Program prewencyjnego zapobiegania powodzi w dorzeczu Odry ze

Transkrypt

Program prewencyjnego zapobiegania powodzi
w dorzeczu Odry
ze szczególnym uwzglêdnieniem dorzecza Warty
i Zalewu Szczeciñskiego – OdraRegion
Programme for preventive flood protection
in the Odra river basin with special attention
to the Warta river basin
and the Szczecin lagoon – OdraRegion
vacat
w dorzeczu Odry
ze szczególnym uwzglêdnieniem dorzecza Warty
i Zalewu Szczeciñskiego – OdraRegion
to the Warta river basin
and the Szczecin lagoon – OdraRegion
Pod redakcj¹
prof. dr. hab. in¿. Janusza Zaleskiego
Wroc³aw 2006
Pod redakcj¹
prof. dr. hab. in¿. Janusza Zaleskiego
Zespó³ autorski:
mgr in¿. arch. Maciej Cehak, mgr Barbara Cygan, mgr in¿. Piotr Domaradzki,
doc. dr Alfred Dubicki, mgr in¿. Andrzej Hañski, dr in¿. Leszek Jelonek,
dr hab. in¿. Piotr Kowalczak, mgr Alicja Kañska, mgr in¿. Beata Kowalska,
mgr in¿. Tomasz Krukowski, mgr Katarzyna Krzysztofik,
mgr in¿. Andrzej Kwapiszewski, mgr in¿. Beata Letkiewicz,
prof. dr hab. in¿. El¿bieta Nachlik, mgr in¿. Aleksandra Sieradzka-Stasiak,
mgr Robert Siudak, mgr Ida Stanis³awczyk, dr in¿. Marzenna Sztobryn,
mgr in¿. Piotr Warcholak, dr in¿. Marek Ta³asiewicz, mgr in¿. Pawe³ Terlecki,
dr hab. in¿. Andrzej Tiuka³o, prof. dr hab. in¿. Janusz Zaleski
Autorzy zdjêæ i rysunków:
mgr Zbigniew Chlebicki, mgr in¿. Piotr Domaradzki,
mgr Tomasz Konieczny, dr in¿. Leszek Jelonek,
mgr Leszek Piku³a, dr in¿. Maciej Zdralewicz
Zamawiaj¹cy:
Pe³nomocnik Rz¹du ds. „Programu dla Odry 2006”
Pl. Powstañców Warszawy 1
50-951 Wroc³aw
tel. 071 340 67 66, fax. 071 343 06 33
e-mail: [email protected]
ISBN-10: 83-924683-0-9
ISBN-13: 978-83-924683-0-1
Wydawca:
Wroc³awska Agencja Rozwoju Regionalnego
Ul.Karmelkowa 29
52-437 Wroc³aw
e-mail: [email protected]
www.warr.pl
Druk:
Wydawnictwo „Profil”
ul. £adna 15/5, 50-353 Wroc³aw
tel. 071 722 78 09
Spis treœci:
Table of contents:
Przedmowa .............................................. 7
Foreword ................................................ 7
1. Wprowadzenie do projektu
OdraRegion ...................................... 11
1. Introduction to the OdraRegion
project .............................................. 11
2. Delimitacja obszaru opracowania ... 23
2. Delimitation of the study area .......... 23
3. Europejskie i krajowe zasady
programowania ochrony przed
powodzi¹ .......................................... 25
3. European and national rules
of flood protection
programming .................................... 25
4. Okreœlenie obszarów dzia³añ
w ramach prewencyjnej ochrony
przed powodzi¹ ................................ 37
4. Identification of action areas
within the framework
of preventive flood protection .......... 37
5. Ochrona przeciwpowodziowa
i prewencyjna gospodarka
przestrzenna w planach
zagospodarowania przestrzennego
województw nadodrzañskich ........... 46
5. Flood protection and preventive land
management in spatial development
plans in the voivodships situated
on the Odra River ............................ 46
6. Program dzia³añ prewencyjnego
zapobiegania powodzi w dorzeczu
Odry ze szczególnym uwzglêdnieniem
dorzecza Warty i Zalewu
Szczeciñskiego – synteza ............... 64
6. Programme for preventive flood
protection in the Odra river basin
with special attention to the Warta
river basin and the Szczecin
lagoon – synthesis ........................... 64
w dorzeczu Odry ze szczególnym uwzglêdnieniem
dorzecza Warty i Zalewu Szczeciñskiego – OdraRegion
vacat
6
to the Warta river basin and the Szczecin lagoon – OdraRegion
Przedmowa
Foreword
Projekt OdraRegion by³ realizowany w okresie od 18 paŸdziernika 2005 roku do 10 paŸdziernika 2006 roku na zamówienie Pe³nomocnika Rz¹du ds. „Programu dla Odry – 2006” i by³
wspó³finansowany ze œrodków Unii Europejskiej
programu PHARE CBC 2003 Polska-Niemcy.
W zamyœle mia³ byæ projektem komplementarnym do projektu OderRegio i obj¹æ swoim zakresem przede wszystkim te obszary dorzecza
Odry, które nie mog³y byæ ujête w wymienionym projekcie: zlewniê Warty i Zalew Szczeciñski. Mia³ byæ te¿ realizowany równolegle do
projektu OderRegio II, a wspólnym efektem obu
projektów mia³ byæ program ochrony przed powodzi¹ dla ca³ego miêdzynarodowego dorzecza Odry. Jednak z przyczyn niezale¿nych od
wykonawców i zamawiaj¹cego zarówno zakresy projektów OdraRegion i OderRegio, jak i harmonogramy realizacji projektów zosta³y u³o¿one nieco inaczej i z tego powodu projekt w obecnym jego kszta³cie dotyczy doliny Odry na terenie województw: dolnoœl¹skiego, lubuskiego
i zachodniopomorskiego ze szczególnym uwzglêdnieniem Zalewu Szczeciñskiego i zlewni
Warty na terenie województwa lubuskiego.
Pe³ne wyniki projektu zawiera raport koñcowy i raporty sporz¹dzone w trakcie realizacji
projektu, które s¹ dostêpne u Pe³nomocnika
Rz¹du ds. „Programu dla Odry – 2006”, natomiast niniejsza broszura ma za zadanie przedstawiæ g³ówne idee i rezultaty tego projektu
w zsyntetyzowany sposób. Zatem ma ona charakter ogólny i przedstawia najwa¿niejsze rezultaty projektu o charakterze uniwersalnym zak³adaj¹c, ¿e zainteresowany szczegó³ami czytelnik w razie potrzeby bêdzie korzysta³ z raportu
The OdraRegion project was implemented
over the period from 18 October 2005 until 10
October 2006, to the order of the Government
Plenipotentiary for the “Programme for the Odra
River – 2006”, and it was co-financed from European Union funds under the PHARE CBC
2003 Poland-Germany programme. It was devised as a complementary project to the
OderRegio project and its scope was to cover,
first of all, these areas of the Odra basin which
could not be covered under the abovementioned
project: the Warta River catchment and the
Szczecin Lagoon. It was also supposed to be
implemented concurrently to the OderRegio II
project, and a joint effect of both projects was to
be a flood protection programme for the whole
international basin of the Odra. However, for
reasons beyond control of contractors and the
contracting authority, both the scopes of the
OdraRegion and OderRegio projects and the
project implementation schedules were prepared slightly differently, and for this reason the
project in its present shape relates to the Odra
valley within the Dolnoœl¹skie, Lubuskie and
Zachodniopomorskie Voivodships, with special
attention to the Szczecin Lagoon and the Warta
basin within the Lubuskie Voivodship.
Full outcomes of the project are included in
the final report and in project implementation
reports, which are available at the office of the
Government Plenipotentiary for the “Programme
for the Odra River – 2006”, whereas this brochure is designed to present main ideas and
results of this project in a synthetic way. Thereby,
it is of general nature and presents the project’s
most essential results of universal character,
7
koñcowego i innych efektów koñcowych projektu. Z tego powodu nie mo¿na by³o zamieœciæ
w tekœcie broszury map pn.: „Zagospodarowanie terenu i Planowanie regionalne” (mapy
w skali 1 : 50 000), „Gospodarka wodna i Zagro¿enie powodziowe” (mapy w skali 1 : 50 000),
„Potencjalne zniszczenia” (mapy w skali
1 : 50 000). Nie zamieszczono równie¿ opisu aktualizacji i zmian w systemie SIPDO (Systemie
Informacji Przestrzennej Dorzecza Odry), a tak¿e opisów zagro¿eñ powodziowych wystêpuj¹cych na analizowanych obszarach, obiektów
systemu ochrony przed powodzi¹, a tak¿e analiz planów zagospodarowania przestrzennego
dla wybranych trzech szczególnie wa¿nych obszarów w sensie ryzyka powodziowego i wielkoœci potencjalnych strat: aglomeracji wroc³awskiej, okolic S³ubic i miejskiego obszaru Szczecina. Zainteresowanych tymi szczegó³owymi rezultatami prac odsy³amy do raportu koñcowego, który zawiera pe³ne wyniki projektu, w tym
miêdzy innymi: przegl¹d systemu wodnego oraz
obszaru dorzecza, istniej¹cy system ochrony
przeciwpowodziowej oraz stopieñ ochrony
przeciwpowodziowej, wykazy obiektów zagro¿onych, etc.
Zachêcamy równie¿ do studiowania i sk³adania uwag do map opracowanych w ramach
projektu. Ich dalsze doskonalenie i aktualizowanie jest wa¿nym zadaniem spoczywaj¹cym na
operatorze systemu SIPDO – Biurze „Programu
dla Odry – 2006”.
Ostatnim aspektem, na który chcemy zwróciæ uwagê jest powi¹zanie wyników projektu OdraRegion, a tak¿e wyników wszystkich projektów realizowanych w zakresie ochrony przed
powodzi¹ po roku 1997 z koniecznoœci¹ aktualizacji i uzupe³nienia „Programu dla Odry –
2006”. Nale¿y pamiêtaæ, ¿e Program powsta³
8
assuming that the reader interested in details, if
necessary, will use the final report and other
final deliverables of the project. For this reason, it
was not possible to include in the text of this brochure maps entitled: “Land Use and Regional
Planning”, “Water Management and Flood Risks”
and “Potential Damage”, which were prepared at
a scale of 1:250 000, 1:50 000 and 1:25 000 for
the areas subjected to detailed analysis, i.e.
S³ubice, Szczecin and Wroc³aw. A description of
updates and changes in the SIPDO system (the
Spatial Information System for the Odra River
Basin), as well as detailed descriptions of flood
risks occurring in the study areas, flood protection structures, and analyses of spatial development plans for three selected, particularly important areas in terms of flood risk and the magnitude of potential losses: the Wroc³aw agglomeration, the area of S³ubice and the urban area of
Szczecin, were not included, either. We refer
those interested in detailed results of the work to
the final report which contains full outcomes of
the project, including among others: a review of
the water system and the basin area, the existing
flood protection system and flood protection level,
lists of structures at risk of flooding, etc.
We also encourage the reader to study and
submit comments on the maps prepared under
the project. Their further enhancement and updating are an important task which rests on the
SIPDO system operator – the Office for the
“Programme for the Odra River – 2006”.
The last aspect which we want to pay attention to is the linking of the OdraRegion project
outcomes, as well as outcomes of all projects
implemented within the framework of flood protection after the 1997 flood, to the need of updating and supplementing the “Programme for
the Odra River – 2006”. It should be remem-
w latach 1998-1999 jako wynik prac merytorycznych grupy naukowców i praktyków zarz¹dzania gospodark¹ wodn¹ w dorzeczu. Nastêpnie
przez lata 2000-2001 podlega³ rozmaitym procedurom formalno-prawnym prowadz¹cym do
uzyskania akceptacji Rz¹du i uzyskania statusu wieloletniego programu rz¹dowego ustanawianego ustawowo przez Sejm RP. Praktycznie oznacza to, ¿e intelektualnie Program nie
by³ od 7 lat rozwijany i aktualizowany pomimo
ogromnej iloœci badañ i analiz przeprowadzonych w tym obszarze zarówno na terenie zlewni Odry, jak i w kontekœcie zmian legislacyjnych
prawa polskiego i europejskiego. Nale¿y mieæ
nadziejê, ¿e wkrótce doczekamy siê powa¿nej
bered that the Programme was developed in the
years 1998-1999 as a result of substantive works
of a group of basin water management researchers and practitioners. Subsequently, over the
years 2000-2001, it underwent various formal
and legal procedures leading to obtaining the
Government’s acceptance and the status of
a multi-annual government programme established under a relevant act adopted by the Seym
(Parliament) of the Republic of Poland. It means
in practice that the Programme has not been
intellectually developed and updated for 7 years,
in spite of a huge amount of studies and analyses conducted in this area, both within the Odra
catchment and in the context of legislative
Zalana droga i zabudowania na lewym brzegu Kamiennej w Cieplicach.Po³¹czone wody Wrzosówki
i Kamienicy zala³y lewy fragment brzegu, tj. znajduj¹ce siê w pobli¿u budynki czy te¿ raczej ich
piwnice oraz fragment ulicy Cmentarnej. Fot. M. Zdralewicz.
Flooded road and buildings on the left bank of Kamienna River at Cieplice. Combined waters of
Wrzosówka and Kamienica Rivers flooded the left-bank section, i.e. buildings, or rather their
basements, located nearby and a section of Cmentarna St. Photo M. Zdralewicz.
9
nowelizacji i uzupe³nieñ „Programu dla Odry –
2006”, a w tych pracach z pewnoœci¹ mog¹ i powinny byæ wykorzystane rezultaty projektu OdraRegion.
Projekt OdraRegion realizowa³o konsorcjum
w sk³adzie: IMGW- oddzia³y w Gdyni, Poznaniu
i Wroc³awiu wspierane w zakresie realizacji map
przez firmê GISPartner. Liderem konsorcjum
by³a Wroc³awska Agencja Rozwoju Regionalnego. Pracami kierowali dyrektorzy jednostek: dyr.
Barbara Cygan, dyr. Alfred Dubicki i dyr. Piotr
Kowalczak, a tak¿e prof. El¿bieta Nachlik, prof.
Janusz Zaleski, dr hab. Andrzej Tiuka³o i dr
Marek Ta³asiewicz.
W realizacjê projektu oprócz pracowników
wymienionych jednostek zaanga¿owanych by³o
wielu ekspertów indywidualnych, wybitnych specjalistów w tej tematyce. Bardzo dziêkujemy im
za wspó³pracê podobnie jak dyrektorom i pracownikom Regionalnych Zarz¹dów Gospodarki
Wodnej w Poznaniu, Szczecinie i Wroc³awiu, dyrektorom i pracownikom Wojewódzkich Zarz¹dów Melioracji i Urz¹dzeñ Wodnych, pracownikom urzêdów wojewódzkich i marsza³kowskich
wymienionych województw, a tak¿e pracownikom administracji samorz¹dowej S³ubic, Szczecina i Wroc³awia. Dziêkujemy równie¿ za wspó³pracê pracownikom Biura „Programu dla Odry
– 2006”, którzy przyczynili siê do powstania i realizacji tego projektu.
10
changes of Polish and European law. We should
hope that we will soon see a serious amendment and supplements of the “Programme for
the Odra River – 2006”, and the results of the
OdraRegion project may and should certainly
be used in these works.
The OdraRegion project was implemented
by a consortium composed of: IMGW (Institute of
Meteorology and Water Management) – branch
offices in Gdynia, Poznañ and Wroc³aw, supported by the company GIS-Partner in map development. The consortium leader was the
Wroc³aw Regional Development Agency. The
work was managed by directors of particular institutions: Dir. Barbara Cygan, Dir. Alfred Dubicki
and Dir. Piotr Kowalczak, as well as Prof. El¿bieta
Nachlik, Prof. Janusz Zaleski, Assoc. Prof.
Andrzej Tiuka³o and Dr. Marek Ta³asiewicz. In
addition to employees of the abovementioned institutions, many individual experts, outstanding
specialists in this field, were involved in the project
implementation. We should like to thank them very
much for their co-operation, as well as directors
and employees of the Regional Water Management Boards (RZGWs) in Poznañ, Szczecin and
Wroc³aw, directors and employees of the
Voivodship Boards for Amelioration and Hydraulic Structures (WZMiUWs), employees of voivodship offices and marshal offices of the abovementioned voivodships, as well as employees of
local government administration of S³ubice,
Szczecin and Wroc³aw. We should also like to
thank employees of the Office for the “Programme
for the Odra River – 2006” who contributed to the
creation and implementation of this project.
1. Wprowadzenie
do projektu OdraRegion
1. Introduction
to the OdraRegion project
1.1. Warunki geograficzne
i hydrograficzne w dorzeczu Odry
1.1. Geographic and hydrographic
conditions in the Odra River basin
Odra jest jedn¹ z wiêkszych rzek w zlewisku Morza Ba³tyckiego i drug¹ pod wzglêdem
wielkoœci rzek¹ w Polsce. Jej d³ugoœæ wynosi
854 km, w tym na terenie Polski 742 km. Powierzchnia dorzecza Odry wynosi 118861 km2,
w tym ok. 89% na terenie Polski, 5% na terenie
Niemiec i 6% na terenie Czech. •ród³a Odry
znajduj¹ siê na wysokoœci 634 m n.p.m. w Górach Oderskich na terytorium Czech. Potoki Ÿród³owe Odry zbiegaj¹ siê w rowie tektonicznym
Bramy Morawskiej i w obni¿eniu Kotliny Raciborskiej. Na ca³ej d³ugoœci biegu rzeki mo¿na
wyró¿niæ czêœæ górsk¹, obejmuj¹c¹ pierwsze
50 km biegu oraz nizinn¹ – na pozosta³ym odcinku. Ujœcie rz. Opavy do Odry stanowi umowny pocz¹tek kilometra¿u rzeki (km 0+00) i od
tego miejsca Odra uznawana jest za ¿eglown¹.
Od Kêdzierzyna-KoŸla do Brzegu Dolnego Odra
jest skanalizowana na d³ugoœci 186 km, tj. zabudowana 24 stopniami piêtrz¹cymi wodê, w tym
23 stale wykorzystywanymi ¿eglugowo w sezonie
nawigacyjnym. Na dalszym odcinku Odra p³ynie swobodnie, a jej nurt jest uregulowany ostrogami.
Dorzecze Odry jest bardzo rozleg³e i wyj¹tkowo asymetryczne. Zlewnie lewostronnych dop³ywów, których obszary Ÿród³owe le¿¹ w Sudetach i na Przedgórzu Sudeckim oraz Olzy
wyp³ywaj¹cej z Beskidu Œl¹skiego, zalicza siê
do rzek górsko-nizinnych. Uk³ad hipsometryczny ca³ego tego mezoregionu jest zró¿nicowany, charakteryzuje siê piêtrowym uk³adem jednostek geoekologicznych. Wyró¿niæ tu mo¿na
The Odra River is one of the larger rivers within
the catchment of the Baltic Sea and Poland’s
second largest river in terms of the size. Its length
is 854 km, including 742 km within the territory of
Poland. The area of the Odra basin is 118,861 km2,
including about 89% situated on Polish territory,
5% on German territory and 6% in the Czech Republic. The sources of the Odra lie at the altitude
of 634 m asl in the Oderskie Mountains on Czech
territory. The source streams of the Odra meet in
the rift valley of the Moravian Gate and in the depression of the Racibórz Basin. The mountain part,
which covers the first 50 km of the river course,
and the lowland part – along the remaining section
of the river, can be distinguished in the whole course
of the river. The Opava River outlet to the Odra is
the conventional start of river mileage (km 0+00),
and from that place the Odra is considered to be
navigable. From Kêdzierzyn-KoŸle downstream to
Brzeg Dolny, the Odra is canalised along the length
of 186 km, i.e. 24 barrages are constructed on it,
including 23 which are used on a permanent basis
for navigation purposes in the navigation season.
Further downstream, the Odra is free flowing, and
its current is regulated with cross dams called
groynes.
The Odra basin is very developed and exceptionally asymmetrical. The catchments of its left
bank tributaries whose source areas lie in the
Sudety Mountains and Sudety Foreland, and of
the Olza River flowing out of the Silesian Beskid
Mountains, are included among mountain and lowland rivers. The hypsometric system of this whole
mesoregion is diversified, and it is characterised
by a layered arrangement of geoecological units.
11
trzy zasadnicze typy krajobrazu: górski i podgórski, wy¿ynny oraz nizinny. Zró¿nicowanie œrodowiska tego obszaru wp³ywa nie tylko na iloœæ
opadów, ale tak¿e na szybkoœæ sp³ywu i mo¿liwoœci retencyjne zlewni.
G³ówne lewostronne dop³ywy Odry to: Osob³oga, Nysa K³odzka, O³awa, Œlêza, Bystrzyca,
Kaczawa, Bóbr, Nysa £u¿ycka. Prawobrze¿ne
dop³ywy, jak np. K³odnica, Ma³a Panew, Widawa
i Barycz, s¹ rzekami nizinnymi. Warta, której d³ugoœæ i powierzchnia zlewni s¹ prawie równej d³ugoœci i powierzchni Odry przy po³¹czeniu siê obu
rzek ko³o Kostrzynia, oddzia³ywuje w sposób bardzo znacz¹cy jedynie na dolny bieg Odry.
Charakterystyczne dla doliny Odry jest jej
kolejne przechodzenie przez pradoliny: Wroc³awsko-Magdebursk¹, Barycko-G³ogowsk¹,
Warszawsko-Berliñsk¹ i Toruñsko-Kostrzyñsk¹.
Bieg Odry sk³ada siê z odcinków dolinowych,
wykorzystuj¹cych wspomniane szerokie pradoliny oraz ciasnych odcinków prze³omowych,
przebiegaj¹cych prostopadle do pradolin. Wp³ynê³o to na ogólne ukszta³towanie zarówno koryta Odry jak i ca³ego Nadodrza.
Dorzecze Odry jest interesuj¹cym przyk³adem wœród rzek europejskich ze wzglêdu na
wp³ywy poszczególnych kultur cywilizacyjnych na
stan gospodarczego rozwoju w kolejnych okresach historycznych. Aktualny re¿im hydrologiczny tej rzeki jest wynikiem naturalnych warunków
geograficznych i klimatycznych oraz wielowiekowej dzia³alnoœci cz³owieka, szczególnie intensywnej w XIX i XX wieku. Uwidacznia siê to wyraŸnie
poprzez zabudowê regulacyjn¹ i zbiornikow¹
w dorzeczu górnej i œrodkowej Odry.
