prognoza oddziaływania na środowisko

Transkrypt

MPU-ORZ2/5044-21/Nz/11
1658/12
PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO
DOTYCZĄCA PROJEKTU
MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO
„REZERWAT ŻURAWINIEC” W POZNANIU
OPRACOWANIE:
ZESPÓŁ OPRACOWAŃ ŚRODOWISKOWYCH
MGR JOANNA ZOMERSKA
MGR INŻ. AGNIESZKA WIECZORKIEWICZ
POZNAŃ MARZEC 2012 R.
PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROJEKTU MPZP
1.
WPROWADZENIE ............................................................................................................................... 3
1.1.
Informacje wstępne .....................................................................................................................3
1.2.
Podstawy formalno-prawne opracowania .......................................................................................3
1.3.
Cel i zakres merytoryczny opracowania..........................................................................................3
1.4
Wykorzystane materiały i metody pracy.........................................................................................4
2. CHARAKTERYSTYKA ORAZ STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO .............................................. 6
2.1.
Położenie, użytkowanie i zagospodarowanie terenu ........................................................................6
2.2.
Rzeźba terenu .............................................................................................................................7
2.3.
Budowa geologiczna i warunki gruntowe .......................................................................................7
2.4.
Warunki wodne ...........................................................................................................................8
2.5.
Flora ..........................................................................................................................................8
2.6.
Świat zwierzęcy ......................................................................................................................... 10
2.7.
Gleby ....................................................................................................................................... 11
2.8.
Klimat lokalny............................................................................................................................ 11
2.9.
Dziedzictwo kulturowe ............................................................................................................... 13
2.10. Jakość powietrza atmosferycznego.............................................................................................. 13
2.11. Klimat akustyczny ...................................................................................................................... 14
2.12. Jakość wód ............................................................................................................................... 15
3. ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI
PROJEKTU PLANU, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCE OBSZARÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE
USTAWY O OCHRONIE PRZYRODY.................................................................................................. 15
4. INFORMACJA O GŁÓWNYCH CELACH I ZAWARTOŚCI PROJEKTU PLANU ..................................... 17
4.1.
Cel opracowania projektu planu .................................................................................................. 17
4.2.
Ustalenia projektu planu............................................................................................................. 17
4.3.
Powiązanie ustaleń projektu planu z innymi dokumentami ............................................................. 19
4.4.
Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji ustaleń projektu planu ............... 20
5. CELE OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONE NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM, KRAJOWYM
I LOKALNYM, ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ........................ 22
6. PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIA USTALEŃ PROJEKTU PLANU NA ŚRODOWISKO .................. 25
6.1.
Oddziaływanie na powierzchnię ziemi .......................................................................................... 25
6.2.
Oddziaływanie na wody powierzchniowe i podziemne ................................................................... 26
6.3.
Oddziaływanie na różnorodność biologiczną i krajobraz ................................................................. 27
6.4.
Oddziaływanie na szatę roślinną.................................................................................................. 29
6.5.
Oddziaływanie na zwierzęta........................................................................................................ 30
6.6.
Oddziaływanie na ludzi............................................................................................................... 31
6.7.
Oddziaływanie na klimat............................................................................................................. 31
6.8.
Oddziaływanie na powietrze ....................................................................................................... 31
6.9.
Oddziaływanie na klimat akustyczny............................................................................................ 32
6.10. Oddziaływanie na dziedzictwo kulturowe...................................................................................... 33
6.11. Oddziaływanie na dobra materialne............................................................................................. 33
6.12. Oddziaływanie na obszary Natura 2000 i inne obszary chronione na podstawie ustawy o ochronie
przyrody ................................................................................................................................... 33
6.13. Oddziaływanie transgraniczne..................................................................................................... 34
7. PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI
POSTANOWIEŃ MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO ORAZ
CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA .................................................................................. 34
8. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W PROJEKTOWANYM
DOKUMENCIE ................................................................................................................................... 35
9. WNIOSKI.......................................................................................................................................... 35
10. STRESZCZENIE................................................................................................................................. 36
ZAŁĄCZNIKI GRAFICZNE
1.
Granica obszaru objętego opracowaniem mpzp. na tle ortofotomapy miasta Poznania
2.
Granica obszaru objętego opracowaniem mpzp. na tle mapy topograficznej
3.
Hipsometria
4.
Mapa glebowa
5.
Geologia
6.
Projekt mpzp. „Rezerwat Żurawiniec” w Poznaniu, MPU 2012r. – etap procedury planistycznej – opiniowanie
7.
Dokumentacja fotograficzna terenu opracowania
8.
Zestawienie przewidywanych oddziaływań realizacji ustaleń mpzp „Rezerwat Żurawiniec” w Poznaniu na środowisko
przyrodnicze
2
1.
WPROWADZENIE
1.1.
Informacje wstępne
Przedmiotem niniejszego opracowania jest prognoza oddziaływania na środowisko, dotycząca
projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „Rezerwat Żurawiniec” w Poznaniu.
Projekt planu miejscowego opracowywany jest na podstawie uchwały Nr XX/261/VI/2011
Rady Miasta Poznania z dnia 8 listopada 2011 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia
miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „Rezerwat Żurawiniec” w Poznaniu.
Granica wspomnianego powyżej projektu mpzp obejmuje tereny znajdujące się w północnej
części Poznania, w dzielnicy Stare Miasto. Obszar projektu planu położony jest pomiędzy
ul. Umultowską, torami kolejowymi (Północną Kolejową Obwodnicą Towarową), ul. Jasna Rola oraz
ul. Łużycką. Powierzchnia obszaru objętego sporządzeniem projektu planu miejscowego wynosi
ok. 62,4 ha.
1.2.
Podstawy formalno-prawne opracowania
Obowiązek sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko wynika z ustawy
z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale
społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko1. W myśl
powyższej ustawy prognoza oddziaływania na środowisko stanowi podstawowy dokument, niezbędny
do przeprowadzenia postępowania w sprawie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko
skutków realizacji polityki, strategii, planu lub programu. Zgodnie z art. 51 ust. 1, organ administracji
opracowujący m.in. projekt planu zagospodarowania przestrzennego sporządza prognozę
oddziaływania na środowisko.
Na obowiązek sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko dotyczącej projektu planu
miejscowego wskazuje również art. 17, pkt. 4 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu
i zagospodarowaniu przestrzennym2, zgodnie z którym wójt, burmistrz albo prezydent miasta
„sporządza projekt planu miejscowego (...), wraz z prognozą oddziaływania na środowisko”.
Stosownie do tej ustawy projekt planu wraz z prognozą oddziaływania na środowisko przedkładane są
instytucjom i organom właściwym do zaopiniowania i uzgodnienia projektu planu, a także są
przedmiotem społecznej oceny – podlegają wyłożeniu do publicznego wglądu.
1.3.
Cel i zakres merytoryczny opracowania
Prognoza oddziaływania na środowisko stanowi element procesu sporządzania miejscowego
planu zagospodarowania przestrzennego. Jej głównym celem jest wskazanie przewidywanego wpływu
na środowisko przyrodnicze, jaki może mieć miejsce na skutek realizacji dopuszczonych w projekcie
planu różnych form zagospodarowania przestrzennego. W tym celu w prognozie ocenia się relacje
pomiędzy przyjętymi w projekcie planu rozwiązaniami planistycznymi, a uwarunkowaniami środowiska
przyrodniczego.
W prognozie oddziaływania na środowisko analizie i ocenie podlega projekt uchwały
w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (tekst) wraz z rysunkiem,
stanowiącym załącznik graficzny uchwały. Szczegółowy zakres informacji wymaganych w prognozie
określa w art. 51 ust. 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku
i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania
na środowisko. Zgodnie z art. 52 ust. 1 ww. ustawy informacje zawarte w prognozie oddziaływania
na środowisko muszą być opracowane stosownie do stanu współczesnej wiedzy i metod oceny,
1
2
Dz. U. Nr 199, poz. 1227 z dnia 7 listopada 2008 r. ze zmianami
Dz. U. Nr 80, poz. 717 ze zmianami
3
a także dostosowane do zawartości i stopnia szczegółowości informacji zawartych w projekcie planu
miejscowego.
Stosownie do wymogu art. 53 ww. ustawy, zakres i stopień szczegółowości informacji
zawartych w niniejszej prognozie został uzgodniony z właściwymi organami, wskazanymi w art. 57
i 58 ustawy:
•
Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska w Poznaniu pismem WOO-III.411.597.2011.MW
z dnia 05.01.2012 r.,
•
Państwowym Powiatowym Inspektorem Sanitarnym w Poznaniu pismem NS-72/1-2(1)/12 z dnia
04.01.2012 r.
1.4
Wykorzystane materiały i metody pracy
Przy opracowaniu niniejszej prognozy wykorzystano następujące materiały źródłowe:
Literatura:
•
Geografia Polski. Mezoregiony fizyczno-geograficzne Kondracki J., Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 1994,
•
Fizjografia urbanistyczna Szponar A., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003,
•
Wśród zwierząt i roślin, Kronika miasta Poznania, Wydawnictwo Miejskie, Poznań 2002,
•
Środowisko naturalne miasta Poznania, część I, Urząd Miejski w Poznaniu, wydział Ochrony
Środowiska, Poznań 1996.
Materiały kartograficzne
•
mapa zasadnicza dla obszaru planu w skali 1:2000,
•
mapa ewidencyjna gruntów,
•
mapa glebowo-rolnicza,
•
mapa hydrograficzna w skali 1:50 000, ark. N-33-130-D Poznań, Główny Urząd Geodezji
i Kartografii, 2001,
•
mapa sozologiczna w skali 1:50 000, ark. N-33-130-D Poznań, Główny Urząd Geodezji
i Kartografii, 2004,
•
szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. 471 - Poznań N-33-130-D,
Państwowy Instytut Geologiczny, 1990,
•
mapa gospodarcza drzewostanów Lasów Komunalnych Miasta Poznania, Zarząd Zieleni
Miejskiej, Leśnictwo Naramowice, Województwo Wielkopolskie, stan na 01.01.2003 r.
Akty prawne
•
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25,
poz. 150 ze zmianami),
•
Ustawa z dnia 3 października 2008 o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,
o udziale społeczeństwa, w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko
•
•
•
•
•
(Dz. U. Nr 199, poz. 1227 ze zmianami),
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80,
poz. 717 ze zmianami),
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220 ze
zmianami),
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2010 r. Nr 185, poz. 1243
ze zmianami),
Ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r. Nr 239 poz. 2019 ze
zmianami),
Ustawa z dnia z dnia 28 września 1991 o lasach (Dz. U. 2011 r. Nr 12, poz. 59 ze zmianami),
4
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu
ścieków (Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858 ze zmianami),
Ustawa z dnia 7 maja 2010r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych
(Dz. U. Nr 106, poz. 675),
Rozporządzenie Nr 39/07 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 31 grudnia 2007 r. w sprawie
określenia programu ochrony powietrza dla strefy – aglomeracja Poznań (Dz. Urz. Woj. Wlkp.
Nr 4, poz. 61),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych
poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120, poz. 826),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznie 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej
roślin (Dz. U. z dnia 20 stycznia 2012 r., poz. 81),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony
gatunkowej zwierząt (Dz. U. Nr 237, poz. 1419),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 sierpnia 2001 r. w sprawie określenia rodzajów
siedlisk przyrodniczych podlegających ochronie (Dz. U. Nr 92, poz. 1029),
Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 20 października 1959 r.
w sprawie uznania za rezerwat przyrody (M.P. Nr 93, poz. 497),
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690,
ze zmianami).
Dokumenty, inne dostępne opracowania:
•
projekt Uchwały Rady Miasta Poznania w sprawie miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego „Rezerwat Żurawiniec” w Poznaniu, MPU 2012,
•
Uchwała Nr XX/261/VI/2011 Rady Miasta Poznania z dnia 8 listopada 2011 r. w sprawie
przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „Rezerwat
Żurawiniec” w Poznaniu,
•
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania,
Uchwała Nr XXXI/299/V/2008 Rady Miasta Poznania z dnia 18 stycznia 2008 r.,
•
Program ochrony środowiska miasta Poznania na lata 2009-2012, Uchwała Nr LIV/729/V/2009
Rady Miasta Poznania z dnia 12 maja 2009 r.,
•
Mapa akustyczna miasta Poznania wraz z programem ochrony środowiska przed hałasem,
Etap I: Mapa akustyczna m. Poznania (2007), Etap II: Program ochrony przed hałasem (POH)
(2008), Centrum Badań Akustycznych, Fundacja Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań,
czerwiec 2008, Uchwała Nr XLIII/521/V/2008 Rady Miasta Poznania z dnia 14 października 2008
r. (Dz. U. Woj. Wlkp. z dnia 24 listopada 2008 r. Nr 200, poz. 3281),
•
Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2009, Biblioteka Monitoringu Środowiska,
WIOŚ, Poznań 2010,
•
Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2010, Biblioteka Monitoringu Środowiska,
WIOŚ, Poznań 2011,
•
Roczny raport jakości powietrza województwa wielkopolskiego za rok 2010 r., WIOŚ, Poznań
2011 r.,
•
Waloryzacja przyrodnicza rezerwatu „Żurawiniec”, Akademia Rolnicza im. Augusta
Cieszkowskiego w Poznaniu, praca zbiorowa pod kierownictwem prof. dr hab. M. Klimko, Poznań
2006,
•
Raport z odwiertu przeprowadzonego w rezerwacie „Żurawiniec”, Cenin K., Poznań 2003 r.
Inne źródła:
wizje terenowe (luty, marzec 2012 r.)
•
dokumentacja fotograficzna (MPU, marzec 2012 r.)
•
5
•
www.geoinfo.amu.edu.pl
www.poznan.pios.gov.pl
•
Informacje uzyskane z powyższych materiałów oraz podczas wizji terenowych pozwoliły
na opracowanie ogólnej charakterystyki środowiska przyrodniczego omawianego obszaru w podziale
na jego poszczególne komponenty, w tym: rzeźbę terenu, budowę geologiczną i warunki podłoża,
warunki wodne, szatę roślinną, świat zwierzęcy, gleby, klimat lokalny. Na ich podstawie określono
również stan środowiska przyrodniczego w zakresie jakości powietrza, wód i klimatu akustycznego
oraz wskazano obecny sposób i stan zagospodarowania obszaru objętego projektem planu oraz jego
najbliższego otoczenia.
Ponadto, w prognozie dokonano analizy i oceny ustaleń projektu planu oraz skutków ich
realizacji dla środowiska przyrodniczego, z uwzględnieniem wpływu na jego podstawowe elementy,
podatności poszczególnych terenów na degradację, konieczności ochrony w strukturze funkcjonalnoprzestrzennej miasta terenów pełniących szczególne funkcje ekologiczne, a także rekreacyjne.
Prognozę oddziaływania na środowisko sporządzono przy zastosowaniu metody indukcyjnoopisowej, polegającej na charakterystyce istniejących zasobów środowiska oraz łączeniu w całość
posiadanych informacji o dotychczasowych mechanizmach funkcjonowania środowiska i wskazaniu,
jakie potencjalne skutki mogą wystąpić w środowisku w wyniku realizacji ustaleń planu. Posłużono się
również metodą porównawczą, wykorzystując wiedzę o funkcjonowaniu środowiska jako całości.
Skonfrontowano zaproponowane rozwiązania planistyczne z istniejącymi uwarunkowaniami
środowiskowymi. Prognozę oddziaływania na środowisko przedstawiono w zakresie, jaki umożliwia
obecny stan dostępnej informacji o środowisku oraz w tym kontekście – stopień ogólności ustaleń
planu.
Ponadto, w ramach współpracy z zespołem projektowym prowadzone były konsultacje nad
projektem planu celem uzupełnienia ustaleń projektu planu o zapisy pozwalające na ograniczenie
negatywnego oddziaływania na środowisko przyrodnicze, wynikającego z obecnego stanu
zagospodarowania omawianego w prognozie obszaru.
2.
CHARAKTERYSTYKA ORAZ STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
2.1.
Położenie, użytkowanie i zagospodarowanie terenu
Obszar objęty granicami mpzp „Rezerwat Żurawiniec” w Poznaniu położony jest w północnej
części miasta Poznania, w sąsiedztwie Północnej Kolejowej Obwodnicy Towarowej, ul. Umultowskiej.
ul. Jasna Rola oraz ul. Łużyckiej. Szczegółowy przebieg granic analizowanego obszaru został
przedstawiony w załączniku do niniejszej prognozy (zał. 1).
