docWarszawa, dn. 22 maja 2015 roku Ministerstwo Administracji i
download 
Reklamacja Transkrypt
Warszawa, dn. 22 maja 2015 roku Ministerstwo Administracji i
Warszawa, dn. 22 maja 2015 roku Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji ul. Królewska 27 00-060 Warszawa STANOWISKO ZWIĄZKU PRACODAWCÓW BRANŻY INTERNETOWEJ INTERNET ADVERTISING BUREAU (IAB POLSKA) W/S STRATEGII JEDNOLITEGO RYNKU CYFROWEGO DLA EUROPY Szanowni Państwo, W związku z opublikowaniem Komunikatu Komisji Europejskiej do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Strategia jednolitego rynku cyfrowego dla Europy” (SWD(2015) 100 final) oraz w nawiązaniu od wystosowanego przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji zaproszenia do składania uwag i propozycji w tym zakresie, pragniemy niniejszym zaprezentować stanowisko IAB Polska. Jednocześnie zastrzegamy, że zawarte w niniejszym piśmie uwagi stanowią jedynie przykładowe zagadnienia związane z Jednolitym Rynkiem Cyfrowym (Digital Single Market), które z racji ich fundamentalnego znaczenia dla rozwoju branży internetowej należy włączyć do rządowego stanowiska niezależnie od finalnego kształtu i zakresu inicjatyw regulacyjnych w ramach Digital Single Market. IAB Polska z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę Komisji Europejskiej, będącą kontynuacją Europejskiej Agendy Cyfrowej, a dotyczącą Jednolitego Rynku Cyfrowego. Strategia jednolitego rynku cyfrowego dla Europy (dalej jako Strategia) wskazuje bowiem na wysoką świadomość Komisji Europejskiej w zakresie konieczności szybkiego działania w celu stworzenia przyjaznych dla prowadzenia działalności cyfrowej ram prawnych, w tym również w celu usunięcia niedoskonałości utrudniających zrównoważony rozwój europejskiego Jednolitego Rynku Cyfrowego. W ocenie IAB Polska ujednolicenie i uproszczenie zasad regulujących szeroko rozumiane prowadzenie działalności gospodarczej na europejskim rynku cyfrowym jest podstawą do stworzenia konkurencyjnej i innowacyjnej gospodarki. W szczególności nieustający i dynamiczny wzrost sektora cyfrowego na rynku amerykańskim i Związek Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska ul. Krucza 16/22 00-526 Warszawa tel. +48 22 434 21 58 fax + 48 22 434 21 69 www.iabpolska.org.pl azjatyckim, wymusza niezwłoczne podjęcie odpowiednich środków i inicjatyw, które pozwolą utrzymać Europie pozycję lidera. Niemniej jednak, wszelkie działania legislacyjne powinny być podejmowane w sposób niezwykle uważny, a każda decyzja wymaga przeprowadzenia szerokich konsultacji społecznych, a zwłaszcza prawidłowej identyfikacji problemów dostrzeganych przez uczestników rynku w praktyce. IAB Polska dostrzega szczególne zagrożenie w nadregulacji działalności, związanej zazwyczaj z nakładaniem na przedsiębiorców zbędnych, dodatkowych obciążeń i obowiązków. Zasadnicze obawy dotyczą również tempa podejmowanych prac, wydaje się bowiem, że inicjatywy Komisji Europejskiej niejednokrotnie okazują się spóźnione względem rzeczywistych potrzeb rynku, przez co nieefektywne. Poniżej, zaprezentowano szczegółowe uwagi dotyczące Strategii w układzie odpowiadającym systematyce przyjętej przez komentowany dokument. [LEPSZY DOSTĘP ONLINE DLA KONSUMENTÓW I PRZEDSIĘBIORSTW W EUROPIE] [Pkt 2.1. Regulacje transgranicznego handlu elektronicznego, którym mogą ufać konsumenci i przedsiębiorcy] 1. IAB Polska z aprobatą odnosi się do zapowiedzi podjęcia przez Komisję Europejską działań zmierzających do dokonania zmian w obrębie przepisów dotyczących ochrony konsumentów oraz prawa umów, w celu zwiększenia udziału mniejszych przedsiębiorstw w transgranicznym handlu elektronicznym. Niewątpliwie słusznym kierunkiem jest w tym kontekście próba harmonizacji relewantnych przepisów prawa w ujęciu ogólnoeuropejskim. Jak słusznie zauważyła bowiem Komisja Europejska, odmienność przepisów konsumenckich w państwach członkowskich UE może stanowić dla przedsiębiorców – w szczególności małych i średnich – przeszkodę dla podejmowania działań biznesowych o wymiarze transgranicznym. 2. Biorąc pod uwagę powyższe, w ocenie IAB Polska wskazane jest, w pewnych obszarach, dalej idące ujednolicenie regulacji na poziomie europejskim. W ocenie Komisji Europejskiej pełna harmonizacja w odniesieniu do sprzedaży internetowej została wprowadzona np. w obrębie obowiązków informacyjnych przedsiębiorców (tj. zakresu informacji, które należy przekazać konsumentom przez zawarciem umowy). Podjęte działania w tym obszarze nie wydają się jednak wystarczające. Pomimo bowiem, że zakres informacji, które powinny być przekazane usługobiorcom / klientom został doprecyzowany, to jednak na poziomie prawa unijnego nie przesądzono, kiedy obowiązek usługodawcy w tym zakresie powinien się aktualizować – innymi słowy, czy ma on dotyczyć wszystkich umów zawieranych z konsumentem na odległość, czy wyłącznie umów odpłatnych (np. takich, których wartość przekracza pewną określoną kwotę). Swoboda decyzyjna w tym zakresie prowadzić może do odmiennego podejścia do tego zagadnienia w poszczególnych państwach członkowskich. W konsekwencji po stronie przedsiębiorców powstawać mogą istotne wątpliwości związane z ustaleniem, czy i jaki zakres informacji powinni oni przekazać konsumentom w przypadku zawierania poszczególnych umów, np. w przypadku nieodpłatnego użytkowania przez Związek Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska ul. Krucza 16/22 00-526 Warszawa tel. +48 22 434 21 58 fax + 48 22 434 21 69 www.iabpolska.org.pl konsumentów stron internetowych (które następuje na podstawie umowy o świadczenie usług drogą elektroniczną w oparciu o regulamin serwisu internetowego). Rozstrzygnięcie tej kwestii w świetle obowiązujących obecnie przepisów unijnych oraz krajowych nie jest jednoznaczne. 3. Niezależnie od generalnej aprobaty dla planowanych działań Komisji Europejskiej w obszarze ujednolicania prawa ochrony konsumenta i prawa umów w obrębie całej UE, IAB Polska zwraca uwagę, że projektowanie zmian powinno zostać dokonane z dużą ostrożnością. Ustalenie jednolitego wachlarza rozwiązań na poziomie unijnym niesie bowiem ze sobą ryzyko, że zharmonizowane regulacje nie będą odzwierciedlały ugruntowanych i sprawdzonych rozwiązań funkcjonujących w państwach członkowskich, odpowiadających potrzebom oraz specyfice konkretnego rynku krajowego. Harmonizacja powinna wiec dotyczyć zasadniczo wyłącznie najbardziej istotnych regulacji dotyczących praw i obowiązków stron umowy zawieranej za pośrednictwem internetu. 4. IAB Polska z zadowoleniem przyjmuje także postulat doprecyzowania regulacji dotyczących treści cyfrowych, w tym np. książek elektronicznych (e-booków), video, itd. W tym kontekście należy przykładowo postulować przyjęcie jednolitych rozwiązań prawnych pozwalających na rozstrzygnięcie, czy tego rodzaju dobra należy traktować jako towary, czy jako usługi. Niejasności w tym zakresie rodzą szereg problemów praktycznych oraz prawnych. Tytułem przykładu można wskazać problemy związane z funkcjonowaniem tzw. rynku wtórnego książek elektronicznych. Na gruncie obecnego stanu prawnego istnieją istotne wątpliwości, czy dopuszczalna jest np. odsprzedaż ebooków przez ich pierwotnego nabywcę. Brak jasnych reguł w tym zakresie nie sprzyja rozwojowi rynku oraz powoduje niepewność prawną zarówno po stronie przedsiębiorców, jak i konsumentów. 