Motywy podejmowania kształcenia podyplomowego przez położne

Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 5, zeszyt 1, 39-42, 2012
Motywy podejmowania kształcenia podyplomowego
przez położne województwa zachodniopomorskiego
ANNA JURCZAK 1, GABRIELA HOFFMAN 2, KATARZYNA AUGUSTYNIUK 1, SYLWIA WIEDER-HUSZLA 1,
ELŻBIETA GROCHANS 1, DOROTA ĆWIEK 3, DOROTA BRANECKA-WOŻNIAK 3, AGNIESZKA BRODOWSKA 4
Streszczenie
Ustawiczne kształcenie jest dla położnych prawem i obowiązkiem wynikającym nie tylko z ustawy, ale także z rosnących wymagań pacjentek oraz ich rodzin. Ta sytuacja stwarza obowiązek uczestniczenia położnych w kształceniu
podyplomowym. Grupę badaną stanowiły 153 położne z terenu woj. zachodniopomorskiego, które ukończyły, bądź
uczestniczyły w dowolnej formie kształcenia podyplomowego. Wszystkie badane były kobietami w wieku 24-60 lat.
Dla zrealizowania celów badawczych posłużono się metodą sondażu diagnostycznego, a narzędziem badawczym był
kwestionariusz ankiety dotyczący motywów podjęcia kształcenia podyplomowego przez położne. Celem pracy było
poznanie motywów podejmowania kształcenia podyplomowego przez położne województwa zachodniopomorskiego.
W wyniku przeprowadzonych badań wykazano, że dla położnych podejmujących naukę w ramach kształcenia podyplomowego, głównym motywem była chęć zdobycia szczegółowej wiedzy. Motywacja własna położnych ma największy wpływ na realizację planu rozwoju zawodowego.
Słowa kluczowe: kształcenie podyplomowe, kwalifikacje zawodowe, położne
Wstęp
Zmiany polityczno- ekonomiczne ostatnich lat nie ominęły systemów ochrony zdrowia, powoływanych w celu
zaspokojenia potrzeb zdrowotnych społeczeństwa. Zakłady opieki zdrowotnej będące współczesnymi organizacjami, muszą reagować na zmiany zachodzące w otoczeniu, konkurencję i wzrastające wymagania klientów, jakimi
są pacjenci i ich rodziny. Bardzo dużą rolę w osiąganiu
sukcesów organizacji odgrywają pracownicy. To dzięki ich
umiejętnościom i kwalifikacjom organizacja zyskuje na
sile. Niewątpliwie ogromny wkład w podnoszenie jakości
świadczonych usług mają działania pielęgniarskie wykonywane przez położne. Zakres świadczeń jaki wykonują jest
bardzo szeroki, niezbędne jest więc podejmowanie przez
nie ciągłego doskonalenia zawodowego, co ma bezpośrednie przełożenie na wzrost jakości świadczonych usług
zdrowotnych. Współcześnie położna jest równorzędnym
partnerem w zespołach interdyscyplinarnych, podejmuje
działania na rzecz podnoszenia jakości i efektywności pielęgnowania. Jest profesjonalistą w zakresie pielęgnowania
[1, 2]. Samodzielnie sprawuje opiekę nad kobietą w różnych fazach jej życia. Rozwój zawodowy położnych jest
uwarunkowany gotowością tej grupy zawodowej do ustawicznego podnoszenia kwalifikacji zawodowych, poziomu
wiedzy teoretycznej i umiejętności praktycznych [3]. Związane jest to z rolą położnej w zespole interdyscyplinarnym. Położne nie są już zleceniobiorcami lecz równorzędnymi partnerami w zespole terapeutycznym. Ich pozycja
1
jest ekspresyjna, wymaga odpowiedzialności i kreatywności [4]. Od kilku lat wzrasta zainteresowanie położnych
podnoszeniem kwalifikacji zawodowych w ramach kształcenia podyplomowego. W województwie zachodniopomorskim zarejestrowanych jest 1370 położnych, z czego
1109 jest aktywnych zawodowo, pozostałe położne to emerytki, rencistki, bezrobotne lub te, które nie zgłosiły podjęcia pracy (01.04.2011 r.). W pracy podjęto próbę przedstawienia głównych motywów podejmowania kształcenia
podyplomowego przez położne województwa zachodniopomorskiego.