Przedmiotowy obszar stanowią obecnie przede wszystkim tereny leśne Lasów Komunalnych
miasta Poznania. Lasy zajmują większą cześć obszaru projektu planu i poza swoją podstawową
funkcją, pełnią również rolę miejsca wypoczynku i rekreacji mieszkańców okolicznych osiedli Piątkowa
i Naramowic. Takiemu wykorzystaniu tych terenów sprzyja niewątpliwie obecność ścieżek pieszych
i rowerowych, placu gier i zabaw oraz placu rekreacji ruchowej dla seniorów.
We wschodniej części analizowanego obszaru, na terenach lasów komunalnych, zlokalizowany
jest niewielki rezerwat przyrody „Żurawiniec” o łącznej powierzchni 1,47 ha. Rezerwat powołany został
na mocy zarządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 20 października 1959 r.
w sprawie uznania za rezerwat przyrody3 w celu zachowania zespołu roślinności charakterystycznej dla
torfowisk przejściowych. Należy zaznaczyć, że teren rezerwatu nie jest odgrodzony od pozostałej
części lasu komunalnego.
We wschodniej części projektu planu, przy ul. Jasna Rola 43, znajduje się ogrodzony teren.
3
M.P. Nr 93, poz. 497
6
Stanowią go dwie działki. Na jednej z nich zlokalizowany jest jeden budynek murowany oraz obiekty
rekreacyjne. Pozostała części terenu jest niezabudowana, pokryta zielenią
W granicę obszaru projektu planu włączony został również fragment ul. Jasna Rola,
znajdujący się na wysokości ww. terenu.
W kontekście powiązań przyrodniczych przedmiotowego obszaru należy zaznaczyć, że cały
obszar wyznaczony granicami projektu mpzp „Rezerwat Żurawiniec” położony jest w obrębie
północnego (naramowickiego) klina zieleni, obejmującego tereny zieleni zlokalizowane wzdłuż doliny
Warty oraz w obrębie Umultowa, Moraska i Radojewa.
Sąsiedztwo obszaru objętego projektem planu stanowią:
•
od północy – teren linii kolejowej Północnej Kolejowej Obwodnicy Towarowej a za nią teren
leśny,
•
od wschodu – ul. Jasna Rola oraz tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, teren
cmentarza oraz tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej,
•
od południa – tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej os. Władysława Łokietka,
tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej położone po południowej stronie ul. Łużyckiej
oraz nieużytki,
•
od zachodu – ul. Umultowska i graniczące z nią tereny zabudowy mieszkaniowej
wielorodzinnej osiedli Stefana Batorego i Bolesława Śmiałego.
2.2.
Rzeźba terenu
Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski (wg. J. Kondrackiego), omawiany obszar
położony jest w mezoregionie Pojezierze Poznańskie (315.51), położonym w obrębie makroregionu
Pojezierze Wielkopolskie (315.5). Na analizowanym terenie występują formy pochodzenia
wodnolodowcowego.
Analizowany obszar charakteryzuje się nachyleniem terenu w kierunku wschodnim. Najwyżej
wyniesione są tereny położone wzdłuż ul. Umultowskiej. Rzędne tereny wynoszą tam od 89 do 91 m
n.p.m. Najniżej położone są tereny podmokłe, znajdujące się w północno-wschodniej części obszaru
projektu (położone za ogrodzeniami prywatnych działek budowlanych położonych przy ul. Jasna Rola)
oraz obniżenie przebiegające południkowo wzdłuż wschodniej granicy obszaru opracowania, w którym
zlokalizowany jest rezerwat „Żurawiniec”. Rzędne terenu granicach rezerwatu wahają się od 81 do
85 m n.p.m.
W lokalnej rzeźbie terenu wyraźnie odznacza się, niewielkie powierzchniowo, wzniesienie
terenu, znajdujące się na terenie przy ul. Jasna Rola. Jego wysokość osiąga 98 m n.p.m.
2.3.
Budowa geologiczna i warunki gruntowe
Na niemal całym obszarze analizowanego terenu przypowierzchniowe utwory czwartorzędowe
reprezentują piaski i żwiry wodnolodowcowe poziomu sandrowego I, powstałe w fazie poznańskiej
zlodowacenia bałtyckiego w wyniku typowej proglacjalnej sedymentacji sandrowej. Utwory tego
poziomu zalegają na warstwie glin zwałowych. W obrębie niewielkiego obszaru, zlokalizowanego
w sąsiedztwie ul. Umultowskiej, na wysokości os. Stefana Batorego, utwory czwartorzędowe
reprezentowane są przez plejstoceńskie piaski lodowcowe.
Utwory trzeciorzędowe reprezentowane są przez iły, mułki (miejscami piaski), zalegające
na warstwie piasków, mułków i iłów (z przewarstwieniami węgla brunatnego).
7
2.4.
Warunki wodne
Rozpatrywane tereny należą do dorzecza rzeki Warty i położone są w zasięgu działu wodnego
III rzędu (przebieg granic działu wodnego jest niepewny)4. W granicach projektu mpzp nie
stwierdzono obecności wód powierzchniowych w postaci cieków wodnych lub większych zbiorników
wodnych. Jedynie w rejonie południowo-wschodniej granicy analizowanego obszaru, zlokalizowany
jest niewielki zbiornik wodny, który od dłuższego czasu ulega wysychaniu i systematycznemu
zarastaniu. Niewielkie oczko wodne znajduje się także na terenie prywatnej działki, zlokalizowanej
przy ul. Jasna Rola. Poza północną granicą obszaru opracowania przepływa ciek wodny Strumień
Różany (Różany Potok), będący lewostronnym dopływem rzeki Warty.
Pierwsze zwierciadło wód podziemnych, zgodnie z informacjami przedstawionymi na mapie
hydrograficznej w skali 1:50000, zalega w północnej części analizowanego obszaru na głębokości
1-2 m p.p.t., przy czym część terenów zlokalizowanych w tym rejonie stanowią tereny okresowo
podmokłe. Na terenach znajdujących się w części południowej, obejmującej również teren rezerwatu
„Żurawiniec”, głębokość występowania pierwszego zwierciadła wód podziemnych jest większa i waha
się w granicach 2-5 m p.p.t. Należy zaznaczyć, że obszar rezerwatu obejmuje tereny, który w latach
wcześniejszych były terenami podmokłymi, charakteryzującymi się występowaniem wód gruntowych
na znacznie mniejszych głębokościach, co umożliwiło rozwój charakterystycznych zbiorowisk
roślinnych, jednak z uwagi na postępujący i zintensyfikowany proces zabudowy terenów sąsiadujących
z analizowanym obszarem (rozwój wielorodzinnych osiedli mieszkaniowych), nastąpiło obniżenie
poziomu wód gruntowych o około 4-4,5 m5.
Poziom wodonośny trzeciorzędowy, związany przede wszystkim z utworami piaszczystymi
miocenu, jest poziomem subartezyjskim, napiętym przez nieprzepuszczalna warstwę tzw. iłów
poznańskich. Zwierciadło wody stabilizuje się na głębokości kilku lub kilkunastu metrów poniżej
powierzchni terenu6.
Na analizowanym obszarze nie stwierdzono lokalizacji studni ujmujących wody z poziomu
trzeciorzędowego i czwartorzędowego7.
2.5.
Flora
Obszar objęty projektem planu wchodzi w skład północnego klina zieleni, współtworzącego
klinowo-pierścieniowy system zieleni miasta Poznania. Niemal całą powierzchnię analizowanego
obszaru zajmują lasy komunalne miasta Poznania, znajdujące się w obrębie Leśnictwa Naramowice
(oddziały 3,4 i 5). W drzewostanie oddziałów 3 i 4 dominującym gatunkiem jest sosna (Pinus).
Znacznie mniejszy udział w drzewostanie ma brzoza (Betula) oraz robinia (Robinia). W sąsiadującym
od wschodu z terenem rezerwatu pododdziale 5a drzewostan tworzy brzoza (Betula) z domieszką
gatunków tj.: jesion (Fraxinus), klon (Acer), olsza (Alnus), wierzba (Salix), topola (Populus) czy
czeremcha (Padus). W podszycie występują pospolite gatunki roślin trawiastych oraz innych gatunków
roślin zielnych, często spotykanych na terenach całego miasta.
Najcenniejszym (pod względem florystycznym) elementem całego analizowanego obszaru są
zbiorowiska roślinne występujące w obrębie rezerwatu „Żurawiniec”. Pierwotnie flora na obszarze
rezerwatu miała charakter torfowiska przejściowego, dla którego ochrony obiekt ten został powołany.
W chwili obecnej, najprawdopodobniej na skutek zrealizowanych inwestycji budowlanych
(powodujących obniżenie poziomu wód gruntowych oraz ich zanieczyszczenia) na terenach
sąsiadujących z terenem rezerwatu, tutejsza roślinność uległa silnym przeobrażeniom. Występujące tu
4
5
6
7
mapa hydrograficzna w skali 1:50 000, ark. N-33-130-D Poznań, Geomat Sp. z o.o., Poznań 2001, druk Geokart-International,
Rzeszów 2001
Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50000, ark. Poznań (471), Chmal R., Państwowy Instytut
Geologiczny, Warszawa 1997
mapa SIP ZGiKM GEOPOZ
8
dotąd zbiorowiska torfowiskowe zostały zastąpione przez szuwary trzcinowe, łozowiska
i zdegradowane lasy o charakterze olsów i łęgów.
Zgodnie z informacjami uzyskanymi w wyniku przeprowadzonej w roku 2006 waloryzacji
przyrodniczej rezerwatu „Żurawiniec”8, na terenie tym występuje ogółem 165 gatunków roślin
naczyniowych, spośród których najliczniej reprezentowane są rodziny Poaceae, Astraceae oraz
Rosaceae. Potwierdzono również obecność 19 gatunków mszaków, w tym jeden gatunek będący
reliktem występującego tu niegdyś torfowiska przejściowego – Straminergon stramineum.
Roślinność rezerwatu jest zróżnicowana przestrzennie. W części północnej rezerwatu,
obejmującej szerokie, podmokłe zagłębienie terenu, występują zbiorowiska szuwarowe, otoczone
pasem łozowisk, których skraje sąsiadują z niewielkimi płatami łęgu jesionowo-olszowego. Między
zbiorowiskami szuwarowymi i łozowiskami rosną także płaty zbiorowisk weolonowych. Druga część
rezerwatu, obejmująca wąską, wydłużona rynnę (o układzie równoleżnikowym), porośnięta jest
fragmentami łęgów jesionowo-olszowych z towarzyszącymi im płatami krzewiastych zarośli
z dominującym udziałem bzu czarnego (Sambucus nigra) i czeremchy amerykańskiej (Padus serotina).
Zbiorowiskom tym towarzyszą gdzieniegdzie płaty nitrofilnych ziołorośli z dominacją pokrzywy (Urtica)
lub maliny (Rubus idaeus). W miejscach bardziej suchych występują okrajki ze świerząbkiem gajowym
(Chaerophyllium temulum).
Na terenie rezerwatu najliczniej występują gatunki roślin żyznych lasów liściastych i zbiorowisk
drzewiastych (19,6% flory) oraz zbiorowiska bagnistych olszyn, bezdrzewnych torfowisk niskich,
przejściowych i wysokich. Stosunkowo liczne są gatunki zbiorowisk lasów i zarośli nadbrzeżnych
i roślinności szuwarowej i wodnej, nitrofilnych zbiorowisk zaroślowych i okrajkowych, kwaśnych lasów
dębowych, borów mieszanych oraz zastępczych dla nich zbiorowisk porębowych, a także zbiorowisk
wilgotnych łąk i zarośli oraz łąk świeżych i umiarkowanie świeżych. W granicach rezerwatu
stwierdzono również występowanie gatunków reprezentujących 11 innych typów siedlisk.
W granicach analizowanego terenu stwierdzono występowanie 43 gatunków drzew i krzewów,
z czego 33 taksony reprezentowane są przez gatunki rodzime. Tutejszą dendroflorę najliczniej
reprezentują: klon jawor (Acer pseudoplatanus), czeremcha amerykańska (Padus serotina) i robinia
akacjowa (Robinia pseudoacacia). Największy udział w starodrzewiu ma natomiast olsza czarna (Alnus
glutinosa). Zinwentaryzowano także 5 egzemplarzy drzew okazałych, reprezentowanych przez wierzbę
białą (Salix alba) o obwodzie 290 cm, brzozę brodawkowatą (Betula pendula) oraz trzy okazy
czeremchy zwyczajnej (Padus avium), z których największy ma wysokość 16 m i obwód wynoszący
124 cm.
Wśród zidentyfikowanych gatunków roślin, występujących na terenie rezerwatu, potwierdzono
obecność 11 gatunków silnie zagrożonych na terenie Poznania. Są to: mietlica psia (Agrostis canina),
wietlica samcza (Athyrium filix-femina), kłosownica pierzasta (Brachypodium pinnatum), trzcinnik
lancetowaty (Calamagrostis canescens), turzyca sztywna (Carex elata), złoć żółta (Gagea lutea),
wąkrota zwyczajna (Hydrocotyle vulgaris), tojeść bukietowa (Lysimachia thyrsiflora), prosownica
rozpierzchła (Millium effusum), szczawik zajęczy (Oxalis acetosella) oraz dąb bezszypułkowy (Quercus
petraea).
Na obszarze zajmowanym przez rezerwat stwierdzono również występowanie czterech
gatunków roślin podlegających ochronie prawnej (ochronie częściowej)9, a mianowicie konwalii
majowej (Convallaria majalis) – występującej w północnej części rezerwatu, kruszyny pospolitej
(Frangula alnus) – występującej licznie na terenie całego rezerwatu, a także rzadko spotykanej
(jedynie kilka okazów) kaliny koralowej (Viburnum opulus) i porzeczki czarnej (Ribes nigrum).
W granicach obszaru projektu planu, przy ul. Jasna Rola, znajduje się teren porośnięty
roślinnością niską, której towarzyszą mniej lub bardziej zwarte skupiska drzew z dominującym
8
9
Waloryzacja przyrodnicza rezerwatu „Żurawiniec”, Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, praca
zbiorowa pod kierownictwem prof. dr hab. M. Klimko, Poznań 2006
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. z dnia 20 stycznia
2012 r., poz. 81)
9
udziałem sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris) i brzozy brodawkowatej (Betula pendula). Roślinność
niska jest reprezentowana przez gatunki tj.: krwawnik pospolity (Achillea millefolium), bylica polna
(Artemisia campestris), bylica pospolita (A. vulgaris), ostrożeń polny (Cirsium arvense), mniszek
pospolity (Taraxacum officinale), skrzyp polny (Equisetum arvense), pokrzywa zwyczajna (Urtica
dioica), szczaw zwyczajny (Rumex acetosa), czerwiec roczny (Scleranthus annuus), tasznik pospolity
(Capsella bursa-pastoris), koniczyna polna (Trifolium arvense), koniczyna biała (T. repens), dziurawiec
zwyczajny (Hypericum perforatum), flołek polny (Viola arvensis), marchew zwyczajna (Daucus carota),
powój polny (Convolvulus arvensis), babka zwyczajna (Plantago major), rumian polny (Anthemis
arvensis), kupkówka pospolita (Dactylis glomerata), stokłosa miękka (Bromus hordaceus), perz
właściwy (Elymus repens). Na terenie tym samoistnie pojawiają się także siewki drzew.
2.6.
Świat zwierzęcy
Na terenach objętych projektem planu występują przede wszystkim gatunki zwierząt
charakterystyczne dla terenów o charakterze leśnym i parkowym. Ze względu na położenie
analizowanego terenu w obrębie północnego (naramowickiego) klina zieleni, można również przyjąć,
że na analizowanym terenie pojawiać się może część gatunków zwierząt (szczególnie ptaków
i ssaków), migrujących w obrębie całego klina zieleni, jak i terenów o dużej wartości przyrodniczej,
znajdujących się poza granicami miasta (m.in. tereny poligonu Biedrusko).
Na potrzeby niniejszego opracowania przeanalizowano przede wszystkim informacje dotyczące
gatunków zwierząt występujących w obrębie rezerwatu „Żurawiniec”10, jednakże z uwagi na położenie
rezerwatu (obejmuje on jeden oddział w większym kompleksie leśnym), a także charakter całego
omawianego obszaru (zapewniającego możliwość migracji zwierząt) można przyjąć, że znaczna część
gatunków występujących w rezerwacie występuje również na terenach z nim sąsiadujących (tereny
leśne, tereny zieleni otwartej nieurządzonej).