Bieg Odry by³ niegdyœ bardzo krêty i zosta³
na przestrzeni ostatnich 200 lat na wielu odcinkach skrócony przez wykonanie przekopów zakoli. Na podstawie archiwalnych materia³ów kar-
12
Three essential types of landscape can be distinguished here: mountainous and piedmont, highland and lowland. The diversification of this area’s
environment affects not only the amount of precipitation, but also the speed of run-off and retention capacities of the catchment.
The main left bank tributaries of the Odra
are as follows: Osob³oga, Nysa K³odzka, O³awa,
Œlêza, Bystrzyca, Kaczawa, Bóbr, Nysa
£u¿ycka. The right bank tributaries such as, e.g.,
K³odnica, Ma³a Panew, Widawa and Barycz, are
lowland rivers. The Warta River, whose length
and catchment area are almost equal to the
length and area of the Odra at the confluence
of both rivers near Kostrzyñ, affects very significantly only the downstream course of the Odra.
The river’s passage through successive ancient glacial valleys: Wroc³aw-Magdeburg,
Barycz-G³ogów, Warsaw-Berlin and ToruñKostrzyñ, is characteristic for the Odra valley. The
Odra course is composed of lowland stretches
which make use of the aforementioned wide ancient glacial valleys and narrow gorge sections
running perpendicular to the ancient glacial valleys. It impacted both the overall configuration of
the Odra channel and topographic features of the
whole region situated along the Odra (Nadodrze).
The Odra basin is an interesting example
among European rivers due to impacts of particular civilisation cultures on economic development
in successive historical periods. The current hydrological regime of this river results from natural
geographic and climatic conditions, as well as from
centuries-old human activity, particularly intensive
in the 19th and 20th centuries. It is clearly evident
in river regulation and reservoir structures constructed within the upper and middle Odra basin.
The course of the Odra was once very
crooked, and over the past 200 years it has been
shortened along many stretches by cutting of meanders. Based on archival cartographic materials,
it can be estimated that the Odra has been short-
Warta, polder u ujscia Noteci. Fot. Tomasz Konieczny.
Warta River, a polder at Noteæ River mouth. Photo Tomasz Konieczny.
tograficznych mo¿na oceniæ ogólne skrócenie
Odry o ok. 160 km, a obecny krajobraz jej doliny jest bogaty w starorzecza.
Odrê dzielimy na górn¹, œrodkow¹ i doln¹.
Odra górna to odcinek od Ÿróde³ do ujœcia Nysy
K³odzkiej. Na d³ugoœci pierwszych 54 km Odra
ma charakter rzeki górskiej o spadku 7,2‰,
natomiast na terytorium Polski spadek jest du¿o
mniejszy i wynosi ok. 0,33‰. Odra œrodkowa
od Nysy K³odzkiej do Gozdowic. Odra dolna od
Gozdowic do Zalewu Szczeciñskiego to odcinek znajduj¹cy siê pod p³ywem oddzia³ywania
morza.
ened overall by about 160 km, and the present
landscape of its valley is rich in oxbow lakes.
The Odra is divided into the upper, middle
and lower Odra. The upper Odra is the stretch
from the sources downstream to the Nysa
K³odzka mouth. Along its first 54 km-long section, the Odra has the character of a mountain
river with a gradient of 7.2‰, whereas on Polish territory the gradient is much smaller and it
is about 0.33‰. The middle Odra is from the
Nysa K³odzka downstream to Gozdowice. The
lower Odra from Gozdowice downstream to the
Szczecin Lagoon is a section which is impacted
by the sea.
13
1.2. „Program dla Odry – 2006”
– polska strategia dzia³añ w dorzeczu
Katastrofalna powódŸ z lipca 1997 roku
spowodowa³a ogromne straty we wszystkich
pañstwach dorzecza. Najwiêksze by³y straty po
stronie polskiej. Na podstawie badania skutków
powodzi przeprowadzonego przez GUS w styczniu 1998 r. oraz wczeœniej sporz¹dzonych szacunków strat w rolnictwie i leœnictwie, ocenia siê,
¿e ³¹czna ich wartoœæ, poniesiona przez osoby
prawne, jednostki organizacyjne nie posiadaj¹ce osobowoœci prawnej, osoby fizyczne prowadz¹ce dzia³alnoœæ gospodarcz¹, jednostki finansowane z bud¿etu pañstwa i bud¿etów gmin,
zak³ady bud¿etowe (pañstwowe i gminne) oraz
gospodarstwa domowe, wynios³a ogó³em ok.
12-12,2 mld PLN, licz¹c z uwzglêdnieniem wartoœci odtworzeniowej œrodków trwa³ych i inwestycji rozpoczêtych. PokaŸna czêœæ tej kwoty,
oceniana na oko³o 2,5 mld PLN, przypada na
koszty zwi¹zane z uszkodzeniami i zniszczeniami urz¹dzeñ i obiektów hydrotechnicznych a tak¿e sieci umocnieñ przeciwpowodziowych. Po
stronie niemieckiej powódŸ nie spowodowa³a
ofiar w ludziach. Du¿e szkody powsta³y jedynie
w wyniku zalania niziny Ziltendorfer Niederung.
Koszty zniszczeñ powsta³ych na niemieckim
odcinku granicznym Odry szacowane s¹ na 330
mln EUR. Straty po stronie czeskiej wynios³y ok.
550 mln euro. W reakcji na zniszczenia powodziowe powsta³y narodowe programy odbudowy po powodzi i zabezpieczenia przed zagro¿eniem powodziowym w przysz³oœci.
„Program dla Odry-2006” okreœla œredniookresow¹ strategiê modernizacji Odrzañskiego
Systemu Wodnego. Celem Programu jest zbudowanie systemu zintegrowanej gospodarki
wodnej dorzecza Odry, uwzglêdniaj¹cej potrze-
14
1.2. “Programme for the Odra River
– 2006” – the Polish action strategy
within the basin
The catastrophic flood of July 1997 caused
huge losses in all countries of the basin. The
largest losses were on the Polish side. Based
on a study of flood effects conducted by the
Polish Central Statistical Office (GUS) in January 1998, as well as on previously made estimates of losses in agriculture and forestry, it is
estimated that the total value of losses incurred
by legal entities, organisational units not having
legal personality, natural persons conducting
economic activities, entities financed by state
budget and gmina budgets, (state- and gminarun) budgetary establishments and households,
was about PLN 12-12.2 billion, including in the
calculation the replacement value of fixed assets and work in progress. A substantial part of
this amount, estimated at about PLN 2.5 billion,
is attributable to costs related to the damage
and devastation of hydraulic facilities and structures, as well as the network of flood defences.
On the German side, the flood did not cause
human casualties. Significant damage only occurred as a result of flooding of the Ziltendorfer
Niederung lowland. The costs of damage inflicted on the German border section of the Odra
are estimated at EUR 330 million. Losses on
the Czech side were about EUR 550 million. In
response to the flood devastation, national
programmes for flood recovery and future flood
risk protection were created.
The “Programme for the Odra River - 2006”
defines a medium-term strategy of modernisation
of the Odra Water System. The aim of the
Programme is to build a system of integrated
water management of the Odra basin, incorpo-
by zabezpieczenia przeciwpowodziowego, sporz¹dzania prewencyjnych planów zagospodarowania przestrzennego, ochrony czystoœci
wody, œrodowiska przyrodniczego i kulturowego, transportowe, ogólnogospodarcze oraz konsumpcyjne, czyli modernizacja Odrzañskiego
Systemu Wodnego oraz zrównowa¿ony rozwój
spo³eczny i gospodarczy obszaru Nadodrza,
z uwzglêdnieniem bezpieczeñstwa ludzi i realistycznie ocenianych mo¿liwoœci finansowania
przedsiêwziêæ.
W ramach Programu podejmuje siê zadania dotycz¹ce:
1) zbudowania systemu biernego i czynnego
zabezpieczenia przeciwpowodziowego,
2) ochrony œrodowiska przyrodniczego i czystoœci wód,
3) usuniêcia szkód powodziowych,
4) prewencyjnego zagospodarowania przestrzennego oraz renaturyzacji ekosystemów,
5) zwiêkszenia lesistoœci,
6) utrzymania i rozwoju ¿eglugi œródl¹dowej,
7) energetycznego wykorzystania rzek.
„Program dla Odry – 2006” ³¹czy zatem
wizjê rozwoju z potrzebami œrodowisk lokalnych.
Jego strategia zak³ada œcis³¹ wspó³pracê z gminami, powiatami i województwami samorz¹dowymi oraz liderami kszta³tuj¹cymi opiniê publiczn¹.
„Program dla Odry-2006” zosta³ w 2001
roku ustanowiony przez polski parlament wieloletnim programem rz¹dowym, który bêdzie realizowany w latach 2002-2016 przy nak³adach
rzêdu 10 miliardów z³ wed³ug cen z roku 2001.
Zak³ada wspó³pracê z Republik¹ Czesk¹ oraz
Republik¹ Federaln¹ Niemiec.
rating the needs of flood protection, the preparation of preventive spatial development plans,
the protection of water purity, natural and cultural environment, transport, as well as general
economic and consumption needs, thus, the
modernisation of the Odra Water System and
a sustainable social and economic development
of the Odra area, taking into account human
safety and realistically assessed possibilities of
financing projects.
Under the Programme, tasks related to
the following areas are undertaken:
1) the construction of passive and active flood protection systems,
2) the protection of the natural environment
and water purity,
3) flood recovery,
4) preventive land management and renaturation of ecosystems,
5) the increase of wooded areas,
6) the maintenance and development of inland
navigation,
7) the utilisation of rivers for power generation.
Thus, the “Programme for the Odra River 2006” combines a development vision with the
needs of local communities. Its strategy envisages a close cooperation with self-government
gminas, poviats and voivodships, as well as with
public opinion shaping leaders.
The “Programme for the Odra River - 2006”
was established in 2001 by the Polish parliament under a multi-annual government
programme which will be implemented over the
years 2002-2016, with expenditures totalling
PLN 10 billion at 2001 prices. It envisages cooperation with the Czech Republic and the Federal Republic of Germany.
15
1.3. Miêdzynarodowa Komisja
Ochrony Odry
przed Zanieczyszczeniem
1.3. The International Commission
for the Protection of the Odra
against Pollution
Miêdzynarodowa Komisja Ochrony Odry
przed Zanieczyszczeniem (MKOOpZ) zosta³a
powo³ana do ¿ycia na podstawie Umowy zawartej we Wroc³awiu miêdzy Rz¹dem Rzeczypospolitej Polskiej, Rz¹dem Republiki Czeskiej, Rz¹dem Republiki Federalnej Niemiec i Wspólnot¹
Europejsk¹ w dniu 11 kwietnia 1996 r. Umowa
wesz³a w ¿ycie po ratyfikacji w dniu 26 kwietnia
1999 r. Wedle zawartej Umowy zasadniczymi
celami wspó³pracy s¹: zapobieganie i trwa³e
obni¿anie zanieczyszczenia Odry i Ba³tyku szko-
The International Commission for the Protection of the Odra against Pollution (ICPOAP)
was established under the Convention signed
in Wroc³aw between the Government of the Republic of Poland, the Government of the Czech
Republic, the Government of the Federal Republic of Germany and the European Community on 11 April 1996. The Convention came into
force after its ratification on 26 April 1999. Under the Convention, the essential objectives of
cooperation are as follows: to prevent the pollu-
Opadaj¹ca fala powodziowa na rzece Kamiennej w Cieplicach, sierpieñ 2006. Widok na wodê doln¹
rzeki Kamiennej. Po lewej stronie ulica Cmentarna, w dali widoczne zabezpieczenia z worków
z piaskiem. Fot. M. Zdralewicz
Receding flood wave on Kamienna River at Cieplice, August 2006. View at the water of lower
Kamienna River. On the left side, Cmentarna Street, sandbag defenses visible at the distance.
Photo M. Zdralewicz
16
dliwymi substancjami, osi¹ganie ekosystemów
wodnych i zwi¹zanych z nimi ekosystemów brzegowych, jak najbardziej zbli¿onych do naturalnych, z w³aœciw¹ im ró¿norodnoœci¹ gatunków,
umo¿liwienie wykorzystania Odry przede
wszystkim dla pozyskiwania wody do picia z infiltracyjnych ujêæ brzegowych, rolniczego wykorzystania wody i osadów. Ponadto, do podstawowych celów MKOOpZ nale¿¹ zapobieganie
i trwa³e obni¿anie ryzyka szkód powodziowych
oraz koordynacja wdra¿ania Ramowej Dyrektywy Wodnej w dorzeczu Odry. Wa¿niejsze osi¹gniêcia Komisji w zakresie ochrony przeciwpowodziowej to:
1. Program dzia³añ przeciwpowodziowych
w dorzeczu Odry, 2004;
2. System os³ony przeciwpowodziowej i prognoz w dorzeczu Odry. Opis stanu faktycznego i zalecenia, 2001;
3. Wspólna strategia i zasady dzia³añ przeciwpowodziowych w dorzeczu Odry, 1999;
Dokumenty powy¿sze wyznaczaj¹ kierunki
i zasady dzia³ania polskich programów w zakresie ochrony przeciwpowodziowej w równym stopniu jak obowi¹zuj¹ce regulacje unijne i krajowe.
tion of the Odra and the Baltic Sea by contaminants and to achieve a sustained reduction in their
pollution, to achieve the most natural aquatic and
littoral ecosystems possible, with the corresponding species diversity, to permit the utilisation of
the Odra for the production of drinking water from
bank filtrate, and the use of its water and sediments in agriculture. In addition, the essential
objectives of the ICPOAP include the following:
to provide for precautions against the risk of flood
damage and to achieve its sustained reduction;
and to coordinate implementation of the Water
Framework Directive in the Odra basin. The
Commission’s more important achievements in
flood protection are as follows:
1. The action programme for flood protection
in the Odra basin, 2004;
2. The flood control and forecasting system in
the Odra basin. A description of the actual
state and recommendations, 2001;
3. A joint strategy and rules of flood protection actions in the Odra basin, 1999;
The above documents set out directions and
rules of action for Polish flood protection
programmes to the same degree as applicable
EU and national regulations.
1.4. Inicjatywa Szczeciñska
1.4. The Szczecin Initiative
Podpisanie 22 sierpnia 1997 r. przez Ministra Spraw Wewnêtrznych i Administracji RP,
Federalnego Ministra Gospodarki Przestrzennej,
Budownictwa i Urbanistyki RFN, Wicepremiera
i Ministra Ochrony Œrodowiska Republiki Czeskiej porozumienia dotycz¹cego prewencyjnej
ochrony przed powodziami w dorzeczu Odry
(tzw. Inicjatywa Szczeciñska) stanowi³o kolejny
istotny krok w wyra¿aniu woli wspó³pracy rz¹dów trzech krajów w obszarze dorzecza w za-
The signing on 22 August 1997 by the Minister for the Interior and Administration of the
Republic of Poland, the German Federal Minister for Spatial Policy Construction and Urban
Planning and the Deputy Prime Minister and
Minister for The Protection of Environment of
the Czech Republic over an agreement on protection against floods in the Odra basin (called
„Szczecin Initiative”) constituted the next fundamental step in the expression of the will to co-
17
kresie rozwi¹zywania wspólnych ponadnarodowych problemów. Inicjatywa Szczeciñska stanowi³a deklaracjê koñcow¹ konferencji na temat
prewencyjnej ochrony przed powodziami poprzez planowanie przestrzenne w dorzeczu
Odry, ale jej tezy w znacznym stopniu wykroczy³y poza w¹sko rozumian¹ problematykê prewencji przeciwpowodziowej. W deklaracji ministrowie podkreœlili m.in., ¿e „(...) program ten,
z korzyœci¹ dla ca³ej Europy, wykracza poza interesy narodowe Polski, Czech i Niemiec i powinien byæ wzorem nowoczesnych rozwi¹zañ
o wymiarze europejskim (...)”. W treœci deklaracji znalaz³ siê równie¿ zapis, ¿e skuteczne bêd¹
tylko te wspólne przedsiêwziêcia i dzia³ania, które bêd¹ mieæ charakter transgraniczny, bêd¹ koordynowane na poziomie narodowym i które
przede wszystkim bêd¹ zbli¿aæ spo³eczeñstwa
trzech krajów i os³abiaæ poczucie odrêbnoœci
interesów narodowych, czyni¹c program kompleksowego zagospodarowania Odry elementem wspó³pracy spo³ecznej oraz zbli¿enia kulturowego. W deklaracji podkreœlono równie¿, ¿e
planowane przedsiêwziêcia obejm¹ swoim zasiêgiem du¿¹ czêœæ terytorium Polski, jak równie¿ Niemiec i Czech, podporz¹dkowuj¹c interesy ka¿dego z trzech pañstw kompleksowemu
projektowi o europejskim wymiarze a przedsiêwziêcia zwi¹zane z transgraniczn¹ gospodark¹
przestrzenn¹ powinny byæ podejmowane
w oparciu o doœwiadczenia zdobyte w trakcie
miêdzynarodowej wspó³pracy Szwajcarii, Francji, Luksemburga, Belgii, Niemiec i Holandii dotycz¹cej prewencyjnej ochrony przed powodziami na Renie i Mozie. W podpisanej deklaracji
ministrowie postanowili powo³aæ grupê robocz¹,
sk³adaj¹c¹ siê z kompetentnych przedstawicieli
wszystkich trzech krajów, która stworzy projekt
„Transnarodowego Programu Dzia³ania w Do-
18
operate among the governments of the three
countries in the basin area with regard to the
solution of common super national problems. In
fact, the „Szczecin Initiative” constituted the final declaration at the conference on the subject
of flood protection through spatial planning in
the Odra basin, but the initiative’s hypothesis to
a large extend went beyond the narrowly understood issue of flood prevention. The ministerial declaration stated, among other things, that
„(...) this programme, with benefits for the whole
of Europe, goes beyond the national interest of
Poland, the Czech Republic and Germany and
should be a model for modern European-wide
solutions”. The declaration also contained
a statement to the effect that common efforts
and measures will only be effective, if they have
cross border character, if they are coordinated
at national level and, if, in particular, they will
bring the communities of the three countries
closer together and weaken the feeling of separate national interest, while making the
programme for the complex management of
the Odra an element of a social cooperation
and the cultural bringing together of the countries. The declaration also stated, that the
planned efforts encompass a large part of the
territories of Poland, and Germany and the
Czech Republic subordinating the interest of
each of the three states through the comprehensive European-wide project and that step
is connecting with cross border spatial management should be taken with the support of
the experiences gained through international
cooperation with Switzerland, France, Belgium,
Luxemburg, Germany and Netherlands on flood
protection in the Rhine and Mese areas. In the
declaration, the Ministers resolved to appoint
a working group comprising competent repre-
rzeczu Odry”. Za³o¿ono, ¿e ten jednolity program
zawieraæ bêdzie konkretne rozwi¹zania w zakresie zintegrowanego zagospodarowania przestrzennego dorzecza Odry. Zgodzono siê co do
tego, ¿e bêd¹ wykorzystane istniej¹ce ju¿ koncepcje dzia³ania w dziedzinie planowania
przestrzennego, zagospodarowania terenu,
ochrony przed katastrofami, wypracowane przez
inne gremia, w tym przede wszystkim w ramach
MKOOpZ oraz tego, ¿e konieczne jest wykorzystanie w ramach tej Inicjatywy œrodków finansowych i pomocy technicznej Unii Europejskiej
z funduszy programów INTERREG i PHARE.
sentatives of all three countries to create the
project „Transnational Programme of Measures
in the Odra basin”. It was agreed to use existing
action concepts in the area of spatial planning,
land management and protection against catastrophes drafted by other committees, in particular, as part of the ICPOAP. It was also agreed
that it was necessary to draw from financial resources and technical assistance of the European Union through the INTERREG and PHARE
programme funds within the framework of these
initiatives.
1.5. Projekty OderRegio I i II
oraz projekt OdraRegion
1.5. Project OderRegio I and II
and OdraRegion project.
Praktyczn¹ realizacj¹ kierunków dzia³añ wytyczonych przez Inicjatywê Szczeciñsk¹ sta³ siê
koordynowany przez Wspólny Departament Planowania Przestrzennego Krajów Zwi¹zkowych
Berlina i Brandenburgii polsko-czesko-niemiecki
projekt OderRegio. Jego pierwsza faza – OderRegio I dotyczy³a opracowania „Koncepcji Prewencji Przeciwpowodziowej z uwzglêdnieniem
dzia³añ z zakresu gospodarki przestrzennej w dorzeczu Odry”. Projekt by³ realizowany w latach
1999-2001 i korzysta³ ze wsparcia finansowego
Unii Europejskiej w ramach Inicjatywy INTERREG
II C. Jednym z istotnych rezultatów projektu,
oprócz opracowania samej koncepcji by³o zainicjowanie procesu tworzenia stabilnej interdyscyplinarnej grupy o charakterze transnarodowym
oraz wypracowanie mechanizmów jej prac.