Cel pracy
Celem pracy było poznanie motywów podejmowania
kształcenia podyplomowego przez położne województwa
zachodniopomorskiego.
Materiał i metody
Badania przeprowadzono w okresie od lipca 2010 do
grudnia 2010 roku. Grupę badaną stanowiły 153 położne
z terenu woj. zachodniopomorskiego, które ukończyły,
bądź uczestniczyły w kształceniu podyplomowym. Wszystkie badane były kobietami w wieku 24-60 lat, średnia
wieku wynosiła 41 lat ± 10 miesięcy. Badane były aktywne
zawodowo. Grupę badaną różniło wykształcenie, miejsce
zamieszkania i miejsce pracy. W pracy zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, a narzędziem badawczym
był kwestionariusz ankiety dotyczący motywów podjęcia
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, Samodzielna Pracownia Propedeutyki Pielęgniarstwa
2
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, Studenckie Koło Naukowe przy Samodzielnej Pracowni Propedeutyki Pielęgniarstwa
3
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, Samodzielna Pracownia Umiejętności Położniczych
4
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, Klinika Ginekologii i Uroginekologii
40
A. Jurczak, G. Hoffman, K. Augustyniuk i wsp.
kształcenia podyplomowego przez położne. Zebrany materiał poddano analizie statystycznej. Najliczniejszą grupą
badanych kobiet były położne pracujące w zawodzie 11-15
lat (22,88%) oraz pracujące 16-20 lat (22,88%). Najmniej
liczne grupy stanowiły położne pracujące odpowiednio
31-35 lat (6,53%), do 5 lat (4,58%), powyżej 36 lat (0,65%).
Położne z wykształceniem pomaturalnym stanowiły 68,63%.
Wykształcenie wyższe licencjackie posiadało 22,22% położnych. Najmniej położnych posiadało wykształcenie policealne (9,15%). Najliczniejszą grupę badanych stanowiły
mieszkanki miast powyżej 100 tys. mieszkańców (53,60%).
Najmniej liczna grupa badanych położnych zamieszkiwała
wieś (7,19%) oraz miasta do 10 tys. mieszkańców (7,84%).
W strukturze badanej zbiorowości dominowały położne
pracujące na stanowisku położnej odcinkowej – 74,51%.
Najmniej liczne grupy po 0,65% stanowiły: nauczyciel akademicki, pielęgniarka naczelna oraz położna środowiskowa i położna POZ. Ponad połowa respondentek (57,52%)
pracowała w szpitalach, 35,95% położnych pracowało w
szpitalach klinicznych. Położne pracujące na uczelni stanowiły niewielki odsetek – 0,65%
Wyniki badań
Analiza wybranych form kształcenia podyplomowego
przez badane położne wykazała, że respondentki uczestniczyły w 179 formach kształcenia. Najczęściej wybieraną
formą kształcenia były specjalizacje – 43,02%, najrzadziej
położne uczestniczyły w kursach specjalistycznych –
14,52% . Szczegółowe dane prezentuje tabela 1.
Wśród badanych położnych aż 75,82% respondentek
uczestniczyła w jednej formie kształcenia. W dwóch kursach uczestniczyło 15,03% badanych, w trzech – 5,23%
położnych, w czterech – 3,27% respondentek, a w pięciu –
0,65% badanych (ryc. 1).
Analiza motywów podjęcia kształcenia podyplomowego przez położne wykazała, że najczęstszym motywem
w 41,25% była chęć zdobycia szczegółowej wiedzy. Drugim
wskazywanym motywem była chęć uzyskania tytułu specjalisty – 22,57%. Dla 15,17% powodem był moralny obowiązek kształcenia przez całe życie. Wymagania reformy
służby zdrowia to motyw wskazany przez badanych –
10,89%. Obowiązek ustawowy motywował do podjęcia
kształcenia – 8,56% respondentek, a zmiana miejsca pracy
– 1,56% położnych. Ponad połowa tj. 58,82% respondentek
wskazała jeden motyw dalszego kształcenia (ryc. 2).