Wśród bezkręgowców występujących na obszarze rezerwatu „Żurawiniec” najlepiej
rozpoznane zostały motyle dzienne, chrząszcze oraz mięczaki. Na terenie tym potwierdzono
występowanie 23 gatunków motyli dziennych, reprezentujących rodziny: bielinkowatych (Pieridae),
południcowatych (Nymphalidae), modraszkowatych (Lycaenidae), oczernicowatych (Satyridae),
paziowatych (Papilonidae) i powszelatkowatych (Hesperiidae). Wśród występujących tu chrząszczy
potwierdzono natomiast obecność 18 gatunków, wśród których dominowały gatunki leśne oraz
wszędobylskie. Nie stwierdzono gatunków charakterystycznych dla torfowisk i terenów podmokłych.
Trzy spośród zinwentaryzowanych gatunków chrząszczy podlegają ochronie prawnej – biegacz
granulowany (Carabus granulatus), biegacz ogrodowy (Carabus hortensis) oraz biegacz gajowy
(Carabus nemoralis). Mięczaki reprezentowane są przez stosunkowo nieliczną grupę gatunków,
a mianowicie: szklarkę żeberkowaną (Nesovitrea hammonis), przeźrotkę szklistą (Vitrina pellucida),
błyszczotkę połyskliwą (Cochlicopa lubrica), ślimaka gajowego (Capaea nemorialis) oraz ślimaka
winniczka (Helix pomatia), objętego ochroną częściową.
Na terenach rezerwatu potwierdzono także obecność kręgowców, w tym w szczególności
przedstawicieli płazów, ptaków i ssaków. Przeprowadzone obserwacje nie potwierdziły natomiast
obecności żadnego z rodzimych gatunków gadów.
Płazy reprezentowane są przez 7 z 12 gatunków występujących na terenie miasta Poznania.
Należą do nich: traszka grzebieniasta (Triturus cristatus), traszka zwyczajna (Triturus vulgaris),
grzebiuszka ziemna (Pelobates fuscus), żaba trawna (Rana temporaria), żaba moczarowa (Rana
arvalis), żaba jeziorkowa (Rana lessonae) oraz żaba wodna (Rana esculenta). Wszystkie wspomniane
gatunki (podobnie jak pozostałe gatunki rodzimych płazów) podlegają ścisłej ochronie prawnej.
Ptaki, z uwagi na charakter obszaru projektu mpzp, reprezentowane są przede wszystkim
przez gatunki charakterystyczne dla terenów leśnych i parkowych oraz gatunki pospolite na terenie
10
Waloryzacja przyrodnicza rezerwatu „Żurawiniec”, Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, praca
zbiorowa pod kierownictwem prof. dr hab. M. Klimko, Poznań 2006
10
całego miasta. Na terenie rezerwatu potwierdzono gniazdowanie 22 gatunków ptaków (w roku 2006):
krzyżówki (Anas platyrhynchos), dzięcioła dużego (Dendrocopos major), grzywacza (Columba
palumbus), rudzika (Erithacus rubecula), słowika szarego (Luscinia luscinia), kosa (Turdus merula),
śpiewaka (Turdus philomelos), zaganiacza (Hippolais icterina), gajówki (Sylvia borin), kapturki (Sylvia
atricapilla), świstunki leśnej (Phylloscopus sibilatrix), piecuszka (Phylloscopus trochillus), pierwiosnka
(Phylloscopus caollybita), modraszki (Parus caeruelus), bogatki (Parus major), raniuszka (Aegiatalos
caudatus), kowalika (Sitta europaea), szpaka (Strunus vulgaris), wilgi (Oriolus oriolus), zięby (Fringilla
coelebs) i grubodzioba (C. coccothraustes).
Ssaki są reprezentowane na tych terenach nielicznie. Potwierdzono jedynie obecność
gatunków tj. kret (Talpa europaea), nornik zwyczajny (Microtus arvanis), wiewiórka pospolita (Sciurus
vulgaris) oraz sarna (Capreolus capreolus). Na obszarze projektu planu widywane są również dziki
(Sus scrofa). Należy zauważyć, że spośród wymienionych gatunków, wiewiórka oraz kret podlegają
ochronie częściowej.
2.7.
Gleby
Dotychczasowy sposób zagospodarowania i użytkowania większości terenów znajdujących się
w granicach projektu mpzp (głównie tereny leśne), pozwolił na ograniczenie skali przekształceń
występujących na tych terenach gleb. Tego rodzaju przekształcenia wystąpiły jedynie
na terenach przeznaczonych pod lokalizację szlaków komunikacyjnych (ul. Jasna Rola) oraz nielicznej
zabudowy mieszkaniowej, zlokalizowanej we wschodniej części projektu planu
Zgodnie z informacjami przedstawionymi na mapie glebowo-rolniczej, na omawianym
obszarze występują gleby brunatne wyługowane i brunatne kwaśne, wykształcone na piaskach
słabogliniastych, zalegających na piaskach luźnych. Gleby te zaliczane są do klasy V i VI. W granicach
analizowanego obszaru występują również nieużytki rolnicze (teren działek 9 i 10 przy ul. Jasna Rola),
zaliczanych do klasy V i VI.
Odwierty przeprowadzone na terenie rezerwatu „Żurawiniec” (w obrębie niecki polodowcowej)
potwierdziły natomiast obecność w podłożu osadów torfowych (na głębokosci 1,5 m) oraz gytii
organiczno-mineralnej lub mineralno-wapiennej (na głębokości 1,7 m). W podłożu gytii występuje
piasek pylasty11.
2.8.
Klimat lokalny
Według regionalizacji klimatycznej (Woś 1994) obszar objęty granicami planu, podobnie jak
teren całego Poznania, należy do Regionu Środkowowielkopolskiego.
Warunki klimatyczne w Poznaniu odzwierciedlają wartości elementów klimatu uzyskane
z pomiarów prowadzonych na stacji IMGW Poznań – Ławica. Elementy klimatu na wyżej wspomnianej
stacji przedstawia nam poniższa tabela:
11
11
Tabela 1. Elementy klimatu w rejonie Poznań - Ławica (wg IMGW w Poznaniu)
OKRES
I
II
ROK 2010
WIELOLECIE
1971-2000
-6,5
-1,0
-1,2
-0,5
ROK 2010
WIELOLECIE
1971-2000
85
85
86
ROK 2010
WIELOLECIE
1971-2000
MIESIĄC
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
ŚREDNIA MIESIĘCZNA TEMPERATURA POWIETRZA (°°C)
3,6
8,8
11,5
17,4
22,1
18,7
12,5
ROK
X
XI
XII
6,5
4,7
-5,6
7,7
8,2
3,2
0,3
8,3
ŚREDNIA MIESIĘCZNA WILGOTNOŚĆ WZGLĘDNA (%)
80
69
83
67
61
78
83
79
92
93
80
85
78
80
84
87
88
79
4,0
3,4
ŚREDNIA MIESIĘCZNA PRĘDKOŚĆ WIATRU (M/S)
4,0
3,7
3,4
3,0
3,1
3,1
3,3
3,8
3,8
4,1
3,6
3,9
3,8
4,0
3,3
3,8
3,9
3,5
ROK 2010
28
ŚREDNIA MIESIĘCZNA WYSOKOŚĆ OPADU ATMOSFERYCZNEGO (MM)
18
42
27
111
17
81
153
74
8
100
58
692
WIELOLECIE
1971-2000
29
23
33
39
508
3,2
33
7,7
72
3,7
31
13,5
69
3,3
47
16,4
72
3,3
62
18,3
72
3,2
76
17,7
74
2,8
56
13,0
3,0
44
35
Źródło: Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2010, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska
Średnia roczna suma opadów dla terenu Poznania należy do najniższych w kraju. Pomiary
wielkości opadów atmosferycznych dla posterunku Poznań - Ławica wykazały, że średnia wartość
opadu atmosferycznego z wielolecia (w okresie 1971 – 2000) wynosiła 508,0mm. Natomiast roczna
suma opadów atmosferycznych, stanowiąca 136% normy, wynosiła w roku 2010 692 mm.
Rozkład temperatur, podobnie jak ilości opadów, ma charakter roczny. Najcieplejszym
miesiącem roku 2010 był lipiec – średnia miesięczna temperatura w Poznaniu wyniosła 22,1°C, z kolei
najniższe temperatury odnotowano w styczniu, kiedy średnia miesięczna temperatura wyniosła
w Poznaniu -6,5°C. W skali roku średnia temperatura wynosi dla miasta Poznania 7,7°C.
Równie istotnymi czynnikami meteorologicznymi, wpływającymi na klimat miasta,
a w szczególności na stężenia i rozkład przestrzenny zanieczyszczeń powietrza, jest kierunek oraz siła
wiatru.
Dla obszaru Poznania stwierdzono największą częstotliwość występowania wiatrów
z sektora zachodniego, o dość niewielkiej sile - średnia roczna wartość wynosiła 3,6 m/s. Najwyższą
średnią miesięczną prędkość wiatru zanotowano w Poznaniu w 2010 r. w grudniu – 4,1 m/s. Z kolei
najniższa średnia miesięczna prędkość wiatru wystąpiła, podobnie jak w wieloleciu, w lecie, jednak
w czerwcu (3,0 m/s), a nie w sierpniu.
Rozkład kierunków wiatru w Poznaniu w 2010 r. charakteryzuje, podobnie jak w wieloleciu
1971 – 2000, zdecydowana przewaga wiatrów z sektora zachodniego oraz mały udział wiatrów
z kierunków N i NE (15%). Co istotne, w sierpniu i wrześniu zwiększyła się liczba cisz, co może
przyczynić się do pogorszenia sytuacji aerosanitarnej w regionie. Tego typu sytuacje, charakteryzujące
się między innymi bardzo małymi prędkościami wiatru utrzymującymi się przez dłużej niż 48 godzin,
wystąpiły w Poznaniu, poza styczniem, również pod koniec września i października.
Wilgotność względna powietrza na terenie Poznania zależna jest od pory roku. W 2010 r.
na terenie Poznania nie wystąpiła susza hydrograficzna. Najwyższą wartość wilgotność osiąga
w okresie zimowym, w tym najwyższą w 2010 r. zanotowano w grudniu (93%). Natomiast najniższe
wartości występują w miesiącach letnich, takich jak czerwiec i lipiec, kiedy osiągnęła wartości 67%
i 61%.
Okres wegetacyjny w rejonie miasta Poznania należy do najdłuższych w kraju i wynosi
220 dni.
Zaobserwować można również wpływ czynników związanych z działalnością człowieka
na kształtowanie się klimatu charakterystycznego dla aglomeracji miejskiej. Najważniejszym
czynnikiem wpływającym na ten stan rzeczy jest wielkość emisji pyłów i gazów oraz pary wodnej,
która wpływa na specyficzne kształtowanie się klimatu w poszczególnych rejonach miasta. Na klimat
12
lokalny przedmiotowego obszaru pozytywny wpływ ma obecność terenów leśnych. Wpływa ona
modyfikująco i korzystnie na rozkład wilgotności i temperatury. Zieleń wysoka stanowi także barierę
dla przemieszczających się mas powietrza i hamuje prędkość wiatru.
2.9.
Dziedzictwo kulturowe
Na omawianym terenie nie występują obiekty i dobra kultury objęte ochroną konserwatorską
w rozumieniu ustawy z dnia 23 lipca 2003 r., o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami12.
W granicach analizowanego terenu nie stwierdzono również lokalizacji punktowych i obszarowych
stanowisk archeologicznych.
2.10.
Jakość powietrza atmosferycznego
Na kształtowanie lokalnej jakości powietrza na danym terenie największy wpływ ma lokalizacja
i charakter źródeł emisji oraz sposób dotychczasowego zagospodarowania przestrzennego.
Na higienę atmosfery wpływają również czynniki związane z ukształtowaniem terenu i naturalnymi
możliwościami „przewietrzenia” terenu.
Teren objęty projektem mpzp „Rezerwat Żurawiniec” w Poznaniu obejmuje przede wszystkim
tereny leśne. Terenom tym towarzyszy pojedyncza zabudowa, zlokalizowana na działce położonej przy
ul. Jasna Rola. Jedynym szlakiem komunikacyjnym, jaki przebiega (częściowo) przez analizowany
teren, jest fragment ul. Jasna Rola.
Z uwagi na dotychczasowy sposób zagospodarowania omawianego obszaru można stwierdzić,
iż jedynym punktowym źródłem emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego, zlokalizowanym
w obszarze projektu mpzp, jest instalacja grzewcza funkcjonująca w obrębie istniejącej zabudowy
zlokalizowanej na działce przy ul. Jasna Rola. Eksploatacja instalacji grzewczych wiąże się
z sezonową emisją zanieczyszczeń (okres grzewczy), jednakże w przypadku analizowanego przypadku,
ich ilość nie stanowi jakiegokolwiek zagrożenia dla dotrzymania obowiązujących standardów jakości
powietrza atmosferycznego.
Większe znaczenie dla kształtowania lokalnej jakości powietrza ma natomiast obecność
liniowego źródła zanieczyszczeń, jakim jest ul. Jasna Rola (której fragment znajduje się w granicach
mpzp), a także bezpośrednie sąsiedztwo ul. Umultowskiej. Ulica Umultowska, poza umożliwieniem
dojazdu do istniejącej w sąsiedztwie obszaru mpzp zabudowy (głównie mieszkaniowej wielorodzinnej),
stanowi również alternatywę dla kierowców udających się w kierunku Piątkowa z rejonu Umultowa,
Radojewa, a także Bolechowa czy Murowanej Gośliny. Z kolei ul. Jasna Rola jest drogą umożliwiającą
alternatywny przejazd dla kierowców poruszających się w kierunku Piątkowa z terenów Naramowic
i Umultowa. Emisja zanieczyszczeń komunikacyjnych z tych terenów jest duża, jednak nie przekracza
określonych przepisami dopuszczalnych poziomów stężeń (poza granicami pasa drogowego) i nie
stanowi zagrożenia dla przekroczenia obowiązujących norm na terenach znajdujących się w granicach
mpzp. Z uwagi na fakt, iż fragment ul. Jasna Rola (na odcinku znajdującym się w granicach projektu
planu) stanowi droga o nawierzchni gruntowej, możliwe jest występowanie lokalnego i czasowego
wzrostu poziomu zapylenia w jej bezpośrednim sąsiedztwie (szczególnie w okresie suszy). W pewnym
stopniu na wzrost zapylenia w granicach mpzp oddziałuje również przebiegająca poza północną
granicą obszaru opracowania Północna Kolejowa Obwodnica Towarowa.
Ze względu na brak punktów pomiarowych, zlokalizowanych w niewielkiej odległości od
omawianego terenu, analizę jakości powietrza atmosferycznego przeprowadzono na podstawie
wykonywanej przez WIOŚ rocznej oceny jakości powietrza dla poszczególnych stref13, wyznaczonych
12
13
Dz. U. 03.162.1568 ze zmianami
Roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2010, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska
w Poznaniu, Poznań 2011
13
w oparciu o ustawę Prawo ochrony środowiska14. Teren będący przedmiotem niniejszego opracowania
znajduje się w granicach strefy aglomeracja poznańska.
Wykonana przez WIOŚ w 2010 r. ocena jakości powietrza atmosferycznego pod kątem
ochrony zdrowia, obejmowała określenie stężeń dwutlenku azotu (NO2), dwutlenku siarki (SO2), tlenku
węgla (CO), benzenu (C6H6), pyłu 2,5, pyłu PM10, ozonu (O3), ołowiu (Pb), arsenu (As), niklu (Ni)
i kadmu (Cd). Na podstawie uzyskanych wyników obszar miasta Poznania został zaliczony do klasy A,
w której stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy nie przekraczają odpowiednio poziomów
dopuszczalnych, poziomów docelowych oraz poziomów celów długoterminowych. Wyjątek stanowiła
tu klasyfikacja danych określających stężenia pyłu PM10 oraz benzo(a)pirenu. Stwierdzono
występowanie przekraczających poziom docelowy podwyższonych stężeń benzo(a)pirenu, a także
przekroczeń dla dopuszczalnego poziomu dla 24-godzinnych stężeń pyłu PM10 (tylko w sezonie
grzewczym), na skutek czego cała aglomeracja poznańska została zaklasyfikowana do strefy C.