Wyniki OderRegio I sk³oni³y przedstawicieli
rz¹dów z trzech krajów uczestnicz¹cych w projekcie do z³o¿enia na szczeblu ministerialnym
29 czerwca 2001 r. wspólnego oœwiadczenia
The „Szczeciñska Initiative” is the practical implementation focusing on measures proposed by the polish, German OderRegio
project coordinated by Berlin and Brandenburg
joint Spatial planning Department for associated Countries. Phase one of the project
OderRegio I involved drafting a „flood prevention concept having regard for spatial management measures in the Oder basin”. This project
was implemented in the years 1999-2001 and
benefited from European Union finance under
the INTERREG II C initiative. The results of
OderRegio I and the study on spatial management of the Oder stretch forced government
representatives from the three countries participating in the project to submit to agreement
at the administrative level on the 29th June
2001 a common joint statement in the framework in the „Szczeciñska Initiative” on flood
protection in the Oder. In the statement the
ministers also accepted the results of the
19
w ramach „Inicjatywy Szczeciñskiej” w sprawie
prewencyjnej ochrony przeciwpowodziowej na
Odrze. W oœwiadczeniu tym przyjêto i zaakceptowano wyniki projektu OderRegio. Jednoczeœnie podkreœlono, ¿e dziêki dobrej i opartej na
zaufaniu wspó³pracy wszystkich trzech uczestnicz¹cych w projekcie pañstw uda³o siê po³¹czyæ wspóln¹ wiedzê o znaczeniu prewencyjnej ochrony przeciwpowodziowej. Podkreœlono
tak¿e koniecznoœæ przestrzennej i technicznej
konkretyzacji takich dziedzin dzia³alnoœci, jak:
zatrzymanie wód deszczowych w miejscu ich
opadania, retencja poprzez techniczn¹ ochronê przeciwpowodziow¹, utrzymanie i zabezpieczenie istniej¹cych terenów retencyjnych, stworzenie i powiêkszenie zdolnoœci retencyjnej dorzecza, ochrona (obiektów) poprzez techniczn¹
OderRegio project, and underlined that thanks
to the effective and trustful cooperation of all
three states participating in the project it was
possible to pool knowledge on the importance
of flood prevention. At the same time the ministers underlined the need to make activity
more specially and technologically concrete in
the following areas: retaining rainwater where
it falls, retention through technical anti-flood
protection, maintenance and securing of existing retention areas, technical anti-flood protection of facilities and limitation of potential
damage. In connection with the above the signatories of the statement spoke out their intention to continue their cooperation within the
framework of the European Union INTERREG
III aid programme.
Bia³a L¹decka, Radochów po przejœciu fali powodziowej, lipiec 1997 r. Fot. L.Piku³a
Bia³a L¹decka River, Radochów after the passage of the flood wave, July 1997. Photo L. Piku³a.
20
ochronê przeciwpowodziow¹ oraz minimalizacja mo¿liwych szkód. W zwi¹zku z tym sygnatariusze oœwiadczenia opowiedzieli siê za kontynuowaniem rozpoczêtej owocnej wspó³pracy
w ramach programu pomocowego Unii Europejskiej INTERREG III.
W rezultacie rozwiniêciem OderRegio I sta³
siê kolejny projekt – OderRegio II, którego realizacja zosta³a przewidziana na lata 2003-2006. G³ównym celem tego projektu, wspó³finansowanego tym razem ze œrodków Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG III B jest rozszerzenie opracowanej w pierwszej fazie koncepcji
do poziomu uzgodnionego na p³aszczyŸnie
transnarodowego programu dzia³añ, na który
sk³adaæ siê bêd¹ m.in. odpowiednie instrumenty prawne i planistyczne oraz aktywna polityka
informacyjna. Zak³ada siê równie¿, ¿e rezultaty
projektu ODERREGIO II zostan¹ opracowane
w œcis³ej wspó³pracy z instytucjami o zasiêgu
i znaczeniu regionalnym funkcjonuj¹cymi na obszarze ca³ego dorzecza.
Projekt OdraRegion stworzony zosta³ jako
komplementarna czêœæ projektu OderRegio (I)
oraz projektu OderRegio (II), który zosta³ uruchomiony w ramach inicjatywy INTERREG III B
CADSES. Jednym z instrumentów zapewniaj¹cym skutecznoœæ ochrony przeciwpowodziowej
i pozwalaj¹cym efektywniej prowadziæ proces
wdra¿ania „Programu dla Odry – 2006” jest prowadzenie w³aœciwej polityki przestrzennej na
obszarze dorzecza Odry w powi¹zaniu z modyfikacj¹ wieloletniego rz¹dowego „Programu dla
Odry – 2006”. Opracowanie sporz¹dzone w ramach projektu OdraRegion mo¿e stanowiæ podstawê programów operacyjnych sporz¹dzanych
przez zarz¹dy województw oraz miasta i gminy
nadodrzañskie, podnosz¹cych poprawê bezpieczeñstwa osiedli ludzkich na terenach zagro¿o-
As a result of the improvement of OderRegio
I the next project has been created – OderRegio
II, the realization of which is due to years 20032006. The main objective of this project financed
by European Comission Community Initiative
INTERREG III B, drafted in the first phase is the
improvement of, conception of action
programme agreed on the transnational arena,
which will contain i.a. appropriate law and spatial planning instruments and active information policy. It is also assumed that the results of
OderRegio II will be created within the cooperation of institutions of a regional range and meaning that function within the area of the whole
basin.
The OdraRegion project was created as
a complementary part of the OderRegio (I)
project implemented by Germany as part of the
INTERREG II C initiative in the years 1999-2001
and the OderRegio (II) project which was instigated as part of the INTERREG III B CADSES
initiative. The OdraRegion project is being implemented under the auspices of the Government
Plenipotentiary of the Republic Poland for
„Programme on matters for the Oder 2006” as
a contribution in partnership to the OderRegio
(II) project. This is one of the instruments ensuring effective anti-flood protection and allowing implementation of the project „Programme
for the Oder 2006” to run more efficiently as
a proper spatial policy for the Oder basin in connection with modification of the long-term government investment programme entitled
„Programme for the Oder 2006”. A draft completed as a part of the OdraRegion project will
form the basis of operating programmes designed by voivodship boards and towns and
municipalities on the Oder whose main objectives should improve the safety of human settle-
21
Jaz zbiornika Jeziorsko na Warcie. Fot. Tomasz Konieczny.
Weir of Jeziorsko reservoir on Warta River. Photo Tomasz Konieczny.
nych powodzi¹. Ponadto rezultaty projektu przyczyni¹ siê do ³adu przestrzennego wzd³u¿ ca³ej
doliny rzeki oraz zharmonizowania rozwoju spo³eczno-gospodarczego z mo¿liwoœciami œrodowiska naturalnego. Projekt realizowany jest dla
polskiej czêœci dorzecza Odry dla 3 obszarów
tematycznych opisanych w rozdziale 2.
W ramach opracowania OdraRegion sporz¹dzono analizê obowi¹zuj¹cych opracowañ
z zakresu planowania przestrzennego oraz
szczegó³owych ramowych regulacji prawnych
w tym zakresie, obowi¹zuj¹cych w kraju i Unii
Europejskiej. Raport koñcowy projektu zawiera
22
ments in areas threatened by flooding. Moreover, the results of the projects will contribute to
improving spatial order along the whole river
valley and to harmonizing social-economic development with possibilities of the natural environment. Project is realized for the Polish part
of the Odra river basin for 3 thematic areas that
were described in chapter 2.
As part of the draft an analysis there has
been made drafts on binding documents on
spatial planning and detailed framework legal
regulations in this area which are binding in the
country and European Union. The final report
analizy historycznych wezbrañ powodziowych,
identyfikacjê obiektów i obszarów stanowi¹cych
infrastrukturê urbanistyczn¹ zagro¿on¹ powodzi¹ i w czêœci wynikowej – koncepcjê prewencyjnej ochrony przeciwpowodziowej tych obszarów. Ca³oœæ prac analitycznych i projektowych
przedstawiona jest równie¿ w œrodowisku elektronicznej bazy danych, kompatybilnej z przedsiêwziêciami w projektach OderRegio i SIPDO.
Projekt OdraRegion ³¹czy programowanie rozwoju za pomoc¹ instrumentów zagospodarowania przestrzennego z programowaniem w gospodarce wodnej ze szczególnym ukierunkowaniem (jako cel g³ówny) na ochronê przeciwpowodziow¹.
of the project contains analysis of historical water level rises, identification of facilities and areas constituting urban infrastructure threatened
by flooding and in the final part a preventive
concept for anti-flood protection in this areas. The
analytical and conceptional work will be presented
in its entirety in an electronic date base which is
compatible with activities of the OderRegio and
SIPDO projects. Project OdraRegion is integrating the programming of development with the aid
of instruments of spatial development in water
management together with particular aiming in
flood prevention (as the main goal).
2. Delimitacja obszaru
opracowania
2. Delimitation
of the study area
W projekcie OdraRegion wyeksponowano
trzy czêœci obszarów o odrêbnej specyfice hydrograficznej i hydraulicznej, przyrodniczej i kulturowej;
1. Pasmo rzeki Odry, które obejmuje obszar
wyznaczony przez 2 lub 3 gminy lewobrze¿ne i 2 lub 3 gminy prawobrze¿ne rzeki Odry
w obszarze Województwa Dolnoœl¹skiego,
Lubuskiego i Zachodniopomorskiego,
2. Dorzecze rzeki Warty w obszarze Województwa Lubuskiego,
3. Ujœcie Odry i Zalew Szczeciñski – po stronie polskiej.
Ponadto dla ustalenia granic pasma rzeki
przyjêto, ¿e bêdzie ono wyznaczone pomiêdzy
przyleg³ymi do Odry 2-3 gminami po obu stronach rzeki w granicach administracyjnych tych
gmin. Takie za³o¿enie ma dodatkowe uzasadnienie ze wzglêdu na lepsze wykorzystanie wy-
Under the OdraRegion project, three parts
with distinct hydrographic and hydraulic, natural and cultural characteristics are distinguished
within the area:
1. The Odra river strip which covers an area
marked out by 2 or 3 left-bank gminas and
2 or 3 right-bank gminas situated on the
Odra within the Dolnoœl¹skie, Lubuskie and
Zachodniopomorskie Voivodships (Fig.
Delimitation of the study area in the OdraRegion project).
2. The Warta river basin within the lubuskie
voivodship
3. The Odra mouth and the Szczecin Lagoon –
on the Polish side.
In addition, in order to determine the boundaries of the river strip, it is assumed that the strip
will be delimited by the administrative boundaries of 2-3 gminas adjacent to the Odra on both
23
Delimitacja obszaru opracowania projektu OdraRegion.
Delimitation of the study area of OdraRegion project.
24
ników Projektu OdraRegion w aktualizacji i zmianach studiów uwarunkowañ i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin przyleg³ych
do rzeki Odry, a tak¿e w ³atwiejszym uzyskaniu
danych statystycznych, np. dotycz¹cych liczby
mieszkañców gmin itp.
sides of the river. Such an assumption is additionally justified on the grounds of better utilisation of outcomes of the OdraRegion Project in
updates and amendments of the studies on conditions and directions of spatial development of
the gminas.
3. Europejskie i krajowe zasady
programowania ochrony
przed powodzi¹
3. European and national rules
of flood protection
programming
3.1. Zarz¹dzanie
ryzykiem powodziowym
3.1. Flood
risk management
Dotychczasowe – wspólne doœwiadczenia
najbardziej rozwiniêtych krajów wsparte niekorzystn¹ prognoz¹ wzrostu zagro¿eñ hydrologicznych w przysz³oœci, doprowadzi³y do przekonania, ¿e efektywnoœæ dzia³añ na rzecz bezpieczeñstwa powodziowego w zasadniczy sposób
mo¿e podnieœæ odpowiednie zarz¹dzanie ryzykiem powodziowym.
Dotyczy to zw³aszcza efektywnego wydatkowania œrodków finansowych na realizacjê
najbardziej kosztownych dzia³añ z zakresu bezpoœredniej ochrony, a zw³aszcza inwestycji technicznych. Uwa¿a siê, ¿e ze wzglêdów ekonomicznych i ekologicznych, ta grupa dzia³añ powinna byæ stosowana w sytuacjach niezbêdnych. Sytuacje te powinny byæ odpowiednio udokumentowane, zaœ dzia³ania te powinny byæ stosowane w delimitowanych – wydzielonych co do
granic obszarach zagro¿enia. Jest tak¿e oczywiste, ¿e inwestycje techniczne zapewni¹ w³aœciwy poziom bezpieczeñstwa, jeœli zostan¹
poprawnie zaprojektowane w zakresie funkcjonalnym, a nastêpnie bêd¹ eksploatowane i utrzymywane zgodnie z wymaganiami technicznymi.
Existing joint experiences of the most developed countries, supported by an unfavourable forecast of an increase in hydrological risks
over the next years, have led to a conviction
that appropriate flood risk management may significantly boost the effectiveness of flood safety
measures.
It especially relates to the effective spending of financial resources for the implementation of the most expensive direct protection
measures, in particular, structural investments.
It is considered that, for economic and ecological reasons, this group of measures should be
used in situations where it is necessary. The
necessity should be properly documented, and
these measures should be used in risk areas
within delimited – designated boundaries. It is
also obvious that these measures will ensure
an adequate level of safety if they have been
correctly designed in their functional scope, and
subsequently they will be operated and maintained in accordance with technical requirements.
25
Jednoczeœnie, doœwiadczenie wskazuje, ¿e
systematyczny rozwój prewencji powodziowej,
w d³u¿szym okresie czasu przyniesie trwa³e korzyœci w ograniczeniu szkód i strat powodziowych. Wymaga to jednak nie tylko systematycznoœci i konsekwencji w dzia³aniach prawnych
i organizacyjnych, ale tak¿e umiejêtnoœci i mo¿liwoœci oceny wp³ywu tych dzia³añ na ograniczenie skutków powodzi.
Zarz¹dzanie ryzykiem powodziowym ma na
celu redukcjê wielkoœci powodzi (prawdopodobieñstwa jej wyst¹pienia) i/lub jej skutków poprzez rozwój programów zarz¹dzania jednocz¹cych nastêpuj¹ce elementy systemu:
– prewencjê powodziow¹,
– bezpoœredni¹ ochronê przed powodzi¹,
– przygotowanie ludzi bazuj¹ce na informacji o ryzyku powodziowym i o zasadach
postêpowania w przypadku jej wyst¹pienia,
– systematyczny rozwój planów reagowania
na wypadek powodzi,
– odbudowê zniszczeñ po powodzi, a tak¿e
formu³owanie wniosków dotycz¹cych modyfikacji planów przeciwpowodziowych.
Kluczowe znaczenie ma po³¹czenie – integracja dzia³añ prewencyjnych z bezpoœredni¹
ochron¹ i rozwój na tej bazie pozosta³ych sk³adowych programu zarz¹dzania. Odpowiednio
realizowana prewencja powodziowa równowa¿y bowiem lub/i uzupe³nia bezpoœredni¹ ochronê w wiêkszych strukturach przestrzennych,
zw³aszcza w uk³adzie zlewniowym. Mo¿na to
wyjaœniæ analizuj¹c rozwój zagro¿enia powodziowego w nastêpuj¹cy sposób:
1) Istniej¹ dwie podstawowe przyczyny zagro¿enia danego obszaru (patrz rysunek 3.1.):
– zewnêtrzna, czyli dojœcie do niego powodzi z wy¿ej po³o¿onej zlewni poprzez
g³ówny system hydrograficzny i/lub
26
At the same time, the experience indicates
that a systematic development of flood prevention over a longer period of time will bring sustainable benefits in flood damage and loss reduction. However, it requires not only a systematic approach and consistency in legal and
organisational measures, but also skills and
capabilities to assess the impact of these measures on flood mitigation.
Flood risk management is aimed to reduce
the magnitude of flooding (the probability of its
occurrence) and/or its effects through the development of management programmes uniting the
following elements of the system:
– flood prevention
– direct flood protection
– the preparedness of people based on flood
risk information and procedures in case of
flood occurrence
– a systematic development of flood response plans
– the reconstruction after the flood, combined
the drawing of conclusions from it for the
future.
The linking – integration of prevention measures with direct protection and, based on it, the
development of the other management programme components are of key significance here,
since adequately implemented flood prevention
balances and/or complements direct protection
in larger spatial structures, in particular in the
catchment-based approach. It can be explained
by analysing the development of flood risk in
the following way:
1) There are two major causes of risk to a given
area (see Figure 3.1):
– an external cause, that is, the arrival of
a flood in this area from the upstream
catchment through the main hydrogra-
Rys. 3.1. Schemat rozwoju powodzi w uk³adzie zlewniowym, autor: prof.El¿bieta Nachlik
Fig. 3.1. The flood development diagram in the catchment-based approach, auth. Prof. E. Nachlik.
–
poprzez sp³yw wód lokalnym (tak¿e
chwilowym) systemem hydrograficznym,
wewnêtrzna, wywo³uj¹ca zagro¿enie
powodziowe w wyniku braku odpowiedniej przepustowoœci naturalnego i sztucznego systemu odprowadzania wód
opadowych, zw³aszcza w wyniku zabudowy uszczelniaj¹cej powierzchniê
zlewni bez odpowiedniej rekompensaty retencyjnej.
Wyj¹tkiem od tej zasady jest strefa przybrze¿na morska, gdzie wystêpuj¹ powodzie sztormowe, czyli „wdzieranie siê” wód morskich na l¹d, ale te
obszary nale¿y traktowaæ osobno.
–
phic system and/or the water run-off
through the local (also temporary) hydrographic system,
an internal cause which produces flood risk as a result of the absence of an
adequate carrying capacity of the natural and artificial stormwater drainage
system, in particular, as a result of building developments which seal the
catchment surface without adequate
retention compensation.
An exception to this rule is the sea
coastal zone where storm floods occur,
that is, the inland invasion of sea waters, but these areas should be treated
separately.
27
2) Dzia³ania prewencyjne i œrodki ochrony bezpoœredniej powinny sobie poradziæ z zagro¿eniem zewnêtrznym i wewnêtrznym. Generalnie mo¿na za³o¿yæ, ¿e poszukiwanie
wzajemnych relacji w ich udziale, rodzaju
i strukturze przestrzennej jest z³o¿onym
i trudnym do rozwi¹zania problemem, ale
nastêpuj¹ce zasady s¹ tutaj istotne:
– skuteczna retencja powodziowa – niezale¿nie od rodzaju – ograniczaj¹ca
wielkoœæ powodzi „zewnêtrznej” musi
byæ ulokowana powy¿ej tego terenu,
czyli w zlewni powy¿ej le¿¹cej,
– retencyjne przysposobienie tego terenu (dzia³ania prewencyjne i œrodki bezpoœrednie – np. poldery i retencja dolinowa) ma znaczenie zarówno dla ograniczenia zagro¿enia wewnêtrznego, jak
i dla ograniczenia zewnêtrznego zagro¿enia terenu (zlewni) ni¿ej po³o¿onej,
– wa³y przeciwpowodziowe chroni¹ ten
teren, ale jednoczeœnie przyspieszaj¹
odp³yw i podnosz¹ zagro¿enie zewnêtrzne terenu – zlewni ni¿ej po³o¿onej,
– kana³y ulgi oraz umocnienia ³o¿yska rzeki stanowi¹ bezpoœredni œrodek ochronny tego terenu bez negatywnych konsekwencji dla terenu ni¿ej po³o¿onego,
– jeœli nie uda siê w odpowiedni sposób
zadzia³aæ lub wyst¹pi nieoczekiwane
zagro¿enie wywo³ane awari¹ jednego
z elementów (np. z³e sterowanie retencj¹ powodziow¹, przerwanie wa³u,
uszkodzenie urz¹dzeñ), w terenie po³o¿onym ni¿ej na ogó³ wzrasta zagro¿enie powodziowe.
3) Ten tok rozumowania pokazuje, ¿e mo¿na
uzyskaæ pozytywne i nie szkodz¹ce innym
ograniczenie skutków powodzi tylko poprzez
konsekwentne, w uk³adzie zlewniowym, sto-
28
2) Prevention actions and direct protection
measures should handle external and
internal risks. It can be generally assumed
that the seeking of interrelations in their
shares, types and spatial structure is
a complex problem which is difficult to solve, but the following principles are essential here:
– effective flood retention – irrespective
of its type – which reduces the magnitude of “external” flooding must be located upstream of this area, that is, in
the upstream catchment,
– the retention-oriented adaptation of this
area (prevention actions and direct
measures – e.g., polders and valley
retention) is of significance both for the
reduction of internal risk and the reduction of external risk to the downstream
area (catchment)
– flood dikes protect this area, but at the
same time they accelerate the run-off
and increase the external risk to the
downstream area – catchment
– diversion channels and river-channel
defences are a direct protection measure of this area without negative consequences for the downstream area
– if protection measures fail to work properly or a sudden risk occurs resulting
from a failure of one of the elements
(e.g., bad flood retention control, a dike
breach, damage of defences, …), flood risk generally increases in the downstream area.
3) This line of reasoning shows that only consistent measures, in the catchment-based
approach, appropriately adapted to local
conditions and needs, may produce positi-
sowanie œrodków ochrony przed powodzi¹ odpowiednich, do lokalnych warunków i potrzeb.
4) Ponadto, rozwój prewencji podnosi retencyjnoœæ zlewni na ró¿nych poziomach odp³ywu, co ma ogromne znaczenie dla zmiany struktury odp³ywu powierzchniowego
i podziemnego – zbli¿aj¹c j¹ do warunków
naturalnych (g³ównie sprzed urbanizacji).
Poprzez rozwój prewencji i œrodków ochrony przed powodzi¹ rozwi¹zywane s¹ najpowa¿niejsze problemy w zakresie ograniczenia skutków powodzi. Jeœli równolegle rozwijany bêdzie
system ostrze¿eñ powodziowych, system reagowania na powódŸ oraz zasady odbudowy po
powodzi, to rozwijane bêd¹ podstawy zarz¹dzania ryzykiem powodziowym. Natomiast jeœli jednoczone bêd¹ te dzia³ania na bazie ich wzajemnych uwarunkowañ, to utworzony bêdzie
program zarz¹dzania ryzykiem.
ve flood mitigation which does not harm
others;
4) In addition, the development of prevention
raises the retention capacity of the catchment at different run-off levels, what is of
enormous significance for the change of the
structure of surface and underground runoff – bringing it close to natural conditions
(mainly pre-urbanisation conditions).
Through the development of prevention and
flood protection measures, we solve a major
problem relating to flood mitigation. If we concurrently develop a flood warning system, a flood
response system and rules for flood reconstruction, we correctly develop the basis for flood risk
management. If then, we will be systematically
uniting these measures, based on their mutual
interactions, we will be building a risk management programme, improving its elements.
3.2. Europejskie uregulowania prawne
Baz¹ dla poprawnej budowy programu zarz¹dzania ryzykiem powodziowym jest szczegó³owa, zweryfikowana i dostêpna w odpowiednim miejscu i czasie informacja o zagro¿eniu
powodziowym.
Zakres tej informacji jest bardzo szeroki. Na
ogó³ w pierwszym etapie nie ma mo¿liwoœci jej
zgromadzenia lub/i po³¹czenia rozproszonych
baz danych. Dodatkowo, istnieje jeszcze jeden
problem z ni¹ zwi¹zany, czyli standaryzacja informacji na podstawie kryteriów oceny skutecznoœci elementów systemu ochrony, którym ona
przede wszystkim s³u¿y.
