Analiza częstości występowania wad wzroku wśród populacji

294
Probl Hig Epidemiol 2012, 93(2): 294-297
Analiza częstości występowania wad wzroku wśród populacji
Powiatu Jędrzejowskiego
Analysis of frequency of visual impairments affecting the population of the Jędrzejów County
Gabriela Henrykowska 1/, Krzysztof Kałka 2/, Maria Dziedziczak-Buczyńska 1/, Andrzej Buczyński 1/
1/
2/
Zakład Epidemiologii i Zdrowia Publicznego, Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Poradnia Okulistyczna NZOZ „Gabinety Medyczne” w Jędrzejowie
Wstęp. Występowanie wad wzroku jest poważnym problemem zarówno
społecznym jak i ekonomicznym. W chwili obecnej uważa się, że choroby
narządu wzroku stanowią jedno z największych zagrożeń zdrowotnych
naszego społeczeństwa. Mimo to analizy epidemiologiczne w Polsce,
dotyczące tego zagadnienia, są bardzo rzadkie.
Cel pracy. Sprawdzenie częstości występowania wad wzroku na przestrzeni
10 lat w powiecie Jędrzejowskim.
Metodyka. Do badań wykorzystano dokumentację medyczną
z indywidualnych kart leczenia pacjentów zgłaszających się do Poradni
Okulistycznej NZOZ „Gabinety Medyczne” w Jędrzejowie w latach 19972007. Analiza epidemiologiczna obejmowała 803 dorosłe, losowo wybrane
osoby z wadami wzroku.
Wyniki. Najwyższy wskaźnik zachorowań z powodu nadwzroczności wystąpił
w 2007 r. (24,31%), natomiast z powodu krótkowzroczności w 1998 r.
(13,75%). Wykazano także, że astygmatyzm był najczęstszą przyczyną
zachorowalności w 2001 r. (18,53%).
Wnioski. W analizowanym przedziale czasu zaobserwowano istotny wzrost
zachorowalności na nadwzroczność i krótkowzroczność. Procentowy udział
zachorowań z powodu krótkowzroczności był istotnie najwyższy w 1998 r.,
a najniższy w 1997 r. Natomiast procentowy udział zachorowań z powodu
nadwzroczności był najniższy w 2005 r. a najwyższy w 2007 r.
Introduction. Vision impairments are a serious social and economic
problem. At present they are assumed to be one of the greatest health
hazards for our society. Despite such assessment the epidemiological
analyses regarding this problem in Poland are very rarely done.
Aim. Determination of the frequency of vision impairment incidence during
10 years in the Jędrzejów county.
Method. The study analyzed medical documentation from individual
medical charts of patients of the Public Ophthalmology Clinic in Jędrzejów
between 1997-2007. The epidemiological analysis comprised 803 adult,
randomly selected patients with vision impairments.
Results. The highest hyperopia incidence was noted in 2007 (24.31%),
the highest myopia incidence was noted in 1998 (13.75%). The
analysis revealed that astigmatism was the most frequent cause of vision
impairments in 2001 (18.53%).
Conclusions. The analyzed time period showed a significant increase in
hyperopia and myopia incidence. The percentage of myopia incidence was
significantly highest in 1998, and the lowest in 1997. The percentage of
hyperopia incidence was significantly lowest in 2005, and the highest
in 2007.
Key words: incidence, vision impairments
Słowa kluczowe: zachorowalność, wady wzroku
© Probl Hig Epidemiol 2012, 93(2): 294-297
www.phie.pl
Nadesłano: 13.10.2011
Zakwalifikowano do druku: 24.02.2012
Wstęp i cel pracy
Wzrost zachorowań na choroby narządu wzroku
stanowi rosnące zagrożenie dla jakości życia ludzi
na świecie. Problem ten zauważalny jest głównie
w krajach rozwiniętych, ale nie dotyczy on tylko
ich. W chwili obecnej uważa się, że choroby narządu
wzroku stanowią jeden z największych problemów
zdrowotnych naszego społeczeństwa. Mimo to analizy
epidemiologiczne w Polsce, dotyczące tego zagadnienia, są bardzo rzadkie.
Badania światowe wskazują na wady wzroku jako
częstą przyczynę niedowidzenia [1,2]. Jednak zachorowalność i przyczyny występowania ślepoty czy też
Adres do korespondencji / Address for correspondence
dr n. med. Gabriela Henrykowska
Zakład Epidemiologii i Zdrowia Publicznego Uniwersytetu Medycznego
ul Żeligowskiego 7/9, 90-752 Łódź
tel./fax 42 639-32-60, e-mail: [email protected]
znacznego pogorszenia widzenia różnią się w poszczególnych krajach. Do najczęstszych zaliczana jest zaćma,
jaskra, retinopatia cukrzycowa, zwyrodnienie plamki
związane z wiekiem oraz krótkowzroczność [3].