2.11.
Klimat akustyczny
W stanie istniejącym obszary znajdujące się w granicach projektu planu obejmują przede
wszystkim tereny leśne oraz tereny porośnięte spontanicznie pojawiającą się roślinnością niską.
Zabudowa reprezentowana jest jedynie przez pojedyncze budynki mieszkaniową jednorodzinną,
zlokalizowaną na działce nr 9 (obr. 50, ark. 15), przy ul. Jasna Rola. Układ komunikacyjny w granicach
obszaru objętego granicami projektu mpzp obejmuje odcinek ul. Jasna Rola (stanowiący fragment
wschodniej granicy mpzp), a także niewielką wewnętrzną drogę gruntową, umożliwiającą dojazd do
zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, znajdującej się poza granicami mpzp „Rezerwat Żurawiniec”.
Spośród wymienionych powyżej form zagospodarowania, standardy akustyczne w środowisku
definiuje się jedynie dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej – na podstawie przepisów
ustawy Prawo ochrony środowiska15 oraz rozporządzenia w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu
w środowisku16.
W granicach obszaru opracowania nie stwierdzono obecności obiektów stanowiących źródło
emisji hałasu, których funkcjonowanie mogłoby zagrozić dotrzymaniu standardów akustycznych.
Przebiegająca przez obszar opracowania ul. Jasna Rola jest drogą gruntową, umożliwiającą dojazd do
istniejącej w tym rejonie zabudowy mieszkaniowej oraz terenu cmentarza. Zakłada się, że natężenie
ruchu w obrębie tej ulicy nie powoduje zagrożenia dla dotrzymania standardów akustycznych
na istniejących w sąsiedztwie terenach zabudowy mieszkaniowej. Oceny zagrożenia hałasem
samochodowym od ul. Jasna Rola nie zawiera również Mapa akustyczna17.
Część terenów znajdujących się na analizowanym obszarze znajduje się natomiast w zasięgu
oddziaływania hałasu komunikacyjnego, generowanego przez zlokalizowane poza granicami mpzp.
Zgodnie z informacjami przedstawionymi na Mapie akustycznej, tereny położone wzdłuż zachodniej
i północnej granicy obszaru opracowania znajdują się w zasięgu niekorzystnego oddziaływania hałasu
samochodowego generowanego z ul. Umultowskiej oraz hałasu kolejowego, generowanego przez
Północną Kolejową Obwodnicę Towarową, przebiegającą wzdłuż północnej granicy projektu mpzp.
Należy jednak zaznaczyć, że tereny te (Lasów Komunalnych) nie należą do terenów, dla których
określone zostały standardy akustyczne.
Reasumując, istniejąca w granicach mpzp zabudowa, dla której zgodnie z obowiązującymi
przepisami prawa określono standardy akustyczne, nie znajduje się w zasięgu ponadnormatywnego
14
15
16
17
art. 87 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska
ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r., Nr 25, poz. 150, tekst jednolity,
z późniejszymi zmianami)
rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku
(Dz. U. z 2007 r., Nr 120, poz. 826)
Mapa akustyczna miasta Poznania wraz z programem ochrony środowiska przed hałasem, Etap I: Mapa akustyczna m.
Poznania (2007), Etap II: Program ochrony przed hałasem (POH) (2008), Centrum Badań Akustycznych, Fundacja
Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań, czerwiec 2008, Uchwała Nr XLIII/521/V/2008 Rady Miasta Poznania z dnia
14 października 2008 r. (Dz. U. Woj. Wlkp. z dnia 24 listopada 2008 r. Nr 200, poz. 3281)
14
oddziaływania hałasu samochodowego i kolejowego, generowanego przede wszystkim przez źródła
zlokalizowane poza granicami projektu planu. Zagrożenia dla klimatu akustycznego w środowisku
na obszarze planu (w stanie istniejącym) nie stanowi również hałas lotniczy, związany z przelotami
cywilnymi.
2.12.
Jakość wód
Od 2007 roku ocena jakości wód powierzchniowych i podziemnych prowadzona jest dla
jednolitych części wód (JCW, JCWPd). W 2010 r. zakres i częstotliwość badań zgodne były
z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 13 maja 2009 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia
monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych18.
Z uwagi na charakter występujących na omawianym obszarze wód powierzchniowych
(niewielkie „oczko wodne” na terenie działki prywatnej oraz zarastający i zanikający zbiornik
w południowej części obszaru opracowania), a także brak jakichkolwiek informacji dotyczących jakości
wód powierzchniowych, analizę jakości wód na obszarze opracowania ograniczono do analizy jakości
wód podziemnych.
Jak wcześniej wspomniano, ocena jakości wód podziemnych prowadzona jest dla jednolitych
części wód podziemnych (JCWPd). Miasto Poznania położone jest w obrębie jednolitej części wód
podziemnych nr 62, w obrębie której prowadzeniem badań jakości wód zajmuje się Państwowy
Instytut Geologiczny w Warszawie.
Badania przeprowadzone przez Państwowy Instytut Geologiczny na terenie województwa
wielkopolskiego (obejmujące lata 2008-2010) dotyczyły analizy jakości wód podziemnych jedynie
w obrębie trzech jednolitych części wód podziemnych zagrożonych nieosiągnięciem dobrego stanu.
Do części tych zaliczono również JCWPd nr 62, obejmującą swym zasięgiem obszar miasta Poznania.
Niestety żaden z punktów pomiarowych nie był położony w granicy miasta. W 2008 r., w punktach
pomiarowych zlokalizowanych najbliżej Poznania, stwierdzono obecność wód o dobrej jakości,
natomiast w 2009 r. wody te charakteryzowały się jedynie zadowalającą jakością19. Badania
przeprowadzone w roku 2010 określiły stan ilościowy oraz stan chemiczny wód podziemnych jako
dobry20.
3.
ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA
REALIZACJI PROJEKTU PLANU, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCE OBSZARÓW
CHRONIONYCH NA PODSTAWIE USTAWY O OCHRONIE PRZYRODY
Na obszarze objętym projektem mpzp „Rezerwat Żurawiniec” w Poznaniu zlokalizowany jest
obszar objęty ochroną prawną na podstawie zarządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego
z dnia 20 października 1959 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (M.P. Nr 93, poz. 497).
Obejmuje on obszar o powierzchni 1,47 ha, który został objęty ochroną prawną w celu zachowania
zespołu roślinności charakterystycznej dla torfowisk przejściowych, głównie ze względów naukowych
i dydaktycznych. Zgodnie z powyższym Zarządzeniem, na terenie rezerwatu zabrania się:
• zbioru owoców i nasion drzew i krzewów,
• zbioru ziół leczniczych oraz innych roślin lub ich części,
• niszczenia i uszkadzania drzew, krzewów i innych roślin,
• niszczenia gniazd, wybierania jaj i piskląt wszystkich gatunków ptaków,
• polowania, chwytania, płoszenia i zabijania dziko żyjących zwierząt,
• zanieczyszczania terenu,
• zmiany stosunków wodnych,
18
19
20
Dz. U. Nr 81, poz. 685
Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2008, Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ, Poznań 2009, Raport
o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2009, Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ, Poznań 2010
Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2010, Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ, Poznań 2011
15
•
•
•
wprowadzania jakichkolwiek ścieków,
wznoszenia budowli oraz zakładania lub budowy urządzeń komunikacyjnych i innych
urządzeń technicznych,
umieszczania tablic, napisów i innych znaków z wyjątkiem tablic i znaków związanych
z ochroną terenu.
W latach 50 i 60 XX w. teren rezerwatu „Żurawiniec” był miejscem występowania roślinności
torfowiska przejściowego. W jego granicach stwierdzono występowanie m.in. mszaru właściwego
z Sphagnum magellanicum, rosiczką (Drosera rotundifolia) i żurawiną (Oxycoccus palustris),
a także roślinności szuwarowej i oczeretowej, zarastającej znajdujący się na tym terenie zbiornik
wodny. W chwili obecnej rezerwat „Żurawiniec” w znacznym stopniu utracił swoją wartość
przyrodniczą, a występujące na jego terenie cenne przyrodniczo zbiorowiska roślinne, jak
i poszczególne gatunki roślin charakterystycznych dla torfowiska przejściowego, uległy zanikowi.
Przyczyną tego procesu było najprawdopodobniej niewłaściwe wykonanie wykopów pod infrastrukturę
techniczną (sieć ciepłowniczą) oraz intensywny rozwój terenów zabudowy mieszkaniowej
w sąsiedztwie rezerwatu – osiedli Piątkowa (os. Władysława Łokietka, os. Bolesława Śmiałego, os.
Stefana Batorego) oraz Naramowic. Działania te spowodowały m.in. obniżenie poziomu wód
gruntowych i powierzchniowych, co w konsekwencji doprowadziło do zniszczenia i zaniku
najcenniejszych siedlisk, występujących niegdyś na terenie rezerwatu „Żurawiniec”. Jedynym reliktem
istniejącego tu niegdyś torfowiska przejściowego jest obecnie Straminergon stramineum.
Należy zaznaczyć, że pomimo znacznych przeobrażeń szaty roślinnej, jakie zaistniały
na terenie rezerwatu „Żurawiniec”, teren tez wciąż charakteryzuje się występowaniem gatunków
wymagających ochrony. Na terenie tym występują gatunki roślin i zwierząt podlegających ochronie
częściowej (wymienionych we wcześniejszych punktach niniejszej prognozy), a także gatunki roślin
potencjalnie zagrożonych (37 gatunków), silnie zagrożonych (11 gatunków) i bezpośrednio
zagrożonych (2 gatunki) na terenie miasta Poznania. Z uwagi na powyższe, za niezbędne uznaje się
podjęcie kroków mających na celu zapobieganie dalszym niekorzystnym przemianom w obrębie
samego rezerwatu, jak i otaczających go terenów leśnych.
Ze względu na wartość przyrodniczą terenów znajdujących się w granicach analizowanego
mpzp (terenów rezerwatu, lasu oraz zieleni nieurządzonej, łąk i zadrzewień, współtworzących
północny klin zieleni), istotnym zagadnieniem jest zapewnienie im ochrony przed intensywnym
zainwestowaniem, zwłaszcza rozwojem nowej zabudowy. Pojawienie się nowych obiektów
budowlanych w sposób znaczący mogłoby wpłynąć na zmianę warunków siedliskowych (dalsze
obniżanie zwierciadła wód podziemnych w wyniku zwiększenia udziału powierzchni trwale
uszczelnionych), doprowadzając tym samym do przyspieszenia tempa procesu ustępowania gatunków
roślin i zwierząt wrażliwych na zmiany w środowisku, w tym gatunków chronionych.
Do istotnych problemów ochrony środowiska należy również ochrona istniejących
na analizowanym obszarze terenów leśnych (Lasy Komunalne Miasta Poznania), które z uwagi
na intensywny rozwój zabudowy mieszkaniowej na terenach sąsiednich, poddane są silnej presji
turystycznej. Lasy, ze względu na położenie w granicy administracyjnej miasta, uznawane są za lasy
ochronne. Stosownie do ustawy z dnia z dnia 28 września 1991 o lasach21 ochrona gruntów leśnych
polega na:
1) ograniczaniu przeznaczania ich na cele nieleśne lub nierolnicze;
2) zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji gruntów leśnych oraz szkodom w drzewostanach
i produkcji leśnej, powstającym wskutek działalności nieleśnej i ruchów masowych ziemi;
3) przywracaniu wartości użytkowej gruntom, które utraciły charakter gruntów leśnych wskutek
działalności nieleśnej;
4) poprawianiu ich wartości użytkowej oraz zapobieganiu obniżania ich produkcyjności;
21
Dz. U. 2011 r. Nr 12, poz. 59 ze zmianami
16
5) ograniczaniu zmian naturalnego ukształtowania powierzchni ziemi.
Wśród istniejących problemów ochrony środowiska występujących na omawianym obszarze
wskazać można również fakt zaśmiecania terenów leśnych, a w szczególności terenów bezpośrednio
sąsiadujących z rezerwatem „Żurawiniec”. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest najprawdopodobniej
brak świadomości ekologicznej wśród mieszkańców okolicznej zabudowy mieszkaniowej,
wykorzystujących te tereny jako miejsce wypoczynku i rekreacji. Należy jednak zdawać sobie sprawę
z zagrożenia, jakie niesie za sobą postępujący proces dewastacji tego terenu.
Na omawianym obszarze nie występują natomiast pozostałe obszary chronione, podlegające
ochronie na podstawie innych przepisów odrębnych, tj.: główne zbiorniki wód podziemnych, ujęcia
wody oraz ich strefy ochronne czy obszary ciche w aglomeracji. Omawiany teren nie jest również
zlokalizowany w zasięgu obszarów, na których obowiązują ograniczenia w zagospodarowaniu
i użytkowaniu terenów, np. obszarów ograniczonego użytkowania lub obszarów narażonych
na niebezpieczeństwo powodzi.
Reasumując, z uwagi na występowanie terenów cennych przyrodniczo oraz gatunków
podlegających ochronie na podstawie przepisów prawa, a także ze względu na znaczenie tego obszaru
w strukturze przyrodniczej miasta Poznania, dla omawianego obszaru szczególnie istotna jest
realizacja celów ochrony przyrody, zdefiniowanych w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie
przyrody. Stosownie do tej ustawy, w planie miejscowym należy uwzględnić cele ochrony przyrody,
których realizacja zapewni utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów, zachowanie
różnorodności biologicznej, zachowanie ciągłości istnienia gatunków roślin, zwierząt i grzybów, wraz
z ich siedliskami, przez ich utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony, ochronę
walorów krajobrazowych, zieleni oraz zadrzewień. W projekcie planu należy również uwzględnić
ustalenia planu urządzenia lasu dotyczące granic i powierzchni lasów, w tym lasów ochronnych.
4.
INFORMACJA O GŁÓWNYCH CELACH I ZAWARTOŚCI PROJEKTU PLANU
4.1.
Cel opracowania projektu planu
Stosownie do zapisów ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym, głównym celem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „Rezerwat
Żurawiniec” w Poznaniu, jest ustalenie przeznaczenia terenów oraz określenie sposobów ich
zagospodarowania i użytkowania, ze szczególnym uwzględnieniem konieczności kształtowania ładu
przestrzennego oraz konieczności dostosowania funkcji i intensywności dalszego zagospodarowania do
uwarunkowań przyrodniczych terenu.
W przypadku analizowanego projektu mpzp szczególnie istotne jest określenie takiego
przeznaczenia i sposobu zagospodarowania przedmiotowego obszaru, który w największym możliwym
stopniu pozwoli na ochronę rezerwatu przyrody „Żurawiniec”.
Ponadto, przystąpienie do sporządzania ww. planu stanowi również kontynuację polityki
przestrzennej miasta Poznania, określoną w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego miasta Poznania, dotyczącą sporządzania planów ochronnych dla terenów
wyłączonych z zabudowy. Plan, jako akt prawa lokalnego, stanowić będzie skuteczne narzędzie dla
władz Poznania, umożliwiające kontrolę zainwestowania omawianego obszaru i zabezpieczenie przed
jego zabudową.
4.2.
Ustalenia projektu planu
Projekt planu składa się z części tekstowej, sporządzonej w formie projektu uchwały Rady
Miasta Poznania oraz z części graficznej – rysunku projektu planu, sporządzonego w skali 1:2 000,
stanowiącego załącznik nr 1 do uchwały RMP.
Część tekstowa projektu planu zawiera zapisy ustalające: przeznaczenie poszczególnych
terenów, zasady ochrony i kształtowania ładu przestrzennego, zasady ochrony środowiska, przyrody
17
i krajobrazu kulturowego, szczegółowe parametry i wskaźniki zagospodarowania poszczególnych
terenów, zasady szczególnych warunków zagospodarowania terenów oraz ograniczeń w ich
użytkowaniu, zasady modernizacji, rozbudowy i budowy systemów komunikacji oraz systemów
infrastruktury technicznej. W projekcie planu znalazł się również zapis dotyczący granic i sposobów
zagospodarowania obiektów podlegających ochronie na podstawie przepisów odrębnych, a także zapis
ustalający stawkę służącą naliczeniu opłaty z tytułu wzrostu wartości nieruchomości.