Najczęściej wskazywanym motywem rozpoczęcia
kształcenia podyplomowego była chęć poszerzenia i uzupełnienia wiedzy dla 68,71% respondentek. Chęć pozostania na obecnym stanowisku pracy zmobilizowała 17,88%
położnych do podjęcia dalszego kształcenia, zaś u 13,41%
badanych motywem była propozycja przełożonego z zakładu pracy. Dla większości, tj. 85,63% badanych, tylko
jeden czynnik wpływał motywująco na rozpoczęcie kształcenia podyplomowego (ryc. 3).
Tabela 1. Analiza wybieranych form kształcenia podyplomowego
Formy kształcenia
podyplomowego
Specjalizacje
Kursy kwalifikacyjne
Kursy specjalistyczne
Kursy dokształcające
n
77
40
26
36
%
43,02
22,35
14,52
20,11
Dziedziny kształcenia podyplomowego
n
%
w zakresie opieki przed- i okołoporodowej
4
2,23
w zakresie położnictwa i ginekologii
2
1,12
pielęgniarstwa położniczego
35
19,55
pielęgniarstwa ginekologicznego
34
18,99
pielęgniarstwa neonatologicznego
1
0,56
organizacji i zarządzania
1
0,56
pielęgniarstwa środowiskowo-rodzinnego
24
13,41
pielęgniarstwa operacyjnego
8
4,47
organizacji i zarządzania
8
4,47
EKG
6
3,35
resuscytacji krążeniowo-oddechowej
9
5,03
szczepień ochronnych
10
5,59
terapii bólu
1
0,56
przetaczania krwi i preparatów krwiopochodnych
30
16,75
pobierania cytologii
1
0,56
badania fizykalnego
1
0,56
podstaw diabetologii
1
0,56
podstaw nefrologii
1
0,56
administrator usług medycznych
1
0,56
karmienia naturalnego
1
0,56
41
Motywy podejmowania kształcenia podyplomowego przez położne województwa zachodniopomorskiego
4. Cztery kursy
5. Pięć kursów
3,27%
3. Trzy kursy
0,65%
5,23%
2. Dwa kursy
15,03%
1. Jeden kurs
75,82%
Ryc. 1. Struktura uczestnictwa w wybranych formach
kształcenia podyplomowego
5. Wymagania reformy
służby zdrowia
10,89%
4. Obowiązek
ustawowy
6. Zmiana
miejsca pracy
1,56%
1. Uzyskanie tytułu
specjalisty
Analiza motywów przystąpienia do kształcenia podyplomowego rozpatrywano w dziewięciu kategoriach.
Uzyskane dane wykazały, że dla 35,29% położnych możliwość uzyskaniem refundacji była głównym motywem
podjęcia kształcenia. Alternatywną ścieżką wykształcenia
dla 26,14% położnych było uzyskanie tytułu specjalisty.
Ponad połowa, tj. 53,59% respondentek, uważa, że kształcenie podyplomowe jest szansą na podniesienie kwalifikacji
zawodowych, zaś dla 77,12% położnych wpływa na podniesienie prestiżu wykonywanego zawodu. Dla 64,71% położnych kształcenie jest realizacją planu rozwoju własnej
kariery, 83,66% ankietowanych dzięki przystąpieniu do
kształcenia podyplomowego nabiera szacunku do siebie,
tylko 39,22% położnych wskazała kształcenie jako formę
wykorzystania czasu wolnego. Jednym z motywów podejmowania kształcenia przez położne była szansa awansu
zawodowego – 45,10% oraz objęcie stanowiska kierowniczego – 51,63% .
Tabela 2. Analiza motywów przystąpienia do kształcenia
podyplomowego
Lp.