Badania prowadzone w Polsce w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku
wykazały, że najczęstsze przyczyny utraty wzroku
u dorosłych to: wysoka krótkowzroczność, następnie:
urazy i oparzenia narządu wzroku, choroby nerwu
wzrokowego, jaskra i zaćma [4]. Inaczej sytuacja
przedstawia się wśród dzieci. Najczęstszą przyczyną
ślepoty i znacznego pogorszenia widzenia jest zanik
nerwu wzrokowego. W dalszej kolejności wskazuje
Henrykowska G i wsp. Analiza częstości występowania wad wzroku wśród populacji Powiatu Jędrzejowskiego
się retinopatię wcześniaków, zaćmę obustronną, krótkowzroczność, wady wrodzone oraz zwyrodnienie
siatkówki i jaskrę [5].
Obecnie, według danych szacunkowych, około 2,3
miliarda ludzi na świecie ma wady wzroku. Większość
z nich mogłaby mieć lepszą ostrość wzroku po dobraniu odpowiedniej korekcji, co znacznie poprawiłoby
ich jakość życia [6].
Biorąc pod uwagę powyższe dane zasadnym wydaje
się przeprowadzenie dokładniejszych badań epidemiologicznych w populacji polskiej. Dlatego też celem pracy
była analiza częstości występowania wad wzroku na
przestrzeni 10 lat wśród wybranej grupy osób.
Analizując występowanie ww. wad wzroku z podziałem na miesiące zaobserwowano znaczny wzrost zachorowalności z powodu starczowzroczności w miesiącach
jesiennych i zimowych (10,88-21,06%). Natomiast
w innych miesiącach rzadko przekraczała 5%.
Krótkowzroczność rzadziej wykrywano w miesiącach od września do grudnia. U osób z astygmatyzmem
najwyższą zachorowalność zaobserwowano w maju
(13,81%), natomiast z powodu nadwzroczności
w lutym (11,16%) (ryc. 3).
100
60
%
40
20
0
krótkowzroczność nadwzroczność
astygmatyzm starczowzroczność
Ryc.1. Analiza epidemiologiczna występowania wad wzroku badanej
populacji w latach 1997-2007
Fig. 1. Epidemiological analysis of vision impairment incidence in the
studied population between 1997-2007
wskaźnik rozpoznań na 100 zgłoszeń
30
Wyniki
25
krótkowzroczność
nadwzroczność
astygmatyzm
starczowzroczność
20
15
10
5
0
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Ryc. 2. Dynamika rozwoju wad wzroku w badanej populacji
Fig. 2. Dynamics of vision impairment development in the studied
population
100
grudzień
listopad
80
październik
wrzesień
sierpień
60
lipiec
%
Na przestrzeni 10 analizowanych lat najwyższy
wskaźnik struktury zachorowań z powodu krótkowzroczności odnotowano w 1998 r.; wynosił on
13,21%. Najniższy zaś 1997 r. – 4,31%. Natomiast
procentowy udział zachorowań z powodu nadwzroczności najmniejszy był w 1998 r. (4,41%) a największy
w 1997 r. (12,18%). Astygmatyzm był najczęściej
wykrywaną wadą w 2001 r. (17,95%) a starczowzroczność w 1998 r. (23,40%) (ryc. 1).
Analizując dynamikę rozwoju wad wzroku zaobserwowano wyraźny wzrost zachorowalności (wykrywalności) na nadwzroczność i krótkowzroczność
w ostatnich latach objętych badaniem. Zachorowalność
na astygmatyzm utrzymywała się na podobnym poziomie w stosunku do wartości wyjściowych w 1997 r.
Natomiast zaobserwowano nieznaczny spadek zachorowalności z powodu starczowzroczności w analizowanym okresie. W 1997 r. wskaźnik rozpoznań na 100
osób wynosił 5, a w 2007 tylko 2,08 (ryc. 2).
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
80
Materiał i metody
Badania zostały przeprowadzone w Powiecie
Jędrzejowskim, administracyjnie należącym do województwa świętokrzyskiego. Wykorzystano dokumentację medyczną z indywidualnych kart leczenia
pacjentów zgłaszających się do Poradni Okulistycznej
NZOZ „Gabinety Medyczne” w Jędrzejowie w latach
1997-2007.
