (Dz.U. Nr 212, poz. 1769,
2005r., Dz.U. Nr 161, poz.1142, 2007r.).
\
syntetycznych
ceramicznych)
Pyły lub procesy o działaniu rakotwórczym
- Azbest
- Ogniotrwałe włókna ceramiczne, do specjalnych celów z wyjątkiem wymienionych w
innym miejscu wykazu [syntetyczne włókna ceramiczne (krzemianowe) bez
określonej orientacji z zawartością tlenków alkalicznych i metali ziem
alkalicznych (Na2O+K2O+CaO+MgO+BaO) 18%wag.]
- Prace związane z naraŜeniem na pył drewna twardego, takiego jak dąb i buk
Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie substancji, preparatów, czynników lub
procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennych w
środowisku pracy (DzU2004 Nr 280 poz. 2771 wraz ze zm. DzU2005 Nr 160
poz.1356)
Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy
związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (z dnia 30
grudnia 2004 r. DzU2005 Nr 11 poz. 86)
W razie przekroczeń najwyŜszych dopuszczalnych stęŜeń pyłów pracodawca
powinien niezwłocznie podjąć działania i środki zmierzające do zlikwidowania
przekroczeń zgodnie z przepisami prawa.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie badań i pomiarów czynników
szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (z dnia 20 kwietnia 2005 r. DzU Nr 73
poz. 645, zm. DzU2007 Nr 241, poz. 1772)
W rozporządzeniu jest określona częstotliwość wykonywania badań i pomiarów w
zaleŜności od szkodliwości pyłów (pyły z/bez działania rakotwórczego) i od stęŜenia
pyłu w środowisku pracy (krotności NDS-u).
Badań i pomiarów pyłu nie przeprowadza się, jeŜeli wyniki dwóch ostatnio
przeprowadzonych badań i pomiarów nie przekraczały 0,1 wartości NDS,
a w procesie technologicznym lub w warunkach występowania pyłu nie dokonała się
zmiana mogąca wpływać na wysokość stęŜenia pyłu.
Ocena ryzyka wynikającego z naraŜenia na pyły
Identyfikacja rodzaju pyłu występującego na stanowisku pracy
Oznaczenie podstawowych parametrów pyłu
Obliczenie wskaźnika naraŜenia na pyły
Przeprowadzenie oceny naraŜenia na pyły
Oszacowanie ryzyka zawodowego związanego z naraŜeniem na pyły (np. zgodnie z
normą PN-N-18002:2000)
W > NDS
W ≥ 0,5 NDS
W < 0,5 NDS
Środki ochrony zbiorowej przed pyłami- wentylacja
Wentylacja:
Naturalna:
- infiltracja
- areacja
- przewietrzanie
- grawitacyjna
Mechaniczna:
- ogólna
- miejscowa
Ogólna:
- wywiewna
- nawiewna
Miejscowa: nawiewna i wywiewna
- nawiewna:
(oazy powietrzne)
nawiewniki
szczelinowe
płaszczyznowe
kurtyny powietrzne
- wywiewna:
(odciągi miejscowe)
ssawki
stacjonarne
przestawne
o ka p y
stacjonarne
przestawne
obudowy
częściowe
całkowite
Zagadnienia najbardziej istotne z punktu widzenia likwidacji zagroŜenia pyłami
dotyczą:
eliminacji zagroŜenia pyłami w środowisku pracy,
popularyzacji wiedzy z zakresu zagroŜenia pyłami.
Najbardziej szkodliwymi pyłami są pyły zawierające azbest
krzemionkę.
i wolną krystaliczną
Stosowanie środków ochrony zbiorowej przed pyłami jest priorytetowe w stosunku do
stosowania środków ochrony indywidualnej.
\