Te w³aœnie uwarunkowania leg³y u podstaw
zasadniczego dokumentu legislacyjnego UE,
jakim jest Dyrektywa w sprawie oceny zagro¿enia i zarz¹dzania powodzi¹ (ang. Assessment and
3.2. The European regulatory
framework
Detailed, verified information on flood risk,
available at a proper place and time, forms the
basis for the correct building of a flood risk management programme.
The scope of this information is very wide.
In general, at the first stage it is not possible to
collect it and/or to combine dispersed databases.
In addition, there is one problem related to it,
notably the standardisation of information based
on criteria of assessment of the effectiveness
of protection system elements, which it primarily serves.
These are the premises that underpinned
the EU essential legislative document, which is
the Directive on the Assessment and Manage-
29
Management of Flood), która reguluje podstawy
podejmowania dzia³añ dla ograniczenia zagro¿enia powodziowego oraz jego skutków, zwana dalej
bêdzie w skrócie Dyrektyw¹ Powodziow¹.
Wczeœniej pojawi³ siê jednak dokument kluczowy w zakresie zintegrowanej polityki wodnej,
czyli Ramowa Dyrektywa Wodna (RDW) 2000/
60/WE, która ustanawia ramy dla dzia³añ na
rzecz ochrony wszystkich typów wód we Wspólnocie. Jest ona dokumentem „spinaj¹cym” politykê wodn¹ poprzez integralne spojrzenie na
wszystkie jej elementy.
W ostatnim czytaniu dyrektywy powodziowej Parlament Europejski uzna³ za konieczne
prace dla harmonizacji dzia³añ i planów wykonywanych na mocy obu dyrektyw i dokona³ stosownych zapisów. W tej sytuacji prawnie uregulowano zasadê, i¿ cele ochrony przed powodzi¹ musz¹ byæ sprzê¿one z celami dotycz¹cymi ochrony ekosystemów wodnych. St¹d te¿
baz¹ dla poprawnej realizacji wspó³czesnej polityki wodnej, w odniesieniu do dzia³añ dla ograniczenia zagro¿enia powodziowego, jest:
– cykliczne doskonalenie analizy DPSIR, czyli
Driver – Preasure – State – Impact – Response (po polsku: przyczyna zagro¿enia
– rodzaj oddzia³ywania – stan zagro¿enia –
skutek zagro¿enia – przeciwdzia³anie (dobór dzia³añ i œrodków) wraz z budow¹ baz
danych i informacji s³u¿¹cych tej analizie,
– powi¹zanie dzia³añ inwestycyjnych z planowaniem zagospodarowania przestrzennego
(prewencyjne zapobieganie zagro¿eniom
oraz poprawne warunkowanie lokalizacji
inwestycji – œrodków ochrony bezpoœredniej,
tak¿e w obszarach konfliktowych).
Dyrektywa Powodziowa w art. 7 (rozdzia³u III
– Mapy zagro¿enia powodziowego), okreœla, ¿e:
1. Pañstwa cz³onkowskie przygotuj¹, na poziomie obszaru dorzecza, mapy powodzi
30
ment of Floods governing the basis for taking
flood risk reduction and flood mitigation actions.
It will be referred hereinafter in the abbreviated
form as the Flood Directive.
However, a key document relating to the
integrated water policy had appeared earlier,
notably the Framework Water Directive (FWD)
2000/60/EC, which sets up the framework for
protection measures with regard to all types of
waters within the Community. It is a document
which ties together the water policy through an
integrated look at all its elements.
In the last reading of the Water Directive,
the European Parliament deemed it necessary
to harmonise actions and plans implemented
under both directives and introduced relevant
provisions. In this situation, it is legally stipulated that flood protection objectives must
be linked to objectives related to the protection of water ecosystems. Hence, a correct
implementation of the modern water policy, with
respect to flood risk reduction measures, is
based on:
– the regular enhancement of the DPSIR (Driver – Pressure – State – Impact – Response) analysis, together with the building of
databases and information serving this
analysis.
– the linking of investment activities to spatial
development planning (risk prevention and
correct site location decisions for investment
projects – direct protection measures, also
in conflict areas).
The Flood Directive in art. 7 (Chapter III –
Flood risk maps) provides that:
1. Member States shall, at the level of the river basin district, prepare flood maps and
indicative flood damage maps, hereinafter
Rzeka Kwisa, zniszczona droga Szklarska Porêba-Œwieradów, sierpieñ 2006. Fot. M. Zdralewicz
Kwisa River, devastated road Szklarska Porêba-Œwieradów, August 2006. Photo M. Zdralewicz.
i szacunkowe mapy szkód powodziowych,
zwane dalej „mapami zagro¿enia powodziowego”, dla dorzeczy, zlewni i wycinków wybrze¿a wyznaczonych zgodnie z przepisami art. 5 ust. 1 lit. b.
2. Mapy powodziowe pokrywaj¹ obszary geograficzne, którym grozi zalanie w jednym
z nastêpuj¹cych scenariuszy:
(a) wysoce prawdopodobne powodzie
(przewidywane nawroty co dziesiêæ lat);
(b) œrednio prawdopodobne powodzie
(przewidywane nawroty co sto lat);
(c) ma³o prawdopodobne powodzie (wypadki skrajne).
3. Szacunkowe mapy szkód powodziowych
wykazuj¹ potencjalne szkody zwi¹zane
“flood risk maps”, for the river basins, subbasins and stretches of coastline identified
under Article 5(1)(b).
2. The flood maps shall cover the geographical areas which could be flooded according
to the following scenarios:
(a) floods with a high probability (likely
return period once in every 10 years);
(b) floods with a medium probability
(likely return period once in every 100
years);
(c) floods with a low probability (extreme
events).
3. The indicative flood damage maps shall
show the potential damage associated with
floods under the scenarios referred to in
31
z powodzi¹ w zale¿noœci od wymienionych
w ust. 2 scenariuszy, wyra¿one w formie:
(a) liczby mieszkañców potencjalnie dotkniêtych powodzi¹;
(b) potencjalne szkody gospodarcze na
danym terenie;
(c) potencjalne szkody dla œrodowiska naturalnego.
Z kolei, w art. 9 (rozdzia³u IV – Plany zarz¹dzania zagro¿eniem powodziowym), zobowi¹zuje do nastêpuj¹cych dzia³añ:
1. Pañstwa cz³onkowskie przygotuj¹, na poziomie obszaru dorzecza, plany zarz¹dzania zagro¿eniem powodziowym dla dorzeczy, zlewni i wycinków wybrze¿a, wyznaczonych zgodnie z przepisami art. 5 ust. 2 lit. b,
a tak¿e z ust. 2 i 3 niniejszego artyku³u;
2. Pañstwa cz³onkowskie zapewniaj¹ ochronê na odpowiednim poziomie dla ka¿dego
dorzecza, skupiaj¹c uwagê na ograniczeniu prawdopodobieñstwa wyst¹pienia powodzi oraz potencjalnych skutków powodzi
dla zdrowia, œrodowiska i dzia³alnoœci gospodarczej, przy uwzglêdnieniu tak istotnych aspektów, jak: gospodarowanie zasobami wodnymi i gruntami, zagospodarowanie przestrzenne, u¿ytkowanie gruntów,
ochrona przyrody;
3. Plany zarz¹dzania zagro¿eniem powodziowym uwzglêdniaj¹ œrodki s³u¿¹ce osi¹gniêciu poziomu ochrony ustanowionego zgodnie z ust. 2;
4. Plan zarz¹dzania zagro¿eniem powodziowym obejmuje wszystkie etapy cyklu zarz¹dzania zagro¿eniem powodziowym, szczególny nacisk k³ad¹c na zapobieganie,
ochronê i gotowoœæ i uwzglêdniaj¹c charakterystykê dorzecza lub zlewni.
32
paragraph 2 and expressed in terms of the
following:
(a) the number of inhabitants potentially
affected;
(b) potential economic damage in the area;
(c) potential damage to the environment.
In turn, under art. 9 (Chapter IV – Flood risk
management plans), Member States are obliged
to take the following actions:
1. Member States shall prepare flood risk
management plans at the level of the river
basin district for the river basins, sub-basins and stretches of coastline identified
under Article 5(2)(b), in accordance with
paragraphs 2 and 3 of this Article.
2. Member States shall establish appropriate
levels of protection specific to each river
basin, focusing on a reduction of the probability of flooding and of potential consequences of flooding to human health, the
environment and economic activity, and taking into account relevant aspects: water
management, soil management, spatial
planning, land use and nature conservation;
3. The flood risk management plans shall include measures that aim at achieving the
levels of protection established in accordance with paragraph 2;
4. The flood risk management plans shall address all phases of the flood risk management cycle focusing on prevention, protection, preparedness, and taking into account the characteristics of the particular river
basin or sub-basin.”
3.3. Krajowe uregulowania prawne
w zakresie ochrony przed powodzi¹
3.3. The national regulatory framework
relating to flood protection
Prawo Wodne respektuje potrzebê budowy bazy informacyjnej na temat zagro¿enia powodziowego, jako warunkuj¹cej poprawne planowanie.
W odniesieniu do okreœlenia kierunków
ochrony przed powodzi¹, w artykule 79 ust. 2,
wprowadza zapis, ¿e:
„Dla potrzeb planowania ochrony przed
powodzi¹ dyrektor regionalnego zarz¹du gospodarki wodnej (RZGW) sporz¹dza studium ochrony przeciwpowodziowej, ustalaj¹ce granice zasiêgu wód powodziowych o okreœlonym prawdopodobieñstwie wystêpowania oraz kierunki
ochrony przed powodzi¹, w którym w zale¿noœci od sposobu zagospodarowania terenu oraz
ukszta³towania terasów zalewowych, terenów
depresyjnych i bezodp³ywowych, dokonuje podzia³u obszarów na:
1) obszary wymagaj¹ce ochrony przed zalaniem z uwagi na ich zagospodarowanie,
wartoœæ gospodarcz¹ lub kulturow¹
2) obszary s³u¿¹ce przepuszczeniu wód powodziowych, zwane dalej „obszarami bezpoœredniego zagro¿enia powodzi¹”
3) obszary potencjalnego zagro¿enia powodzi¹”.
Jednoczeœnie, w ust. 3 tego artyku³u okreœla, ¿e:
„Dyrektor RZGW przesy³a projekt studium,
o którym mowa w ustêpie 2, do zaopiniowania
w³aœciwym organom gminy, radom powiatu i sejmikom wojewódzkim; termin zg³aszania uwag
up³ywa po 30 dniach od dnia przes³ania projektu, a brak opinii w tym terminie uznaje siê za
akceptacjê przes³anego projektu”.
Nastêpnie w art. 84, zaleca:
The Water Law respects the need to build
an information base on flood risk as a measure
which will condition correct planning. Its provisions in this respect are as follows.
With regard to the determination of the directions of flood protection, in art. 79 para. 2 it
introduces a provision that
“For the needs of flood protection planning,
the director of a regional water management
board (RZGW) shall prepare a flood protection
study determining the boundaries of the extent
of flood waters with a particular probability of
occurrence and the directions of flood protection, in which, depending on land use and topographic features of floodplain terraces, depression areas and no-flow areas, particular areas
shall be divided into:
1) areas which require protection against flooding due to their land development, economic or cultural value
2) areas which serve for the conveyance of
flood waters, hereinafter referred to as “direct flood risk areas”
3) potential flood risk areas.”
At the same time, in para. 3 of this article, it
is provided that:
“The RZGW director shall send a draft
study, referred to in para. 2, to competent authorities of the gmina, poviat councils and
voivodship regional councils for their opinion; the
time limit for submission of comments expires
after 30 days from the date of submission of such
draft, and the absence of an opinion within such
time limit shall be deemed to be the acceptance
of the draft sent.”
Then, in art. 84, it recommends that:
33
„Obszary, o których mowa w art. 79 ust. 2,
uwzglêdnia siê przy sporz¹dzaniu planu zagospodarowania przestrzennego województwa,
studium uwarunkowañ i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, miejscowego
planu zagospodarowania przestrzennego oraz
decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego
oraz decyzji o warunkach zabudowy”.
Powy¿sze zapisy znajduj¹ odzwierciedlenie
w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym.
Na poziomie województwa – w wojewódzkim planie zagospodarowania przestrzennego,
zgodnie z art. 39 ust. 3: punkt 6): „uwzglêdnia
siê ustalenia strategii rozwoju województwa oraz
okreœla w szczególnoœci obszary nara¿one na
niebezpieczeñstwo powodzi”.
Na poziomie gminy ustawa reguluje mo¿liwoœci ograniczenia zagospodarowania terenów
nara¿onych na niebezpieczeñstwo powodzi,
a tak¿e mo¿liwoœci innego wykorzystania tych
terenów. W art. 19 ust. 2 punkt 11) stanowi ona,
¿e w studium uwarunkowañ i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy: „okreœla
siê w szczególnoœci obszary nara¿one na niebezpieczeñstwo powodzi i osuwania siê mas
ziemnych”. Jednoczeœnie w art. 11 punkt 8) stanowi, ¿e: „wójt, burmistrz lub prezydent miasta
wystêpuje o opinie dotycz¹ce rozwi¹zañ przyjêtych w projekcie studium do dyrektora regionalnego zarz¹du gospodarki wodnej w zakresie zagospodarowania obszarów nara¿onych na
niebezpieczeñstwo powodzi”.
Natomiast w projekcie planu miejscowego
mo¿na i nale¿y dokonaæ ustaleñ w zakresie wykorzystania terenów nara¿onych na niebezpieczeñstwo powodzi. Zgodnie z art. 15 ust. 2, okreœla siê obowi¹zkowo: w punkcie 1) „przeznaczenie terenów oraz linie rozgraniczaj¹ce tereny
34
“Areas referred to in art. 79 para. 2 shall be
taken into account in the preparation of the spatial development plan of the voivodship, the
study on conditions and directions of spatial
development of the gmina, the local spatial development plan and the decision on the site location of a public-purpose investment project or
the decision on development conditions”
The above provisions find reflection in the
Act on Spatial Planning and Development.
At the voivodship level – in the voivodship
spatial development plan, under art. 39 para. 3
subpara. 6): “assumptions of the voivodship
development strategy shall be taken into account, and areas at risk of flooding shall be particularly identified”.
At the gmina level, the Act provides for the
possibility of restrictions on development of lands
at risk of flooding, as well the possibility of other
uses for such lands. In art. 19 para. 2 subpara.
11), the Act provides that in the study on conditions and directions of spatial development of
the gmina: “areas at risk of flooding and landslides shall be particularly identified”. At the
same time, in art. 11 subpara 8) the Act provides that: “wójt (rural gmina head), burmistrz
(mayor) or city president shall request an opinion relating to solutions adopted in the study from
the director of the regional water management
board with respect to the development of areas
at risk of flooding”.
And in the draft local plan, decisions may
and should be made as regards the use of lands
at risk of flooding. In accordance with art. 15
para. 2, the following must be defined: in subparagraph 1) “the use of lands and lines dividing lands with different uses or different rules of
development”, as well as in subparagraph 7)
Wysypisko œmieci w Przytorze k. Œwinoujœcia. Fot. P. Domaradzki
Waste disposal site at Przytorze near Œwinoujœcie. Photo P. Domaradzki.
o ró¿nym przeznaczeniu lub ró¿nych zasadach
zagospodarowania” a tak¿e w punkcie 7) „granice i sposoby zagospodarowania terenów lub
obiektów podlegaj¹cych ochronie, ustalonych na
podstawie odrêbnych przepisów, w tym terenów
górniczych, a tak¿e nara¿onych na niebezpieczeñstwo powodzi oraz zagro¿onych osuwaniem siê mas ziemnych” oraz w punkcie 8)
„szczegó³owe warunki zagospodarowania terenów oraz ograniczenia w ich u¿ytkowaniu, w tym
zakaz zabudowy”.
Dla realizacji ustaleñ prawa wodnego oraz
ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym niezbêdne jest zatem jedynie okreœlenie kryteriów i wymagañ w odniesieniu do
ograniczenia zagospodarowania terenów nara¿onych na niebezpieczeñstwo powodzi i wymagañ stawianych obiektom na tych terenach zlo-
“boundaries and ways of development, or structures subject to protection, determined under
separate regulations, including mining lands,
also being at risk of flooding and at risk of landslides”, and in subparagraph 8) “detailed conditions of land development and restrictions on
the use of land, including the development ban”.
Thus, for the implementation of the provisions of the Water Law and the Act on Spatial
Planning and Development, it is only necessary
to define criteria and requirements with regard
to restrictions on development of land at risk of
flooding and requirements imposed on structures located on such land. In addition, it is necessary to determine criteria and rules of procedure in the use of lands for the location of any
flood protection investment project.
35
kalizowanych. Ponadto, niezbêdne jest ustalenie kryteriów i zasad postêpowania przy
wykorzystaniu terenów dla lokalizacji inwestycji
s³u¿¹cej ochronie przed powodzi¹.
W odniesieniu do budowy planu ochrony
przed powodzi¹, Prawo Wodne w artykule 117
ust.1, wprowadza zapis, ¿e
„Plan ochrony przeciwpowodziowej oraz
przeciwdzia³ania skutkom suszy na obszarze
kraju powinien uwzglêdniaæ przede wszystkim:
1) powiêkszenie dyspozycyjnych zasobów
wodnych oraz rezerw pojemnoœci powodziowej,
2) poprawê gospodarowania rezerwami pojemnoœci retencyjnej oraz powodziowej,
3) kszta³towanie dolin rzecznych oraz wykorzystanie naturalnej retencji,
4) budowê oraz rozbudowê lub przebudowê
urz¹dzeñ wodnych,
5) wskazanie obszarów wymagaj¹cych ochrony,
6) propozycje niezbêdnych zmian w obowi¹zuj¹cym planie zagospodarowania przestrzennego”.
Nastêpnie, w ustêpie 2. tego artyku³u okreœla, ¿e:
„Plan ochrony przeciwpowodziowej regionu wodnego powinien uwzglêdniaæ ustalenia
planu o którym mowa w ust. 1 (czyli krajowego
– dopisek autora) oraz studiów, o których mowa
w artykule 79 ust. 2”.
Realizacj¹ przedmiotowych planów odbywa siê wed³ug zasad podanych poni¿ej.
Art. 90.1”
„Prezes Krajowego Zarz¹du Gospodarki
Wodnej wykonuje zadania okreœlone ustaw¹,
a w szczególnoœci:
(…)
2) opracowuje projekt planu ochrony przeciwpowodziowej oraz przeciwdzia³ania skut-
36
With respect to the construction of the flood
protection plan, in article 117 para. 1, the Water
Law introduces a provision that
“The flood protection and drought mitigation plan within the area of the country shall take
into account, first of all:
1) the increase of disposable water resources
and flood storage capacities,
2) the improvement in management of retention storage capacities and flood storage
capacities,
3) the shaping of river valleys and the use of
natural retention,
4) the construction and expansion of or improvements to hydraulic structures,
5) the identification of areas requiring protection,
6) proposals for necessary changes in the
applicable spatial development plan”.
Then, in paragraph 2 of this article, it provides that
“The flood protection plan of a water region
shall take into account the arrangements of the
plan referred to in para. 1 (that is, the national
plan – the author’s note) and of the studies referred to in article 79 para. 2”.
The implementation of the said plans is carried out in accordance with rules specified
below.
Art. 90.1”
“The President of the National Water Management Board shall perform tasks set out under the Act, in particular:
1) ...
2) he/she shall prepare a draft flood protection and drought mitigation plan within the
area of the country, taking into account the
division into basin districts”
kom suszy na obszarze kraju, z uwzglêdnieniem podzia³u na obszary dorzeczy”.
Art. 92.3
„Do zadañ dyrektora regionalnego zarz¹du
gospodarki wodnej nale¿y w szczególnoœci:
(…)
5) opracowywanie studiów ochrony przeciwpowodziowej w regionie wodnym,
6) opracowywanie projektów planów ochrony
przeciwpowodziowej regionu wodnego”.
Art. 92.3
“The tasks of the director of a regional water management board shall include, in particular:
...
5) to prepare flood protection studies in the
water region,
6) to prepare draft flood protection studies in
the water region”.
4. Okreœlenie obszarów dzia³añ
w ramach prewencyjnej ochrony
przed powodzi¹
4. The identification of action
areas within the framework
of preventive flood protection
Zintegrowane zarz¹dzanie ryzykiem powodzi to gospodarowanie dorzeczem, zgodne z zasad¹ zintegrowanej gospodarki wodnej, które
maksymalizuje korzyœci z opracowanych planów
przeciwpowodziowych i minimalizuje straty spowodowane powodziami. Obszary przejœcia wód
powodziowych czêsto s¹ terenami intensywnie
wykorzystywanymi rolniczo i nierzadko zurbanizowanymi. Korzyœci wynikaj¹ce z gospodarczego wykorzystania tych terenów musz¹ byæ
rozpatrywane w kontekœcie wystêpuj¹cych cyklicznie kosztów ekonomicznych wynikaj¹cych
z utraty ¿ycia mieszkañców, a tak¿e ze zniszczeñ nieruchomoœci, upraw, przerw w produkcji
itp. Zintegrowane zarz¹dzanie powodzi¹ traktuje dorzecze jako dynamiczny system, w którym zachodzi wiele powi¹zanych ze sob¹ procesów wynikaj¹cych z jego zrównowa¿onego
u¿ytkowania. Przy czym zrównowa¿one u¿ytkowanie dorzecza rozumiane jest zgodnie z zasad¹ zrównowa¿onego rozwoju gdzie wystêpuje d¹¿enie do zachowania ³adu gospodarcze-
Integrated flood risk management is basin
management, in accordance with the principle
of integrated water management which maximises benefits flowing from prepared flood protection plans and minimises flood-related losses.
Areas of the flood waters passage are often areas intensively used for agricultural purposes
and not infrequently urbanised. Benefits resulting from the economic use of these areas must
be considered within the context of cyclically
occurring economic costs resulting from loss of
life by inhabitants, as well as from damage to
properties and crops, production stoppages, etc.