5. Z dużą ostrożnością należy odnieść się natomiast do propozycji Komisji Europejskiej obejmującej rozszerzenie uprawnień właściwych organów odpowiedzialnych za egzekwowanie prawa konsumenckiego w dziedzinie sprzedaży internetowej i cyfrowej. W przedstawionej przez Komisję Europejską Strategii nie wskazano bowiem, nawet tytułem przykładu, jakiego rodzaju dodatkowe uprawnienia dotyczące egzekwowania prawa oraz monitorowania rynku miałyby zostać nadane organom krajowym. Trudno wobec tego ocenić ich wpływ na rozwój transgranicznej sprzedaży internetowej oraz rynku cyfrowego. W ocenie IAB Polska, co do zasady, wprowadzenie bardziej restrykcyjnego prawa oraz możliwości nakładania przez właściwe organy dodatkowych sankcji na przedsiębiorców, może doprowadzić do zahamowania rozwoju usług społeczeństwa informacyjnego, a w szczególności handlu elektronicznego w wymiarze transgranicznym. Tego rodzaju rozwiązania mogą w ocenie IAB Polska prowadzić do powstania kolejnych barier hamujących rozwój rynku cyfrowego, co ocenić należy negatywnie. [Pkt 2.2. Przystępne cenowo i dobrej jakości transgraniczne usługi doręczania paczek] Związek Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska ul. Krucza 16/22 00-526 Warszawa tel. +48 22 434 21 58 fax + 48 22 434 21 69 www.iabpolska.org.pl 6. Problemem od dawna podnoszonym w praktyce są transgraniczne usługi doręczania paczek; niejednokrotnie przedsiębiorcy europejscy wskazywali usługę doręczania paczek jako barierę rozwoju i ekspansji ich przedsiębiorstwa na skalę europejską. Internet jako sieć nieznająca granic terytorialnych, w przypadku sprzedaży towarów i konieczności ich dostarczenia do nabywcy styka się w rzeczywistości z ograniczeniami związanymi z państwowością i terytorialnością. Wydaje się, że wobec wagi omawianego problemu rozwiązania zaproponowane przez Komisję Europejską wydają się być nieadekwatne, w tym ich zastosowanie może przyczynić się do rozwiązania problemu jedynie w ograniczonym zakresie. Ponieważ e-commerce nie może prężnie rozwijać się bez zapewnienia odpowiedniej jakości oraz przystępnych cen usług doręczania paczek, w ocenie IAB Polska interwencja Komisji Europejskiej w tym zakresie powinna być bardziej stanowcza. Mimo iż omawiany problem może w praktyce wynikać z dysproporcji i różnic występujących między gospodarkami państw członkowskich, wydaje się, że Komisja Europejska dysponuje odpowiednimi środkami do niwelowania tych różnic. Odwołać należy się chociażby do polityki stawek opłat za połączenia i przekaz danych w roamingu, wobec którego formułowane były analogiczne spostrzeżenia, a który finalnie został uregulowany. 7. Jednocześnie z uznaniem należy odnieść się do tempa prac prezentowanego przez Komisję Europejską w tym temacie. Mianowicie 6 maja 2015 r. rozpoczęły się konsultacje społeczne w sprawie transgranicznej dostawy paczek, trwające do 29 lipca 2015 r., przedmiotem których są przesyłki pocztowe (do 2kg, które mieszczą się w skrzynce pocztowej) i paczki pocztowe (poniżej 20 kg) dostarczane na obszarze Europy. Wydaje się zatem, że w Komisja Europejska z wyprzedzeniem rozpoczęła usuwanie tej bariery rozwoju Jednolitego Rynku Cyfrowego, co należy ocenić pozytywnie. [Pkt 2.3. Zapobieganie nieuzasadnionemu blokowaniu geograficznemu] 8. W związku z dążeniem do likwidacji geoblockingu, konieczne jest bardzo precyzyjne określenie sytuacji, w których taka działalność będzie niezgodna z prawem. W związku z tym, zdaniem IAB Polska Komisja Europejska przedstawiając wnioski ustawodawcze w tym zakresie powinna zwrócić szczególną uwagę to pojęcie „nieuzasadnionego blokowania”. 9. Należy również wskazać, że obecny art. 20 ust. 2 dyrektywy usługowej, który brzmi: „Państwa członkowskie zapewniają, że ogólne warunki dostępu do usługi, udostępnione przez usługodawcę ogółowi ludności, nie zawierają dyskryminacyjnych postanowień dotyczących przynależności państwowej lub miejsca zamieszkania usługobiorcy, nie wykluczając jednak możliwości zachowania różnic w tych warunkach dostępu, które są bezpośrednio uzasadnione obiektywnymi kryteriami”, jest regulacją, która już obecnie wprowadza zakaz dyskryminacji w dostępie do usług ze względu ma przynależność państwową lub miejsce zamieszkania. W związku z tym problem nieuzasadnionego geo-blockingu nie wynika z braku regulacji w tym zakresie, lecz ich nieskutecznego egzekwowania. Związek Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska ul. Krucza 16/22 00-526 Warszawa tel. +48 22 434 21 58 fax + 48 22 434 21 69 www.iabpolska.org.pl 10. Warto wskazać, że zgodnie z art. 8 ust. 3 dyrektywy o prawach konsumenta (2011/83/WE), na stronach internetowych służących do prowadzenia handlu elektronicznego wskazuje się w jasny i czytelny sposób, najpóźniej na początku procesu składania zamówienia, czy mają zastosowanie jakiekolwiek ograniczenia w dostarczeniu, co oznacza, że już obecnie są wprowadzone do prawa unijnego przepisy, które zapewniają konsumentowi transparentność w korzystaniu z usług handlu elektronicznego. 11. Niezbędne jest w tym kontekście uwzględnienie również kwestii ekonomicznych zarówno po stronie konsumentów jak i przedsiębiorców. Przykładowo, sprzedawcy odmawiają dostawy towaru do innego kraju członkowskiego ze względu na wysokie koszty przesyłki, co oznacza, że samo wprowadzenie zakazu blokowania geograficznego nie spowoduje obniżenia cen dostawy, a co za tym idzie, nie ułatwi konsumentom zawierania umów. [Pkt. 2.4. Lepszy dostęp do treści cyfrowych – Nowoczesne, bardziej europejskie ramy prawa autorskiego] 12. Zidentyfikowanie przez Komisję podstawowych problemów prawa autorskiego należy ocenić zdecydowanie pozytywnie. Podejmowane na poziomie Unii Europejskiej próby zharmonizowania prawa autorskiego, nie są bowiem w ocenie IAB Polska wystarczające, zwłaszcza w zakresie dostępu do treści cyfrowych zamieszczanych w eksterytorialnej przestrzeni internetowej. Daje się wręcz zauważyć niebezpieczna tendencja do coraz dalszego rozszerzania monopolu prawa autorskiego i obejmowania nim fundamentalnych aktywności w Internecie. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej dopiero w niedawnych orzeczeniach uznał, że do naruszeń praw autorskich nie dochodzi np. poprzez linkowanie (sprawa C-466/12, Svensson) lub wyszukiwanie (sprawa C-360/13, Meltwater). Zdaniem IAB Polska prawo do posługiwania się linkami, czy systemami wyszukiwawczymi powinno być w sposób wyraźny dozwolone – tak, aby unikać w przyszłości podobnych roszczeń, jak te wysuwane w wymienionych powyżej sprawach sądowych. Co więcej, już istniejące regulacje prawne zapewniające harmonizację prawa rozpowszechniania (making available) powinny być na poziomie unijnym zabezpieczone przed możliwościami wprowadzania ograniczeń na poziomie ustawodawstw wewnętrznych poszczególnych Państw Członkowskich. 