22,57%
1
8,56%
2
3. Obowiązek
moralny
kształcenia
przez całe życie
3
4
15,17%
2. Chęć zdobycia
szczegółowej wiedzy
41,25%
Ryc. 2. Struktura motywów wpływających na podjęcie
kształcenia podyplomowego
5
6
7
8
2. Propozycja
zakładu pracy
17,88%
9
3. Chęć poszeżenia
i uzupełnienia wiedzy
13,41%
1. Konieczność na obecnym
stanowisku pracy
68,71%
Ryc. 3. Struktura motywów wpływających na rozpoczęcie
kształcenia podyplomowego
Motywy podjęcia
kształcenia
podyplomowego
Uzyskanie refundacji
Tytuł specjalisty
alternatywą
dla studiów wyższych
Szansa na podniesienie
kwalifikacji zawodowych
Podnoszenie prestiżu
zawodu
Plany rozwoju własnej
kariery
Nabieranie szacunku do
siebie
Wykorzystanie czasu
wolnego
Tytuł specjalisty szansą
awansu zawodowego
Tytuł specjalisty szansą
objęcia stanowiska
kierowniczego
Tak
%
Nie
%
54
35,29%
99
64,71%
40
26,14%
113 73,86%
82
53,59%
71
46,41%
118
77,12%
35
22,88%
99
64,71%
54
35,29%
128
83,66%
25
16,34%
60
39,22%
93
60,78%
69
45,10%
84
54,90%
79
51,63%
74
48,37%
Dyskusja
Oczekiwania współczesnego odbiorcy usług medycznych i menedżerów systemu ochrony zdrowia wymagają
od położnych ustawicznego podnoszenia kwalifikacji zawodowych, którego elementem jest kształcenie podyplomowe. Jego celem jest doskonalenie umiejętności szybkiego i elastycznego przyjmowania nowych zadań oraz
dostosowania ich do wymagań pacjentów i ich rodzin.
Nowe trendy, pojawiające się nowe obszary działalności,
jednocześnie rosnące oczekiwania wpływają na konieczność wprowadzania zmian w świadczeniu usług zdrowotnych [3, 5]. W świetle zachodzących zmian w kształceniu
42
A. Jurczak, G. Hoffman, K. Augustyniuk i wsp.
położnych, zauważalna jest gotowość tej grupy zawodowej
do podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Położne widzą
konieczność ustawicznego kształcenia i są zainteresowane
różnymi formami dokształcania. Analizując wyniki badań
własnych stwierdza się, że położne najchętniej podejmowały kształcenie w ramach kursów specjalizacyjnych
(43,02%). Potwierdzają to badania Kadłubowskiej i wsp.
[6], w których 35% badanych pielęgniarek podjęłoby kursy
specjalizacyjne, a 23% kursy kwalifikacyjne. Zadania zawodowe położnej polegają między innymi na wspieraniu,
promowaniu zdrowia oraz wychowywaniu przez motywowanie do świadomej odpowiedzialności za własne zdrowie
[7, 8]. Zadania te wymagają ciągłej aktualizacji oraz pogłębiania wiedzy i umiejętności. W badaniach własnych wykazano, że najczęściej wskazanym motywem podjęcia
kształcenia podyplomowego była chęć zdobycia szczegółowej wiedzy – 41,25%. Podobne wyniki badań uzyskali
Leńczuk – Gruba i wsp., w których pielęgniarki wskazały
jako motyw podjęcia kształcenia potrzebę uaktualnienia
wiedzy z zakresu pielęgniarstwa [9]. Również w badaniach
Bidzińskiej i wsp. większość pielęgniarek podała, że motywem podjęcia kształcenia była chęć pogłębienia swojej
wiedzy i umiejętności [10], co potwierdzają badania własne – 68,71%.
Kolejnym motywem przystąpienia do kształcenia
podyplomowego była szansa podniesienia kwalifikacji
zawodowych – 53,59% położnych, zbieżne wyniki uzyskali
inni autorzy [6, 9]. Uzyskanie tytułu specjalisty jest szansą
na awans zawodowy wg 45,10% respondentek, natomiast
objęcie stanowiska kierowniczego wg 51,63% położnych.
Odmienne wyniki uzyskała Bidzińska i wsp. – 13,04% i Leńczuk-Gruba i wsp. – 13,19% wg których tyle pielęgniarek
podało ten motyw [9, 10]. Z badań własnych wynika, że
większość, tj. 64,71% położnych, przystępując do kształcenia podyplomowego realizuje plan rozwoju własnej kariery, zaspokajając potrzebę samorealizacji [11]. Podobne
wyniki uzyskała w swoich badaniach Leńczuk-Gruba
i wsp. – 56,25% [9]. Analiza przedstawionych wyników
wskazuje, że motywami podejmowania kształcenia podyplomowego nie zawsze jest zdobycie formalnych uprawnień, ale również zaspokojenie własnych ambicji.