Integrated flood management treats the basin
as a dynamic system in which many interrelated
processes take place, resulting from its sustainable use. And the sustainable use of the basin
is understood in accordance with the principle
of sustainable development which seeks to
maintain the economic, social and natural order. The purpose of integrated flood management is, in the first place, the protection of in-
37
go, spo³ecznego i przyrodniczego. Celem zintegrowanego zarz¹dzania powodzi¹ jest
w pierwszej kolejnoœci ochrona ¿ycia mieszkañców, a nastêpnie poszukiwanie najkorzystniejszej równowagi pomiêdzy redukcj¹ strat powodziowych i korzyœciami wynikaj¹cymi z gospodarczego wykorzystania terenów zagro¿onych
powodzi¹ z zachowaniem ich walorów przyrodniczych dla przysz³ych pokoleñ.
Plan zintegrowanego zarz¹dzania powodzi¹, w kontekœcie zintegrowanego zarz¹dzania gospodark¹ wodn¹, powinien uwzglêdniaæ
wiele aspektów, z których kluczowymi s¹:
zarz¹dzanie zasobami wodnymi uwzglêdniaj¹ce cykliczne wystêpowania ró¿nych
przep³ywów w ciekach wodnych, a nie tylko podczas ekstremalnych zjawisk powodziowych. Nale¿y wspomnieæ o zarz¹dzaniu wodami przy podniesionych stanach,
które mog¹ stanowiæ np. cenne Ÿród³o wody
zabezpieczaj¹ce dorzecze przed zjawiskami suszy;
zintegrowane zarz¹dzanie dorzeczem,
uwzglêdniaj¹ce zarówno zagospodarowanie terenów jak i wykorzystanie zasobów
wodnych z uwzglêdnieniem dostêpnej iloœci i jakoœci wody oraz wielu niekorzystnych
zjawisk towarzysz¹cych przep³ywom wód;
tworzenie optymalnej dla dorzecza lub jego
wybranego obszaru strategii ochrony przeciwpowodziowej uwzglêdniaj¹cej ró¿nego
typu kierunki dzia³añ opieraj¹cych siê na
œrodkach technicznych i nietechnicznych
oraz dzia³añ polegaj¹cych na przygotowaniu odpowiednich planów operacyjnych opisuj¹cych zachowania mieszkañców oraz
stosownych organizacji;
zapewnienie udzia³u wszystkich interesariuszy przy kreowaniu planu zintegrowanego
38
habitants’ lives, and then the seeking of the most
favourable balance between the flood loss reduction and benefits resulting from the economic
use of flood risk areas, at the same time maintaining natural values for future generations.
An integrated flood management plan,
within the context of integrated water management, should take into account many aspects,
of which the following are of key significance:
water resources management which takes
into account the cyclical occurrence of various flows in water courses, and not only
during the occurrence of extreme flood
events. We should mention the management of waters at high stages, which can
be, for instance, a valuable source of water
protecting the basin against drought events;
integrated basin management which takes
into account both land development and the
use of water resources, including the available amount and quality of water, as well
as many adverse phenomena accompanying water flows;
the creation of an optimal flood protection
strategy for the basin or its selected district,
which takes into account different action
directions based on structural and nonstructural measures and actions involving
the preparation of appropriate operational
plans describing the behaviour of inhabitants and relevant organisations.
ensuring the participation of all stakeholders
in the creation of an integrated flood management plan, since quite often new planned investment projects within a water management district meet with protests of local inhabitants (the planned Racibórz dry
flood control reservoir is an example). These protests are described as a manifesta-
zarz¹dzania powodzi¹. Czêsto bowiem planowane nowe inwestycje w obszarze gospodarki wodnej spotykaj¹ siê z protestami
okolicznych mieszkañców (przyk³ad to planowany suchy zbiornik przeciwpowodziowy
Racibórz Dolny). Protesty te opisywane s¹
jako przejaw syndromu NIMBY (Not In My
Back Yard) – „nie na moim podwórku”. Syndrom NIMBY to sytuacja gdy planowane
przedsiêwziêcie spotyka siê z niechêci¹
mieszkañców, przy czym koniecznoœæ budowy zasadniczo nie jest kwestionowana.
Mieszkañcy nie godz¹ siê jedynie by przedsiêwziêcie to zlokalizowane by³o w³aœnie
w ich otoczeniu. W polskich warunkach zaproszenie obywateli (interesariuszy) do dys-
tion of the NIMBY (Not In My Back Yard)
syndrome. The NIMBY syndrome is a situation when a planned project meets with
reluctance of inhabitants, but the need for
the construction project is not basically questioned. Inhabitants only do not agree for
the location of the project in their neighbourhood. In Polish conditions, an invitation
of citizens (stakeholders) to discussion
means the first discussion on public affairs.
The taking of group decisions is a difficult
process, even in countries with a stabilised
tradition of local government democracy.
Poland lacks the institutional base and consensus-building tradition relating to public
affairs at a local level. As a consequence,
Bia³a L¹decka, L¹dek Zdrój po przejœciu fali powodziowej 10 lipca 1997 r. Fot. Z. Chlebicki
Bia³a L¹decka River, L¹dek Zdrój after the passage of the flood wave, 10 July 1997.
Photo Z. Chlebicki.
39
kusji oznacza pierwsz¹ w ogóle dyskusjê
na tematy publiczne. Podejmowanie decyzji grupowych jest procesem trudnym, nawet w krajach o ustabilizowanej tradycji demokracji samorz¹dnoœci. W Polsce brakuje bazy instytucjonalnej i tradycji budowy
konsensusu dotycz¹cego spraw publicznych na poziomie lokalnym. W rezultacie,
udzia³ spo³eczeñstwa ³¹czy siê z wieloma
dodatkowymi problemami, które ujawniaj¹
siê w takich sytuacjach, a co do których brakuje narzêdzi rozwi¹zania. St¹d powo³ane
przy RZGW Oœrodki Koordynacyjno-Informacyjne Ochrony Przeciwpowodziowej odgrywaj¹ bardzo wa¿n¹ rolê we wdra¿aniu
zasady otwartego planowania w zintegrowanym zarz¹dzaniu powodzi¹;
w³¹czenie w proces planowania zintegrowanego zarz¹dzania powodzi¹ procesów
identyfikacji i ewaluacji ryzyk zwi¹zanych ze
zjawiskami powodziowymi, a tak¿e budowania i wdra¿ania planów zarz¹dzania ryzykiem.
Uwzglêdniaj¹c powy¿sze zasady formu³owania programów i planów zintegrowanego zarz¹dzania powodzi¹, nale¿y stwierdziæ, ¿e tworzenie optymalnej dla dorzecza lub jego wybranego obszaru strategii ochrony przeciwpowodziowej powinno uwzglêdniaæ nastêpuj¹ce obszary dzia³añ:
prognozowanie i ostrzeganie przed zagro¿eniem,
prewencyjne zapewnienie bezpieczeñstwa,
wykorzystanie oraz ukszta³towanie obszarów,
zmniejszenie potencja³u szkód na obszarach zagro¿onych zalaniem.
Powy¿ej przedstawione obszary dzia³añ
mo¿na rozwin¹æ wyodrêbniaj¹c nastêpuj¹ce
dzia³ania:
40
the participation of the society is associated with many additional problems which
become evident in such situations, and in
which solution tools are lacking. Thus, the
Flood Protection Coordination and Information Centres established at RZGWs have
a very important role to perform in order to
implement the principle of open planning in
integrated flood management.
the inclusion of processes of identification
and evaluation of risks related to flood events,
as well as of building and implementation
of risk management plans, in the process
of integrated flood management planning.
Taking into account the above principles of
formulating integrated flood management programmes and plans, it should be stated that the
creation of an optimal flood protection strategy
for the basin or its selected district should take
into account the following action areas:
risk forecasting and warning
ensuring safety through preventive measures, the preventive use and development
of areas,
flood damage reduction in areas at risk of
flooding.
The above presented action areas can be
further elaborated by distinguishing the following measures:
the building and enhancement of the flood
control, flood risk monitoring and assessment system
the retention of stormwater on the surface
(surface retention),
retention through structural flood protection,
the maintenance and protection of existing
retention areas,
the creation and increase of retention
areas,
budowanie i udoskonalanie systemu os³ony przeciwpowodziowej, monitorowania i
oceny zagro¿enia powodziowego,
zatrzymanie wód opadowych na powierzchni (retencja powierzchniowa),
retencja poprzez techniczn¹ ochronê przeciwpowodziow¹,
utrzymanie i zabezpieczenie istniej¹cych
obszarów retencyjnych,
tworzenie i powiêkszanie obszarów retencyjnych,
ochrona (obiektów) poprzez techniczn¹
ochronê przeciwpowodziow¹,
minimalizacja potencja³u szkód.
Poszczególnym obszarom dzia³ania przyporz¹dkowaæ mo¿na konkretne przedsiêwziêcia (czynnoœci). Nale¿y jednoczeœnie podkreœliæ,
¿e plan ochrony przeciwpowodziowej musi zawieraæ optymaln¹ konfiguracjê tych przedsiêwziêæ i byæ sporz¹dzony z uwzglêdnieniem zasady zrównowa¿onego rozwoju dorzecza lub
wybranego obszaru z przy zachowaniu wszystkich charakterystycznych uwarunkowañ wynikaj¹cych ze specyfiki obszaru, dla którego plan ten
jest opracowywany.
the protection (of structures) through structural flood protection,
minimisation of damage potential.
Concrete projects (activities) can be assigned to particular action areas. At the same
time, it should be stressed that a flood protection plan must contain an optimal configuration
of these projects and it must be prepared by
incorporating the principle of sustainable development of the basin or a selected district, taking into account all area-specific conditions resulting from the characteristics of the area for
which this plan is prepared.
41
Dzia³ania i przedsiêwziêcia
w ramach prewencyjnej ochrony przeciwpowodziowej
Dzia³ania
Przedsiêwziêcia
1.
System os³ony
przeciwpowodziowej, monitorowa
nia i oceny
zagro¿enia
powodziowego
– Przygotowanie, na wypadek sytuacji nadzwyczajnych, planu os³ony przeciwpowodziowej w dorzeczu Odry z udzia³em samorz¹dów lokalnych, odpowiednich instytucji oraz
grup i osób bezpoœrednio i poœrednio zainteresowanych
ochron¹ przeciwpowodziow¹ (tzw. interesariuszy);
– Udoskonalanie systemu prognozowania powodzi w celu zapewnienia poprawy sprawnoœci jego dzia³ania;
– Udoskonalanie planów przeciwpowodziowej ochrony i os³ony oraz przygotowywanie projektów inwestycyjnych i organizacyjnych w sektorze ochrony przeciwpowodziowej
2.
Retencja wód
opadowych na
powierzchni
(retencja
powierzchniowa)
– Zagospodarowanie wody deszczowej na obszarach
zamieszka³ych;
– Ograniczenie technicznej zabudowy terenów;
– Wykorzystanie i zagospodarowanie gruntów w sposób
Redukuj¹cy sp³yw;
– Zagospodarowanie lasów w sposób redukuj¹cy sp³yw;
– Renaturyzacja (przywracanie stanu naturalnego) strumieni
i rowów
3.
Powiêkszanie
retencji sterowanej
zwiêkszaj¹cej
czynn¹ ochronê
przeciwpowodziow¹
– Budowa i zagospodarowanie zapór i zbiorników retencyjnych;
– Przebudowa wybranych – istniej¹cych polderów na poldery sterowane;
4.
Utrzymanie
i zabezpieczenie
istniej¹cych obszarów retencyjnych
– Utrzymanie istniej¹cych obszarów zalewowych;
– Utrzymanie istniej¹cych polderów;
– Wprowadzenie zasad zagospodarowania (wykorzystania
rolniczego) obszarów zalewowych, tak aby zminimalizowaæ straty wynikaj¹ce z ich zalania, a tak¿e opór u¿ytkowników w przypadku koniecznoœci ich zalania.
5.
Tworzenie i powiêkszanie
obszarów
retencyjnych
–
–
–
–
–
42
Rozsuwanie wa³ów
Tworzenie polderów
Renaturyzacja wiêkszych rzek
Uwolnienie zalewisk
Pog³êbienie powierzchni retencyjnych
6.
Budowa i modernizacja biernej
ochrony przeciwpowodziowej
–
–
–
–
–
Wa³y i groble;
Podwy¿szenie wa³ów;
Mury ochrony przeciwpowodziowej;
Poprawa warunków odp³ywu;
Budowa i udra¿nianie istniej¹cych kana³ów powodziowych;
– Budowa i udra¿nianie systemów odwadniaj¹cych;
7.
Poprawa stanu
(udra¿nianie)
cieków wodnych
– Zapobieganie zatorom lodowym poprzez w³aœciwe utrzymanie cieków wodnych i terenów przeznaczonych do
przeprowadzania wód wezbraniowych;
– Utrzymanie koniecznej floty lodo³amaczy oraz zapewnienie mo¿liwoœci ich dop³yniêcia do rejonów zagro¿onych
tworzeniem siê zatorów;
8.
Minimalizacja
potencja³u szkód
– Uwzglêdnienie linii zalewów w planach przestrzennego
zagospodarowania terenów;
– Wyznaczanie stref zabudowy na terenach zalewowych
i okreœlanie warunków, jakie musz¹ spe³niaæ obiekty
dopuszczone do realizacji na tych terenach;
– Wdro¿enie lokalnego systemu ostrze¿eñ powodziowych
i reagowania na powódŸ;
– Zabezpieczenie istniej¹cych obiektów na wypadek
powodzi;
43
Measures and projects for direct flood protection, as well as implementing
and supporting preventive flood protection
Measures
Projects
1.
Flood control,
flood risk
monitoring and
assessment system
in the scale of river
basin
– Preparation, for emergency situations, of a flood control plan
in the Odra basin with the participation of local governments,
relevant institutions, as well as groups and people directly or
indirectly interested in flood protection (the so-called stakeholders);
– Enhancement of the flood forecasting system aimed to
ensure the improved efficiency of its operation;
– Systematic enhancement of flood protection and control
plans and the preparation of investment and organisational
projects in the flood projection sector.
2.
Retention of
stormwater on the
surface (surface
retention)
–
–
–
–
–
3.
Increase of
controlled
retention
increasing active
flood protection
– Construction and development of dams and retention
reservoirs;
4.
Maintenance and
protection of
existing retention
areas
– Maintenance of existing floodplain areas;
– Maintenance of existing polders;
– Introduction of principles of development (agricultural use)
of floodplain areas so as to minimise losses resulting from
their flooding and the resistance of users in case of the
need to flood them.
5.
Creation and
increase of
retention areas
–
–
–
–
–
44
Productive use of rainwater in inhabited areas;
Reduction of structural development of areas;
Land use and development in a way which reduces run-off;
Forest management in a way which reduces run-off;
Renaturation (restoration of the original state) of streams
and ditches
– Conversion of selected – existing polders into
controlled polders;
Spacing dikes more widely apart
Creation of polders
Renaturation of larger rivers
Release of floodplains
Deepening retention areas
6.
Construction and
modernisation of
passive flood
protection
–
–
–
–
–
Dikes and causeways
Dike raising;
Flood protection walls;
The improvement of run-off conditions;
Construction and maintenance dredging of existing flood
channels;
– Construction and maintenance dredging of drainage
systems;
7.
Improvement of
the condition
(maintenance
dredging) of water
courses
– Maintenance of mountain river and stream beds in order to
ensure their stability in developed areas, in compliance
with requirements;
– Maintenance and justified reinforcement of river beds in
developed areas (roads, railways, permanent
developments);
– Preventing ice jams through the appropriate maintenance
of water courses and areas designated for the conveyance
of flood waters;
– Maintenance of a necessary icebreaker fleet and ensuring
the possibility of reaching ice-jam prone areas by
icebreakers;
8.
Minimisation of
damage potential
– Incorporation of the inundation line in spatial development
plans for particular areas;
– Designation of development zones on floodplains and the
determination of conditions which structures admitted for
construction in such areas must meet;
– Protection of existing structures in case of flood;
– Implementation of local operational plans in case of
flooding which also take into account extreme threats (dike
failure, bridge blockage, small inundations, ...);
– Determination of rules and methods, as well as the
implementation of flood protection defences for existing
structures.
45
5. Ochrona przeciwpowodziowa
i prewencyjna gospodarka
przestrzenna w planach
zagospodarowania
przestrzennego województw
nadodrzañskich*
5. Flood protection
and preventive land
management in spatial
development plans
in the voivodships situated
on the Odra River*
Wiedz¹c, jakie spustoszenie mo¿e nieœæ za
sob¹ powódŸ, wszystkie wysi³ki i celowe dzia³ania zmierzaj¹ ku zmniejszeniu strat powodowanych przez katastrofalne wezbrania. Nale¿¹ do
niech zarówno zabezpieczenia techniczne
(zbiorniki, wa³y itp.), dzia³ania operacyjne ju¿
w trakcie samej powodzi jak i wszelkie dzia³ania prewencyjne, do których niew¹tpliwie zalicza siê planowanie przestrzenne. Tak wiêc minimalizowanie prawdopodobnych strat powodziowych mo¿na ju¿ osi¹gn¹æ na etapie tworzenie planów zagospodarowania przestrzennego
i studium uwarunkowañ i kierunków zagospodarowania przestrzennego poprzez prawid³owe
uwzglêdnienie problematyki powodzi w tych¿e
opracowaniach.
Zagadnienie ochrony przeciwpowodziowej
wystêpuje we wszystkich analizowanych PZPW.
Stopieñ ich uszczegó³owienia jest jednak zasadniczo ró¿ny. Zale¿eæ to mo¿e od wielu czynników. Najwa¿niejszym wydaje siê byæ brak jednoznacznych uregulowañ prawnych narzucaj¹cych uwzglêdnianie, w planach zagospodarowania przestrzennego województw, zagadnieñ
ochrony przeciwpowodziowej w kontekœcie prewencyjnego planowania przestrzennego. Równie¿ specyfika terenu poszczególnych województw, a tym samym stopnia zagro¿enia
Knowing what devastation a flood can bring,
all efforts and purposeful measures aim to reduce losses caused by catastrophic floods. They
include both structural flood defences (reservoirs, dikes, etc.) and operational actions during the flood itself, as well as any preventive
measures, to which spatial planning undoubtedly belongs. Thus, the minimisation of potential flood losses can be achieved already at the
stage of the preparation of spatial development
plans and studies on spatial development conditions and directions through the appropriate
incorporation of flood-related problems in such
studies.
The flood protection issue is found in all the
Voivodship Spatial Development Plans
analysed. However, the degree of detail of these
plans significantly differs. It may depend on
many factors. The most important one seems
to be the absence of a clear-cut regulatory
framework which imposes the incorporation, in
voivodship-level spatial development plans,
flood protection issues within the context of preventive spatial planning. The characteristics of
topographic features of particular voivodships,
and what follows, the degree of flood risk and
the characteristics of flood events, contribute to
non-uniform treatment of this issue.
* Na podstawie rozdzia³u rozprawy doktorskiej opracowywanej przez mgr in¿. Aleksandrê Sieradzk¹-Stasiak.
Based on chapter of a doctoral dissertation being in process of writing by Aleksandra Sieradzka-Stasiak, MEng
46
Województwa nadodrzañskie wspó³tworz¹ce
Syntezê Studium Zagospodarowania Przestrzennego Pasma Odry.
Ÿród³o: Mapa wykonana na potrzeby Syntezy
Studium Zagospodarowania Przestrzennego
Pasma Odry, Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne
we Wroc³awiu, Wroc³aw 2001.
The Voivodships situated on the Odra River
which jointly prepared the Synthesis Study on
spatial development of the Odra River strip.
Source: The map prepared for the needs of the
the Synthesis Study on spatial development of
the Odra River strip, The Voivodship Town
Planning Office in Wroc³aw, Wroc³aw 2001.
powodziowego i specyfiki przebiegu powodzi
przyczynia siê do niejednorodnego potraktowania tego zagadnienia.
Jednak o ile rozwi¹zania techniczno-inwestycyjne, jak równie¿ obszary zagro¿eñ powodziowych (narzucone ustawowo) znalaz³y siê we
wszystkich planach, o tyle dzia³ania zmierzaj¹ce do zapobiegania wyrz¹dzanym przez powódŸ
However, even if structural and investment
solutions, as well as flood risk areas (imposed
by statute) are found in all the plans, yet mea-
47
szkodom poprzez prognozowanie skali i czêstotliwoœci zagro¿eñ powodziowych oraz uwzglêdnianie tych prognoz w zagospodarowaniu przestrzennym na obszarach zalewowych oraz unikanie niew³aœciwego zagospodarowania przestrzennego dolin rzecznych pojawia siê co najwy¿ej has³owo i sporadycznie.
Ustalone w planie zagospodarowania przestrzennego ogólne zasady i wytyczne w zakresie prewencyjnego planowania przestrzennego
powinny byæ œciœle powi¹zane z wyznaczonymi
obszarami i strefami zagro¿enia powodziowego, a w efekcie koñcowym byæ zbiorem informacji i ustaleñ dla weryfikacji miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego poszczególnych gmin, w zakresie wy³¹czania terenów zagro¿onych powodzi¹ spod zabudowy
trwa³ej i lokalizacji obiektów i urz¹dzeñ nie s³u¿¹cych gospodarce wodnej i ochronie przed powodzi¹, b¹dŸ dopuszczenia lokalizacji pod okreœlonymi warunkami.
sures designed to prevent flood-caused damage through the forecasting of the magnitude
and frequency of flood risks, as well as the incorporation of such forecasts in floodplain land
management and the avoidance of inappropriate land management in river valleys are only
highlighted, if at all, and they are included sporadically.
General principles and guidelines defined
in a spatial development plan with respect to
preventive spatial planning should be closely
linked to the designated flood risk areas and
zones, and their final effect should be a collection of information and arrangements for the verification of local spatial development plans of particular gminas, as regards the exclusion of flood
risk areas from permanent development and the
prohibition of the location there of structures and
facilities which do not serve water management
and flood protection, or the permitting of such site
locations under defined conditions.
5.1. Województwo
zachodniopomorskie
5.1. Zachodniopomorskie Voivodship
Plan zagospodarowania przestrzennego
województwa zachodniopomorskiego zosta³
uchwalony Uchwa³¹ nr XXXII/334/02 Sejmiku
Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 26
czerwca 2002 roku o przyjêciu PZPWZ.