13. IAB Polska widzi potrzebę zwiększenia wsparcia dla niezwykle dynamicznie rozwijających się nowych modeli biznesowych w internecie. W związku z tym negatywnie należy ocenić wszelkie próby legislacyjne hamujące ten rozwój, w tym np. szeroko dyskutowane nakładanie opłat (levies) na usługodawców świadczących usługi elektroniczne takie jak cloud computing. Wprowadzanie dodatkowych obciążeń, przede wszystkim o finansowym charakterze, ogranicza możliwości rozpowszechniania treści cyfrowych na nowe, innowacyjne sposoby. Milczenie Komisji na ten temat daje podstawy przypuszczać, że i Komisja nie popiera tego kierunku rozwoju prawa autorskiego. Związek Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska ul. Krucza 16/22 00-526 Warszawa tel. +48 22 434 21 58 fax + 48 22 434 21 69 www.iabpolska.org.pl 14. Jak trafnie zauważyła Komisja, prawo autorskie zasadniczo jest prawem ściśle terytorialnym, co oznacza, że podmioty świadczące usługi poprzez Internet (takie jak np. streaming filmów lub muzyki) zobowiązane są do uzyskania stosownych zezwoleń na terytorium każdego z Państw, w którym zamierzają udostępniać swoje usługi. IAB Polska podziela zatem stanowisko Komisji, zgodnie z którym terytorialność prawa autorskiego istotnie utrudnia świadczenie usług na poziomie całej Unii Europejskiej, dodatkowo wskazując, że ogranicza to także możliwości pozyskiwania z tego tytułu wynagrodzeń przez twórców, jak też negatywnie wpływa na konkurencyjność przedsiębiorstw europejskich z branży cyfrowej na rynku światowym. Z drugiej strony, mechanizm ten pozbawia użytkowników części z Państw Członkowskich dostępu do treści, do których dostęp mają użytkownicy z innych krajów UE, co z kolei stymuluje poszukiwania innych, często nielegalnych, metod pozyskiwania treści cyfrowych. 15. Europejskie prawo autorskie przewiduje szereg wyjątków od konieczności pozyskiwania zezwoleń na eksploatację utworów, jednakże wyjątki te – uregulowane zbyt wąsko i kazuistycznie – w znacznej części nie uwzględniają realiów współczesnego rynku cyfrowego. Większość z nich powstała w trakcie prac nad dyrektywą 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 maja 2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym, a zatem blisko 15 lat temu – zanim np. blogi, tweety, posty, podcasty i memy radykalnie zmieniły sposób dystrybucji treści chronionych prawami autorskimi. Należy zatem zgodzić się z Komisją, że niedostosowanie prawa do nowej rzeczywistości skutkuje tym, że zarówno użytkownicy, jak i przedsiębiorcy nie mają pewności, co do legalności podejmowanych przez nich działań w Internecie. Przykładem mogą być dwie powołane powyżej sprawy rozstrzygane przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (Svensson i Meltwater), w których powodowie próbowali zakwestionować legalność linkowania, czy wyszukiwania treści internetowych. 16. Dodatkowo, wiele spośród przewidzianych w dyrektywie 2001/29 wyjątków nie ma charakteru obligatoryjnego, co oznacza, że poziom ochrony nie jest jednolity w poszczególnych Państwach Członkowskich. Ta sama aktywność, legalna w jednym Państwie, w innym może rodzić odpowiedzialność prawną. Brak wspólnego, spójnego systemu wyjątków skutkuje generowaniem większych kosztów transakcyjnych dla przedsiębiorców działających w tak skomplikowanym prawnie środowisku biznesowym. Daje się również zauważyć swoista dysproporcja w traktowaniu praw i wyjątków od tych praw: te pierwsze, jako że nie podlegają pełnej harmonizacji, stają się „przepisami drugiej kategorii”, z czym trudno się zgodzić zwłaszcza w nieograniczonej terytorialnie przestrzeni Internetu. Stąd też zdecydowanie większy nacisk powinien zostać położony na ujednolicenie regulacji przewidujących możliwość korzystania z prawa autorskich bez zgody podmiotów uprawnionych, co z kolei powinno umożliwić przedsiębiorcom branży internetowej świadczenie usług na poziomie oczekiwanym przez odbiorców. 17. IAB Polska podziela także stanowisko Komisji, że przy okazji przeglądu dotychczasowego ustawodawstwa UE należy również zwrócić uwagę na brak jednolitego systemu współpracy międzynarodowej w zakresie wykrywania sprawców Związek Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska ul. Krucza 16/22 00-526 Warszawa tel. +48 22 434 21 58 fax + 48 22 434 21 69 www.iabpolska.org.pl naruszeń praw autorskich oraz praw pokrewnych i prowadzenia odpowiednich postępowań przeciwko nim. W praktyce bowiem niezwykle często zdarza się, że ze względu na brak odpowiednich środków prawnych nie jest możliwe transgraniczne efektywne ściganie sprawców naruszających prawa autorskie. Na pozytywną ocenę zasługuje natomiast zauważenie przez Komisję konieczności precyzyjnego uregulowania odpowiedzialności pośredników świadczących usługi online. 18. Szczególnej uwagi wymaga także sytuacja prawa nadawców internetowych. W tym kontekście docenić należy zapowiedź Komisji przeprowadzenia przeglądu dyrektywy Rady 93/83/EWG z dnia 27 września 1993 r. dotyczącej transmisji satelitarnej i kablowej, w celu ustalenia, czy konieczne jest włączenie do jej zakresu transmisji internetowych prowadzonych przez nadawców, a także, czy potrzebne są nowe środki zapewniające lepszy transgraniczny dostęp do usług nadawców w Europie. Zdaniem IAB Polska akt prawny wprowadzony w życie blisko 20 lat temu wymaga pilnej rewizji, w tym zwłaszcza w zakresie zagwarantowania nadawcom internetowym jasnych, spójnych na terytorium całej Unii Europeskiej reguł prowadzenia działalności biznesowej w wymiarze transgranicznym. [Pkt 2.5. Zmniejszanie obciążeń i przeszkód związanych z VAT przy sprzedaży ponad granicami] 19. IAB z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę Komisji Europejskiej zmierzającą do zharmonizowania przepisów związanych z podatkiem VAT w ramach całej UE. Niejednolite krajowe regulacje prawne w tym obszarze stanowią bowiem istotne utrudnienia dla rozwoju sprzedaży transgranicznej w Internecie, na co słusznie zwróciła uwagę Komisja. 20. Jako pozytywny kierunek działań podejmowanych przez Unię Europejską należy ocenić wprowadzone w życie zmiany przepisów dotyczących przeniesienia miejsca opodatkowania sprzedaży usług elektronicznych do kraju nabywcy. Na aprobatę zasługuję również wprowadzenie systemu elektronicznej rejestracji i płatności, który w istotnym stopniu odciąża przedsiębiorców i ułatwia procedurę prawidłowego rozliczenia podatku. W ocenie IAB Polska koszty i obciążenia administracyjne po stronie przedsiębiorców prowadzących działalność transgraniczną w Internecie są jednak w dalszym ciągu zbyt duże. Wiąże się to przede wszystkim z nałożeniem na usługodawców obowiązku ustalania we własnym zakresie, jakie jest miejsce świadczenia usługi w przypadku każdej transakcji zawieranej przez nich z konsumentem. Biorąc pod uwagę charakter usług świadczonych za pośrednictwem Internetu – związanych zazwyczaj z bardzo dużą liczbą realizowanych transakcji dziennie, a także mobilnością nabywców (częste zmiany miejsca zamieszkania lub pobytu konsumentów; możliwość nabywania usług w dowolnym czasie i miejscu po uzyskaniu dostępu do sieci elektronicznej itp.) – prawidłowe ustalenie miejsca świadczenia usługi rodzi w praktyce istotne trudności. W konsekwencji usługodawcy zmuszeni są do wprowadzenia w swojej działalności zarówno zmian administracyjnych / organizacyjnych w prowadzonym przedsiębiorstwie, jak i zmian o charakterze Związek Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska ul. Krucza 16/22 00-526 Warszawa tel. +48 22 434 21 58 fax + 48 22 434 21 69 www.iabpolska.org.pl technologicznym – np. w ramach serwisów internetowych platform sprzedażowych – pozwalających im na identyfikację i weryfikację statusu oraz lokalizacji usługobiorcy. Dodatkowa wątpliwość w tym zakresie dotyczy wymogu częstotliwości, z jaką należy dokonywać weryfikacji usługobiorcy i jego lokalizacji. Nie jest bowiem jasne, czy powinna ona się odbywać każdorazowo (tj. np. przy dokonywaniu każdej pojedynczej transakcji w ramach serwisu internetowego usługodawcy), czy też dopuszczalne jest dokonanie jej cyklicznie lub tylko raz - np. przy pierwszym zakupie za pośrednictwem serwisu e-sklepu. W ocenie IAB Polska powyższe wątpliwości należy uwzględnić podczas ewentualnych prac legislacyjnych nad projektem wdrożenia powyższego rozwiązania również w odniesieniu do rzeczy materialnych zamawianych w Internecie. 