REWALORYZACJA I MODERNIZACJA ZESPOŁU PAŁACOWO

REWALORYZACJA I MODERNIZACJA
ZESPOŁU PAŁACOWO – PARKOWEGO W ROGALINIE
ODDZIAŁ MUZEUM NARODOWEGO W POZNANIU
II ETAP
Projekt współfinansowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w
ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko Priorytetu XI Działania 11.1
Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym.
Rezydencja w Rogalinie została zbudowana w latach 1768-1776 jako rodowa siedziba Kazimierza
Raczyńskiego, starosty generalnego Wielkopolski, od 1782 r. marszałka koronnego na dworze króla
Stanisława Augusta Poniatowskiego. Powstałe wówczas późnobarokowe założenie pałacowo-parkowe,
które przetrwało do dziś w pierwotnym kształcie, z nieznacznymi zmianami wprowadzonymi przez
kolejnych właścicieli, było dziełem królewskich architektów, między innymi D. Merliniego i J. Ch.
Kamsetzera.
Pałac w Rogalinie należący do czołowych przykładów architektury rezydencjonalnej w Polsce był siedzibą
rodu Raczyńskich do 1939 r. Swoje szczególne miejsce w historii polskiej kultury zawdzięcza nie tylko
artystycznej wartości obiektu, ale i wybitnym walorom kompozycyjnym układu przestrzennego rezydencji,
powiązanego z naturalnym krajobrazem.
Z Rogalinem i rodem Raczyńskich wiąże się również tradycja mecenatu kulturalnego i artystycznego o
podłożu patriotycznym. Zaowocowała ona między innymi takimi dokonaniami, jak pierwsza w
Wielkopolsce, funkcjonująca do dziś biblioteka publiczna ufundowana w Poznaniu w 1829 r. przez
Edwarda Raczyńskiego, czy galeria Edwarda Aleksandra Raczyńskiego z jego kolekcją 466 obrazów
udostępnioną publiczności w budynku wzniesionym w tym celu w Rogalinie w 1910 r.
Wpisując się w tę tradycję, ostatni męski potomek rodu, prezydent RP na Uchodźstwie, Edward Bernard
Raczyński utworzył w 1991 roku Fundację im. Raczyńskich przy Muzeum Narodowym w Poznaniu, której
przekazał zbiory malarstwa z galerii i inne dzieła sztuki pochodzące z pałacu oraz prawa własności do
zespołu rezydencjonalnego, z zastrzeżeniem eksponowania zbiorów tylko w Rogalinie lub w Poznaniu.
Od 1949 roku założenie pałacowo-parkowe w Rogalinie stanowi Oddział Muzeum Narodowego w
Poznaniu. Wojewódzki Konserwator Zabytków w roku 1952 r. uznał pałac w Rogalinie wraz z oficynami i
pozostałymi zabudowaniami podworskimi jako posiadający wartość artystyczną, kulturalną i historyczną
zabytek, podlegający ochronie prawa. Pałac jest wpisany do rejestru zabytków. Natomiast w 1965 r.
Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do rejestru zabytków Park Pałacowy w Rogalinie.
Do czerwca 2007 r. w Rogalinie można było zwiedzać dwa skrzydła pałacowe, galerię malarstwa oraz
powozownię. Korpus główny – najważniejsza ze względu na wartość historyczną i artystyczną część pałacu
– z powodu nie zakończonego remontu był niedostępny dla zwiedzających od 1987 roku. Sytuacja ta
obniżała poważnie atrakcyjność turystyczną i edukacyjną całego założenia rezydencjonalnego w Rogalinie,
a mimo to w 2006 roku ekspozycję pałacu w Rogalinie zwiedziło 38 tyś. gości z polski i z zagranicy.
Przez wiele lat czynione były starania mające na celu zakończenie przerwanych prac konserwatorskich i
remontowych zmierzających do przywrócenia dawnej świetności całego założenia pałacowego.