The spatial development plan of the
Zachodniopomorskie Voivod-ship was adopted
under Resolution No. XXXII/334/02 of the
Zachodnio-pomorskie Voivodship Sejmik (regional council) dated 26 June 2002, regarding
the adoption of the Za-chodniopomorskie
Voivodship Spatial Development Plan.
Kierunki rozwoju zagospodarowania
przestrzennego
w kontekœcie dzia³añ
przeciwpowodziowych
oraz prewencyjnego
Spatial development directions within
the context of flood protection
measures and preventive land
management
Plan zawiera identyfikacjê obszarów i miast
zagro¿onych powodzi¹ oraz odniesienie siê do
stanu technicznego wa³ów.
48
The plan includes the identification of flood
risk areas and cities, as well as a description of
the technical condition of dikes.
Plan identyfikuje nastêpuj¹ce zadania
ochrony przed powodzi¹.
– Przebudowa systemu przeciwpowodziowego:
obszaru ujœcia Odry,
dolin ujœciowych odcinków rzek wp³ywaj¹cych do rzeki Odry (Rurzycy, Kurzycy, S³ubi, Myœli, Tywy, P³oni, Iny, Gunicy),
obszarów wokó³ jeziora D¹bie,
obszarów wokó³ zalewu Szczeciñskiego oraz doliny ujœciowych dop³ywów,
tj. Gowienicy, Wo³czenicy, Œwiñca,
terenów przyujœciowych rzek: Regi,
Parsêty, Wieprzy.
– Okreœlenie zakresu ochrony przeciwpowodziowej (utrudniona z powodu braku jednoznacznej koncepcji przebudowy hydraulicznej ujœcia Odry, wynikaj¹cej z potrzeb gospodarki morskiej)
– Ograniczenie zagro¿enia powodziowego w
miastach: Szczecinie, Gryfinie, Trzbiatowie,
Bi³ogradzie, Ko³obrzegu, S³awnie, Dar³owie,
Stargradzie Szczeciñskim oraz czêœci Œwinoujœcia, poprzez budowê wa³ów b¹dŸ
zbiorników retencyjnych (np. zbiornik Strachocin na Kr¹pieli dla Stargardu Szczeciñskiego i zbiornik Osówko na rzece Parsêcie dla Bia³ogardu). Natomiast brak jest
mo¿liwoœci technicznych ochrony zagro¿onego fragmentu œródmieœcia w Œwinoujœciu.
– Przy rozpatrywaniu ochrony przeciwpowodziowej w dolinie Odry zaleca siê relokacjê
pojedynczych zabudowañ lub fragmentów
wsi,
– Zbudowanie systemu monitorowania sytuacji hydrologicznej zlewni rzeki Odry z systemem ostrzegania (odcinek od Kostrzynia
do Szczecina).
The plan identifies the following flood protection tasks.
– Improvements to the flood protection system:
the Odra mouth area,
valleys of the mouth sections of the rivers flowing into the Odra (Rurzyca,
Kurzyca, S³ubia, Myœla, Tywa, P³onia,
Ina, Gunica),
areas around D¹bie Lake,
areas around the Szczecin Lagoon and
valleys of the mouth sections of the tributaries, i.e. Gowienica, Wo³czenica,
Œwiñca
areas near the mouths of the following
rivers: Regia, Parsêta, Wieprza.
– Identification of the scope of flood protection (hampered due to the absence of a clear concept of hydraulic improvement of the
Odra mouth, resulting from the needs of
maritime economy)
– Flood risk reduction in the following cities:
Szczecin, Gryfino, Trzebiatów, Bia³ogard,
Ko³obrzeg, S³awno, Dar³owo, Stargrad
Szczeciñski, and a part of Œwinoujœcie, through the construction of dikes or retention
reservoirs (e.g., the Strachocin reservoir on
the Kr¹piel River for Stargard Szczeciñski
and the Osówko reservoir on the Parsêta
for Bia³ogard). But there are no technical
possibilities to protect the threatened part
of the city centre of Œwinoujœcie.
– When considering flood protection in the
Odra valley, the relocation of single buildings or parts of villages is recommended,
– Building of the Odra catchment hydrological monitoring system, together with a warning system (the section from Kostrzyn downstream to Szczecin).
49
Proposed flood protection tasks
of central government and local
government
Proponowane zadania rz¹dowe
i samorz¹dowe z zakresu ochrony
przeciwpowodziowej
–
–
–
–
–
Zbudowanie systemu monitorowania sytuacji hydrologicznej zlewni rzeki Odry z systemem ostrzegania,
Modernizacja i odbudowa wa³ów przeciwpowodziowych wzd³u¿ rzeki Odry, jeziora
D¹bie i Zalewu Szczeciñskiego,
Zabezpieczenie linii brzegowej jeziora D¹bie i Roztoki Odrzañskiej,
Udro¿nienie ujœciowego odcinka rzeki Regalicy oraz jeziora D¹bie dla bezpiecznego
przeprowadzenia lodów,
Odbudowa przekroju rzeki Odry dla przepuszczenia przep³ywu wody katastrofalnej
o Q=1%,
–
–
–
–
–
Building of the Odra catchment hydrological monitoring system, together with a warning system,
Modernisation and reconstruction of flood
dikes along the Odra, D¹bie Lake and the
Szczecin Lagoon,
Protection of the shoreline of D¹bie Lake
and Roztoka Odrzañska,
Dredging of the mouth section of the Regalia River and D¹bie Lake for the safe passage of ice,
Reconstruction of the Odra cross-section for
the conveyance of the catastrophic water
flow of Q=1%,
Inwestycje – Polder Buków, Budowla zrzutowa, 2003. Fot. L. Jelonek
Investments –Buków Polder, Outlet structure, 2003. Photo L. Jelonek
50
–
Realizacja programu ma³ej retencji, opracowania programu obejmuj¹cego retencjonowanie wód i przerzuty w rejonie deficytowe.
–
Implementation of a small-scale retention
programme, the development of a programme involving water retention and transfer
to deficit areas.
5.2. Województwo lubuskie
województwa lubuskiego zosta³ uchwalony
Uchwa³¹ Nr XXXVII/272/2002 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 2 paŸdziernika 2002
w sprawie uchwalenia PZPWL.
przestrzennego w kontekœcie dzia³añ
przeciwpowodziowych
oraz prewencyjnego
Plan zawiera identyfikacjê obszarów zagro¿onych powodzi¹ (powódŸ ’97 i woda 1%).
Przewidziano dzia³ania i zadania dla nastêpuj¹cych obszarów:
– obszary miêdzywala nie chronione wa³ami
przed zalewem,
– poldery przewidziane do zalania w sytuacji
powodziowej,
– obszary trwale chronione wa³ami.
5.2. Lubuskie Voivodship
The spatial development plan of the Lubuskie Voivodship was adopted under Resolution
No. XXXVII/272/2002 of the Lubuskie Voivodship Sejmik dated 2 October 2002, regarding
the adoption of the Lubuskie Voivodship Spatial Development Plan.
management
risk areas (the ’97 flood and 1% water).
Measures and tasks are envisaged for the
following areas:
– areas between the dikes not protected by
dikes against flooding,
– polders designed to be flooded during flood events,
– areas permanently protected by dikes.
i samorz¹dowe
z zakresu ochrony
przeciwpowodziowej
–
–
Zadania rz¹dowe:
Transgraniczne Pasmo Przyspieszonego
Rozwoju Miast nad Odr¹ i Nys¹ £u¿yck¹
(zadanie 2.1),
Wdro¿enie rz¹dowego „Programu dla Odry
2006” (zadanie 2.3).
Proposed flood protection tasks of
central government and local
government
–
–
Central government tasks:
The Crossborder Strip of Accelerated Development of the Cities on the Odra and
Nysa £u¿ycka Rivers (task 2.1.)
Implementation of the government “Programme for the Odra River – 2006” (task 2.3.)
51
Zadania samorz¹du województwa:
O¿ywienie gospodarcze i turystyczne miast
po³o¿onych nad Odr¹, Wart¹ i Noteci¹ oraz
intensyfikacja wykorzystania tych rzek poprzez system portów rzecznych i przystani
pasa¿erskich (zadanie 11).
–
5.3. Województwo dolnoœl¹skie
województwa dolnoœl¹skiego zosta³ uchwalony
Uchwa³¹ nr XLVIII/873/2002 Sejmiku Województwa Dolnoœl¹skiego z dnia 30 sierpnia 2002 roku
w sprawie uchwalenia PZPWD.
Kierunki rozwoju
przeciwpowodziowych oraz
prewencyjnego zagospodarowania
przestrzennego
województwa dolnoœl¹skiego (PZPWD) zawiera zidentyfikowacjê obszary zagro¿one powodzi¹ (powódŸ ’97 i woda 1%).
Plan wytycza kierunki polityki przestrzennej
dla obszaru ca³ego województwa dolnoœl¹skiego oraz dla nastêpuj¹cych stref re¿imów powodziowych:
– strefy górskiej,
– strefy podgórskiej Przedgórza i Pogórza,
– strefy nizinnej.
Wœród priorytetów polityki przestrzennej
województwa dolnoœl¹skiego z zakresu ochrony przeciwpowodziowej PZPWD wyró¿nia:
– ochronê m. Wroc³awia i powiatu wroc³awskiego– modernizacja Wroc³awskiego Wêz³a Wodnego,
52
–
Voivodship local government tasks:
Economic and tourism revitalisation of the
cities situated on the Odra, Warta and Noteæ Rivers, as well as intensification of utilisation of these rivers through the system of
river ports and passenger terminals (task 11.)
5.3. Dolnoœl¹skie Voivodship
(Lower Silesia)
The spatial development plan of the Dolnoœl¹skie Voivodship was adopted under Resolution No. XLVIII/873/2002 of the Dolnoœl¹skie
Voivodship Sejmik dated 30 August 2002, regarding the adoption of the Dolnoœl¹skie
management
The Dolnoœl¹skie Voivodship Spatial Development Plan includes the identification of flood
risk areas (the ’97 flood and 1% water).
The plan sets out directions for spatial policy
for the whole area of the Dolnoœl¹skie Voivodship, as well as for the following flood regime
zones:
– mountainous zone,
– piedmont zone of Przedgórze and Pogórze
(Foreland and Foothills),
– lowland zone.
Among the Dolnoœl¹skie Voivodship’s spatial policy priorities with respect to flood protection, the Dolnoœl¹skie Voivodship Spatial Development Plan underlies the following:
– protection of the city of Wroc³aw and the
Wroc³aw Poviat (county) – modernisation
of the Wroc³aw Floodway System,
–
–
–
–
–
–
ochronê Ziemi K³odzkiej i doliny Nysy
K³odzkiej,
ochronê m. G³ogowa i powiatu g³ogowskiego,
ochronê przeciwpowodziow¹ m. Legnicy,
ochronê w dorzeczu Bobru,
ochronê w dorzeczu Nysy £u¿yckiej,
ochronê przyrodniczych zasobów doliny
Odry.
Proponowane zadania rz¹dowe i
samorz¹dowe z zakresu ochrony
przeciwpowodziowej
Zadania wynikaj¹ce z rz¹dowego „Programu dla Odry – 2006”:
– ochrona miasta Wroc³awia i powiatu wroc³awskiego– modernizacja Wroc³awskiego
Wêz³a Wodnego,
– modernizacja i podwy¿szenie istniej¹cych
wa³ów,
– dokoñczenie budowy stopnia wodnego
Malczyce,
– budowa nowych wa³ów chroni¹cych tereny
zabudowane,
– budowa nowych obwa³owañ zwi¹zanych
z koniecznoœci¹ zwiêkszenia rozstawu miêdzywala,
– budowa nowych obwa³owañ poprzecznych
na Odrze dla zahamowania swobodnego
przep³ywu wód powodziowych ca³¹ szerokoœci¹ doliny,
– budowa polderów,
Zadania proponowane do w³¹czenia do
„Programu dla Odry” – 2006:
– budowa wa³ów na g³ównych dop³ywach
Odry,
– utworzenie przestrzennego muzeum Odry,
– stworzenie systemu turystyki wodnej na
Odrze.
–
–
–
–
–
–
protection of Ziemia K³odzka (K³odzko Land)
and the Nysa K³odzka valley,
protection of the city of G³ogów and the G³ogów Poviat,
flood protection of the city of Legnica,
protection in the Bóbr basin,
protection in the Nysa £u¿ycka basin,
protection of natural resources of the Odra
valley.
government
Tasks resulting from the government
“Programme for the Odra River – 2006”:
– protection of the city of Wroc³aw and the
Wroc³aw Poviat – modernisation of the Wroc³aw Floodway System,
– modernisation and raising of existing dikes,
– completion of the construction of the Malczyce barrage,
– construction of new dikes protecting developed areas,
– construction of new embankments associated with the need to increase the width between the dikes,
– construction of new cross embankments on
the Odra to inhibit the free flow of flood
waters across the whole width of the valley,
– construction of polders,
Tasks proposed to be included in the government “Programme for the Odra River – 2006”:
– construction of dikes on the main tributaries of the Odra,
– creation of the Odra open-space museum,
– creation of a water tourism system on the
Odra.
53
5.4. Województwo opolskie
5.4. Opolskie Voivodship
województwa opolskiego zosta³ uchwalony
Uchwa³¹ nr XLIX/357/2002 Sejmiku Województwa Opolskiego z dnia 24 wrzeœnia 2002 roku
w sprawie uchwalenia PZPWO.
The spatial development plan of the
Opolskie Voivodship was adopted under Resolution No. XLIX/357/2002 of the Opolskie
Voivodship Sejmik dated 24 September 2002,
regarding the adoption of the Opolskie
Kierunki rozwoju
przeciwpowodziowych
oraz prewencyjnego
Plan zawiera identyfikacjê obszarów zagro¿onych powodzi¹.
Jednym z celów zagospodarowania przestrzennego województwa jest eliminowanie konfliktów i zagro¿eñ w œrodowisku przyrodniczym
i kulturowym, do których zalicza siê równie¿ zagro¿enie powodziowe.
Plan wyznacza kierunki zagospodarowania
przestrzennego oraz konkretne zadania dla
obszarów o szczególnych preferencjach:
– Obszar aktywizacji gospodarczej pasma
Odry (identyfikuje siê pasmo Odry jako pasmo cyklicznych zagro¿eñ powodziowych,
którego jednym z g³ównych problemów rozwojowych jest w³aœnie zagro¿enie powodziowe. Priorytetowe kierunki dzia³añ na obszarze pasma Odry obejmuj¹ m.in.: podniesienie bezpieczeñstwa powodziowego spo³ecznoœci lokalnej, ochronê maj¹tku tak produkcyjnego i komunalnego jak i osobistego),
– Obszar pogranicza polsko-czeskiego (do
celów operacyjnych w zakresie zagospodarowania przestrzennego zalicza siê m.in.:
transgraniczny system ochrony przeciwpowodziowej, sprawny i wydajny system retencji wód na ciekach).
54
management
risk areas.
One of the objectives of the voivodship’s
spatial development is to eliminate environmental and cultural conflicts and threats, which also
include flood risks.
The plan sets out spatial development directions and specific tasks for preference areas:
– Economic activation area of the Odra strip
(it identifies the Odra strip as a strip of cyclical flood threats for which one of the major development problems is flood risk. Priority action directions in the Odra strip area
include, among others: enhancement of flood safety of the local community, protection of manufacturing and municipal property, as well as personal property),
– Polish-Czech border area (operational objectives in spatial development include,
among others: a crossborder flood protection system, an efficient and effective system of small-scale retention on water courses).
Zagro¿ona oczyszczalnia w Jeleniej Górze, sierpieñ 2006. Na pierwszym planie webranie na
Kamiennej w Jeleniej Górze w pobli¿u ujœcia do Bobru. Dalej widoczny fragment oczyszczalni œcieków.
Fot. M. Zdralewicz
Flood-threatened wastewater treatment plant at Jelenia Góra, August 2006. At the forefront, the
flood surge on Kamienna River at Jelenia Góra near the mouth to Bóbr River. At the background,
part of the wastewater treatment plant. Photo M. Zdralewicz.
Do najwa¿niejszych kierunków polityki
przestrzennej i priorytetowych zadañ
nale¿¹:
–
–
–
–
Modernizacja wa³ów przeciwpowodziowych
na rzece Bia³a G³ucho³aska, Nysa K³odzka,
Budowa zbiornika wielofunkcyjnego Rac³awice na Osob³odze,
Budowa zbiorników: Jasiona na Prudniku,
Stary Paczków na Potoku Tarnawka, Lewice na rowie „R”, Nasiedle na Potoku Ostra,
Budowa zbiornika ma³ej retencji Mionów na
Potoku Browinieckim, Biernatów na Straduni, Dzier¿ys³aw na Morawce, Nowa Cerkiew
The most important spatial policy
directions and priority tasks include
the following:
–
–
–
–
Modernisation of flood dikes on the Bia³a
G³ucho³aska, Nysa K³odzka Rivers,
Construction of the Rac³awice multi-function reservoir on the Osob³oga River,
Construction of the following reservoirs:
Jasiona on the Prudnik, Stary Paczków on
the Tarnawka Stream, Lewice on the “R”
ditch, Nasiedle on the Ostra Stream,
Construction of the Mionów small-scale retention reservoir on the Browiniecki Stream,
55
na Troi, Œcinawa Nyska na Œcinawie Niemodliñskiej, Siedlec na Cielnicy.
Biernatów on Stradunia, Dzier¿ys³aw on the
Morawka, Nowa Cerkiew on the Troja, Œcinawa Nyska on the Œcinawa Niemodliñska,
Siedlec on the Cielnica.
i samorz¹dowe
z zakresu ochrony
przeciwpowodziowej
–
–
–
–
–
–
–
–
realizacja Programu dla Odry 2006,
modernizacja wa³ów przeciwpowodziowych,
budowa obwa³owañ przeciwpowodziowych,
budowa polderu D¹brówka – Opole,
budowa polderu Chróœcice,
budowa polderu ¯elazna II,
przebudowa wêz³ów wodnych w Krapkowicach, Brzegu i Lewinie Brzeskim,
budowa systemu monitoringu i os³ony meteorologicznej (SMOK).
5.5. Województwo œl¹skie
województwa œl¹skiego zosta³ uchwalony
Uchwa³¹ nr II/21/2/2004 Sejmiku Województwa
Œl¹skiego z dnia 21 czerwca 2002 roku w sprawie uchwalenia PZPWŒ.
przestrzennego w kontekœcie dzia³añ
przeciwpowodziowych oraz
prewencyjnego zagospodarowania
przestrzennego
Plan zawiera identyfikacjê obszarów zalewowych i nara¿onych na niebezpieczeñstwo
powodzi.
Do po¿¹danych dzia³añ w zakresie ochrony przeciwpowodziowej PZPWŒ zalicza:
– zalesianie górnych partii zlewni,
– budowê ma³ych zbiorników retencyjnych
56
of central government
and local government
–
–
–
–
–
–
–
–
Implementation of the government “Programme for the Odra River – 2006”,
Modernisation of flood dikes,
Construction of flood embankments,
Construction of the D¹brówka – Opole polder,
Construction of the Chróœcice polder,
Construction of the ¯elazna II polder,
Improvements to the water nodes at Krapkowice, Brzeg and Lewin Brzeski,
Building of the monitoring and meteorological protection system (the so-called SMOK
system).
5.5. Œl¹skie Voivodship (Silesia)
The spatial development plan of the Œl¹skie
Voivodship was adopted under Resolution No.
II/21/2/2004 of the Œl¹skie Voivodship Sejmik
dated 21 June 2002, regarding the adoption of
the Œl¹skie Voivodship Spatial Development Plan.
Spatial development directions
within the context
of flood protection measures
and preventive land management
The plan includes the identification of floodplain areas and flood risk areas.
The Œl¹skie Voivodship Spatial Development
Plan identifies the following desired measures:
– forestation of the upper areas of the catchment,
–
–
–
–
(przewidzianych w programach Ma³ej Retencji dla by³ych województw: katowickiego, bielskiego, czêstochowskiego ale po ich
zweryfikowaniu zw³aszcza pod k¹tem oceny wp³ywu na œrodowisko przyrodnicze),
odtwarzanie zadrzewieñ i zakrzewieñ œródpolnych,
melioracje nawadniaj¹ce (w pó³nocnej czêœci województwa – zlewnie Warty),
sterowanie przep³ywami i retencj¹ zbiorników wodnych,
utrzymanie we w³aœciwym stanie miêdzywala dla mo¿liwoœci przepuszczania wód
wezbraniowych, w tym prowadzenie przerostów drzew i krzewów w trasie wody brzegowej.
–
–
–
–
–
i samorz¹dowe z zakresu ochrony
przeciwpowodziowej
–
Budowa Zbiornika Retencyjnego „Racibórz
– wg „Programu dla Odry 2006”.
construction of small-scale retention reservoirs (envisaged under the small-scale retention programmes for the former Katowickie, Bielskie, Czêstochowskie Voivodships,
but after their verification, in particular as
regards environmental impact assessment),
restoration of tree and shrub plantings
among fields,
drainage amelioration in the northern part
of the voivodship – the Warta catchments),
control of flows and storage capacity of
water reservoirs,
maintenance of the area between dikes in
proper condition for the conveyance of flood waters, including the maintenance of tree
and bush plantings along the route of the
full-channel water.
government
–
Construction of the Racibórz retention reservoir – in accordance with the government
“Programme for the Odra River – 2006”.
Noteæ – Goœcimiec. Fot. Tomasz Konieczny
Noteæ River – Goœcimiec. Photo Tomasz Konieczny
57
Tab. 5. Zestawienie odniesienia siê PZPW do zagadnieñ zwi¹zanych z ochron¹
przeciwpowodziow¹
lp.
Województwo
1.
Zachodniopomorskie
2.