Analiza epidemiologiczna obejmowała 803 dorosłe,
losowo wybrane osoby z wadami wzroku z 33125 osób
przebadanych w poradni na przestrzeni ww. czasu.
W przeprowadzonych badaniach wykorzystano
dane z wywiadu, badania autorefraktorem po cytoplegii, subiektywnego badania refrakcji z zastosowaniem foggingu testów do wykrywania i uściślania
astygmatyzmu oraz uściślania korekcji okularowej.
Dodatkowo wykorzystano analizę przepisanych recept
okularowych, dane z kart informacyjnych leczenia
szpitalnego, dokumentację medyczną publicznych
oraz niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej.
295
czerwiec
40
maj
kwiecień
marzec
20
luty
styczeń
0
krótkowzroczność nadwzroczność
astygmatyzm
starczowzroczność
Ryc.3 Analiza miesięczna występowania wad wzroku w latach 19972007 wśród badanej populacji
Fig. 3. Monthly analysis of vision im pairment incidence in the studied
population between 1997-2007
296
Dyskusja
Możliwość dobrego widzenia ułatwia wykonywanie większości prac. Często brak ostrości wzroku jest
barierą do otrzymania lepszej pracy oraz korzystania
z dóbr współczesnej techniki.
Badania przeprowadzone w Wielkiej Brytanii
w latach 1990-2000 wykazały znaczący wzrost liczby
osób z wadami widzenia w przeliczeniu na 100 000
mieszkańców. Powodem pogorszenia widzenia były
choroby plamki żółtej związane z wiekiem, jaskra oraz
retinopatia cukrzycowa [6].
W populacji Chińczyków ponad 4 miliony osób
(ok. 1% mieszkańców) powyżej 40. roku życia należy
do słabowidzących. Natomiast w Japonii, w tej samej
grupie wiekowej, wskaźnik ten wynosi 0,39% i jest
jednym z najniższych na świecie [2].
Dolegliwości ze strony narządu wzroku zgłasza
około 41,6% dorosłych Polaków [7]. Głównie są to
zaburzenia ostrości wzroku. Należy zwrócić uwagę, że
wśród pracowników zatrudnionych na stanowiskach
pracy wyposażonych w komputery częstość dolegliwości ze strony narządu wzroku jest statystycznie wyższa
i wynosi 43,5%. Potwierdza to tezę, że długotrwała
i intensywna praca wzrokowa z bliska może prowadzić
do pogłębienia lub ujawnienia się chorób narządu
wzroku [7].
Wady wzroku objawiają się nieostrym widzeniem,
bólem głowy, przewlekłym zapaleniem spojówek, często z zaostrzeniami czy też szybkim męczeniem się
oczu. Wpływa to na ogólny komfort życia, decyduje
o jakości życia i funkcjonowaniu człowieka. Zatem
szybkie ich wykrycie, rozpoznanie i zastosowanie
odpowiedniej korekcji znacznie podniesie komfort
życia [5].
Krótkowzroczność jest wadą występującą wśród
pewnych ras ludzkich i społeczeństw. Dotyczy około
1,3 miliarda ludzi na świecie, zwłaszcza z krajów
o wysokim rozwoju cywilizacyjnym [8] i związana jest
z predyspozycjami genetycznymi, a także wpływem
środowiska. Zmiany zostają wywołane wzmożonym
napięciem akomodacji podczas długotrwałej pracy
z bliska. Częstość występowania krótkowzroczności
w USA wynosi 25%, z czego 16,8% wśród Latynosów
[9]. W krajach europejskich – takich jak Hiszpania,
Probl Hig Epidemiol 2012, 93(2): 294-297
Dania czy Norwegia – problem ten dotyczy 30-35%
osób zgłaszających się do okulisty [10].
W badaniach własnych krótkowzroczność dotyczyła od 4,31 do 13,21% dorosłej populacji. Czepita
w badaniach dzieci i młodzieży szkół Szczecina wykazał, że wada ta dotyczy 13% osób, natomiast nadwzroczność 38%, a niezborność 4% [11]. Jeszcze inne
wyniki uzyskano badając występowanie wad wzroku
w różnych populacjach studentów. W poznańskiej
Akademii Medycznej krótkowzroczność dotyczyła
aż 52% badanych, dalekowzroczność tylko 4% [12].
Także wśród żaków wrocławskich dominującą wadą
była krótkowzroczność [13].
