Stan Rzeczy 1(2)2012

Numer 1(2)2012
Izabela Wagner – Geniusz czy biznesmen? Sprzężenie karier drogą
do sukcesu w nauce
Artykuł porusza wybrane zagadnienia dotyczące karier naukowców.
Odpowiadając na pytanie, czym jest sukces w nauce, a raczej: jak odnieść
sukces, pracując w nauce, autorka analizuje kwestię współpracy naukowej,
podziału
pracy w zespołach badawczych, publikacji i ko-publikacji, a także ustalania
autorstwa dzieł, będących rezultatem wspólnych badań. Biorąc pod uwagę
dynamikę środowisk naukowych i pewne zmiany, które zachodzą w pracy
przedstawicieli tego środowiska, podejmuje dyskusję na temat pewnych
praktyk, które, mimo iż są rozpowszechnione, nie stanowią obiektu regulacji
środowiskowych czy też szerszych rozważań w gronach
skupiających przedstawicieli nauk humanistycznych i społecznych. Dzięki
odmiennej perspektywie użytej w analizie karier naukowych niniejszy artykuł
może zmody fikować postrzeganie funkcjonowania naszego środowiska, a
także być punktem wyjścia do szerszej dyskusji dotyczącej naszych codziennych praktyk.
Słowa kluczowe:
socjologia pracy, kariery naukowe, kariery twórcze, współpraca w nauce,
sprzężenie karier
Paweł Armada – Między problemem teologiczno-politycznym a wiarą
politologa. Kilka uwag o szkole Straussowskiej
Artykuł ten omawia niektóre zasadnicze rysy tzw. szkoły Straussowskiej w
kontekście głębokiej spuścizny intelektualnej jej założyciela. Leo Strauss był
w latach 30. uchodźcą z nazistowskich Niemiec i następnie osiadł w USA,
gdzie zyskał sławę jako wybitny nauczyciel w dziedzinie nauk politycznych,
zwłaszcza na University of Chicago. Choć zajmował się głównie nadzwyczaj złożonym zagadnieniem relacji między filozofią a prawem, tj. życiem w
pełni oddanym poszukiwaniu mądrości z jednej strony i życiem politycznym
opartym na autorytecie religijnym z drugiej, przez co był raczej nierozumiany przez swych akademickich kolegów, zdobył niemal bezgraniczne uwielbienie swoich studentów. Wyłonienie się szkoły Straussowskiej jawi się jako
rezultat rozmyślnego działania Straussa, który chciał ugruntować pewnego
rodzaju dostęp do rdzenia własnej myśli. Wziąwszy pod rozwagę poważne
zróżnicowanie w łonie szkoły Straussowskiej, należy zastanowić się nad tym,
w jakiej mierze uczniowie Straussa zdołali sprostać intelektualnemu wyzwaniu swego mistrza.
Słowa kluczowe:
Leo Strauss, szkoła Straussowska, rozum, objawienie, ezoteryzm
Paweł Rojek – Jak była zrobiona tartusko-moskiewska szkoła semiotyczna?
Szkoła tartusko-moskiewska semiotyki kultury była jednym z najciekawszych
zjawisk w światowej semiotyce i w nauce radzieckiej. W niniejszym artykule
próbuję opisać i wyjaśnić fenomen tej szkoły za pomocą kategorii teoretycznych, które sama sformułowała. Jest to uprawnione podejście, ponieważ
− jak wskazywali członkowie szkoły − teksty naukowe opisują-ce kulturę
są same tekstami kultury. W pierwszej części przedstawiam dwie koncepcje semiotyczne pochodzące od Jurija Łotmana: koncepcję twórczości
jako twórczego przekładu oraz teorię systemów binarnych i ternarnych.
W drugiej części próbuję zastosować tę pierwszą koncepcję do wyjaśnienia
fenomenu innowacyjności szkoły. Argumentuję, że brała się ona z ogromnej
różnorodności perspektyw i poglądów uczestników szkoły oraz z jedności,
którą nadawało użycie jednolitego języka teoretycznego i sposób zorganizowania prac szkoły. W trzeciej części wskazuję, że szkoła tartusko-moskiewska
miała charakter ternarny, czym wyraźnie różniła się od binarnej kultury komunistycznej. Dyskurs szkoły był subwersją, a nie inwersją dominującego
dyskursu ideologicznego. Tylko dzięki temu szkoła ta mogła mieć twórczy
charakter. W zakończeniu przedstawiam niezwykłe paralele strukturalne
między szkołą, XIX-wiecznymi rosyjskimi salonami i ruchem Solidarności.