58
Lubuskie
Nazwa i ogólna
charakterystyka zadania
Lokalizacja
zadania
Zbudowanie systemu monitorowania sytuacji hydrologicznej zlewni rzeki Odry
z systemem ostrzegania
Odcinek rzeki Odry
od Kostrzynia
do Szczecina
Modernizacja i odbudowa wa³ów przeciwpowodziowych wzd³u¿ rzeki Odry, jeziora
D¹bie i Zalewu Szczeciñskiego
Region górnej
i œrodkowej Odry
Zabezpieczenie linii brzegowej jeziora
D¹bie i Roztoki Odrzañskiej
Jezioro D¹bskie,
Roztoka Odrzañska
– 4 km
Udro¿nienie ujœciowego odcinka rzeki
Regalicy oraz jeziora D¹bie dla bezpiecznego przeprowadzenia lodów
Jezioro D¹bskie
Odbudowa przekroju rzeki Odry dla przepuszczenia przep³ywu wody katastrofalnej
o Q=1%
Odra ujœciowa
– odcinek 20 km
Realizacja programu ma³ej retencji, opracowania programu obejmuj¹cego retencjonowanie wód i przerzuty w rejonie deficytowe
Województwo
zachodniopomorskie
Transgraniczne Pasmo Przyspieszonego
Rozwoju Miast nad Odr¹
i Nys¹ £u¿yck¹
(Program obejmuje 14 miast i miejscowoœci
polskich: Kostrzyn, Górzyca, S³ubice, Kunowice, Œwiecko, Urad, Mitów, Kosarzyn,
Gubin, Gubinek, Sadzarzewice, Zasieki,
£êknica i Przewóz.
Przewidywane jest opracowanie i realizacja
projektu drogi wzd³u¿ granicy w dolinie
Odryi Nysy £u¿yckiej po polskiej stronie
wraz z systemem infrastruktury technicznej
oraz zapewnienie preferencji inwestycyjnych dla inwestorów innowacyjnych)
Województwo
lubuskie
Wdro¿enie rz¹dowego „Programu dla Odry
– 2006”
(Kompleks dzia³añ dotycz¹cy zarówno
bezpieczeñstwa powodziowego jak równie¿ ochrony œrodowiska i gospodarczego
Województwo
lubuskie
wykorzystania Odry na obszarze 24 gmin
pasma Odry; modernizacja i budowa polderów, budowa zbiorników retencyjnych, relokacja miejscowoœci zagro¿onych powodzi¹, modernizacja i budowa oczyszczalni
œcieków, odbudowa i modernizacja przepompowni, dróg ewakuacyjnych, budowli
regulacyjnych, renaturyzacja ekosystemów
w miêdzywalach, modernizacja i budowa
portów rzecznych, elektrowni wodnych
i mostów).
O¿ywienie gospodarcze i turystyczne miast
Województwo
po³o¿onych nad Odr¹, Wart¹ i Noteci¹ oraz lubuskie
intensyfikacja wykorzystania tych rzek poprzez system portów rzecznych i przystani
pasa¿erskich
(Zakres zadania obejmuje:
– Opracowanie studium koordynacyjnego
wydzielonego obszaru planistycznego;
– Opracowanie (zmiana) studiów uwarunkowañ i kierunków zagospodarowania
przestrzennego gmin po³o¿onych nad
Odr¹, Wart¹ i Noteci¹;
– Opracowanie (zmiana) planów miejscowych zagospodarowania przestrzennego
miejscowoœci po³o¿onych nad Odr¹,
Wart¹ i Noteci¹;
– Aktywna akwizycja inwestorów i kapita³u
joint venture na inwestycje wytwórcze,
us³ugowe i mieszkaniowe).
3.
Dolnoœl¹skie
Zadania wynikaj¹ce z „Programu dla Odry
– 2006”:
– Ochrona miasta Wroc³awia i powiatu
wroc³awskiego, modernizacja Wroc³awskiego Wêz³a Wodnego;
– Modernizacja i podwy¿szenie istniej¹cych wa³ów;
– Budowa wa³ów chroni¹cych tereny zabudowane;
– Budowa nowych obwa³owañ zwi¹zanych z koniecznoœci¹ zwiêkszenia rozstawu miêdzywala;
– Budowa nowych obwa³owañ poprzecznych na Odrze ;
– Budowa 4 polderów
Województwo
dolnoœl¹skie
59
Zadania proponowane do w³¹czenia do
„Programu dla Odry – 2006”:
– Budowa wa³ów na g³ównych dop³ywach
Odry.
4.
Opolskie
Województwo
dolnoœl¹skie
Modernizacja wa³ów przeciwpowodziowych na rzece Odrze, Nysie K³odzkiej,
Bia³ej G³ucho³askiej
Budowa obwa³owañ przeciwpowodziowych na rzece Odrze, Nysie K³odzkiej,
Bia³ej G³ucho³askiej i Ma³ej Panwi
Budowa polderów
Prószków, Opole,
Dobrzeñ Wielki,
Popielów, D¹browa
Zakoñczenie budowy zbiornika Kozielno
(od autora: zakoñczono)
Paczków
Przebudowa wêz³ów wodnych w Krapkowicach, Brzegu, Lewinie Brzeski
Budowa systemu monitoringu i os³ony meteorologicznej (SMOK)
5.
Œl¹skie
Budowa Zbiornika Retencyjnego „Racibórz
– wg „Programu Odra 2006”
Budowa Zbiornika Retencyjnego „KuŸnica
Warê¿yñska” – wg „Koncepcji Polityki
Przestrzennego Zagospodarowania Kraju”.
60
Województwo
opolskie
Table. Summary of references of the Voivodship Spatial Development Plan to flood
protection issues
No. Voivodship
1.
Zachodniopomorskie
Name and general
charakteristics of the task
Task
location
Building of the Odra catchment hydrological
monitoring system, together with a warning
system
The Odra section
from Kostrzyn downstream to Szczecin
Modernisation and reconstruction of flood
dikes along the Odra, D¹bie Lake and the
Szczecin Lagoon
The upper and
middle Odra area
Protection of the shoreline of D¹bie Lake
and Roztoka Odrzañska
D¹bskie Lake,
Roztoka Odrzañska
– 4 km
Dredging of the mouth section of the Regalia
River and D¹bie Lake for the safe passage
of ice
D¹bskie Lake
Reconstruction of the Odra cross-section
The Odra mouth
for the conveyance of the catastrophic water stretch – 20 km long
flow of Q=1%
section
2.
Lubuskie
Implementation of a small-scale retention
programme involving water retention and
transfer to deficit areas
Zachodniopomorskie
Voivodship
The Crossborder Strip of Accelerated Development of the Cities on the Odra and Nysa
£u¿ycka Rivers
(The programme includes 14 Polish cities
and localities: Kostrzyn, Górzyca, S³ubice,
Kunowice, Œwiecko, Urad, Mitów, Kosarzyn,
Gubin, Gubinek, Sadzarzewice, Zasieki,
£êknica and Przewóz. The preparation and
implementation of a road project is envisaged along the border in the Odra and Nysa
£u¿ycka valley on the Polish side, together
with a technical infrastructure system; investment preferences for innovative investors
would be ensured)
Lubuskie
Voivodship
Implementation of the government “Programme for the Odra River – 2006”
(A comprehensive set of measures relating
both to flood safety, as well as environmental protection and economic use of the Odra
Lubuskie
Voivodship
61
within the area of 24 gmians of the Odra
strip: modernisation and construction of polders, construction of retention reservoirs,
relocation of localities at risk of flooding,
modernisation and construction of wastewater treatment plants, construction and
modernisation of pumping stations, evacuation roads, river control structures, renaturation of ecosystems between the dikes,
modernisation and construction of river
ports, water power plants and bridges).
Economic and tourism revitalisation of the
Lubuskie
cities situated on the Odra, Warta and Noteæ
Voivodship
Rivers, as well as intensification of utilisation
of these rivers through the system of river
ports and passenger terminals
(The scope of this task includes:
– Preparation of a coordination study for
a designated planning area;
– Preparation (change) of studies of spatial
development conditions and directions
for the gminas situated on the Odra,
Warta and Noteæ Rivers;
– Preparation (change) of spatial development plans of localities situated on the
Odra, Warta and Noteæ Rivers;
– Active solicitation of investors and joint
venture capital for manufacturing, service
and housing investments).
3.
62
Dolnoœl¹skie
Tasks resulting from the “Programme for the
Odra River – 2006”:
– Protection of the city of Wroc³aw and
the Wroc³aw Poviat, modernisation of
the Wroc³aw Floodway System;
– Modernisation and raising of existing
dikes ;
– Construction of new dikes protecting
developed areas;
– Construction of new embankments
associated with the need to increase the
width between the dikes;
– Construction of new cross embankments
on the Odra;
– Construction of 4 polders
Dolnoœl¹skie
Voivodship
Tasks proposed to be included in the government “Programme for the Odra River – 2006:”
– Construction of dikes on the main tributaries of the Odra.
4.
Opolskie
Dolnoœl¹skie
Voivodship
Modernisation of flood dikes on the Bia³a
G³ucho³aska, Nysa K³odzka Rivers
Construction of flood embankments on the
Odra, Nysa K³odzka, Bia³a G³ucho³aska and
Ma³a Panew Rivers
Construction of polders
Prószków, Opole,
Dobrzeñ Wielki,
Popielów, D¹browa
Completion of the construction of the
Kozielno reservoir (author’s note: completed)
Paczków
Improvements to the water nodes at Krapkowice, Brzeg and Lewin Brzeski
Building of the monitoring and meteorological protection system (SMOK system )
5.
Œl¹skie
Opolskie Voivodship
Construction of the Racibórz retention reser- Œl¹skie
voir – in accordance with the “Programme
Voivodship
for the Odra River – 2006”
63
6. Program dzia³añ
prewencyjnego zapobiegania
powodzi w dorzeczu Odry
6. Programme for preventive
flood protection in the Odra
river basin
ze szczególnym uwzglêdnieniem
dorzecza Warty i Zalewu
Szczeciñskiego – synteza
with special attention to the Warta
river basin and the Szczecin lagoon
– synthesis
Wyniki obliczeñ symulacyjnych wykazuj¹
zdecydowan¹ wy¿szoœæ budowy zbiornika Racibórz nad innymi rozwi¹zaniami. Stwierdzono,
¿e redukcyjna zdolnoœæ zbiornika Racibórz siêga równie¿ poni¿ej przekroju w Brzegu Dolnym,
dla którego przep³yw miarodajny i kontrolny s¹
redukowane do Q = 1078 m3/s w przypadku
przep³ywu miarodajnego i Q = 1366 m3/s dla
przep³ywu kontrolnego. Wed³ug obecnego rozk³adu prawdopodobieñstwa przep³ywów maksymalnych, przep³ywy te odpowiadaj¹ prawdopodobieñstwu p = 15 % i 8,5%.
Regionalny Zarz¹d Gospodarki Wodnej,
dzia³aj¹c na podstawie Prawa Wodnego, zleci³
szereg opracowañ studialnych dotycz¹cych
ochrony przed powodzi¹ wybranych zlewni
g³ównych dop³ywów rzeki Odry, które to stanowi¹ uszczegó³owienie rozwi¹zañ koncepcyjnych
i technicznych ujêtych w „Programie dla Odry
2006. Opracowaniami tymi objêto:
górn¹ czêœæ zlewni rzeki Nysy K³odzkiej (w
Kotlinie K³odzkiej) do przekroju wodowskazowego Bardo ze szczególnym uwzglêdnieniem ochrony miasta K³odzka,
zlewniê rzeki Nysy K³odzkiej od przekroju
wodowskazowego Bardo do ujœcia do rzeki
Odry,
zlewniê rzeki Kwisy,
zlewniê rzeki Bóbr,
zlewniê rzeki Bystrzycy oraz
zlewniê rzeki Kaczawy.
Results of simulation calculations conducted based on a hydrodynamic model showed
a decided superiority of the construction of the
Racibórz reservoir over other solutions. It was
found that the flood wave reduction capacity of
the Racibórz reservoir also reached downstream of the cross-section at Brzeg Dolny for which
the base and control flows were reduced, down
to Q = 1078 m3/s in the case of the base flow,
and Q = 1366 m3/s for the control flow. According to the present distribution of probabilities
of maximum flows, these flows correspond to
the probability of p = 15 % and 8.5%.
The Regional Water Management Board in
Wroc³aw, acting under the Water Law, commissioned a number of studies relating to flood protection of selected catchments of the main tributaries of the Odra River, which are a detailed
elaboration of conceptual and technical solutions
included in the “Programme for the Odra River
– 2006”. These studies covered:
the upper part of the Nysa K³odzka River
catchment (in K³odzko Basin) downstream
to the Bardo gauging-station cross-section,
with special attention to the protection of
the city of K³odzko,
the Nysa K³odzka River catchment from the
Bardo gauging-station cross-section downstream to the river mouth to the Odra,
the Kwisa River catchment,
the Bóbr River catchment,
64
Pierwsze z wymienionych opracowañ zosta³o zakoñczone w 2004 roku, pozosta³e opracowania studialne s¹ obecnie realizowane a ich
zakoñczenie planowane jest w 2007 roku.
W ramach tych prac studialnych przeprowadzono pomiary geodezyjne dla g³ównych cieków wodnych zlewni – umo¿liwiaj¹cych utworzenie geometrycznego modelu dolin tych cieków, opracowano hydrologiê wielkich wód, a nastêpnie przeprowadzono proces modelowania
przep³ywów wód powodziowych i wyznaczenia
stref zagro¿enia powodziowego. Przeprowadzono równie¿ ocenê stanu zagro¿enia powodziowego i opracowano koncepcjê zwiêkszenia stopnia zabezpieczenia przeciwpowodziowego z zastosowaniem ró¿norodnych technicznych œrodków ochrony biernej i czynnej. Sformu³owano
the Bystrzyca River catchment, and
the Kaczawa River catchment.
The first of the aforementioned studies was
completed in 2004, the other studies are currently under implementation, and their completion is scheduled in 2007.
Under the study works, land surveying measurements were carried out for main water
courses of the catchments – enabling the creation of a geometric model of the valleys of these
water courses, high-water hydrology was prepared, and subsequently, the process of modelling flood water flows was conducted, and flood
risk zones were determined. Flood risk assessment was also carried out, and the concept for
increasing the flood protection level was devised,
by using various structural active and passive
Podtopione Œwinoujœcie (sztorm 4-5.11.1995 r.) Fot. P. Domaradzki
Partly inundated Œwinoujœcie (a storm, 4-5 November 1995) Photo P.Domaradzki
65
równie¿ wytyczne dla planowania przestrzennego uwzglêdniaj¹ce zidentyfikowane zagro¿enia
powodziowe, przysz³e inwestycje zwi¹zane
z systemem przeciwpowodziowym, zasady
zrównowa¿onego rozwoju – w tym gospodarki
leœnej i rolnej, zabudowy biologicznej cieków
oraz ochrony przeciwpowodziowej w po³¹czeniu
z ochron¹ œrodowiska.
Najwa¿niejszym efektem tych prac, wp³ywaj¹cych na ochronê przeciwpowodziow¹ pasma
rzeki Odry jest zaproponowana w tych dokumentach przeciwpowodziowa retencja zbiornikowa.
W raporcie g³ównym zestawiono wykaz proponowanych w poszczególnych opracowaniach
zbiorników przeciwpowodziowych, których w³aœciwe w³¹czenie w system ochrony przeciwpowodziowej doliny Odry bêdzie mia³o istotny
wp³yw na bezpieczeñstwo powodziowe gmin
le¿¹cych na terenach obecnie zagro¿onych powodzi¹. Nale¿y jednak z ca³¹ moc¹ podkreœliæ,
¿e planowane, w wy¿ej wymienionych opracowaniach studialnych inwestycje, nie zastêpuj¹
planowanych i wymienionych w „Programie dla
Odry 2006” inwestycji podnosz¹cych skutecznoœæ systemu ochrony przeciwpowodziowej rzeki Odry. Stanowi¹ one natomiast dope³nienie
systemu ochrony doliny Odry, a przede wszystkim stanowi¹ one wa¿n¹ sk³adow¹ systemów
przeciwpowodziowych poprawiaj¹cych bezpieczeñstwo powodziowe dorzeczy rzek stanowi¹cych dop³ywy Odry.
W wyniku prac modelowych i analiz dokonanych w ramach projektu OdraRegion ustalono nastêpuj¹cy program prewencyjnego zapobiegania powodzi w dorzeczu Odry ze szczególnym uwzglêdnieniem dorzecza rzeki Warty
i Zalewu Szczeciñskiego:
66
flood protection measures. Guidelines for spatial planning were also formulated, taking into
account identifiable flood risks, future investments related to the flood protection system,
principles of sustainable development, including forest and agricultural management, biological development of water courses and flood protection coupled with environmental protection.
The most important effect of these works,
affecting the flood protection in the Odra River
strip, is reservoir-based flood retention proposed
in these documents. In the main report, a list
was included containing flood control reservoirs,
proposed in particular studies, the appropriate
inclusion of which in the flood protection system
of the Odra valley will have a significant impact
on flood safety of the gminas situated in areas
currently at risk of flooding. However, it should
be strongly emphasised that the investment
projects planned in the abovementioned studies do not replace the investment projects
planned and mentioned in the “Programme for
the Odra River – 2006”, which enhance the effectiveness of the flood protection system of the
Odra valley. They complement the Odra valley
protection system, and above all, they are an
important component of the flood protection systems improving flood safety of the basins of the
Odra tributaries.
As a result of modelling works and analysis
carried out under the OdraRegion project, the
following programme of flood prevention in the
Odra basin, with special attention to the Warta
River basin and the Szczecin Lagoon, was determined:
Odcinek Brzeg most – Brzeg Dolny
(Wroc³awski Wêze³ Wodny)
The section Brzeg bridge – Brzeg
Dolny (Wroc³aw Floodway System)
Na odcinku Odry od Brzegu Opolskiego do
brzegu Dolnego, Odra wraz z jej odnogami, kana³ami, polderami i Widaw¹ tworz¹ bogato rozwiniêty system hydrauliczny. Uk³ad ten wyposa¿ony w szereg budowli piêtrz¹cych i urz¹dzeñ
hydrotechnicznych tworzy tzw. Wroc³awski
Wêze³ Wodny. G³ównym celem Modernizacji
Wroc³awskiego Wêz³a Wodnego (WWW) jest
zwiêkszenie przepustowoœci hydraulicznej Odry
i kana³ów tworz¹cych wêze³ oraz podniesienie
gwarancji bezpiecznego przeprowadzenia
fali powodziowej przez m. Wroc³aw i jednoczeœnie zapewnienie bezpieczeñstwa przeciwpowodziowego Wroc³awia. Przedsiêwziêcie bêdzie
mia³o wp³yw na bezpieczeñstwo powodziowe
w czêœci województwa dolnoœl¹skiego w dolinie
Odry od Brzegu Opolskiego poprzez miasto Wroc³aw do Brzegu Dolnego. Modernizacjê Wroc³awskiego Wêz³a Wodnego podzielono na trzy
projekty:
1. Modernizacja istniej¹cego systemu obwa³owañ w dolinie Odry,
2. Przebudowa istniej¹cych koryt i kana³ów,
3. Budowa Kana³u przerzutowego Odra – Widawa.
On the Odra section from Brzeg Opolski
downstream to Brzeg Dolny, the Odra together
with its branches, channels, polders and the
Widawa River, forms a richly developed hydraulic system. This system, equipped with a number
of damming structures and hydraulic facilities,
forms the so-called Wroc³aw Floodway System.
The main aim of the Modernisation of the Wroc³aw
Floodway System (WFS) is to increase the hydraulic capacity of the Odra and channels which
make up this system, as well as to increase the
guarantee of the safe passage of the flood wave
through the city of Wroc³aw, and at the same time,
to ensure flood safety for Wroc³aw. This project
will have an impact on flood safety in a part of the
Dolnoœl¹skie Voivodship in the Odra valley from
Brzeg Opolski, through the city of Wroc³aw, downstream to Brzeg Dolny. The modernisation of the
Wroc³aw Floodway System has been divided into
three projects:
1. Modernisation of the existing system of
embankments in the Odra valley,
2. Improvements to existing channels and canals,
3. Construction of the Odra – Widawa transfer.
Odcinek Brzeg Dolny – Œcinawa
The section Brzeg Dolny – Œcinawa
Poniewa¿ redukcyjna zdolnoœæ zbiornika
przeciwpowodziowego Racibórz Dolny siêga
równie¿ poni¿ej przekroju w Brzegu Dolnym, dla
którego przep³yw miarodajny i kontrolny s¹ redukowane do wartoœci, które bezpiecznie
mieszcz¹ siê na tym odcinku w istniej¹cym obwa³owaniu.
Zdaniem ekologów lasy istniej¹ce w dolinie
Odry, mimo obwa³owania, maj¹ wielk¹ wartoœæ
przyrodnicz¹, szczególnie obszar miêdzywala
The reduction capacity of the Racibórz
Dolny flood control reservoir also reaches downstream of the cross-section at Brzeg Dolny, for
which the base and control flows are reduced
to values which are safely contained within the
existing embankment on this section.
In the opinion of ecologists, forests existing
in the Odra valley, in spite of the embankment,
have great natural value; in particular the area
between the embankments near Lubi¹¿, in
67
w okolicy Lubi¹¿a, w którym lasy poddawane s¹
okresowym zalewom, poroœniêty jest najcenniejszymi lasami liœciastymi, ³êgami i gr¹dami. Wartoœæ tych lasów zwiêkszaj¹ liczne starorzecza.
Poniewa¿ (w obliczeniach symulacyjnych) po
wyciêciu drzew i krzewów w miêdzywalu nie
uzyskano znacz¹cego obni¿enia zwierciad³a
wód wielkich, postanowiono zlikwidowaæ istniej¹ce obwa³owanie na tym odcinku, pozwalaj¹c
na swobodne rozp³yniêcie wód wielkich. Taki zabieg przeprowadzono na odcinku od km 307,400
do km 318,000 (Lubi¹¿) oraz od km 321,000 do
km 326,600. Wyniki obliczeñ symulacyjnych,
przy takim za³o¿eniu, wskazuj¹ na znacz¹ce
obni¿enie zwierciad³a wód na tych odcinkach i
poni¿ej.
Gdy w systemie przeciwpowodziowym brak
jest zbiornika przeciwpowodziowego Racibórz
Dolny, dla bezpiecznego przeprowadzenia wody
miarodajnej i kontrolnej nale¿y podwy¿szyæ obwa³owanie lewostronne od Brzegu Dolnego
(km 286,700) do ujœcia Kaczawy do Odry
(km 315,000) wraz z wa³ami cofkowymi. Natomiast prawostronne obwa³owanie powinno byæ
podwy¿szone od Brzegu Dolnego do Malczyc
(km 305,000). W km od 288,980 do 300,000
nale¿y wykonaæ nowe obwa³owanie prawostronne celem zabezpieczenia miejscowoœci: Pysz¹ca, Pogolewo Ma³e, Pogolewo Wielkie oraz Grodzanów. W pracy „Program zrównowa¿onego
rozwoju i wykorzystania Odry – Zadanie 12” podano wartoœci o jakie nale¿y podwy¿szyæ te obwa³owania.