W czerwcu 2009 roku zakończono realizację dwuletniego Projektu „Rewaloryzacja i Modernizacja
Zespołu Pałacowo-Parkowego w Rogalinie – Oddziału Muzeum Narodowego w Poznaniu” wspartego
finansowo przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię poprzez dofinansowanie ze środków Mechanizmu
Finansowego EOG i Norweskiego Mechanizmu Finansowego, stanowiącego pierwszy etap prac
zmierzających do przywrócenia dawnej świetności całego założenia pałacowego. W ramach
zrealizowanego projektu wykonano następujące działania:
- prace budowlane, konserwatorskie, sztukatorskie i instalacyjne w korpusie głównym pałacu,
- likwidacja przestarzałej kotłowni koksowej i zastąpienie jej przyjazną środowisku kotłownią gazowo –
olejową oraz modernizację instalacji c.o. w korpusie głównym pałacu i pozostałych budynkach założenia
pałacowego,
- instalację alarmu pożaru w korpusie głównym i bocznych skrzydłach pałacu, galerii obrazów, ujeżdżalni,
wozowni oraz stajni,
- instalację włamania, napadu i kontroli dostępu w korpusie głównym i bocznych skrzydłach pałacu, galerii
obrazów, ujeżdżalni, wozowni, stajni oraz w zespole garażowym,
- instalację telewizji przemysłowej CCTV w korpusie głównym i bocznych skrzydłach pałacu, galerii
obrazów, ujeżdżalni, wozowni
- montaż klimatyzacji i wentylacji w Galerii Obrazów.
Na realizację I etapu prac wydano 15.600.000 ( brutto) Na okres prowadzenia prac Muzeum w Rogalinie
zostało zamknięte dla zwiedzających. Po zakończeniu realizacji projektu wszystkim gościom Muzeum
udostępniono następujące obiekty:
- Galeria Malarstwa z poprawionymi warunkami eksponowania zbiorów i zwiększonym komfortem
zwiedzania,
- skrzydło północne z Gabinetem Londyńskim i Galerią Antenatów,
- powozownia,
- korpus główny, bez wyposażenia, a jedynie z odtworzoną architekturą wnętrz (tylko dla grup
zorganizowanych), gdzie odbywają się lekcje muzealne, a wkrótce organizowane będą również wykłady i
koncerty
Jednakże dla udostępnienia gościom z kraju i zagranicy wszystkich elementów Muzeum, w tym
najważniejszej części pałacu – korpusu głównego z odtworzonymi wnętrzami historycznymi, uczynienia z
niego miejsca zadbanego, przyjaznego zwiedzającym, z bogatym programem edukacyjnym i o dużej
atrakcyjności turystycznej, konieczne jest podjęcie kolejnych działań będących przedmiotem niniejszego
projektu – drugiego etapu rewaloryzacji późnobarokowego założenia pałacowo – parkowego w Rogalinie
połączonej z dalszą modernizacją jego infrastruktury.
Program rewaloryzacji rogalińskiej rezydencji zakłada odtworzenie historycznych wnętrz i otoczenia w
kształcie nadanym przez właścicieli do końca XIX i na początku XX. Program ten, oparty o analizę
dziejów rezydencji i zachodzących w niej przemian oraz materiałów ikonograficznych oraz wyniki badań
konserwatorskich, podkreśla treści historyczne i artystyczne, które stanowią o indywidualności i
niepowtarzalnej atmosferze pałacu.
Program spełnia wymogi nowoczesnego muzealnictwa, uwzględniając wielorakie funkcje, jakie powinno
spełniać muzeum rezydencjonalne oddalone od ośrodka miejskiego, a więc muzeum z ciekawą ekspozycją
i bogatą ofertą edukacyjną skierowaną do szerokich grup społeczeństwa, obiektu przystosowanego dla osób
niepełnosprawnych, z zapleczem konferencyjnym i nowoczesną infrastrukturą.
Założeniem programu drugiego etapu prac jest nie tylko sfinalizowanie procesu rewaloryzacji zabytkowych
budynków i odtwarzania historycznych wnętrz zespołu pałacowo-parkowego w
Rogalinie oraz modernizacji jego infrastruktury, ale również uczynienie go nowoczesną placówką muzealną
przyjazną możliwie najszerszemu kręgowi odbiorców.