2) Motywacja własna położnych ma największy wpływ
na realizację planu rozwoju zawodowego.
Piśmiennictwo
[1] Poznańska S. (2004) Pielęgniarka w opiece nad zdrowiem.
[w:] Pielęgniarstwo. (red.) Zahradniczek K., PZWL, Warszawa, p. 39-56.
[2] Rogala-Pawelczyk G. (2009) Pielęgniarki i położne w kontekście wprowadzonych regulacji prawnych i etycznych. [w:]
Wizerunek pielęgniarki i położnej na tle nowych wyzwań
w pielęgniarstwie polskim i europejskim. Konferencja mię-
dzynarodowa 12-13 maja 2009. NRPiP, Warszawa 105-112.
[3] Czerniak J., Cieśla D. (2009) Ścieżki rozwoju zawodowego.
Magazyn Pielęgniarki i Położnej 3: 10-11.
[4] Marzec A., Andruszkiewicz A., Banaszkiewicz M., Idczak H.
(2005) Motywy kształcenia podyplomowego pielęgniarek
i położnych. Pielęgniarstwo XXI wieku 3: 131-137.
[5] Kosińska M. (2005) Doskonalenie zawodowe. [w:] Zarządzanie w pielęgniarstwie. (red.) Ksyniewicz Dorota A., Czelej,
Lublin, p. 239-241.
[6] Kadłubowska M., Bąk E., Turbiarz A., Kolonko J. (2010) Pod-
noszenie kwalifikacji zawodowych w opinii studentów licencjackich studiów pomostowych. Problemy Pielęgniarstwa 18
(2): 124-128.
[7] Ustawa z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (tekst jednolity) Dz.U.01.57.602 z późniejszymi zmianami.
[8] Ciechaniewicz W. (red.) (2004) Pielęgniarstwo ćwiczenia.
PZWL, Warszawa, p. 111-125.
[9] Leńczuk-Gruba A., Kobos E., Wójcik G. (2009) Motywy
uczestnictwa pielęgniarek w kształceniu podyplomowym
organizowanym przez Warszawski Uniwersytet Medyczny.
Medycyna Dydaktyka Wychowanie XLI 4: 23-26.
[10] Bidzińska E., Sobczak M.D., Rakowska K.A. (2007) Motywy
podwyższania wykształcenia przez pielęgniarki wojewódzkiego szpitala zespolonego w Elblągu. Problemy pielęgniar-
stwa. 15(2, 3): 197-202.
[11] Kostera M., Kownacki S., Szumski A. (2009) Zachowania
organizacyjne: motywacja, przywództwo, kultura organizacyjna. [w:] Zarządzanie teoria i praktyka. (red.). Koźmiński
A.K., Piotrowski W. Zarządzanie teoria i praktyka. PWM Warszawa 313-325.
J
Anna Jurczak
Samodzielna Pracownia Propedeutyki Pielęgniarstwa
Pomorski Uniwersytet Medyczny
71-210 Szczecin, ul. Żołnierska 48
e-mail: [email protected]
Wnioski
1) Dla położnych podejmujących naukę w ramach kształcenia podyplomowego, głównym motywem była chęć
zdobycia szczegółowej wiedzy.
Motives of midwives from West Pomeranian Province for starting postgraduate education
Constant education is both midwives’ right and duty. It results from the law and expectations of patients and their
families. Hence, midwives are obliged to participate in postgraduate courses. In our research the study group was
composed of 153 midwives from West Pomeranian Province, who completed or took part in postgraduate classes. All
women were aged 24 to 60 years. This survey-based study was performed using a questionnaire as a research instrument. Its aim was to learn about midwives’ motives for starting postgraduate education. The results of our research
showed that midwives took up postgraduate studies mainly to deepen and complete their knowledge. They also
proved that midwives’ inner motivation was the major contributor to the successful execution of their professional
development plans.
Key words: postgraduate education, motivation, midwives