Odcinek Œcinawa – ujœcie Nysy
£u¿yckiej
Redukcyjna zdolnoœæ zbiornika przeciwpowodziowego Racibórz Dolny siêga równie¿ poni¿ej przekroju w Brzegu Dolnym, dla którego
68
which forests are subject to temporary inundations, is covered with the most valuable broadleaved forests, riparian forests and dry-ground
forests. The value of these forests is increased
by numerous oxbow lakes. Since (in simulation
calculations), after cutting down trees and
bushes, no significant reduction of the high water table was achieved, it was decided that the
existing embankment along this section would
be liquidated, allowing high waters to spread
freely. Such an intervention was carried out on
the section from km 307.400 downstream to km
308.000 (Lubi¹¿), and from km 321.000 downstream to km 326.600. Results of the simulation calculations show, with such an assumption, a significant reduction of the water table
on these sections and downstream.
When the Racibórz Dolny flood control reservoir is absent from the flood protection system, for
the safe conveyance of the base water and the
control water, the left-bank embankment should
be raised from Brzeg Dolny (km 286.700) downstream to the Kaczawa River mouth to the Odra
(km 315.000), together with backflow dikes. And
the right-bank embankment should be raised from
Brzeg Dolny downstream to Malczyce (km
305.000). On the section between km 288.980 and
km 300.000, a new right-bank embankment should
be constructed in order to protect the following localities: Pysz¹ca, Pogolewo Ma³e, Pogolewo
Wielkie and Grodzanów. In the study “The
Programme of Sustainable Development and Use
of the Odra River – Task 2”, values by which these
embankments should be raised are given.
The section Œcinawa – Nysa £u¿ycka
mouth
Before Nowa Sól, an uncontrolled polder
Kie³cz – Tarnów Bycki is located on the left bank.
Podmywany Hotel „Amber Baltic” w Miêdzyzdrojach. Fot. P. Domaradzki
“Amber Baltic” Hotel undermined by water at Miêdzyzdroje. Photo P.Domaradzki
przep³yw miarodajny i kontrolny s¹ redukowane do wartoœci, które bezpiecznie mieszcz¹ siê
na tym odcinku w istniej¹cym obwa³owaniu.
Zdaniem ekologów lasy istniej¹ce w dolinie
Odry, mimo obwa³owania, maj¹ wielk¹ wartoœæ
przyrodnicz¹, szczególnie obszar miêdzywala w
okolicy Lubi¹¿a, w którym lasy poddawane s¹
okresowym zalewom, poroœniêty jest najcenniejszymi lasami liœciastymi, ³êgami i gr¹dami. Wartoœæ tych lasów zwiêkszaj¹ liczne starorzecza.
Ze wzglêdu na to, ¿e (w obliczeniach symulacyjnych) po wyciêciu drzew i krzewów w miêdzywalu nie uzyskano znacz¹cego obni¿enia
zwierciad³a wód wielkich, postanowiono zlikwidowaæ istniej¹ce obwa³owanie na tym odcinku,
pozwalaj¹c na swobodne rozp³yniêcie wód wielkich. Taki zabieg przeprowadzono na odcinku
Its beginning is on km 417.000, whereas the end
on km 424.000 of the river course. It protects
the villages of Kie³cz and Stara Wieœ against
flooding. This polder enables the retention of 15
mln m3 of water with the inundation area of about
815 ha. Its reduction capacity is estimated at 280
m3/s for the control wave, whereas it does not
show any reduction capacity for the base wave.
The inlet facility is an earthen spillway with the
width of 1 km and an elevation of 67.40 m asl.
Downstream of the mouth of the right-bank
tributary O³obok, the second flow-through polder
Po³upin is located on the left bank. Its beginning is on km 491.00, and the end on km 513.00
of the Odra course. It protects the left-bank part
of Krosno Odrzañskie from floods on the Odra
and Bóbr Rivers. This is agricultural area and
69
od km 307,400 do km 318,000 (Lubi¹¿) oraz od
km 321,000 do km 326,600. Wyniki obliczeñ symulacyjnych, przy takim za³o¿eniu, wskazuj¹ na
znacz¹ce obni¿enie zwierciad³a wód na tych
odcinkach i poni¿ej.
Gdy w systemie przeciwpowodziowym brak
jest zbiornika przeciwpowodziowego Racibórz
Dolny, dla bezpiecznego przeprowadzenia wody
miarodajnej i kontrolnej nale¿y podwy¿szyæ obwa³owanie lewostronne od Brzegu Dolnego (km
286,700) do ujœcia Kaczawy do Odry (km
315,000) wraz z wa³ami cofkowymi. Natomiast
prawostronne obwa³owanie powinno byæ podwy¿szone od Brzegu Dolnego do Malczyc (km
305,000). W km od 288,980 do 300,000 nale¿y
wykonaæ nowe obwa³owanie prawostronne celem zabezpieczenia miejscowoœci: Pysz¹ca,
Pogolewo Ma³e, Pogolewo Wielkie oraz Grodzanów. W pracy „Program zrównowa¿onego rozwoju i wykorzystania Odry – Zadanie 12” podano wartoœci o jakie nale¿y podwy¿szyæ te obwa³owania.
Odcinek ujœcie Nysy £u¿yckiej
– Gryfino
Wœród dzia³añ przewidzianych na tym odcinku rzeki Odry, a zwi¹zanych z tworzeniem i
powiêkszaniem obszarów retencyjnych, wyró¿niæ nale¿y:
Polder ujœcie Ilanki.
Polder sterowany ujœcie Nysy £u¿yckiej.
Mo¿liwoœæ przywrócenia funkcji przeciwpowodziowej polderów po niemieckiej stronie
– Ziltendorfer Niederung.
Natomiast wœród dzia³añ zmierzaj¹cych do
rozbudowy i modernizacji biernej ochrony przeciwpowodziowej najwa¿niejszymi s¹:
Modernizacja ochrony przeciwpowodziowej
S³ubic. Dzia³anie to posiada opracowane
70
wasteland. This polder enables the retention of
70 mln m3 of water with the inundation area of
4125 ha. The reduction capacity of this polder
is 40 m3/s for the base flood and 250 m3/s for
the control flood.
The implementation of these polders and
a diversion channel in Nowa Sól will result in
a reduction of the flow on the section from
km 428.050 downstream to km 434.038 by
473 m3/s in the case of the base flow and by
661 m3/s for the control flow. With such structural measures on this section, the freeboard of
the dike crest elevation over the elevation of the
base water table is, practically along the whole
section, in accordance with the currently applicable requirements for class II embankments
(the Regulation of the Minister of Environmental Protection of 20 December 1996).
The section Nysa £u¿ycka mouth –
Gryfino
Among measures envisaged on this section of the Odra River and related to the creation and increasing of retention areas, the following should be distinguished:
The Ilanka mouth polder.
The Nysa £u¿ycka mouth controlled polder.
The possibility to restore the flood control
functions of the polders on the German side
– Ziltendorfer Niederung.
And among measures aimed to expand and
modernise passive flood protection, the most
essential are as follows:
The modernisation of flood protection of
S³ubice. A feasibility study has been prepared with respect to this measure. Unfortunately, decisions of the management board of the City of S³ubice, taken based on
this study, are contradictory to the views of
studium wykonalnoœci. Niestety decyzje
zarz¹du Miasta S³ubice podjête na podstawie tego studium s¹ sprzeczne z pogl¹dami Regionalnego Zarz¹du Gospodarki Wodnej odnoœnie najkorzystniejszych rozwi¹zañ
ochrony przeciwpowodziowej miasta;
Modernizacja wa³ów przeciwpowodziowych
zgodnie z „Programem dla Odry – 2006”;
Pog³êbienie Odry w miejscach zatorogennych i uniemo¿liwiaj¹cych pracê lodo³amaczy;
Modernizacja i budowa nowych budowli regulacyjnych zgodnie z „Programem dla
Odry – 2006”;
Koncepcja odbudowy umocnieñ by³ych fortyfikacji w Kostrzynie;
Bardzo wa¿nym elementem systemu ochrony przeciwpowodziowej jest, tak¿e gotowa prowadziæ akcje usuwania zatorów lodowych, flotylla lodo³amaczy, st¹d Modernizacja flotylii lodo³amaczy analizowana w Studium wykonalnoœci odbudowy flotylii lodo³amaczy, zamówionym
przez Ministerstwo Œrodowiska.
the Regional Water Management Board
regarding the most advantageous solutions
for flood protection of the city;
The modernisation of flood dikes in accordance with the “Programme for the Odra
River – 2006”;
Deepening of the Odra in ice-jam prone places and places preventing the operation of
ice-breakers;
The modernisation and construction of new
river control structures in accordance with
the “Programme for the Odra River – 2006”;
The conception of the reconstruction of defences of the former fortifications at Kostrzyñ;
An icebreaker fleet, ready to conduct icejam removal activities, is also a very important
element of the flood protection system, hence
the modernisation of the icebreaker fleet analysed in the feasibility study on the rebuilding of
the icebreaker fleet, ordered by the Ministry of
Environment.
Warta i Noteæ w granicach
województwa lubuskiego
The Warta and Noteæ Rivers within the
boundaries of the lubuskie voivodship
W obszarze województwa lubuskiego istnieje mo¿liwoœæ powiêkszenia czynnej ochrony
przeciwpowodziowej poprzez realizacjê dwóch
polderów o pojemnoœci sterowanej. Pierwszym
z nich jest polder Warniki zlokalizowany na prawym brzegu Warty od km 5,5 do km 22,3 i nale¿¹cy administracyjnie do gminy Kostrzyñ oraz
Witnica. Powierzchnia polderu wynosi 6030 ha.
Szacowana pojemnoœæ wynosi 90,5 mln m3.
Drugim mo¿liwym do realizacji polderem sterowanym jest polder Polichno – Ludzis³awice –
Goszczanowiec zlokalizowanego w gminie Santok w km 210 – 224,5 km na lewym brzegu No-
Within the area of the lubuskie voivodship,
it is possible to increase active flood protection
through the implementation of two polders with
controlled storage capacity. The first of them is
the Warniki polder located on the right bank of
the Warta from km 5.5 downstream to km 22.3,
which administratively belongs to the gminas of
Kostrzyñ and Witnica. The polder area is 6,030
ha. The estimated storage capacity is 90.5 million m3. The other controlled polder which can
be implemented is the polder Polichno – Ludzis³awice – Goszczanowiec located in the gmina
of Santok on km 210 – 224.5 km on the left bank
of Noteæ. Its total area is 5,240.0 ha, and its
71
teci. £¹czna powierzchnia obszaru wynosi
5 240,0 ha, a szacowana pojemnoœæ wynosi³aby oko³o 63 mln m3.
Najbardziej istotn¹ inwestycj¹ postulowan¹
w ramach Programu dla Odry 2006, maj¹c¹
wp³yw na poziom zagro¿enia Warty zlokalizowana poza granicami województwa lubuskiego
jest realizacja zbiornika retencyjny Wielowieœ
Klasztorna na rzece Proœnie. Planowana ca³kowita pojemnoœæ zbiornika wynosi 67,5 mln m3
i objêtoœci u¿ytkowej 38,05 mln m3. Zak³adana
redukcja wysokoœci fali powodziowej Prosny dla
scenariusza hydrologicznego p=1% wynosiæ
powinna 115 m3/s. O ile uda³oby siê osi¹gn¹æ
tak¹ wartoœæ redukcji fali Prosny oddzia³ywanie
zbiornika odczuwalne by³oby na Warcie w³¹czaj¹c jej dolny odcinek na terenie województwa
lubuskiego.
Wa³y przeciwpowodziowe stanowi¹ najbardziej powszechny element technicznej ochrony przeciwpowodziowej stosowany w woj. lubuskim. Pogarszaj¹cy siê stan techniczny powoduje wzrost prawdopodobieñstwo awarii
i zalewu obszarów zawala. W raporcie koñcowym zestawiono odcinki obwa³owañ Warty
w najgorszym stanie technicznym. Ze wzglêdu na wysoki poziom zainwestowania obszarów potencjalnie zagro¿onych najwy¿szy priorytet powinny mieæ przedsiêwziêcia modernizacyjne dla obwa³owañ chroni¹cych dzielnice
Gorzowa Wielkopolskiego. Modernizacja
w miejscach gdzie z³y stan techniczny spowodowany jest wystêpowaniem bobrów i pi¿maków powinna z jednej strony zapewniæ odpowiedni¹ szczelnoœæ wa³u z drugiej zaœ umo¿liwiæ dalsze pozostawanie zwierz¹t na tym terenie. W sposób oczywisty pogodzenie tych
dwóch wymagañ nie jest rzecz¹ prost¹, niemniej nowo stosowane rozwi¹zania wprowa-
72
estimated storage capacity would be about 63
million m3.
The most important investment project, postulated under the “Programme for the Odra River
– 2006”, which would have an impact on the
Warta risk level, located outside the boundaries
of the Lubuskie Voivodship, is the implementation of the Wielowieœ Klasztorna retention reservoir on the Prosna River. The total planned
storage capacity of the reservoir is 67.5 million
m3 and the usable capacity 38.05 million m3. The
assumed reduction of the Prosna flood wave for
the hydraulic scenario p=1% should be 115 m3/
s. If such a value for the Prosna flood wave reduction was reached, the reservoir’s impact
would be felt on the Warta, including its lower
section within the Lubuskie Voivodship.
Flood dikes are the most common element
of structural flood protection used in the Lubuskie
Voivodship. Their deteriorating technical condition causes the increase of probability of dike
failures and flooding of areas beyond the dikes.
In the final report, a list of the Warta embankment sections in the worst condition was included. Due to a high level of investment in potential flood risk areas, modernisation projects
for the embankments protecting the districts of
Gorzow Wielkopolski should have the highest
priority. The modernisation in places where the
bad technical condition is attributable to the occurrence of beavers and muskrats should, on
the one hand, ensure adequate water tightness
of the dike, on the other hand, make it possible
for these animals to continue to remain in this
area. Obviously, the reconciliation of these two
requirements is not a simple thing, nevertheless,
the new applied solutions introduced in the latest modernisation projects implemented by the
Lubuskie Voivodship Board for Amelioration and
dzane w ostatnich przedsiêwziêciach modernizacyjnych prowadzonych przez Lubuski Zarz¹d Melioracji i Urz¹dzeñ Wodnych wskazuj¹,
¿e wymagania te s¹ mo¿liwe do spe³nienia.
Na wielu odcinkach zabudowa regulacyjna
na Warcie wymaga gruntownej odbudowy.
Obecny stan powoduje utrudnienia w odp³ywie
wód powodziowych i sp³ywie kry lodowej. W szeregu lokalizacjach degradacja zabudowy regulacyjnej prowadzi do powstania warunków istotnie sprzyjaj¹cych tworzeniu siê zatorów lodowych. Modernizacja tych miejsc powinna byæ potraktowana priorytetowo.
Regionalny Zarz¹d Gospodarki Wodnej
w Poznaniu zidentyfikowa³ miejsca, w których
nale¿a³oby wykonaæ prace remontowe ostróg,
tam równoleg³ych i opasek stanowi¹ce niezbêdne minimum.
Niezwykle istotnym elementem zagro¿enia
powodziowego obszaru woj. lubuskiego podobnie jak innych obszarów, na których obserwowany jest intensywny rozwój zjawisk lodowych
s¹ kwestie w³aœciwego, sprawnego prowadzenia akcji lodo³amania. Akcja lodo³amania na
Warcie prowadzona jest z regu³y do ujœcia Noteci. Podstaw¹ skutecznego odprowadzenie kry
z odcinka Warty jest rzecz jasna odpowiednio
liczna i pozostaj¹ca w dobrym stanie technicznym flotylla lodo³amaczy.
Odcinek Gryfino – ujœcie rzeki Odry
do Ba³tyku
Nie ma potrzeby, a tak¿e mo¿liwoœci zwiêkszenia obszarów chronionych wa³ami na tym
odcinku. Istniej¹ce obwa³owania nale¿y w sposób w³aœciwy poddawaæ bie¿¹cej konserwacji
i systematycznie, w sposób planowy rekonstruowaæ. Zdewastowane budowle hydrotechniczne Miêdzyodrza nale¿y uporz¹dkowaæ, trwale
Hydraulic Structures indicate that these requirements can be satisfied.
On many sections, river control structures
on the Warta require thorough reconstruction.
The present condition causes impediments in
flood water run-off and ice flow. At a number of
sites, the degradation of river control structures
results in the creation of conditions which significantly favour the formation of ice jams. The
modernisation of these places should be treated
as a priority.
The Regional Water Management Bard in
Poznañ has identified places at which renovation works of groynes, parallel dams and retaining walls are a necessary minimum.
Issues related to appropriate, efficiently
conducted icebreaking activities are an extremely important element of flood risk reduction within the lubuskie voivodship, similarly as
in other areas where an intensive development
of ice events is observed. Icebreaking activities
on the Warta are generally conducted up to the
Noteæ mouth. The basis for the effective conveyance of ice floe from the Warta section is
evidently an adequate fleet with a sufficient number of icebreakers in good technical condition.
The section Gryfino – Odra mouth
to the Baltic
There is no need, there is also no possibility to increase areas protected by dikes on this
section. The existing embankments should be
maintained on a regular basis, as well as they
should be systematically and successively reconstructed in a planned manner. The devastated hydraulic structures in the area between
the Odra branches (the so-called Miêdzyodrze)
should be put in order, conserved permanently,
protected and left open, and the polder should
73
zakonserwowaæ i zabezpieczyæ oraz pozostawiæ otwarte, a polder traktowaæ jako niesterowany. S¹ to zadania dla Zachodniopomorskiego Zarz¹du Melioracji i U¿ytków Wodnych.
Zadaniem administracji rz¹dowej jest, w ramach „Programu dla Odry 2006”, przeprowadzenie prac zwi¹zanych z popraw¹ zabudowy regulacyjnej, zarówno w formie bie¿¹cego utrzymania, jak i dzia³añ inwestycyjnych, w pierwszej
kolejnoœci w miejscach tworzenia siê przemia³ów i zatorów lodowych. W³aœciwie utrzymana
zabudowa regulacyjna w znacz¹cym stopniu
umo¿liwi nieniszcz¹cy przep³yw wód powodziowych, a w okresie zimowym umo¿liwi i u³atwi
skuteczn¹ pracê lodo³amaczy.
Istniej¹ce obwa³owania nad jeziorem D¹bie i Zalewem Szczeciñskim powinny byæ utrzymywane i kolejno rekonstruowane. Nale¿y pamiêtaæ, ¿e w wiêkszoœci s¹ to konstrukcje z torfu, posadowione tak¿e na pod³o¿u torfowym.
Maj¹c to na wzglêdzie, ich klasa powinna odpowiadaæ nie tylko warunkom terenu chronionego, lecz tak¿e uwzglêdniaæ warunki hydrometeorologiczne.
Na terenie miasta Szczecina, jezioro D¹bie
nie wymaga nowych obwa³owañ. Ochrona dzielnicy D¹bie bêdzie zapewniona poprzez ustawienie na w³aœciwej rzêdnej korony planowanej drugiej jezdni ul. Przestrzennej oraz planowanej obwodnicy D¹bia – ulicy Nowoprzestrzennej. Niezbêdne jest natomiast przeprowadzenie na jeziorze prac pog³êbiarskich, poprawiaj¹cych warunki akwenu przejmuj¹cego po³aman¹ pokrywê lodow¹ z kilkusetkilometrowego odcinka rzeki Odry. Przy okazji poprawi to w znacznym stopniu warunki dla ¿eglugi towarowej i stworzy warunki wykorzystania akwenu do rozwoju sportów wodnych (motorowych i ¿eglarskich) oraz
rekreacji.
74
be treated as uncontrolled. These are tasks for
the Zachodniopomorskie Board for Amelioration
and Water Uses.
Under the “Programme for the Odra River
– 2006”, the task of government administration
is to carry out works associated with the improvement of river control structures, both in the form
of day-to-day maintenance and investment activities, first of all in places of formation of crossover and ice jams. The properly maintained river
control structures significantly enable the nondestructive flow of flood waters, and in the winter period they will enable and facilitate an effective operation of icebreakers.
The existing embankments on D¹bie Lake
and the Szczecin Lagoon should be properly
maintained and successively reconstructed. It
should be remembered that these are mostly peat
structures, constructed also on peat substrate.
Given that, their class should correspond not only
to the conditions of the area protected, but it
should also take into account hydrometeorlogical
conditions.
Within the area of the city of Szczecin, D¹bie
Lake does not require any new embankments.
The protection of the D¹bie district will be ensured by the positioning at an appropriate elevation of the crown of the planned second
pavement of Przestrzenna St. and the planned
ring road D¹bia – Nowoprzestrzenna St. But it
is necessary to carry out dredging works on the
lake which would improve the conditions on this
body of water which take over the broken ice
cover from a several hundred kilometre long
section of the Odra River. Additionally, it will significantly improve the conditions for cargo navigation and create conditions for the use of this
body of water for the development of (motor and
sailing) water sports and recreation.
Z uwagi na spo³eczn¹ presjê na budownictwo zlokalizowane na wyspie Puckiej, co wymusza inne podejœcie do prewencyjnej ochrony
przeciwpowodziowej, obszar wyspy wymaga
ca³kowitej rekonstrukcji istniej¹cych obwa³owañ.
Rekonstrukcja powinna uwzglêdniaæ ochronê
terenów zurbanizowanych, realne mo¿liwoœci
posadowienia (pod³o¿e torfowe) i lokalne warunki hydrometeorologiczne.
Due to the social pressure related to construction developments located on Pucka Island,
which forces a different approach to preventive
flood protection, the area of this island requires
a complete reconstruction of the existing embankments. The reconstruction should take into
account the protection of urbanised areas, real
possibilities of embankment foundations (peat
substrate) and local hydrometeorological conditions.
75

Program prewencyjnego zapobiegania powodzi w dorzeczu Odry ze

Transkrypt

Podobne dokumenty

Broszura informacyjna NMT (polski i angielski)