21. IAB Polska pozytywnie ocenia również zapowiedź Komisji Europejskiej dotyczącą podjęcia na szczeblu unijnym analizy zasad opodatkowania książek elektronicznych (tzw. e-booków). W ocenie IAB Polska należy dążyć do zrównania stawek VAT na książki elektroniczne (e-booki) i tradycyjne książki. Nierówna stawka VAT dla książek papierowych i e-booków powoduje, że oferta elektroniczna jest niekonkurencyjna w porównaniu z tradycyjną. Należy w związku z tym podjąć działania zmierzające do usunięcia tych barier, w myśl zasady, iż podobne towary i usługi powinny podlegać tym samym stawkom podatku. Konsekwencją zmian w tym zakresie byłoby obniżenie cen ebooków i w efekcie istotny wzrost konkurencyjności na rynku wydawniczym oraz rozwój oferty elektronicznej w państwach członkowskich UE. [TWORZENIE ODPOWIEDNICH, RÓWNYCH WARUNKÓW FUNKCJONOWANIA DLA ZAAWANSOWANYCH SIECI CYFROWYCH I USŁUG INNOWACYJNYCH] 1. Punkt 3 Strategii w sposób zbiorczy i generalny reguluje bardzo wiele kontrowersyjnych i różnorodnych kwestii, które wymagają jednak indywidualnego i wyważonego podejścia. W zakresie uregulowanym w tym punkcie zawarto bowiem wiele sprzecznych interesów ważnych nie tylko dla poszczególnych uczestników rynku, ale relewantnych z punktu widzenia zarówno podmiotów publicznych i prywatnych. Szczególnie kwestie uregulowane w omawianym punkcie narażone są na przeregulowanie. Nieodpowiednia legislacja może natomiast doprowadzić do skutków odmiennych niż zamierzone i zamiast wspierać rozwój Jednolitego Rynku Cyfrowego, może doprowadzić do zahamowania wzrostu i efektu przenoszenia działalności gospodarczej w miejsca o przyjaznym gospodarczo prawodawstwie. [Pkt 3.1. Dostosowanie przepisów telekomunikacyjnych do potrzeb] 2. Infrastruktura stanowi podstawę rozwoju Jednolitego Rynku Cyfrowego, bowiem jedynie przy skutecznym i stabilnym dostępie do sieci Internet możliwy jest rzeczywisty wzrost rynku usług cyfrowych i rozwój Internetu Przedmiotów. Co do zasady należy z zadowoleniem przyjąć pewne koncepcje zaprezentowane w Strategii. Dotychczasowe wysiłki Komisji Europejskiej w tym zakresie należy bowiem uznać za niewystarczające i Związek Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska ul. Krucza 16/22 00-526 Warszawa tel. +48 22 434 21 58 fax + 48 22 434 21 69 www.iabpolska.org.pl nieskuteczne. W szczególności prace dotyczące rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego środki dotyczące europejskiego jednolitego rynku łączności elektronicznej i mające na celu zapewnienie łączności na całym kontynencie, zmieniające dyrektywy 2002/20/WE, 2002/21/WE i 2002/22/WE oraz rozporządzenia (WE) nr 1211/2009 i (UE) nr 531/20121, należy ocenić krytycznie. Mimo bowiem długotrwałych prac nie udało się wypracować chociażby podstawowych i wspólnych dla wszystkich państw członkowskich zasad regulacji w zakresie rynku telekomunikacyjnego. Komisja Europejska nie zaproponowała przy tym jakichkolwiek konkretnych działań, które miałyby zmienić tą patową sytuację, mimo tego, że należy spodziewać się, iż kolejny przegląd ustawodawstwa w zakresie jednolitego rynku telekomunikacyjnego i zaproponowanie „potrzebnych zmian” będzie w praktyce stanowiło powtórzenie nieefektywnego procesu, który obserwowaliśmy przy okazji prac nad w/w rozporządzeniem. 3. Niemniej jednak podkreślić należy, że IAB Polska ze szczególnie dużym zadowoleniem przyjmuje deklarację Komisji Europejskiej dotyczącą ochrony neutralności sieci, jako podstawowej wartości i fundamentu rozwoju gospodarki cyfrowej. Ważne jest, aby przy wprowadzaniu wszelkiej legislacji dotyczącej regulacji Internetu za każdym razem zbadać czy jej skutkiem nie będzie ograniczenie zasady neutralności sieci. Z ostrożnością należy odnosić się również do wszelkich prób tworzenia definicji legalnych związanych z jednolitym rynkiem telekomunikacyjnym. Przykładem może tu być min. definicja tzw. rozsądnych środków zarządzania ruchem, które niewłaściwie wykorzystywane mogą prowadzić do nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku cyfrowego, w tym również możliwości naruszeń prawa antymonopolowego. W szczególności chodzi o wyeliminowanie sytuacji, w których dostawca usług dostępu do Internetu dyskrecjonalnie, w sposób nieuzasadniony faworyzuje niektórych dostawców treści lub ogranicza dostęp do treści innych dostawców, powołując się na konieczność zastosowania rozsądnych środków zarządzania ruchem. 4. W ocenie IAB Polska, z dużą ostrożnością należy odnosić się także do wszelkich rozszerzających prób definicji tzw. usług specjalistycznych świadczonych przez dostawców usługi dostępu do Internetu. Niezwykle istotne pozostaje w tym wypadku zapewnienie rozdzielności definicji usługi dostępu do Internetu oraz usług specjalistycznych, tak, aby usługa dostępu do Internetu w żadnym razie nie mogła zostać uznana za usługę specjalistyczną. Dodatkowo, IAB Polska wskazuje, że wszelkie usługi specjalistyczne świadczone przez dostawców usług dostępu do Internetu powinny zostać poddane kontroli odpowiednich regulatorów krajowych, co zagwarantuje efektywną ochronę usługi dostępu do Internetu oraz zasadę neutralności sieci. Nie można bowiem pozwolić, aby dostawcy usług dostępu do Internetu posiadali swoisty monopol w zakresie po pierwsze kwalifikowania usług jako specjalistycznych oraz po drugie decydowania na jakich obszarach możliwe jest świadczenie tych usług bez naruszenia usługi dostępu do Internetu. 5. W kontekście ewentualnych prac legislacyjnych należy również bezwzględnie pamiętać o funkcjonującym w prawodawstwie Unii Europejskiej wyraźnym podziale na „regulacje Związek Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska ul. Krucza 16/22 00-526 Warszawa tel. +48 22 434 21 58 fax + 48 22 434 21 69 www.iabpolska.org.pl dotyczącą transmisji” (ang. regulation of transmission) oraz „regulacje dotyczącą treści rozpowszechnionych w sieci” (ang. regulation of content). Zasadę tą podkreślono jednoznacznie w Dyrektywie 2002/21/WE o wspólnych ramach prawnych dla sieci i usług komunikacji elektronicznej. W związku z wskazaną zasadą, należy powstrzymać się od nakładania na dostawców usług dostępu do Internetu jakichkolwiek obowiązków, które związane byłyby z ingerencją w treści umieszczane w Internecie. IAB Polska zauważa, że obecnie mamy do czynienia z różnymi inicjatywami, które w swoim założeniu sprzeczne są z wspomnianą ideą, a w konsekwencji prowadzić mogą do wprowadzenia swoistej formy cenzury Internetu. W praktyce mogą naruszać również zasadę neutralności sieci. 