W zakresie przeznaczenia terenów w projekcie planu ustalono:
•
teren zieleni – rezerwat przyrody w klinie zieleni – oznaczony symbolem ZN,
•
teren lasów w klinie zieleni– oznaczony symbolem ZL,
•
tereny zieleni nieurządzonej, łąk, zadrzewień w klinie zieleni, oznaczone symbolami 1,2ZO,
•
tereny komunikacji – drogę publiczną, oznaczoną symbolem KD-L oraz drogę wewnętrzną,
oznaczoną symbolem KDWxs.
Omawiany projekt planu utrzymuje dotychczasową strukturę przyrodniczą obszaru oraz jego
dotychczasowy sposób użytkowania. Na obszarze analizowanego projektu mpzp dominują tereny
wyłączone z zabudowy, z których zdecydowanie największą powierzchnię zajmują lasy. We wschodniej
części obszaru wyznaczono teren zieleni obejmujący rezerwat przyrody („Żurawiniec”) oraz dwa tereny
przeznaczone pod zieleń nieurządzoną, łąki i zadrzewienia, obejmujące dwie działki, z których jedna
zainwestowana jest w niewielkim stopniu zabudową mieszkaniową i rekreacyjną.
W zakresie granic i sposobów zagospodarowania terenów podlegających ochronie
na podstawie przepisów odrębnych, na terenie ZN ustalono zachowanie granic i uwzględnienie
ograniczeń dla rezerwatu przyrody.
Na terenie lasów ZL ustalono zachowanie dotychczasowego sposobu użytkowania terenów
oraz prowadzenie gospodarki leśnej zgodnie z planem urządzenia lasu. Projekt planu utrzymuje
lokalizację ścieżki pieszo-rowerowej, biegnącej przez środkową cześć lasu. Jej trasę wskazano
na rysunku projektu planu. Dopuszczono też lokalizację innych ścieżek pieszych i rowerowych oraz
lokalizację drogowych obiektów inżynierskich z nimi związanych.
Na terenach zieleni nieurządzonej, łąk i zadrzewień ZO dopuszczono zalesienia oraz lokalizację
ścieżek pieszych i rowerowych. Na terenie 2ZO dopuszczono zachowanie istniejącej zabudowy jako
zabudowy wolno stojącej mieszkaniowej jednorodzinnej oraz zachowanie istniejącego
zagospodarowania rekreacyjnego. W przypadku zachowania istniejącej zabudowy projekt planu
szczegółowo określa parametry zabudowy, w tym:
•
maksymalną powierzchnię zabudowy (nie więcej niż 125 m2),
•
minimalny udział powierzchni biologicznie czynnej w powierzchni terenu (nie mniej niż 90%),
•
intensywność zabudowy terenu (nie mniej niż 0,013 i nie więcej niż 0,017),
•
maksymalną wysokość budynku (nie więcej niż 5 m i nie więcej niż jedna kondygnacja
nadziemna),
•
dachy płaskie.
Na terenie drogi publicznej KD-L (ul. Jasna Rola) ustalono lokalizację jezdni, co najmniej
jednostronnego chodnika oraz dopuszczono lokalizację ścieżki rowerowej. Dopuszczono sytuowanie
stanowisk postojowych oraz technicznych elementów uspokojenia ruchu. Z kolei na terenie KDWxs
ustalono lokalizację pieszo-jezdni zakończonej placem do zawracania samochodów. Wprowadzono
zakaz sytuowania miejsc postojowych oraz dopuszczono zmianę pieszo-jezdni na jezdnie
z jednostronnym chodnikiem.
Dla wszystkich terenów ustalono powiązanie sieci infrastruktury technicznej z układem
zewnętrznym, zapewnienie dostępu do sieci oraz dopuszczono roboty w zakresie sieci infrastruktury
technicznej, w tym sieci: wodociągowej, kanalizacyjnej, gazowej, ciepłowniczej, elektroenergetycznej,
telekomunikacyjnej oraz w zakresie systemu monitoringu wizyjnego, służ ratowniczych
18
i bezpieczeństwa publicznego. W przypadku terenu ZN należy uwzględnić ograniczenia dla rezerwatu
przyrody, wynikające z przepisów odrębnych.
•
•
•
W zakresie ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego w projekcie planu ustalono:
zagospodarowanie wód opadowych i roztopowych w granicach terenów KDWxs, ZN, 1,2ZO
i ZL,
odprowadzanie wód opadowych lub roztopowych z terenu KD-L do kanalizacji deszczowej,
na terenie 2ZO, na obszarze gdzie dopuszcza się zachowanie istniejącej zabudowy,
odprowadzanie ścieków bytowych do kanalizacji sanitarnej, a do czasu jej budowy do
szczelnych zbiorników bezodpływowych, zakaz lokalizacji przydomowych oczyszczalni ścieków
dopuszczenie stosowania indywidualnych systemów grzewczych oraz zakaz stosowania
w budynkach pieców i trzonów kuchennych na paliwo stałe, z wyjątkiem paliw odnawialnych
z biomasy.
W zakresie ochrony i kształtowania ładu przestrzennego terenów objętych projektem planu
wprowadzono zakaz lokalizacji: tymczasowych obiektów budowlanych, reklam, nowych
napowietrznych sieci infrastruktury technicznej oraz ogrodzeń, za wyjątkiem służących bezpieczeństwa
ruchu drogowego i ogrodzeń ażurowych na terenie 2ZO w przypadku zachowania istniejącej
zabudowy. Dopuszczono z kolei lokalizację szyldów o maksymalnej powierzchni 1 m2, obiektów małej
architektury, niekubaturowych urządzeń sportowo-rekreacyjnych, tablic informacyjnych oraz sieci
infrastruktury technicznej (z wyjątkiem tych napowietrznych). W przypadku terenu ZN, realizując
ustalenia dotyczące ładu przestrzennego, należy uwzględnić ograniczenia dla rezerwatu przyrody,
wynikające z przepisów odrębnych.
4.3.
Powiązanie ustaleń projektu planu z innymi dokumentami
Stosownie do ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym22, projekt planu miejscowego sporządza się zgodnie z zapisami studium uwarunkowań
i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, a rada gminy uchwala plan miejscowy dopiero
po stwierdzeniu, że nie narusza on ustaleń studium. Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy sporządza się w celu określenia polityki przestrzennej gminy,
w tym lokalnych zasad zagospodarowania przestrzennego.
W „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania”
obszar projektu planu położony jest w podstrefie B2 – Piątkowo, rejon ulicy Naramowickiej, Wilczy
Młyn, na terenach wyłączonych z zabudowy, oznaczonych symbolami:
•
ZKO – tereny otwarte: lasy, doliny rzek i strumieni, jeziora, tereny rolnicze – współtworzące
klinowo-pierścieniowy system zieleni,
•
ZN – tereny rezerwatu przyrody.
W przypadku terenu rezerwatu przyrody „Żurawiniec” ZN „Studium...” wskazuje na jego
ochronę na podstawie odpowiednich aktów prawnych. Na terenie ZKO „Studium...” wymaga
zachowania terenów otwartych z jednoczesnym podnoszeniem ich walorów przyrodniczych
i estetycznych, ochrony istniejących i realizacji nowych powiązań terenów otwartych zapewniających
ciągłość korytarzy ekologicznych. Dopuszcza w jego granicach wprowadzenie dolesień i zadrzewień.
Wprowadzono zakaz lokalizowania nowych oraz rozbudowy istniejących obiektów budowlanych,
z wyjątkiem ścieżek rekreacyjnych, a także obiektów małej architektury, obiektów służących ochronie
przyrody, infrastruktury technicznej oraz infrastruktury transportowej, których przebieg i zasady
realizacji zostaną wyznaczone w oparciu o szczegółową waloryzację przyrodniczą, tablic
informacyjnych dotyczących przyrody.
22
Dz. U. Nr 80, poz. 717 ze zmianami
19
Ustalenia projektu planu „Rezerwat Żurawiniec” należy uznać za zgodne z zapisami
„Studium...”. Projekt ustalajac przeznaczenie większości obszaru pod teren lasów (ZL), teren
rezerwatu (ZN) oraz tereny zieleni nieurządzonej, łąk i zadrzewień (1,2ZO) ustala te funkcje jako
podstawowe w jego strukturze funkcjonalnej, pozwalając w ten sposób na zachowanie jego obecnych
walorów przyrodniczych. Dodatkowo, na terenach zieleni nieurządzonej 1,2ZO dopuszczono
zalesienia, co może wpłynąć na wzmocnienie ich wartości przyrodniczej.
Zgodnie z zapisami „Studium...”, na terenie 2ZO umożliwiono zachowanie istniejącego już
zainwestowania, w tym zabudowy mieszkaniowej oraz zagospodarowania rekreacyjnego, określając
jednak szczegółowe parametry i wskaźniki kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu,
w tym powierzchnię zabudowy, minimalny udział powierzchni biologicznie czynnej, intensywność
zabudowy oraz jej wysokość.
Realizacja założeń planistycznych mpzp „Rezerwat Żurawiniec” zapewni utrzymanie
dotychczasowego sposobu użytkowania terenów objętych granicą projektu, a tym samym
i pozostawienie większości jego obszaru jako wyłączonego z zabudowy (poza terenem z istniejącą
zabudową położonym przy ul. Jasna Rola). Zapewni zachowanie i ochronę wszystkich terenów zieleni
obecnie współtworzących klinowo-pierścieniowy system zieleni miasta, zgodnie z kierunkiem polityki
przestrzennej, określonej dla analizowanego obszaru w „Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania”.
4.4.
Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji ustaleń
projektu planu
Brak planu miejscowego dla danego terenu powoduje utrudnienia w określeniu zasad
kształtowania polityki przestrzennej i sposobu postępowania w sprawach przeznaczania terenów
na określone cele oraz ustalania zasad ich zagospodarowania i zabudowy (stosownie do ustawy z dnia
27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym). Sytuacja taka utrudnia
kształtowanie ładu przestrzennego obszaru oraz często również skuteczną ochronę zasobów
środowiska przyrodniczego.
W przypadku terenów lasu oraz rezerwatu nie przewiduje się zmian ich przeznaczenia oraz
zmian w ich zagospodarowaniu w przypadku odstąpienia od realizacji ustaleń mpzp. Ich podstawowe
funkcje podlegają ochronie na podstawie przepisów odrębnych. Teren lasu podlega ochronie
na podstawie ustawy z dnia z dnia 28 września 1991 r. o lasach, natomiast rezerwat chroniony jest
na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Niemniej jednak,
najprawdopodobniej w dalszym ciągu na stan środowiska przyrodniczego tych terenów będzie
niekorzystnie wpływać presja turystyczna.
Odstąpienie od realizacji ustaleń planu umożliwi natomiast zmianę przeznaczenia oraz sposobu
zagospodarowania działek położonych przy ul. Jasna Rola, które obecnie nie podlegają ochronie
na podstawie przepisów odrębnych. Grunty te, ze względu na bliskość terenów o wysokich walorach
przyrodniczych, krajobrazowych i rekreacyjnych, a jednocześnie bliskie sąsiedztwo terenów zabudowy
mieszkaniowej oraz dróg publicznych, są terenami atrakcyjnymi dla potencjalnych inwestorów. Ze
względu na niewielką odległość terenów zabudowy mieszkaniowej może okazać się, że zaistnieje
możliwość podjęcia działań inwestycyjnych, realizowanych na podstawie decyzji o warunkach
zabudowy23.
Działania te będą powodować przekształcenia środowiska przyrodniczego w granicach
przedmiotowych działek. Mogą również generować oddziaływania na stan środowiska na terenach
położonych w ich sąsiedztwie, w tym zarówno na teren rezerwatu „Żurawiniec”, jak i lasy komunalne.
To czy wystąpią oraz jaki będzie ich rodzaj oraz wielkość będą uzależnione od zasięgu oraz
intensywności planowanych inwestycji budowlanych. Działania związane z rozwojem zabudowy na tym
23
obecnie przedmiotowe działki są przedmiotem postępowania administracyjnego, dotyczącego wydania decyzji o warunkach
zabudowy, umożliwiającej lokalizację na tym terenie zespołu zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej
20
terenie będą jednak niezgodne z polityką przestrzenną, określoną dla przedmiotowego obszaru
w „Studium…”, zakładającą pozostawienie tych terenów jako wyłączonych z zabudowy,
współtworzących klinowo-pierścieniowy system zieleni (tereny oznaczone w „Studium…” symbolem
ZKO – tereny otwarte: lasy, doliny rzek i strumieni, jeziora, tereny rolnicze – współtworzące klinowopierścieniowy system zieleni).
Wspomniana powyżej potencjalna presja inwestycyjna należy do najistotniejszych procesów,
mających wpływ na kierunki oraz tempo niepożądanych przekształceń środowiska przyrodniczego,
jakie pojawią się w przypadku zaniechania realizacji ustaleń planu miejscowego. Realizacja polityki
przestrzennej wyłącznie w oparciu o decyzje administracyjne – decyzje o warunkach zabudowy –
może utrudniać uwzględnienie istotnych aspektów ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego,
wśród których do najważniejszych zaliczyć należy ochronę terenów zieleni, w tym zwłaszcza ochronę
komponentów o największej wartości przyrodniczej. Ustalenie jednoznacznych przepisów prawa
miejscowego umożliwi utrzymanie funkcji przyrodniczych w obrębie większości terenów znajdujących
się w granicach projektu mpzp, co jest szczególnie istotne w kontekście istniejącej zabudowy
mieszkaniowej, położonej w sąsiedztwie analizowanego obszaru.
W przypadku podjęcia działań inwestycyjnych na terenie położonym przy ul. Jasna Rola
przekształcenia zachodzące w środowisku będą zarówno długoterminowe, jak i krótkoterminowe. Do
zmian długofalowych można zaliczyć przekształcenia powierzchni ziemi, wynikające z uszczelnienia jej
fragmentów i wprowadzenia zabudowy, rozbudowy infrastruktury oraz komunikacyjnej, ograniczenie
powierzchni infiltracyjnych i zmniejszenie zasilania wód podziemnych, zmiana składu gatunkowego
szaty roślinnej, występującej na terenie inwestycji, zmiany uwarunkowań krajobrazowych w obrębie
inwestycji. Zmiany krótkoterminowe związane będą z emisjami zanieczyszczeń środowiska,
generowanymi podczas prowadzenia prac budowlanych. Będzie to głównie zwiększenie natężenia
hałasu, wzrost zanieczyszczenia atmosfery, wzrost zapylenia.
Reasumując, do najistotniejszych procesów, mających wpływ na kierunki i intensywność
przekształceń środowiska omawianego obszaru, jakie mogłyby wystąpić w przypadku braku realizacji
ustaleń planu miejscowego, należą:
•
presja inwestycyjna, polegająca na rozwoju zabudowy wraz z towarzyszącą jej infrastrukturą
techniczną i komunikacyjną na działkach bezpośrednio przylegających do terenu rezerwatu
„Żurawieniec” oraz lasów komunalnych,
•
w przypadku lokalizacji nowej zabudowy mieszkaniowej zwiększenie presji turystycznej
na teren rezerwatu oraz lasów komunalnych.
W związku z powyższym, do najważniejszych, potencjalnych zmian w środowisku, jakie
mogłyby wystąpić w przypadku braku realizacji ustaleń planu miejscowego, zaliczyć można m.in.:
•
zmniejszenie zasobów biologicznych w granicach potencjalnej inwestycji – ograniczenie
zasięgu powierzchni biologicznie czynnej, a tym samym i zmniejszenie powierzchni
zapewniającej infiltrację wód opadowych oraz dalsze obniżanie poziomu wód podziemnych,
usunięcie części zieleni, ograniczenie przestrzeni życiowej dla zwierząt oraz w efekcie
zmniejszenie różnorodności biologicznej,
•
w zależności od intensywności nowej inwestycji budowlanej, skutkiem może być też dalsza
dewastacja siedlisk w granicach rezerwatu przyrody oraz dalsze zmniejszenie różnorodności
biologicznej w jego granicach,
•
zwiększenie emisji zanieczyszczeń do powietrza oraz hałasu na skutek zwiększenia ruchu
samochodowego,
•
zwiększenie fragmentaryzacji terenu współtworzącego klinowo-pierścieniowy system zieleni
miasta Poznania,
•
zmiana uwarunkowań krajobrazowych na skutek pojawienia się nowej inwestycji budowlanej.
21
5.