Słowa kluczowe:
Szkoła tartusko-moskiewska, semiotyka, semiotyka kultury, Łotman, Uspienski,
ZSRR, twórczość, socjologia nauki
Karolina Wigura – Pokolenie pomocników artylerii. Habermas, Ratzinger, Luhmann i niemieckie spory
Artykuł poświęcony jest charakterystyce przykładowych sporów, prowadzonych przez trzech przedstawicieli tzw. pokolenia pomocników artylerii
(„Flakhelfer-Generation”): Jürgena Habermasa, Niklasa Luhmanna i Josepha
Ratzingera. Na pierwszą część artykułu składa się charakterystyka pokolenia, z którego wywodzą się owi trzej intelektualiści. Następnie autorka
przechodzi do rekonstrukcji dwóch dyskusji, które odbyły się między tymi
trzema postaciami. Jest to, po pierwsze, dyskusja między Jürgenem Habermasem a Niklasem Luhmannem o naturze poznania socjologicznego, z której
wnioski zostały zawarte przede wszystkim w książce Theorie der Gesellschaft oder Sozialtechnologie – was leistet die Systemforschung?, po drugie
zaś dyskusja między Jürgenem Habermasem a Josephem Ratzingerem o roli
religii we współczesnym świecie, której zapis znalazł się w książce Dialektik
der Säkularisierung. Über Vernunft und Religion. W obu przypadkach autorka
wskazuje, które wątki dyskusji mogły być uwarunkowane przynależnością jej
uczestników do „Flakhelfer- Generation”.
Słowa kluczowe:
Flakhelfer-Generation, Jürgen Habermas, Joseph Ratzinger, Niklas Luhmann, intelektualna historia Niemiec
Marta Bucholc – Warszawska szkoła historyków idei – o potrzebie porządku
w myśleniu o historii myśli
Na początku artykułu omawiam powody, dla których pojęcie szkoły naukowej
jest szeroko stosowane w historii nauki. Analizuję zwłaszcza metodologiczne i socjologiczne kryteria używane na ogół w celu zdefi-niowania szkoły
naukowej. W kolejnej części oceniam warszawską szkołę historyków idei za
pomocą tych dwóch kryteriów, co prowadzi do wniosku,
że nie można jej uznać za szkołę naukową w świetle żadnego z nich. W ostatniej części rozważam przyczyny, które sprawiły, że pomimo słabego uzasadnienia dla użycia terminu „warszawska szkoła historyków idei” zyskał on
akceptację i popularność w polskiej historycznej naukowej autonarracji.
Słowa kluczowe:
warszawska szkoła historyków idei, szkoła naukowa, historia idei, historia nauki,
socjologia wiedzy
Antoni Sułek – Metoda i znaczenie w badaniach ankietowych. Przypadek
badań nad postawami wobec Żydów
Podręczniki metodologii badań sondażowych uczą pobierać reprezentacyjne
próby, układać pytania, zadawać je respondentom oraz zliczać i analizować
odpowiedzi. Nie ma natomiast podręczników interpretacji odpowiedzi,
określenia znaczenia uzyskanych wyników, odnoszenia ich do pojęć, które
konstruują doświadczenie. Można się tego uczyć, analizując przypadki badań
i interpretacji. W pracy pokazano problemy określania znaczenia wyników
badań ankietowych. Wykorzystano prowadzone w Polsce w latach 1967–
2011 badania nad postawami wobec Żydów. Rozważono kolejno znaczenie
występującego w kwestionariuszach sondażowych słowa „Żydzi”, problemy z określaniem znaczenia pytań i odpowiedzi numerycznych, pytań o
postawy – sympatię i niechęć, bliskość i dystans, odpowiedzi wyrażających
przekonania o władzy Żydów oraz problem znaczenia pytań i odpowiedzi w
międzykrajowych badaniach porównawczych.
Słowa kluczowe:
badania sondażowe, znaczenie, postawy wobec Żydów, antysemityzm.