6. Wobec powyższego, IAB Polska uważa za niedopuszczalne ingerowanie w treści zamieszczone w Internecie przez dostawców usług dostępu do Internetu, nawet w sytuacjach w których działania takie pozornie mogłyby wydawać się uzasadnione. IAB Polska wskazuje, że istnieje szeroka gama środków umożliwiających zagwarantowanie np. bezpieczeństwa w sieci, ochrony praw osób trzecich czy też przypadków umieszczania treści bezprawnych w Internecie, które nie odwołują się do ocennych decyzji dostawców usług dostępu do Internetu – nierzadko pozbawionych faktycznej kontroli. Wskazujemy w szczególności na skuteczne inicjatywy samoregulacji rynków cyfrowych, stosowania kodeksów dobrych praktyk, inicjatyw edukacyjnych, które to skutecznie funkcjonują w praktyce obrotu elektronicznego, bez konieczności ingerencji ustawodawcy unijnego, czy też krajowego. 7. Komisja Europejska szczególnie dużo miejsca poświęca w Strategii kwestii widma radiowego i zasad jego wykorzystania, forsując rozwiązanie dotychczas nieznane, a mianowicie zharmonizowanie na poziomie unijnym zasad wykorzystania widma radiowego. IAB Polska wyraża obawę, że Komisja Europejska będzie dążyła w najbliższej przyszłości do przejęcia kompetencji krajowych organów dotyczących dystrybucji częstotliwości. Prawdą jest, że obecnie obserwujemy fragmentaryzację wykorzystania częstotliwości, jak również zróżnicowanie zasad jego wykorzystania w poszczególnych państwach członkowskich, co w konsekwencji może prowadzić do zróżnicowania zasad prowadzenia działalności gospodarczej z wykorzystaniem widma radiowego. Nie negując potrzeby pewnej harmonizacji ustawodawstwa w tym zakresie, IAB Polska widzi zagrożenia wynikające z dystrybucji częstotliwości na poziomie unijnym, związane w pierwszej kolejności z możliwością dyskryminacji lokalnych przedsiębiorców. IAB Polska jest zatem zainteresowane przedłożeniem przez Komisję Europejską odpowiednich ekspertyz, zwłaszcza uwzględniających ewentualne koszty, do ponoszenia których zobowiązane byłyby przedsiębiorstwa chcące korzystać z widma radiowego. Obecnie wydaje się, że kierunek zmian proponowany przez Komisję Europejską powinien zostać poddany szczegółowej analizie i wyjaśnieniom. Obawy IAB Polska budzi również możliwa niechęć państw członkowskich do delegowania dotychczas przysługujących im kompetencji. 8. Komisja Europejska nie przedstawiła w zasadzie żadnych innowacyjnych rozwiązań w odniesieniu do zagadnienia poprawy konkurencyjności infrastrukturalnej w sieciach Związek Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska ul. Krucza 16/22 00-526 Warszawa tel. +48 22 434 21 58 fax + 48 22 434 21 69 www.iabpolska.org.pl stacjonarnych. Występujące w praktyce problemy dotyczące budowy sieci szerokopasmowych na obszarach wykluczonych cyfrowo, nie zostały prawidłowo zidentyfikowane w Strategii, a w zasadzie wcale nie zostały wyszczególnione. Komisja Europejska powinna zatem zaproponować konkretne środki zaradcze w tym zakresie, chociażby dokonując analizy problemów występujących w obecnie realizowanych projektach współfinansowanych ze środków unijnych. Zatem, zamiast wzmacniać i tak szerokie kompetencje odpowiednich krajowych i europejskich organów telekomunikacyjnych, należałoby wspierać miękkie formy współpracy między tymi podmiotami oraz zwiększyć udział w tych pracach uczestników rynku. Perspektywa tych ostatnich podmiotów mogłaby znacząco wpłynąć na efektywną możliwość identyfikacji problemów oraz usprawnienie mechanizmów rozwoju sieci szerokopasmowych. Zatem, w odniesieniu do problemów dotyczących konkurencji infrastrukturalnej w sieciach, Strategię ocenić należy jako niezadawalającą i pozbawioną jakichkolwiek innowacyjnych rozwiązań. 9. Obawy IAB Polska budzi również zapowiedź przeglądu ustawodawstwa w związku z usługą telefonii głosowej. Nieznany pozostaje kierunek ewentualnych zmian w tym zakresie, jednak z całą stanowczością należy zaznaczyć, że wszelka regulacja usług telefonii głosowej w Internecie może doprowadzić do zahamowania rozwoju tych wysoce innowacyjnych usług na rynku europejskim, który obecnie i tak ustępuje pierwszeństwa innym niż europejski rynkom. Pomysł zrównania obowiązków z tymi nakładanymi na przedsiębiorców telekomunikacyjnych, w zupełności nie odpowiada charakterystyce usług cyfrowych. Niemożliwe do ocenienia wydają się skutki ewentualnego zrównania obowiązków nakładanych na przedsiębiorców telekomunikacyjnych i przedsiębiorców działających jedynie za pośrednictwem Internetu. Sama idea posiadania przez tych drugich kancelarii tajnej (co jest obowiązkiem wynikającym obecnie z przepisów prawa telekomunikacyjnego), będzie prawdopodobnie prowadzić do baraku jakiegokolwiek zainteresowania podejmowaniem takiej działalności przez przedsiębiorców oraz zahamowaniem wszelkiego rozwoju technologicznego na tym polu. Regulacja usług telefonii głosowej, jak należy przypuszczać umocni jedynie pozycję dużych przedsiębiorców telekomunikacyjnych i spowoduje zanik wszelkiej innowacyjności po stronie innych podmiotów, które ze względu na skalę prowadzonej działalności nie będą w stanie nie tylko podjąć skutecznej rywalizacji z dużymi przedsiębiorcami, ale nawet rozpocząć prowadzenia działalności. [Pkt 3.2. Ramy dla mediów XXI wieku] 10. Zapowiedź rewizji dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych, budzi w pewnym stopniu zadowolenie IAB Polska. Rewizja może bowiem być okazją do wyeliminowania pewnych obserwowanych na rynku audiowizualnych usług medialnych na żądanie problemów interpretacyjnych, jak przykładowo zaliczenie serwisów internetowych, na podstronach których znajdują się zbiory materiałów audiowizualnych (które jak się wydaje nie powinny podlegać pod tą regulację) jako podmiotów świadczących audiowizualne usługi medialne na żądanie. Rewizja mogłaby również stanowić wyjście Związek Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska ul. Krucza 16/22 00-526 Warszawa tel. +48 22 434 21 58 fax + 48 22 434 21 69 www.iabpolska.org.pl do dyskusji o zakresie obowiązków (w ocenie IAB Polska zbyt szerokim) nałożonych na przedsiębiorców świadczących te usługi, w szczególności w kontekście nakładania przez państwa członkowskie kolejnych obowiązków niewynikających z omawianej dyrektywy, a zatem z nią sprzecznych. Działania takie prowadzą bowiem do fragmentaryzacji rynku audiowizualnych usług medialnych na żądanie w Unii Europejskiej, co w sposób oczywisty pozostaje sprzeczne z założeniami Strategii. Przykładem takiego niepożądanego działania może być chociażby planowane przez ustawodawcę polskiego nałożenie na podmioty dostarczające audiowizualne usługi medialne na żądanie obowiązku przechowywania kopii audycji udostępnianych publicznie przez okres nie krótszy niż 28 dni od dnia ich usunięcia z katalogu, również w stosunku do przekazów handlowych. IAB Polska, w tym kontekście popiera urzeczywistnianie jednolitych reguł wobec wszystkich przedsiębiorców europejskich. 