CELE
OCHRONY
ŚRODOWISKA
USTANOWIONE
NA
SZCZEBLU
MIĘDZYNARODOWYM, KRAJOWYM I LOKALNYM, ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA
PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU
Akcesja Polski do Unii Europejskiej nałożyła na Polskę nowe obowiązki, wynikające
z konieczności dostosowania prawa polskiego do regulacji unijnych. Ochrona środowiska wraz
z Traktatem z Maastricht (1991) włączona została przez Wspólnoty Europejskie do spisu ich stałych
zadań, dla których określono cele działań zapobiegawczych i regulujących. Obecnie prawo Unii
Europejskiej regulujące ochronę środowiska liczy sobie kilkaset aktów prawnych, obejmujących
dyrektywy, rozporządzenia, decyzje i zalecenia.
Do priorytetów Unii Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska zaliczyć należy m.in.
przeciwdziałanie zmianom klimatu, ochronę różnorodności biologicznej, ograniczenie wpływu
zanieczyszczenia na zdrowie, a także lepsze wykorzystanie zasobów naturalnych.
Do dokumentów rangi międzynarodowej – wspólnotowej – formułujących cele ochrony
środowiska, istotne z punktu widzenia projektu mpzp „Rezerwat Żurawiniec” w Poznaniu, zaliczyć
można:
•
Dyrektywę Rady z dnia 21 maja 1991 r. dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych
(91/271/EWG), nakładającą na Państwa Członkowskie wymóg wyposażenia aglomeracji
w systemy zbierania ścieków komunalnych – realizowany w projekcie mpzp poprzez nakaz
odprowadzania ścieków bytowych z terenu 2ZO, na obszarze gdzie dopuszcza się zachowanie
istniejącej zabudowy, do sieci kanalizacji sanitarnej, a do czasu jej budowy do szczelnych
zbiorników bezodpływowych oraz zakaz lokalizacji na terenie 2ZO przydomowych oczyszczalni
ścieków;
•
Dyrektywę Rady z dnia 27 września 1996 r. w sprawie oceny i zarządzania jakością
otaczającego powietrza (96/62/WE), nakładającą na Państwa Członkowskie obowiązek
utrzymania jakości powietrza tam, gdzie jest ona dobra, oraz jej poprawie w pozostałych
przypadkach - cel szczególnie istotny w kontekście obowiązywania dla Poznania Programu
ochrony powietrza dla strefy – aglomeracja Poznań24, realizowany w projekcie mpzp poprzez
ustalenie zakazu stosowania w budynkach na terenie 2ZO pieców i trzonów kuchennych
na paliwo stałe, z wyjątkiem paliw odnawialnych z biomasy.
Na szczeblu krajowym cele ochrony środowiska ustanawiają strategiczne dokumenty rządowe:
II Polityka Ekologiczna Państwa oraz Polityka ekologiczna państwa w latach 2009-2012 z perspektywą
do roku 2016. Oba te dokumenty respektują zapisy Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r.,
mówiące o konieczności zapewnienia przez Rzeczypospolitą Polską ochrony środowiska kierując się
zasadą zrównoważonego rozwoju oraz konieczności zapewnienia przez władze publiczne
bezpieczeństwa ekologicznego współczesnemu i przyszłym pokoleniom.
II Polityka Ekologiczna Państwa
Wiodącą zasadą polityki ekologicznej państwa jest zasada zrównoważonego rozwoju,
ustanowiona w ramach Konferencji Narodów Zjednoczonych w Rio de Janeiro w 1992 r. Podstawowym
założeniem zrównoważonego rozwoju jest takie prowadzenie polityki i działań w poszczególnych
sektorach gospodarki i życia społecznego, aby zachować zasoby i walory środowiska w stanie
zapewniającym trwałe, nie doznające uszczerbku, możliwości korzystania z nich zarówno przez obecne
jak i przyszłe pokolenia, przy jednoczesnym zachowaniu trwałości funkcjonowania procesów
przyrodniczych oraz naturalnej różnorodności biologicznej na poziomie krajobrazowym,
24
uchwalonym Rozporządzeniem Nr 39/07 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 31 grudnia 2007 r. w sprawie określenia programu
ochrony powietrza dla strefy – aglomeracja Poznań (Dz. Urz. Woj. Wlkp. Nr 4, poz. 61 z dnia 31 stycznia 2008 r.)
22
ekosystemowym, gatunkowym i genowym. Istotą zrównoważonego rozwoju jest równorzędne
traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych, co oznacza konieczność integrowania
zagadnień ochrony środowiska z polityką w poszczególnych dziedzinach gospodarki.
Podstawowym celem polityki jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju, czyli
mieszkańców, infrastruktury społecznej i zasobów przyrodniczych. Wśród metod realizacji polityki
ekologicznej państwa priorytet ma stosowanie tzw. dobrych praktyk gospodarowania i systemów
zarządzania środowiskowego, które pozwalają powiązać efekty gospodarcze z efektami ekologicznymi,
zwłaszcza w przemyśle i energetyce, transporcie, rolnictwie, leśnictwie, budownictwie i gospodarce
komunalnej, zagospodarowaniu przestrzennym, turystyce, ochronie zdrowia, handlu i działalności
obronnej.
Cele szczegółowe polityki ekologicznej państwa ujęto w dwóch grupach: w sferze racjonalnego
użytkowania zasobów naturalnych i w zakresie jakości środowiska. Wśród nich, w kontekście zakresu
ustaleń projektu mpzp „Rezerwat Żurawiniec” w Poznaniu, wymienić należy m.in.:
•
racjonalizację użytkowania wody, jakość wód, realizowany w projekcie planu poprzez zapisy
ustalające ochronę wód powierzchniowych na terenie ZL oraz zasady prowadzenia gospodarki
ściekowej tj.: odprowadzanie ścieków bytowych z terenu 2ZO, na obszarze gdzie dopuszcza
się zachowanie istniejącej zabudowy, do sieci kanalizacji sanitarnej, a do czasu jej budowy do
szczelnych zbiorników bezodpływowych, zakaz lokalizacji na terenie 2ZO przydomowych
oczyszczalni ścieków, odprowadzanie wód opadowych lub roztopowych z terenu KD-L do sieci
kanalizacji deszczowej, na pozostałych terenach – nakaz zagospodarowania wód opadowych
lub roztopowych w granicach terenów;
•
jakość powietrza, zmiany klimatu, realizowany w projekcie planu poprzez zapisy ustalające
zakaz stosowania w budynkach na terenie 2ZO pieców i trzonów kuchennych na paliwo stałe,
z wyjątkiem paliw odnawialnych z biomasy, w pośredni sposób również poprzez zapisy
zapewniające ochronę i kształtowanie zieleni w granicach planu (utrzymanie dotychczasowego
sposobu użytkowania terenu lasów w klinie zieleni(ZL), ochronę terenu rezerwatu (ZN)
i dopuszczenie zalesienia terenów zieleni nieurządzonej, łąk i zadrzewień w klinie zieleni (ZO);
•
różnorodność biologiczną i krajobrazową, realizowany w projekcie planu poprzez zapisy
dotyczące: zachowania granic i uwzględnienia ograniczeń dla rezerwatu przyrody (ZN),
podlegającego ochronie na podstawie przepisów odrębnych, zachowania dotychczasowego
sposobu użytkowania terenu lasów w klinie zieleni ZL, ustalenia przeznaczenia terenów
położonych we wschodniej części obszaru projektu planu pod zieleń nieurządzoną, łąki
i zadrzewienia w klinie zieleni (1,2ZO), z dopuszczenie ich zalesienia.
Ponadto, dokument wskazuje na konieczność stworzenia spójnego wewnętrznie systemu
prawa ochrony środowiska, dostosowanego do wymagań unijnych. Wymaga poddania dokumentów
programowych z dziedziny ochrony środowiska (planów, strategii, polityk, itp.) ocenie ekologicznej
skuteczności lub ocenie oddziaływania na środowisko (w formie strategicznych ocen oddziaływania
na środowisko), ocenie efektywności kosztowej, konsultacjom społecznym, ocenie zgodności
z wymogami Unii Europejskiej.
Polityka ekologiczna państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016
Polityka ekologiczna państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 stanowi
załącznik do uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 maja 2009 r. w sprawie przyjęcia
Polityki. Sporządzona została przez Ministerstwo Środowiska, zgodnie z wymogiem ustawy
z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Omawiany dokument określa cele
średniookresowe do 2016 r. oraz wskazuje kierunki działań do wykonania w latach 2009-2012
w odniesieniu do zagadnień związanych z:
•
kierunkami działań systemowych,
•
ochroną zasobów naturalnych,
•
poprawą jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego.
23
Wśród działań systemowych dokument wymienia m.in. aspekt ekologiczny w planowaniu
przestrzennym i w jego ramach cel dotyczący podnoszenia roli planowania przestrzennego, które
powinno być podstawą lokalizacji nowych inwestycji. Wskazuje się na konieczność wdrażania
wytycznych, dotyczących uwzględnienia w planach zagospodarowania przestrzennego wymagań
ochrony środowiska i gospodarki wodnej, wdrożenie przepisów, umożliwiających przeprowadzenie
strategicznej oceny oddziaływania na środowisko już na etapie studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy, zatwierdzenie wszystkich obszarów europejskiej sieci
Natura 2000, uwzględnianie obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, określenie zasad
ustalania progów tzw. chłonności środowiskowej oraz pojemności przestrzennej zależnie od typu
środowiska, uwzględniania w planach wyników monitoringu środowiska.
Na szczeblu gminnym wyraz realizacji Polityki stanowi Program Ochrony Środowiska dla Miasta
Poznania na lata 2009-201225. Program określił zadania w zakresie ochrony środowiska dla Poznania
dla okresu czteroletniego (lata 2009-2012) oraz zdefiniował cele średniookresowe dla miasta do roku
2015.
Wskazuje działania strategiczne, obejmujące cele i kierunki działań realizowanych
w Poznaniu w zakresie ochrony środowiska, podzielone na trzy bloki tematyczne, w tym:
•
cele i priorytety o charakterze systemowym obejmującym rozwój społeczno-gospodarczy
gminy w powiązaniu z ochroną środowiska,
•
cele i priorytety w zakresie ochrony dziedzictwa przyrodniczego i racjonalnego użytkowania
zasobów przyrody,
•
cele i priorytety w zakresie poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego.
Część z celów znajduje swoje odzwierciedlenie w zapisach omawianego projektu mpzp
„Rezerwat Żurawiniec”. Są to cele dotyczące:
• optymalnego wykorzystania przestrzeni przyrodniczej jako miejsca rekreacji i wypoczynku
w zakresie zgodnym z pojemnością środowiska, realizowany w projekcie planu poprzez zapisy
ustalające: zachowanie dotychczasowego sposobu użytkowania terenu lasów w klinie zieleni
(ZL), zachowanie na terenie ZL lokalizacji ścieżki pieszo-rowerowej (wskazanej na rysunku
planu) oraz dopuszczenie lokalizacji nowych ścieżek pieszych i rowerowych;
• ochrony powierzchni ziemi i gleb, realizowany w projekcie planu poprzez zapisy ustalające:
zakaz lokalizacji budynków (z wyjątkiem terenu 2ZO), zachowanie granic i uwzględnienie
ograniczeń dla rezerwatu przyrody (ZN), podlegającego ochronie na podstawie przepisów
odrębnych, zachowanie dotychczasowego sposobu użytkowania terenu lasów w klinie zieleni
ZL, ustalenie przeznaczenia terenów położonych we wschodniej części obszaru projektu planu
pod zieleń nieurządzoną, łąki i zadrzewienia w klinie zieleni (1,2ZO), z dopuszczenie ich
zalesienia;
• poprawy jakości wód powierzchniowych i zapewnienia odtwarzalności zasobów wód
podziemnych, realizowany w projekcie planu poprzez zapisy ustalające: odprowadzanie
ścieków bytowych z terenu 2ZO (w przypadku zachowania zabudowy) do kanalizacji
sanitarnej, a do czasu jej budowy do szczelnych zbiorników bezodpływowych, zakaz lokalizacji
na terenie 2ZO przydomowych oczyszczalni ścieków, zagospodarowanie wód opadowych
i roztopowych w granicach terenów ZN, 1,2ZO, ZL i KDWxs odprowadzanie wód opadowych
lub roztopowych z terenu KD-L do kanalizacji deszczowej;
• osiągnięcia najwyższej jakości powietrza oraz lokalnego wyeliminowania negatywnego
oddziaływania na środowisko, realizowany w projekcie planu poprzez zapisy ustalające: zakaz
stosowania w budynkach na terenie 2ZO, na obszarze, na którym dopuszcza się zachowanie
istniejącej zabudowy, pieców i trzonów kuchennych na paliwo stałe z wyjątkiem paliw
25
przyjętym Uchwałą Nr LIV/729/V/2009 Rady Miasta Poznania z dnia 12 maja 2009 r.
24
odnawialnych z biomasy, w pośredni sposób również poprzez zapisy projektu planu dotyczące
ochrony istniejącej zieleni.
Ustalenie w projekcie planu zakazu stosowania w budynkach pieców i trzonów kuchennych
na paliwo stałe z wyjątkiem paliw odnawialnych z biomasy, stanowi również realizację zaleceń,
zawartych w Programie ochrony powietrza dla strefy – aglomeracja Poznań26. Zgodnie z zadaniami
podstawowymi, określonymi w ww. programie, dopuszcza się zastosowanie na terenach budowlanych
indywidualnych instalacji grzewczych, pod warunkiem spełnienia wymogów, dotyczących stosowanego
w nich paliwa. Zastosowany w projekcie zapis wpisuje się w realizację powyższego wymogu.
6.
PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIA USTALEŃ PROJEKTU PLANU NA ŚRODOWISKO
6.1.
Oddziaływanie na powierzchnię ziemi
Z uwagi na charakter analizowanego projektu planu „Rezerwat Żurawiniec” (plan ochronny),
nie przewiduje się wystąpienia znaczących oddziaływań na powierzchnię ziemi w wyniku realizacji jego
ustaleń.
Obecnie większość obszaru projektu planu stanowi niezabudowaną powierzchnię biologicznie
czynną. Projekt planu utrzymuje ten stan. Ustala zachowanie dotychczasowego sposobu użytkowania
terenu lasów w klinie zieleni (ZL), uwzględnia występowanie rezerwatu przyrody w klinie zieleni,
chronionego na podstawie przepisów odrębnych (ZN), ustala przeznaczenie działek położonych we
wschodniej części obszaru przy ul. Jasna Rola pod zieleń nieurządzoną, łąki i zadrzewienia w klinie
zieleni (ZO). Jednocześnie wprowadzono ustalenie zakazu lokalizacji budynków, z wyjątkiem terenu
2ZO, na którym dopuszczono zachowanie istniejącej zabudowy mieszkaniowej oraz istniejącego
zagospodarowani rekreacyjnego. W ten sposób zapewniono ochronę i utrzymanie dotychczasowej
powierzchni biologicznie czynnej tych terenów, uniemożliwiono wprowadzenie znaczących zmian
w ukształtowaniu terenu, wynikających z prowadzenia prac budowlanych (np. realizacji wykopów,
niwelacji terenu). W granicach tych terenów niewielka ingerencja w powierzchnię ziemi może być
związana jedynie z lokalizacją nowych obiektów małej architektury, w tym głównie niekubaturowych
urządzeń sportowo-rekreacyjnych, nowych ścieżek pieszych i rowerowych na terenach ZL lub 1,2ZO,
czy też koniecznością rozbudowy sieci infrastruktury technicznej.
Jak już wspomniano, na terenie 2ZO dopuszczono zachowanie istniejącej zabudowy
mieszkaniowej oraz obiektów rekreacyjnych, ustalając jednocześnie niezbędne parametry, które
pozwolą na utrzymanie intensywności zainwestowania tego terenu na niezmienionym poziomie.
Wprowadzono obowiązek zachowania co najmniej 90% powierzchni terenu 2ZO jako biologicznie
czynnego, przy maksymalnej powierzchni zabudowy nie większej niż 125 m2. W ten sposób
uniemożliwiono zmniejszenie udziału powierzchni biologicznie czynnej w granicy terenu oraz
degradację powierzchni ziemi na skutek nowych działań inwestycyjnych.
Zmiany w obrębie powierzchni ziemi wystąpią na terenach komunikacyjnych. Będą one
polegać na wyrównaniu terenów pod realizację utwardzonej powierzchni jezdni, chodnika i ścieżki
rowerowej (dopuszczonej planem) w ul. Jasna Rola (KD-L) oraz pieszo-jezdni zakończonej placem do
zawracania na terenie drogi wewnętrznej KDWxs.