W programie uwzględniono utworzenie wirtualnego muzeum i innych form udostępniania zbiorów z
wykorzystaniem możliwości oferowanych przez urządzenia cyfrowe oraz internet, m.in. ich stopniową
digitalizację. Jego realizacja otworzy dostęp do wiedzy o historii pałacu, jego zbiorach i ekspozycjach oraz
walorach pejzażowo-turystycznych okolicy licznym odbiorcom w kraju i na świecie, również tym, którzy ze
względów zdrowotnych bądź finansowych nie mogą osobiście zapoznać się z obiektem. Na terenie
założenia pałacowo-parkowego oraz na ekspozycjach przewidziano udogodnienia dla osób starszych,
niepełnosprawnych ruchowo, niedowidzących i niewidomych. Takie propozycje wpisują się w założenia
„Strategii na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu”
opracowanej przez Komisję Europejską (strategia EUROPA 2020 COM(2010) 2020 ) i wychodzą
naprzeciw wyzwaniom współczesności, takim jak społeczna integracja osób niepełnosprawnych, ułatwienie
dostępu do treści kulturowych, cyfryzacja europejskiego dziedzictwa kulturowego i udostępnienie go
przyszłym pokoleniom.
W celu osiągnięcia takiego rezultatu planuje się realizację następujących działań:
- odtworzenie historycznego charakteru wnętrz korpusu głównego oraz części pomieszczeń przyziemia
skrzydła południowego pałacu i urządzenia ich jako ekspozycji muzealnej (wyposażenie w tkaniny, meble,
oświetlenie, obrazy i obiekty rzemiosła artystycznego, wykonanie rekonstrukcji pieców), co wymagać
będzie działań konserwatorskich i rekonstrukcyjnych,
- odtworzenie biblioteki na podstawie zachowanych projektów Z. Hendla z 1893 r.,
- wykonanie przebudowy, prac modernizacyjnych i remontowych obejmujących: korpus główny, skrzydło
południowe i północne pałacu, stajnię, powozownię, dawny czworak dworski, galerię malarstwa, tzw.
ujeżdżalnię (magazyn zbiorów), małą architekturę, zespół garażowy oraz ogrodzenie terenu (dachy, tynki
zewnętrzne)
- utworzenie Muzeum Dziecięcego w pomieszczeniach przyziemia korpusu głównego, odrestaurowanych w
pierwszym etapie oraz przygotowanie ekspozycji dla osób niedowidzących i niewidomych, co znacznie
poszerzy program działań edukacyjnych i zwiększy krąg odbiorców,
- uruchomienie portalu internetowego realizującego szeroko rozumianą funkcję promocyjno-edukacyjną,
obejmującego:
- strefę multimedialno - prezentacyjną,
- strefę opisową,
- strefę edukacyjną oraz informacyjną,
- wirtualne muzeum,
- wyposażenie obiektu w sieć informatyczną umożliwiającą centralne i elastyczne zarządzanie
obiektem,
- zainstalowanie systemu informacyjnego dostarczającego głównie informacje zwiedzającym,
dostępne poprzez kioski multimedialne,
- wymianę i rozszerzenie zewnętrznej sieci wodnej (wody pitnej, gospodarczej, p-poż.,
nawadniania terenów zielonych) i kanalizacyjnej,
- wykonanie prac rekonstrukcji nawierzchni dziedzińca,
- przywrócenie pierwotnego kształtu architektonicznego zespołu pałacowo-parkowego
(wyburzenie obcych historycznemu kształtowi obiektów wybudowanych w latach 70-tych XX w.),
- przystosowanie obiektu do potrzeb osób niepełnosprawnych tj. wybudowanie podjazdów,
przebudowie pomieszczeń sanitarnych, zakup schodołazów,
- zakup wyposażenia pomieszczeń biurowych i socjalnych oraz profesjonalnego sprzętu do utrzymania
czystości.
W wyniku planowanej inwestycji zostanie zakończony program całościowej rewaloryzacji i modernizacji
zabytkowych budynków i historycznych wnętrz, dzięki czemu po wielu latach będzie można w całości
udostępnić zwiedzającym jeden z najpiękniejszych polskich zabytków.
Muzeum zostanie udostępnione publiczności w roku 2015.