11. Z drugiej jednak strony zapowiedź rewizji dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych, budzi obawy IAB Polska w zakresie dotyczącym środków promujących katalogi europejskich utworów na platformach wideo na żądanie. IAB Polska niezmienne prezentuje stanowisko, zgodnie z którym wszelkie próby regulowania treści udostępnianych na platformach wideo na żądanie należy ocenić negatywnie. Już obecnie nałożone na przedsiębiorców obowiązki przeznaczenia odpowiedniego % czasu na audycje europejskie stanowi zasadniczy problem dla funkcjonowania tych platform. Takie uregulowanie zasad prowadzenia działalności po pierwsze godzi w zasadę wolności prowadzenia działalności gospodarczej, jest również niezgodne z podstawowymi zasadami rynkowymi, gdzie to popyt kształtuje podaż, a nie odwrotnie. Instytucje unijne dysponują całą gamą środków umożliwiających efektywną promocję europejskiej kultury, a posługiwanie się w tym celu działalnością podmiotów prywatnych należy uznać za nadużycie władztwa publicznego. Należy zatem z ostrożnością i uwagą odnieść się do ewentualnych propozycji Komisji Europejskiej proponowanych w tym zakresie. [Pkt 3.3. Adekwatne do celu otoczenie regulacyjne platform i pośredników] 12. IAB Polska pragnie podkreślić, że kwestia odpowiedzialności dostawców usług społeczeństwa informacyjnego (tzw. pośredników internetowych) ma kluczowe znaczenie w perspektywie rozwoju Jednolitego Rynku Cyfrowego. Dlatego też IAB Polska z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę Komisji Europejskiej w zakresie ujednolicenia na szczeblu unijnym przepisów dotyczących odpowiedzialności pośredników i procedur usuwania treści. Zdaniem IAB Polska podejmowane przez Komisję Europejską kroki muszą jednak uwzględniać interesy wszystkich zainteresowanych podmiotów, tj. z jednej strony interesy użytkowników internetu (zarówno tych, którzy dostarczają treść, jak i osób potencjalnie pokrzywdzonych zamieszczaniem nielegalnych treści), z drugiej natomiast dostawców usług. Konieczne jest bowiem zachowanie równowagi pomiędzy ograniczaniem dostępu do nielegalnych treści zamieszczanych w internecie a podstawowymi prawami jednostki, takimi jak wolność słowa, możliwość wyrażania własnych poglądów oraz swobodny dostęp do informacji. Związek Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska ul. Krucza 16/22 00-526 Warszawa tel. +48 22 434 21 58 fax + 48 22 434 21 69 www.iabpolska.org.pl 13. W ocenie IAB Polska należy w szczególności dążyć do wprowadzenia jasnych regulacji dotyczących procedury „notice and takedown” na poziomie UE, która byłaby stosowana przy różnego rodzaju naruszeniach dokonywanych przez użytkowników. Wszelkie działania podejmowane przez Komisję Europejską w tym zakresie muszą mieć na uwadze konieczność zapewnienia pośrednikom internetowym ochrony przed ponoszeniem odpowiedzialności za treści zamieszczane w Internecie przez podmioty trzecie. Zasada ta odgrywała bowiem dotychczas decydującą rolę w rozwoju społeczeństwa informacyjnego i nie ulega wątpliwości, że będzie ona miała także decydujące znaczenie dla budowy Jednolitego Rynku Cyfrowego. 14. Proponowane przez Komisję Europejską kierunki zmian w zakresie regulacji dotyczącej pośredników oraz ich odpowiedzialności za treści umieszczane w sieci Internet przez podmioty trzecie powinny więc zmierzać do zwiększenia gwarancji prawnych po stronie dostawców usług oraz ograniczenia ryzyka ponoszenia przez nich odpowiedzialności. W tym kontekście w ocenie IAB Polska można rozważyć zróżnicowanie nakładanych na pośredników obowiązków prawnych (m.in. w zakresie usuwania lub blokowania dostępu do treści) w zależności od rodzaju potencjalnego naruszenia. Inne są bowiem konsekwencje zamieszczania w internecie treści o charakterze pedofilskim, inne natomiast w przypadku treści naruszających prawa autorskie. Odmienne powinny więc być także reguły postępowania pośredników w zależności od charakteru naruszenia. 15. Należy także zwrócić uwagę na konsekwencje braku kontroli sądowej nad procesem usuwania treści w związku z otrzymaniem wiarygodnej wiadomości lub urzędowego zawiadomienia. W efekcie to pośrednik – często nie posiadając specjalistycznej wiedzy z zakresu prawa – musi rozstrzygać, czy dana treść ma charakter nielegalny i czy należy ją usunąć. Mechanizm ten może stanowić zagrożenie dla podstawowych praw jednostki, takich jak swoboda wyrażania własnych poglądów. Zrozumiałą tendencją jest bowiem usuwanie lub blokowanie przez pośredników dostępu do treści, która została zgłoszona jako naruszająca prawo, bez wnikliwej merytorycznej weryfikacji żądania, po to tylko, aby zwolnić się z ewentualnej odpowiedzialności. Działanie takie może jednak prowadzić do usuwania treści, która jest w pełni zgodna z prawem. Dostawca usługi nie powinien zatem mieć możliwości podejmowania arbitralnych decyzji, że treść powinna zostać usunięta, wyłącznie na podstawie otrzymanej informacji, zgodnie z którą jest ona niezgodna z prawem. 16. W ocenie IAB Polska Komisja Europejska powinna więc rozważyć modyfikację procedury zgłaszania i usuwania treści przez pośredników w taki sposób, aby ograniczyć tego rodzaju przypadki. Propozycje w tym zakresie muszą być składane z dużą ostrożnością, z uwzględnieniem interesów wszystkich zainteresowanych stron. Przykładowym kierunkiem zmian, który można rozważyć, mogłoby być wprowadzenie procedury o charakterze w większym stopniu kontradyktoryjnym, tj. dopuszczającej uczestnictwo w sporze obu stron - zarówno osoby zawiadamiającej, jak i użytkownika, który dane treści w internecie zamieścił. Zamiast natychmiastowego usuwania treści, dostęp do niej mógłby być natomiast jedynie wstrzymywany na czas rozstrzygnięcia sprawy przez niezależny organ, np. sąd. Związek Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska ul. Krucza 16/22 00-526 Warszawa tel. +48 22 434 21 58 fax + 48 22 434 21 69 www.iabpolska.org.pl 17. W ocenie IAB Polska, niektóre proponowane przez Komisję Europejską w Strategii rozwiązania budzą istotne wątpliwości. W szczególności krytycznie należy się odnieść do propozycji wprowadzenia „nowych środków” zwalczających nielegalne treści w internecie, takich jak przykładowo rygorystyczne procedury usuwania treści. Z propozycji KE nie wynika wprawdzie jakiego rodzaju kompetencje miałyby zostać nadane pośrednikom, należy jednak przesądzić, że wyposażenie dostawców usług w jakiekolwiek dodatkowe uprawnienia do nakładania sankcji na użytkowników może prowadzić do daleko idących naruszeń podstawowych praw obywateli. Co więcej, istnieje ryzyko, że takie środki nie byłyby proporcjonalne oraz skuteczne, tzn. pozwalałyby na ingerencję w fundamentalne prawa obywateli, nie dając przy tym żadnej gwarancji zapobiegania nadużyciom. 18. W sposób jednoznacznie negatywny IAB Polska ocenia również możliwość nałożenia na pośredników obowiązku aktywnego monitorowania treści zamieszczanych w sieci przez użytkowników. Rozwiązanie takie nakładałoby na pośredników bardzo istotne obciążenia, powodujące trudności zarówno administracyjne, jak i technologiczne. Bez wątpienia doprowadziłoby to do istotnego wzrostu kosztów prowadzenia działalności przez dostawców usług (np. w związku z koniecznością wprowadzenia – na własny koszt – złożonego i kosztownego systemu informatycznego filtrującego treść lub zatrudnienia dodatkowego personelu odpowiedzialnego za moderowanie treści). Co więcej, tego rodzaju prewencyjne mechanizmy mogą prowadzić do cenzurowania treści zamieszczanej w internecie oraz nieuprawnionego usuwania legalnych materiałów. W ocenie IAB Polska stanowiłoby to ewidentny i nieakceptowalny przejaw zbyt dalekiej ingerencji w fundamentalne uprawnienia jednostki do wyrażania własnych poglądów oraz prawa do swobodnego dostępu do informacji. [Pkt 3.4. Wzmocnienie zaufania do usług cyfrowych i przetwarzania danych osobowych oraz zwiększenie bezpieczeństwa takich usług i danych] 19. IAB Polska w pełni zgadza się z postulatem wzmocnienia zaufania obywateli do usług cyfrowych, takich jak wyszukiwarki internetowe, serwisy społecznościowe czy usługi poczty elektronicznej, itd. Zaufanie to powinno wynikać w szczególności z odpowiedniej regulacji dotyczącej ochrony danych osobowych, tj. zarówno ogólnego rozporządzenia o ochronie danych, nad którym trwają już prace oraz przepisów dotyczących prywatności elektronicznej (planowana reforma dyrektywy o e-prywatności). 