Przekształcenia ukształtowania terenu oraz właściwości podłoża mogą wystąpić również
na skutek rozbudowy infrastruktury technicznej, np. sieci kanalizacji deszczowej w granicy terenu KDL. W związku z prowadzeniem prac może dojść do przekształcenia powierzchni ziemi o charakterze
lokalnym i czasowym, wynikającym z konieczności wykonania wykopów, przemieszczenia elementów
infrastruktury itd. Trwałe oddziaływanie na warunki gruntowe będzie niosło za sobą natomiast
26
uchwalonym Rozporządzeniem Nr 39/07 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 31 grudnia 2007 r. w sprawie określenia programu
ochrony powietrza dla strefy – aglomeracja Poznań (Dz. Urz. Woj. Wlkp. Nr 4, poz. 61 z dnia 31 stycznia 2008 r.)
25
umieszczenie pod powierzchnią terenu elementów wchodzących w skład sieci infrastruktury
technicznej. Odpowiednie zabezpieczenie tego typu instalacji będzie najprawdopodobniej wymagało
umieszczenia w glebie materiałów wpływających na właściwości gruntu.
Należy jednak zaznaczyć, że powyższe inwestycje, ze względu na swoją skalę oraz zasięg
przestrzenny, nie będą powodować znaczących oddziaływać na powierzchnie ziemi.
Reasumując, do skutków długoterminowych negatywnych realizacji ustaleń projektu planu
zaliczyć należy przede wszystkim zwiększenie powierzchni terenu utwardzonego w obrębie elementów
układu komunikacyjnego (np. powierzchnia jezdni, chodników) kosztem powierzchni biologicznie
czynnej. Z kolei pozytywnym aspektem będzie uregulowanie gospodarki ściekowej w obrębie drogi
publicznej, co pozwoli na ograniczenie zagrożenia zanieczyszczenia gleb, znajdujących się wzdłuż
drogi. Krótkoterminowe skutki związane będą z etapem prowadzenia prac budowlanych przy realizacji
inwestycji komunikacyjnych oraz infrastrukturalnych.
6.2.
Oddziaływanie na wody powierzchniowe i podziemne
Przewiduje się, że realizacja ustaleń projektu mpzp „Rezerwat Żurawiniec” w Poznaniu będzie
miała korzystny wpływ na zachowanie lokalnych zasobów wód powierzchniowych i podziemnych i nie
przyczyni się w jakikolwiek sposób do pogorszenia ich stanu jakościowego.
Zachowanie, zgodnie z założeniami projektu planu, istniejących obszarów leśnych (teren ZL),
rezerwatu przyrody (teren ZN) oraz terenów zieleni nieurządzonej, łąk i zadrzewień (tereny ZO), przy
równoczesnym wprowadzeniu zakazu lokalizacji budynków na całym analizowanym obszarze
(z wyjątkiem terenu 2ZO, na którym dopuszcza się zachowanie istniejącej zabudowy), wpłynie
korzystnie na wody powierzchniowe i podziemne na tym terenie. Obecność stosunkowo dużych
powierzchni leśnych oraz powierzchni porośnięte roślinnością o charakterze łąkowym wpłynie
korzystnie na retencję wody i ograniczy napływ ewentualnych zanieczyszczeń z terenów sąsiednich.
W związku z brakiem lokalizacji na analizowanym obszarze nowej zabudowy oraz innych punktowych
źródeł emisji zanieczyszczeń, nie przewiduje się pogorszenia stanu jakości wód powierzchniowych
i podziemnych występujących na tym obszarze (w odniesieniu do sytuacji obecnej).
Utrzymanie dotychczasowego sposobu zagospodarowania i użytkowania terenów znajdujących
się w obszarze opracowania umożliwi zachowanie panujących tu stosunków wodnych oraz ograniczy
ryzyko zanieczyszczenia występujących na omawianym terenie wód powierzchniowych. Zakaz
lokalizacji budynków (z wyjątkiem opisanego wcześniej przypadku) pozwoli uniknąć nowych,
niekorzystnych oddziaływań, związanych z nadmiernym uszczelnieniem powierzchni umożliwiającej
swobodną infiltrację wód opadowych i roztopowych, nadmiernym spływem powierzchniowym
z terenów utwardzonych oraz zwiększeniem ryzyka zanieczyszczenia wód substancjami
niebezpiecznymi na skutek prowadzenia niewłaściwej gospodarki wodno-ściekowej. Istotnym zapisem,
odnoszącym się w sposób bezpośredni do wód powierzchniowych, jest zapis ustalający ochronę wód
powierzchniowych na terenie ZL.
Z uwagi na dopuszczenie zachowania istniejącej zabudowy na terenie 2ZO, zaistniała również
konieczność wprowadzania zapisów odnoszących się do sposobu odprowadzania ścieków z tego
terenu. W tym zakresie projekt mpzp ustala odprowadzenie ścieków bytowych do kanalizacji
sanitarnej, a do czasu jej budowy do szczelnych zbiorników bezodpływowych. Zakazuje jednocześnie
lokalizacji na terenie 2ZO przydomowych oczyszczalni ścieków. Docelowe odprowadzanie ścieków do
sieci kanalizacji sanitarnej jest najbardziej korzystnym dla środowiska rozwiązaniem, gdyż zapobiega
możliwości przedostania się zanieczyszczeń do środowiska gruntowo-wodnego, a co za tym idzie
pogorszenia jakości zasobów wód podziemnych. Dopuszczenie czasowej możliwości odprowadzania
ścieków do szczelnych zbiorników bezodpływowych podyktowane było uwzględnieniem faktu istnienia
na terenie 2ZO funkcjonującej zabudowy.
Ustalenia projektu planu wprowadzają także rozwiązania mające na celu zapewnienie
właściwej infiltracji wód opadowych i roztopowych oraz zachowanie właściwego obiegu wody
26
w środowisku na całym analizowanym obszarze. W przypadku terenów ZN, ZO, ZL i KDWxs ustalono
zagospodarowanie wód opadowych lub roztopowych w granicach terenów, natomiast w przypadku
terenu drogi KD-L (ul. Jasna Rola) wody opadowe lub roztopowe odprowadzane będą do kanalizacji
deszczowej.
Takie rozwiązanie ocenia się pozytywnie z ekologicznego punktu widzenia i jest zgodne
z polityką państwa i „Programem Ochrony Środowiska dla miasta Poznania na lata 2009-2012”.
Podstawową zasadą współczesnych metod jest zatrzymanie części (lub całości) opadu na terenie,
powolny odpływ wód opadowych do odbiornika, oraz naturalne oczyszczanie wód opadowych
na miejscu (przed wprowadzeniem do odbiornika wodnego lub gruntowego, np. spływ przez
powierzchnie zadarnione). Zatrzymanie części wód opadowych ogranicza degradację środowiska
spowodowaną uszczelnieniem terenu, powoduje podniesienie poziomu wód gruntowych i lepsze
zasilanie wód powierzchniowych przez wody gruntowe. Przy pomocy stosowania retencji i infiltracji
deszczu do gruntu można m.in. doprowadzić do pojawienia się wody w zbiornikach, które przez
niewłaściwie zaprojektowaną kanalizację deszczową pozostawały nawet przez dłuższy czas bez wody.
Rozwiązania te wydają się być szczególnie słuszne w odniesieniu do terenów o znacznym udziale
powierzchni biologicznie czynnej – w analizowanym przypadku są to tereny ZN, ZL, ZO i KDWxs.
Odmienny sposób zagospodarowania wód opadowych lub roztopowych spływających z terenu KD-L
wynika z konieczności ograniczenia ryzyka przedostawania się do gruntu zanieczyszczeń
komunikacyjnych (zawiesiny, węglowodory itd.), które poprzez wnikanie w głąb profilu glebowego
mogłyby doprowadzić do zanieczyszczenia wód podziemnych.
6.3.
Oddziaływanie na różnorodność biologiczną i krajobraz
Realizacja ustaleń analizowanego projektu mpzp „Rezerwat Żurawiniec” w Poznaniu
niewątpliwie przyczyni się do zachowania lokalnej różnorodności biologicznej oraz walorów
krajobrazowych analizowanych terenów, stanowiących element klinowo-pierścieniowego układu zieleni
miasta.
Jak wspomniano we wcześniejszych rozdziałach, projekt planu miejscowego jest planem
ochronnym, mającym na celu zachowanie wartościowych elementów środowiska przyrodniczego
i krajobrazu omawianego obszaru. Zachowuje on dotychczasowy sposób zagospodarowania
i użytkowania terenów, ograniczając jednocześnie możliwość wprowadzenia obiektów i inwestycji
niekorzystnie oddziaływujących na środowisko naturalne.
Z punktu widzenia ochrony lokalnej bioróżnorodności, najbardziej istotne jest wprowadzenie
zapisów ustalających zachowanie dotychczasowego sposobu użytkowania na terenie ZL (teren lasów
w klinie zieleni) oraz zachowanie granic i uwzględnienie ograniczeń wynikających z przepisów
odrębnych dla rezerwatu przyrody na terenie ZN. W kontekście ochrony lokalnej bioróżnorodności
niezwykle ważny jest również zapis ustalający na całym obszarze opracowania zakaz lokalizacji
budynków, z wyjątkiem dopuszczenia zachowania istniejącej zabudowy (jako zabudowy wolno stojącej
mieszkaniowej jednorodzinnej) na terenie 2ZO.
Realizacja powyższych zapisów, w powiązaniu z ustaleniami dotyczącymi zagospodarowania
terenu ZN, wynikającymi z przepisów odrębnych, pozwoli ograniczyć do minimum ryzyko likwidacji
dotychczasowych siedlisk roślin i zwierząt oraz możliwości zmiany warunków siedliskowych
na omawianych terenach, minimalizując jednocześnie tempo niekorzystnego z przyrodniczego punktu
widzenia procesu wycofywania się z tych terenów rzadkich (na terenie Poznania) gatunków roślin
i zwierząt.
Istniejące w granicach projektu mpzp tereny leśne (ZL), których obecność w sposób
dominujący wpływa na kształtowanie lokalnej różnorodności biologicznej, zostaną zgodnie z zapisami
zachowane. Projekt planu przewiduje zagospodarowanie tych terenów zgodne z planem urządzenia
lasu. Ustala lokalizację ścieżki pieszo-rowerowej (zgodnie z rysunkiem planu). Dopuszcza również
lokalizację innych ścieżek pieszych i rowerowych oraz drogowych obiektów inżynierskich z nimi
27
związanych. Dopuszczenie lokalizacji tego rodzaju inwestycji nie będzie stwarzało zagrożenia dla
zachowania różnorodności biologicznej.
Dla terenu lasów w klinie zieleni (ZL) projekt ustala również ochronę wód powierzchniowych
(niewielkiego, wysychającego zbiornika w południowo-wschodniej części analizowanego obszaru).
Powyższy zapis, pozwoli uchronić siedliska gatunków roślin i zwierząt związanych z siedliskami
wodnymi i nadwodnymi przed dewastacją na skutek ewentualnej zmiany stosunków wodnych,
likwidacji siedlisk czy bezpośredniego pozbawienia naturalnej szaty roślinnej.
Ustalenia projektu planu zapobiegają również niekorzystnym zmianom bioróżnorodności
na terenach 1,2ZO, poprzez przeznaczenie ich pod zieleń nieurządzoną, łąki i zadrzewienia w klinie
zieleni. Dla terenu 2ZO dopuszczono możliwość zachowania istniejącej zabudowy, ustalając
jednocześnie szczegółowe parametry i wskaźniki zagospodarowania, uniemożliwiające dalszy rozwój
zabudowy. Realizacja tych ustaleń zagwarantuje zachowanie dużych powierzchni biologicznie
czynnych, a także będzie korzystnie wpływać na zachowanie struktury przyrodniczej w obrębie całego
analizowanego obszaru (teren 2ZO znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie rezerwatu przyrody
i terenów leśnych), pomimo dopuszczenia zachowania istniejącej zabudowy.
Czasowe negatywne oddziaływania o lokalnym zasięgu mogą wystąpić jedynie na etapie
realizacji inwestycji dopuszczonych ustaleniami projektu mpzp. Prowadzenie prac realizacyjnych wiąże
się najczęściej z koniecznością użycia specjalistycznego sprzętu, częściowym utwardzeniem
powierzchni oraz zniszczeniem szaty roślinnej i wierzchniej warstwy gleby. Prowadzenie prac
budowlanych wpływa również na czasowe ograniczenie liczby występujących gatunków zwierząt, które
na skutek nasilenia się niekorzystnych czynników najprawdopodobniej będą przenosić się na tereny,
w obrębie których panować będą korzystniejsze warunki środowiskowe. Należy jednak zaznaczyć,
że zjawisko to nie będzie w sposób długofalowy wpływać na kształtowanie lokalnej bioróżnorodności,
przede wszystkim ze względu na przewidywany znikomy zasięg prowadzonych prac (realizacja ścieżek
pieszych i rowerowych, poszerzenie fragmentu ul. Jasna Rola, roboty w zakresie infrastruktury
technicznej).
Zachowanie dotychczasowego sposobu zagospodarowania i użytkowania terenów
znajdujących się w granicach obszaru opracowania, sprzyja również zachowaniu walorów
krajobrazowych omawianego obszaru. Zapisy projektu planu w sposób istotny ograniczają możliwość
wprowadzenia na te tereny elementów zakłócających naturalne elementy krajobrazu.
Wprowadzono zakaz lokalizacji tymczasowych obiektów budowlanych, reklam, nowych napowietrznych
sieci infrastruktury technicznej oraz ogrodzeń (za wyjątkiem służących zapewnieniu bezpieczeństwa
drogowego i ogrodzeń ażurowych o wysokości do 1,5 m na terenie 2ZO). Dopuszczono natomiast
możliwość lokalizacji elementów tj. tablice informacyjne, szyldy (o powierzchni nie większej niż 1 m2),
sieci infrastruktury technicznej (z wyjątkiem wspomnianych wcześniej nowych napowietrznych sieci)
oraz obiekty małej architektury (w tym place zabaw oraz niekubaturowe urządzenia sportoworekreacyjne), których realizacja przypuszczalnie może przyczynić się do zwiększenia walorów
krajobrazowych wspomnianego terenu. W przypadku terenu ZN, realizując ustalenia dotyczące ładu
przestrzennego, należy uwzględnić ograniczenia dla rezerwatu przyrody, wynikające z przepisów
odrębnych.
W projekcie mpzp „Rezerwat Żurawiniec” w Poznaniu znalazły się również ustalenia dotyczące
parametrów zabudowy dopuszczonej do zachowania na terenie 2ZO. W tym zakresie określono
charakter zabudowy (zabudowa wolno stojąca mieszkaniowa jednorodzinna), jej maksymalną
powierzchnię (nie większą niż 125 m2), wysokość (nie więcej niż 5 m i jedna kondygnacja nadziemna)
oraz kształt dachu. Doprecyzowanie tych parametrów pozwoli zapobiec możliwości intensyfikacji
zabudowy lub przebudowy istniejącego budynku w sposób, który powodowałby zakłócenie ładu
przestrzennego.
Reasumując, ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego umożliwiają
zachowanie walorów krajobrazowych oraz różnorodności biologicznej jaką cechuje się analizowany
obszar. Zachowanie istniejących siedlisk roślin i zwierząt wpłynie korzystnie również na tereny
28
sąsiednie (m.in. tereny zieleni, zlokalizowane w dolinie Strumienia Różanego poza granicami mpzp),
które wraz z omawianym obszarem współtworzą północny (naramowicki) klin zieleni.
6.4.
Oddziaływanie na szatę roślinną
Analizowany projekt mpzp „Rezerwat Żurawiniec” w Poznaniu jest planem o charakterze
ochronnym, a realizacja jego ustaleń ma pozwolić na zachowanie wartości przyrodniczej
i krajobrazowej terenów znajdujących się w jego granicach. Działania te w sposób korzystny wpłyną
również na ochronę lokalnej szaty roślinnej oraz ograniczenie postępu procesu zanikania na tych
terenach siedlisk związanych z terenami podmokłymi i wilgotnymi.