Badania wad wzroku w populacji Powiatu Ostrowieckiego wykazały, że nadwzroczność występowała
u 33,7% osób, astygmatyzm wśród 29,64%, krótkowzroczność u 20,44%, a starczowzroczność u 43,44%.
Jednak wyniki takie mogą być uzależnione od wieku
badanych. Najliczniejszą grupę (prawie 23%) stanowiły osoby w wieku 70-80 lat [14].
W badaniach własnych nadwzroczność dotyczyła
4,41-12,18%. Zachorowalność na astygmatyzm nie
przekraczała 18%, a procesy starczowzroczności dotyczyły, w zależności od analizowanego roku od 2,13%
do 23,4%.
Podstawy występowania wymienionych wad wzroku mogą być różne. Od genetyki poprzez wykonywaną
pracę, miejsce zamieszkania czy też wiek, płeć, status
społeczno-ekonomiczny oraz prowadzony styl życia.
Jednak takie analizy będą przedmiotem innych prac.
Wnioski
1. W analizowanym przedziale czasu zaobserwowano istotny wzrost zachorowalności na nadwzroczność i krótkowzroczność.
2. Zachorowalność na astygmatyzm utrzymywała się
na podobnym poziomie w stosunku do wartości
wyjściowych w 1997 r. Natomiast zaobserwowano
nieznaczny spadek zachorowalności z powodu
starczowzroczności w analizowanym okresie.
3. Dokonując analizy miesięcznej występowania
wad wzroku zaobserwowano istotny wzrost
zachorowalności z powodu starczowzroczności
w miesiącach jesienno-zimowych.
Piśmiennictwo / References
1. Czik T, Sobota I, Jambrek B. Causes of blidness in 25% of
blind population Croatia and the possibilities of prevention.
Acta Med Croatia 2006, 60: 159-161.
2. Iwase A, Araie M, Tomidokoro A i wsp. Prevalence and causes
of low vison and blidness in Japanese adult population: The
Tajimi Study. Ophthalmol 2006, 113: 1354-1362.
3. Cotter SA Varma R, Ying-Lai M, et al. Causes of low vision
and bliness in adult Latinos. The Los Angeles Latino Eye
Study. Ophthalmology 2006, 113: 1574-1582.
4. Hańczyc P, Koziorowska M, Lejcuś U. Przyczyny utraty
wzroku u niewidomych i ociemnałych na Dolnym Śląsku.
Klin Oczna 1981, 83: 339-340.
5. Knudtson MD, Klein BE, Klein R. Age-related eye disease,
visual impairment and survival: The Beaver Dam Eye Study.
Arch Ophthalmol 2006, 124: 234-249.
6. Bunce C, Wormald R. Leading causes of certification for
blidness and partial sight in England and Wales. BMC Publ
Health 2006, 6: 58-63.
Henrykowska G i wsp. Analiza częstości występowania wad wzroku wśród populacji Powiatu Jędrzejowskiego
7. Bartosińska M, Ejsmont J, Tukalska-Parszuto M. Chorobowość
pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy
wyposażonych w komputery. Med Pr 2001, 52: 185-195.
8. Czepita D. Współczesne poglądy na etiologię, patogenezę
oraz leczenie krótkowzroczności szkolnej i postępującej. Klin
Oczna 1999, 101: 477-480.
9. Sperduto RD, Seigel D, Roberts J, Rowland M. Prevalence of
myopia in The United States. Arch Ophthalmol 1983, 101:
405-407.
10. Midelfart A, Kinge B, Midelfart S, et al. Prevalence of
refractive errors in young and middle-aged adults in Norway.
Acta Ophtalmol Scand 2002, 80: 501-505.
297
11. Czepita D, Mojsa A i wsp. Częstość występowania wad
refrakcji uczniów w wieku 6-18 lat. Rocz PAM 2008, 54(1):
17-21.
12. Knapik J, Miśkowiak B. Badania przesiewowe procesu
widzenia u studentów Akademii Medycznej im. Karola
Marcinkowskiego w Poznaniu. Now Lek 2005, 74(2):
142‑148.
13. Gać P, Karp D i wsp. Rozpowszechnienie rozpoznawalnych
wad refrakcji wśród losowo wybranej grupy studentów uczelni
Wrocławia. Ann Acad Med Siles 2008, 62(5/6): 21-27.
14. Kowal M, Kowalska M i wsp. Choroby narządu wzroku
występujące w populacji zamieszkałej w Ostrowcu
Świętokrzyskim i okolicy. Zdr Publ 2009, 119(1): 68‑70.