20. Toczące się od jakiegoś czasu (tj. od ponad 3 lata) prace nad ogólnym rozporządzeniem o ochronie danych dostarczają zdaniem IAB Polska cennych doświadczeń, na które należy zwrócić uwagę również w kontekście planowanych przez projektodawcę unijnego działań w zakresie Jednolitego Rynku Cyfrowego (w szerszym zakresie niż związany tylko z problematyką ochrony danych). IAB Polska pragnie wyrazić nadzieję, że doświadczenia z prac nad ogólnym rozporządzeniem o ochronie danych pozwolą na uniknięcie błędów w kontekście planowanych prac. Słabości uwidocznione na etapie dotychczasowych prac przejawiają się w szczególności w: Związek Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska ul. Krucza 16/22 00-526 Warszawa tel. +48 22 434 21 58 fax + 48 22 434 21 69 www.iabpolska.org.pl a. sposobie formułowania postanowień projektu rozporządzenia (w tym preambuły), który w ocenie IAB Polska jest zbyt drobiazgowy (kazuistyczny): stwarzać będzie to poważne trudności na etapie stosowania przepisów prawa, utrzymując wysoki poziom niepewności prawnej i stwarzając ryzyko odmiennej interpretacji i stosowania przepisów rozporządzenia w poszczególnych państwach członkowskich (co w efekcie poważnie może zaburzać realizację jednego z podstawowych celów tego aktu, jakim jest harmonizacja przepisów); dodatkowo przesadna kazuistyka może wręcz prowadzić do osłabienia ochrony danych osobowych, gdyż osoby, których dane dotyczą nie będą w stanie swobodnie zapoznać się ze swoimi prawami (nie mówiąc o ich zrozumieniu); b. stopniowemu odchodzeniu – w trakcie prowadzonych prac – od pierwotnych założeń tego aktu, związanymi z koniecznością istotnego odformalizowania ochrony danych (np. rezygnacja z rejestracji zbiorów danych): w ocenie IAB Polska liczne rozwiązania proponowane w ramach przedmiotowych prac prowadzą do odwrotnego rezultatu, przepisy projektu nakładają bowiem na przedsiębiorców szereg nowych, dodatkowych obowiązków, w tym o charakterze biurokratycznym, takich jak: i. obowiązek prowadzenia szczegółowej dokumentacji wewnętrznej (m.in. odpowiednie „polityki” - art. 22.1, „zasady i procedury zgodności” - art. 22.1a, konieczność uwzględnienia powyższych m.in. w ogólnych sprawozdaniach, np. spółek publicznych art. 22.3, dokumentacja „niezbędna do spełnienia wymogów określonych w rozporządzeniu” - art. 28.1, dodatkowa dokumentacja - art. 28.2, polityka bezpieczeństwa - art. 30.1a, procedury i plany bezpieczeństwa - art. 30.1a, niezbędne raporty – m.in. dokumentowanie oceny skutków oraz przeglądów zgodności z przepisami, itd.), ii. szeroki obowiązek – mogący pociągać za sobą znaczne nawet koszty – przeprowadzania oceny wpływu na prywatność, iii. bardzo rygorystyczny obowiązek powiadamiania o naruszeniach danych osobowych i wiele innych; c. projektowaniu poszczególnych instytucji prawnych, w sposób rodzący istotne wątpliwości i zastrzeżenia, np.: i. tzw. prawo do bycia zapomnianym, które – wbrew nazwie – nie jest i nie może być tego rodzaju prawem (czym wprowadzać może w błąd), a ponadto jest niewykonalne w praktyce, ii. tzw. prawo do wycofania danych, które stanowi przykład uprawnienia, określanego jako nowe, w sytuacji gdy występuje ono już obecne (przy czym zmiana w zakresie tej regulacji rodzi dodatkowe wątpliwości), iii. profilowanie – zasady dotyczące profilowania uregulowane w dyrektywie 95/46/WE miały na celu ochronę przed negatywną dyskryminacją (np. w zakresie wykorzystania profilowania w celu odmowy kredytu czy Związek Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska ul. Krucza 16/22 00-526 Warszawa tel. +48 22 434 21 58 fax + 48 22 434 21 69 www.iabpolska.org.pl ubezpieczenia); nie jest tym samym uzasadnione rozciąganie restrykcji dotyczących profilowania na praktyki, które służą przeciwnemu celowi, tj. ułatwianiu jednostce dostępu do informacji czy poprawianiu jakości informacji oczekiwanej przez daną osobę, iv. zgoda – w zakresie tej instytucji zgłaszane propozycje (zwłaszcza na etapie prac Rady) powodować mogą, że powoływanie się na zgodę jako podstawę przetwarzania danych będzie niezwykle utrudnione, o ile w ogóle możliwe; d. należy zwrócić również uwagę, że regulacja w zakresie ewentualnych „zachęt” prawnych (związana np. z pseudonimizacją danych) jest bardzo fragmentaryczna, niespójna, a w konsekwencji pozbawiona istotnego przełożenia praktycznego; e. projektowane rozwiązania wyposaża się dodatkowo w restrykcyjne sankcje (w tym pieniężne), których regulacja również jest nieprecyzyjna. 21. Przy wprowadzaniu nowych, europejskich rozwiązań dotyczących ochrony danych osobowych (czy to w zakresie ogólnego rozporządzenia, czy regulacji sektorowych) należy zwrócić szczególną uwagę na zrównoważenie ochrony prywatności z podstawowym prawem do informacji i swobodą przepływu informacji. Zdaniem IAB Polska, Unia Europejska powinna zapewnić balans pomiędzy wartością, jaką stanowi ochrona danych osobowych, a potrzebami rozwoju Rynku Wewnętrznego UE i jego konkurencyjności w ramach globalnego rynku. Przy wyznaczaniu nowych standardów należy powstrzymać się w szczególności od nadmiernej kazuistyki i biurokracji. Prawo UE powinno w elastyczny sposób odpowiadać na potrzeby podmiotów danych i przedsiębiorców. 22. W ramach reformy przepisów dotyczących przetwarzania danych w środowisku cyfrowym (unijna dyrektywa o e-prywatności, przepisy ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną) należy w szczególności rekomendować dalszą harmonizację, a także wykreślenie (rezygnację) z określonych postanowień, obowiązków czy też zakazów, których zbędność, lub nawet szkodliwość podnoszona była wielokrotnie zarówno przez przedstawicieli praktyki jak i doktryny, a które – co nie jest również bez znaczenia – nie są powszechnie przestrzegane przez usługodawców. Odnosząc się do poszczególnych propozycji należy wskazać, co następuje: f. ujednolicenia wymagają zasady korzystania – w skali (co najmniej) Unii Europejskiej – z tzw. cookies lub podobnych technologii, które uległy istotnemu zróżnicowaniu prawnemu oraz praktycznemu po nowelizacji przepisu art. 5 ust. 3 dyrektywy nr 2002/58; g. istotnych zmian oraz ujednolicenia wymagają regulacje związane z wykorzystaniem różnego rodzaju urządzeń (telefonów, automatycznych systemów wywołujących, tabletów, komputerów, itd.) w celach marketingowych; Związek Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska ul. Krucza 16/22 00-526 Warszawa tel. +48 22 434 21 58 fax + 48 22 434 21 69 www.iabpolska.org.pl w tym zakresie w przepisach krajowych – zwłaszcza po ostatnich zmianach w zakresie art. 172 Prawa telekomunikacyjnego – panuje sytuacja niezwykle utrudniająca prowadzenia przez przedsiębiorców określonych działań, które w pełni dopuszczalne są w innych państwach członkowskich; h. zrezygnować należy z regulacji takich jak art. 16 i art. 17 ustawy (lub odpowiednich rozwiązań na poziomie unijnym oraz innych regulacji krajowych); przepisy te nie wnoszą bowiem dodatkowych treści normatywnych w stosunku do ustawy o ochronie danych osobowych; i. usunąć należy zakazy w zakresie zestawiania danych osobowych usługobiorcy (art. 19 ust. 4 i 5), gdyż nie znajdują on – w ocenie IAB Polska – uzasadnienia w dążeniu do ochrony prywatności usługobiorców, w praktyce nie są też powszechnie przestrzegane. [MAKSYMALIZACJA POTENCJAŁU WZROSTU GOSPODARCZEGO ZWIĄZANEGO Z GOSPODARKĄ CYFROWĄ] 1. Zdaniem IAB Polska należy uznać za pozytywną inicjatywę zamiar określony w pkt 4 Strategii w postaci wspierania gospodarki opartej na zbiorach danych jako elementu konkurencyjności i innowacji przedsiębiorstw w Unii Europejskiej. Należy jednak zwrócić uwagę, że w procesie reform prawnych mających na celu ułatwienie korzystania z technologii cyfrowych konieczne jest zapewnienie bezpieczeństwa danych i prywatności osób, których te dane dotyczą. Jest to niezbędne, aby budować zaufanie potencjalnych użytkowników, w tym również usług przetwarzania w chmurze. W tym zakresie poza zmianami prawnym ważną rolę mogą odegrać instrumenty samoregulacyjne w branży polegające na wprowadzeniu umów z użytkownikami, które będą zabezpieczać zarówno interesy konsumenta jak i przedsiębiorców. Powyższe nie oznacza w żadnym wypadku konieczności odgórnej regulacji prawa umów dotyczących przetwarzania danych w chmurze, jak bowiem niejednokrotnie pokazała praktyka tworzenie instytucji prawnych regulujących nowe technologie nie jest efektywne i nie odzwierciedla rzeczywistych potrzeb rynku, nierzadko też prawo nie nadąża nad rozwojem nowych technologii, w efekcie hamując postęp technologiczny. 2. Wspieranie przez Unię Europejską działań dążących do interoperacyjności oraz normalizacji na rynku cyfrowym może niewątpliwie wspomóc rozwój nowych technologii. Należy jednak pamiętać o trudnościach związanych z nadążaniem działań normalizacyjnych nad szybkim rozwojem technologii. Tworzenie norm technologicznych przez organy normalizacyjne nie może przeważać i ograniczać rozwoju technologii. W tworzeniu ogólnoeuropejskich norm technologicznych należy brać pod uwagę już istniejące normy na rynkach krajowych. W związku z rozwojem technologii aktualizacji i rozszerzenie europejskich ram interoperacyjności zaproponowanych przez Komisję w 2010 roku ma istotne znaczenie dla wprowadzenia planowanych reform. Związek Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska ul. Krucza 16/22 00-526 Warszawa tel. +48 22 434 21 58 fax + 48 22 434 21 69 www.iabpolska.org.pl 3. Kluczowy dla gospodarki cyfrowej jest rozwój kompetencji użytkowników nowych technologii. Po pierwsze, oczekiwane jest wsparcie dla pracodawców polegające na edukacji przyszłych specjalistów w dziedzinie ICT poprzez dostosowywanie programów kształcenia na wszystkich szczeblach edukacji do oczekiwań rynku. Proponowane jest również tworzenie szkoleń umożliwiających przekwalifikowanie się pracowników, których kwalifikacje nie są poszukiwane przez pracodawców. Pomoc dla pracodawców w kształceniu kadr może polegać również przykładowo na wprowadzaniu ulg podatkowych, jeżeli podejmują się oni wykształcenia w ramach swojej działalności potrzebnych specjalistów. W ocenie IAB Polska, należy na poziomie europejskim wprowadzić procedury monitorowania zapotrzebowania na pracowników posiadających umiejętności cyfrowe oraz oferty szkół wyższych, co zapewnić może w szczególności partnerski dialog przemysłu z nauką. Komisja Europejska w szerokim zakresie powinna wspierać i promować oddolne działania zakładające kooperację tych podmiotów, nakierowaną na jak najpełniejsze wykorzystanie zasobów ludzkich, w celu ciągłego i postępującego rozwoju sektora ICT. 4. IAB Polska uznaje za pozytywną inicjatywę Komisji rozpoczęcia w 2016 r. projektu pilotażowego stosowania przez administrację publiczną zasady jednorazowości, która ułatwi prowadzenie działalności gospodarczej przedsiębiorcom. Z ostrożnością należy rozwijać inicjatywę wprowadzenia okołounijnego bezpiecznego rozwiązania elektronicznego, która z jednej strony prowadziłaby do zwiększenia efektywności rynku cyfrowego, ale mogłaby naruszać podstawowe zasady ochrony danych osobowych, takie jak adekwatność i proporcjonalność. 5. Ponadto, należy oszacować, czy możliwe jest połączenie rejestrów handlowych do 2017 r. Zwracamy uwagę, iż w skład Unii Europejskiej wchodzi 28 państw członkowskich o różnych porządkach prawnych. Przed wprowadzeniem tak dużej reformy, konieczne jest oszacowanie kosztów dotyczących zarówno infrastruktury technicznej jak reform prawnych zarówno na poziomie instytucji Unii Europejskiej jak i poszczególnych państw członkowskich. [UTWORZENIE JEDNOLITEGO RYNKU CYFROWEGO] 1. Komisja Europejska w punkcie 5 Strategii prawidłowo zidentyfikowała problem finansowania działań zaplanowanych w ramach Strategii. Zaniepokojenie IAB Polska budzi, że na chwilę obecną brak jest jednolitego planu finansowania ewentualnych reform i działań podejmowanych w ramach tworzenia Jednolitego Rynku Cyfrowego. Bark jednoznacznego wskazania źródeł finansowania może oznaczać, że w praktyce występować będą próby obciążania uczestników rynku, a zatem przedsiębiorców działających na rynku, kosztami generowanymi przez wprowadzanie kolejnych reform. W związku z powyższym, należy podkreślić zdecydowany sprzeciw IAB Polska wobec ewentualnego nakładania na przedsiębiorców dodatkowych kosztów i obciążeń związanych z prowadzoną przez nich działalnością na tworzącym się Jednolitym Rynku Związek Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska ul. Krucza 16/22 00-526 Warszawa tel. +48 22 434 21 58 fax + 48 22 434 21 69 www.iabpolska.org.pl Cyfrowym. Prawodawca unijny powinien bezwzględnie pamiętać, że każdy kolejny obowiązek nakładany na przedsiębiorców generuje po ich stronie dodatkowe koszty, które ujęte w szerszą perspektywę mogą zniechęcać od podejmowania działań przyczyniających się do rozwoju rynku cyfrowego. 2. W kontekście natomiast efektywnego wykorzystywania środków unijnych, IAB Polska z satysfakcją przyjmuje zaobserwowany również przez Komisję Europejską problem niedostatecznego absorbowania środków unijnych. IAB Polska zauważa, że wskazane jest uproszczenie niezwykle skomplikowanych procedur uzyskania dofinansowania i odformalizowanie tego postępowania. W praktyce niejednokrotnie bowiem zdarza się, że przedsiębiorcy zniechęceni zostają do pozyskiwania dofinansowania w związku z koniecznością spełnienia szeregu formalności, które w ich ocenie są zbyt czasochłonne, a brak doświadczenia w ich realizacji w konsekwencji i tak skutkuje nieuzyskaniem pomocy. 3. W Strategii zwrócono również uwagę na zagadnienie harmonijnej współpracy z innymi krajami, która ma determinować konkurencyjność europejskiej gospodarki. W tym kontekście nie napawają optymizmem trwające negocjacje nowego projektu współpracy handlowej między USA a Unią Europejską. IAB Polska zauważa, że niezwykle ważne jest nawiązywanie kontaktów międzynarodowych, które mają na celu poprawę konkurencyjności europejskiego rynku, jednak w żadnym wypadku nie może się to odbywać kosztem lokalnych przedsiębiorców. Podstawowym działaniem powinno być tworzenie od podstaw, zakorzenionej na gruncie i w kapitale europejskim gospodarki cyfrowej, tak aby zmiany koniunkturalne nie powodowały odpływu kapitału obcego i kurczenia się tego rynku. Z poważaniem, ___________________________ p. Włodzimierz Schmidt Prezes Zarządu Związek Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska ul. Krucza 16/22 00-526 Warszawa tel. +48 22 434 21 58 fax + 48 22 434 21 69 www.iabpolska.org.pl