Z punktu widzenia ochrony walorów lokalnej szaty roślinnej, rozwiązania przyjęte
w omawianym projekcie mpzp należy uznać za najbardziej właściwe. W projekcie planu ustalono
zachowanie dotychczasowego sposobu użytkowania terenu lasów w klinie zieleni ZL (obejmującego
większość terenów znajdujących się w granicach mpzp) oraz prowadzenie na tych terenach gospodarki
leśnej zgodnie z planem urządzenia lasu. Działania te pozwolą zapobiec fragmentacji i zmniejszaniu
powierzchni leśnych na skutek wprowadzania nowych inwestycji, których realizacja mogłaby
spowodować zmiany w lokalnych warunkach siedliskowych. Analizowany projekt mpzp ustala jedynie
lokalizację ścieżki pieszo-rowerowej (której przebieg został wyznaczony na rysunku projektu planu)
oraz dopuszcza lokalizację innych ścieżek i związanych z nimi drogowych obiektów inżynierskich.
Realizacja tego typu inwestycji pozwala na zapewnienie warunków do rekreacyjnego wykorzystywania
tych terenów przez okolicznych mieszkańców. Ponadto, należy zauważyć, że wykształcenie sieci
ścieżek pieszych i rowerowych pozwoli ograniczyć niekontrolowaną penetrację terenów leśnych,
przyczyniająca się do wzrostu zanieczyszczenia tych terenów, a także niszczenia i zubożenia szaty
roślinnej.
Dla terenu rezerwatu przyrody „Żurawiniec” (ZN) projekt ustala zachowanie jego granic oraz
uwzględnienie ograniczeń dla rezerwatu przyrody, wynikających z przepisów odrębnych. Rozwiązanie
to pozwoli na ochronę walorów przyrodniczych tego terenu zgodnie z obowiązującymi przepisami
prawa27, zapobiegając tym samym poważnym ingerencjom w elementy środowiska naturalnego,
w tym w szczególności w różnorodność i liczebność przedstawicieli lokalnej flory.
Niezwykle korzystnym rozwiązaniem z punktu widzenia kształtowania szaty roślinnej
w granicach obszaru opracowania, jest wprowadzenie na całym analizowanym obszarze zakazu
lokalizacji budynków, z wyjątkiem dopuszczenia zachowania istniejącej zabudowy na terenie 2ZO.
Realizacja ustaleń projektu mpzp nie będzie się zatem wiązać ze zniszczeniem elementów szaty
roślinnej na skutek lokalizacji budynków czy innych obiektów, których wykonanie wymaga
uszczelnienia powierzchni i zniszczenia pokrywy roślinnej na dużych powierzchniach. W przypadku
terenu 2ZO określono ponadto minimalny udział powierzchni biologicznie czynnej, jaki musi zostać
zachowany w obrębie terenu (90%). Wprowadzenie takiego zapisu zapewni konieczność zachowania
powierzchni dostępnej dla roślinności (pomimo dopuszczenia zachowania istniejącej zabudowy)
i zapobiegnie możliwości trwałego uszczelnienia znacznych powierzchni w obrębie tego terenu
(np. w związku z realizacją nowych elementów zagospodarowania rekreacyjnego).
W przypadku terenów zieleni nieurządzonej, łąk i zadrzewień w klinie zieleni (1ZO
i 2ZO) ustalenia projektu mpzp dopuszczają także możliwość zalesienia terenu. Do projektu
wprowadzono jednocześnie zapis wymagający uwzględnienia przebiegu sieci infrastruktury technicznej
oraz urządzeń melioracji wodnych przy nasadzeniach drzew i krzewów. Pozwoli to uniknąć
w przyszłości konfliktów wynikających z kolizji sieci infrastruktury technicznej z systemami
korzeniowymi roślinności wysokiej.
Niewielkie, czasowe i ograniczone przestrzennie niekorzystne oddziaływania na szatę roślinną
mogą wystąpić jedynie na skutek realizacji zapisów dopuszczających roboty budowlane w zakresie
27
ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody
29
sieci infrastruktury technicznej, w tym w szczególności sieci wodociągowej, kanalizacyjnej, gazowej,
ciepłowniczej, elektroenergetycznej i telekomunikacyjnej. Realizacja tych ustaleń będzie wiązała się
z koniecznością usunięcia pokrywy roślinnej na terenach przeznaczonych bezpośrednio pod wykonanie
inwestycji, jednakże przewiduje się, że powierzchnia terenu jaka ulegnie przekształceniom będzie
niewielka i obejmie tereny o znikomej wartości przyrodniczej. Należy również zauważyć, że docelowa
realizacja elementów sieci infrastruktury technicznej (w tym w szczególności wodociągowej
i kanalizacyjnej) przyczyni się do ograniczenia niekorzystnego wpływu na poszczególne komponenty
środowiska, w tym w sposób pośredni na lokalną szatę roślinną. Konieczność usunięcia części pokrywy
roślinnej nastąpi również w wyniku realizacji poszerzenia istniejącej ul. Jasna Rola (KD-L).
Reasumując, zaproponowany w analizowanym projekcie mpzp „Rezerwat Żurawiniec”
w Poznaniu sposób zagospodarowania i użytkowania terenów znajdujących się w jego granicach
(utrzymujący dotychczasowy sposób zagospodarowania) nie będzie stanowił zagrożenia dla
zachowania poszczególnych elementów lokalnej szaty roślinnej. Realizacja zapisów omawianego
projektu mpzp umożliwi natomiast zachowanie w dotychczasowym kształcie terenów warunkujących
charakter i różnorodność lokalnej szaty roślinnej: terenu lasów w klinie zieleni (ZL), terenu zieleni –
rezerwatu przyrody w klinie zieleni (ZN) oraz terenów zieleni nieurządzonej, łąk i zadrzewień w klinie
zieleni (ZO), stanowiących istotny fragment północnego klina zieleni.
6.5.
Oddziaływanie na zwierzęta
Zaproponowany w projekcie mpzp „Rezerwat Żurawiniec” w Poznaniu sposób
zagospodarowania i użytkowania terenów znajdujących się w jego granicach nie będzie stanowił
zagrożenia dla liczebności czy różnorodności przedstawicieli lokalnej fauny.
Najważniejszym rozwiązaniem, z punktu widzenia oddziaływania na świat zwierzęcy, jaki
wprowadza projekt planu, jest zachowanie dotychczasowego sposobu użytkowania terenów leśnych
(ZL) i terenu rezerwatu (ZN), a także uniemożliwienie lokalizacji budynków na całym analizowanym
obszarze, z wyjątkiem dopuszczenia zachowania istniejącej zabudowy na terenie zieleni nieurządzonej,
łąk i zadrzewień w klinie zieleni 2ZO. Zachowanie istniejącego kompleksu leśnego (ZL) oraz ochrona
terenu o największej wartości przyrodniczej – terenu rezerwatu przyrody – pozwoli na jednoczesne
zachowanie w możliwie niezmienionym stanie, w stosunku do sytuacji obecnej, terenów stanowiących
siedliska życiowe oraz miejsca żerowania występujących tu dotychczas gatunków zwierząt.
Zachowaniu lokalnych warunków siedliskowych służyć będą także zapisy projektu planu
ustalające na terenie ZL ochronę występujących na obszarze projektu planu wód powierzchniowych,
stanowiących miejsce bytowania gatunków zwierząt preferujących siedliska wodne lub stanowiska
charakteryzujące się większą wilgotnością. Dotyczy to zwłaszcza płazów oraz licznych przedstawicieli
bezkręgowców.
Z uwagi na dotychczasowy charakter terenów leśnych, wykorzystywanych na potrzeby
rekreacji i wypoczynku przez okolicznych mieszkańców, a także terenów zieleni nieurządzonej, łąk
i zadrzewień w klinie zieleni, nie należy się również spodziewać wystąpienia niekorzystnych
oddziaływań w związku z dopuszczeniem realizacji na tych terenach inwestycji tj. ścieżki piesze
i rowerowe (w tym ścieżka pieszo-rowerowa na terenie ZL – zgodnie z rysunkiem planu) oraz
drogowe obiekty inżynierskie z nimi związane, a także dojścia i dojazdy na terenie 2ZO.
Korzystnym rozwiązaniem, mającym na celu zachowanie możliwie swobodnej migracji zwierząt
w obszarze opracowania oraz ograniczenie barier między terenami o dużym znaczeniu przyrodniczym
(tereny północnego klina zieleni), sąsiadującymi z obszarem opracowania, jest wprowadzenie zakazu
lokalizacji ogrodzeń, za wyjątkiem ogrodzeń służących zapewnieniu bezpieczeństwa ruchu drogowego
oraz ogrodzeń na terenie 2ZO (wyłącznie ażurowych o wysokości do 1,5 m).
Podsumowując, realizacja ustaleń projektu planu pozwoli na wzmocnienie ochrony struktury
przyrodniczej analizowanego obszaru, a co za tym idzie, będzie sprzyjać zachowaniu różnorodności
przedstawicieli lokalnej fauny.
30
6.6.
Oddziaływanie na ludzi
Projekt planu „Rezerwat Żurawiniec” jest planem ochronnym, którego głównym celem jest
zachowanie i ochrona istniejących w granicach mpzp terenów zieleni, współtworzących klinowopierścieniowy system zieleni, pełniących istotne role przyrodnicze, krajobrazowe i rekreacyjne. W tym
celu w projekcie planu ustalono przeznaczenie większości terenów pod zieleń (las, zieleń rezerwatu
przyrody oraz zieleń nieurządzoną, łąki i zadrzewienia), co pozwoli na zachowanie ich
dotychczasowego sposobu użytkowania. Wprowadzono również zakaz lokalizacji w granicy obszaru
nowej zabudowy oraz nie przewiduje się, aby realizacja dopuszczonych projektem planu inwestycji
(np. realizacja nowych ścieżek pieszych, rowerowych, obiektów sportowo-rekreacyjnych)
spowodowała znaczące, długoterminowe, negatywne oddziaływanie na poszczególne komponenty
środowiska, takie jak: jakość powietrza atmosferycznego, klimat akustyczny, czy jakość wód
powierzchniowych i podziemnych. Z uwagi na powyższe, nie przewiduje się również występowania
długoterminowych, negatywnych oddziaływań realizacji ustaleń mpzp na ludzi.
Realizacja ustaleń projektu planu pozwoli na zachowanie i ochronę najważniejszych
elementów środowiska przyrodniczego omawianego obszaru, np. zieleni, powierzchni biologicznie
czynnej, zasobów wodnych, które mimo swojego znacznego przekształcenia w wyniku antropopresji,
stale pełnią istotne funkcje w strukturze przyrodniczej miasta. Ich utrzymanie i ochrona zapewnia
wyższą jakość życia mieszkańcom okolicznych osiedli Piątkowa i Naramowic, m.in. poprzez
zapewnienie im atrakcyjnego miejsca rekreacji i wypoczynku oraz pozytywny wpływ na czynniki,
kształtujące mikroklimat omawianego obszaru (temperaturę i wilgotność powietrza, prędkość wiatru).
Krótkoterminowe negatywne oddziaływania na ludzi, wynikające z realizacji ustaleń mpzp,
spowodowane będą prowadzeniem prac budowlanych w trakcie budowy i rozbudowy infrastruktury
komunikacyjnej i technicznej, głównie prowadzonych w obrębie ul. Jasna Rola oraz drogi wewnętrznej
KDWxs. Negatywne oddziaływania polegać będą przede wszystkim na emisji hałasu i zanieczyszczeń
powietrza, a także na utrudnieniach w ruchu, zarówno pojazdów i pieszych. Należy jednak
przypuszczać, że prace prowadzone będą w ciągu dnia i nie będą stanowiły uciążliwości w godzinach
nocnych. Poza tym, będzie to oddziaływanie krótkotrwałe i chwilowe, które ustanie po zakończeniu
prac budowlanych. Zasięg oddziaływania powinien być ograniczony do działki budowlanej, aby nie
stanowił on zbyt dużego dyskomfortu dla dalszego otoczenia.
6.7.
Oddziaływanie na klimat
Prognozuje się, że realizacja ustaleń mpzp „Rezerwat Żurawiniec” w Poznaniu nie spowoduje
niekorzystnych zmian w dotychczasowych warunkach klimatu lokalnego, a wręcz pozwoli
na zachowanie czynników, które pozytywnie wpływają na jego kształtowanie.
Projekt planu utrzymuje dotychczasowy sposób zagospodarowania i użytkowania terenów
położonych w jego obrębie. Zachowanie i ochrona terenów zieleni, a zwłaszcza zwartego kompleksu
lasu, będzie korzystnie wpływać na kształtowanie parametrów mikroklimatu. Istotnym aspektem jest
zwłaszcza pozytywny wpływ zieleni na regulację temperatury otoczenia – poprzez uniemożliwianie
tworzenia się wysp ciepła oraz wpływ na wzrost wilgotności powietrza.
6.8.
Oddziaływanie na powietrze
Ze względu na ochronny charakter projektu planu, a także brak znaczących zmian
w dotychczasowym sposobie zagospodarowania i użytkowania terenów objętych ustaleniami planu,
nie przewiduje się wzrostu poziomu zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego na tym obszarze
na skutek realizacji mpzp „Rezerwat Żurawiniec” w Poznaniu.
31
Analizowany projekt mpzp nie umożliwia wprowadzenia źródeł emitujących znaczne ilości
zanieczyszczeń gazowych i pyłowych, a tym samym wpływających w sposób istotny na kształtowanie
lokalnej jakości powietrza atmosferycznego. Projekt planu nie ustala nowych terenów przeznaczonych
pod zabudowę, nie umożliwia rozwoju zabudowy na terenie obecnie już zainwestowanym oraz nie
wyznacza przebiegu nowych, istotnych z punktu widzenia emisji zanieczyszczeń powietrza, terenów
komunikacyjnych.
Zapisy dopuszczają jedynie możliwość zachowania istniejącej zabudowy (o ściśle określonych
parametrach) na terenie zieleni nieurządzonej, łąk, zadrzewień w klinie zieleni 2ZO. Dopuszczenie
zachowania tego typu obiektów nie wpłynie jednak na zwiększenie stężeń zanieczyszczeń gazowych
i pyłowych w powietrzu w granicach omawianego obszaru. Ponadto, dla istniejącej zabudowy
na terenie 2ZO, wprowadzono zapis ustalający zakaz stosowania pieców i trzonów kuchennych
na paliwo stałe, z wyjątkiem paliw odnawialnych z biomasy. Ustalenie w projekcie mpzp. tego typu
zapisu nawiązuje do ustaleń zawartych w wydanym przez Wojewodę Wielkopolskiego rozporządzeniu
(nr 39/07 z dnia 31 grudnia 2007 r.) w sprawie określenia programu ochrony powietrza dla strefy –
aglomeracja Poznań. Zgodnie z zadaniami podstawowymi, określonymi we wspomnianym powyżej
programie ochrony powietrza, dopuszcza się zastosowanie indywidualnych instalacji grzewczych pod
warunkiem spełnienia kryteriów dotyczących rodzaju instalacji oraz stosowanego w nich paliwa.
Realizacja ustaleń projektu mpzp nie przewiduje również możliwości realizacji nowych
elementów lokalnego układu komunikacyjnego, które mogłyby stanowić źródło emisji znaczących ilości
zanieczyszczeń, powstających w wyniku spalania paliw w silnikach spalinowych pojazdów. W projekcie
planu uwzględniono jedynie istniejącą drogę publiczną – fragment ul. Jasna Rola (KD-L) oraz
wyznaczono drogę wewnętrzną (KDWxs), umożliwiającą dostęp do terenu lasu oraz obsługę terenów
zabudowy, zlokalizowanych poza granicami projektu mpzp. Z uwagi na pełnioną funkcję oraz
charakter zlokalizowanych w obszarze planu dróg, nie przewiduje się wzrostu emisji zanieczyszczeń
z tych źródeł na skutek realizacji ustaleń mpzp „Rezerwat Żurawiniec” w Poznaniu.
Niewielki wzrost emisji o charakterze lokalnym i czasowym może nastąpić na etapie
prowadzenia prac budowlanych, związanych z realizacją nielicznych inwestycji dopuszczonych
ustaleniami projektu planu (np. roboty budowlane w zakresie realizacji drogi wewnętrznej rozbudowy
drogi KD-L, sieci infrastruktury technicznej). Źródłami emisji zanieczyszczeń będą w tym przypadku
silniki maszyn budowlanych uczestniczących w pracach ziemnych, a także same prace ziemne, których
przeprowadzanie generuje powstawanie zanieczyszczeń pyłowych. Ilość zanieczyszczeń wytwarzanych
przez maszyny budowlane będzie stosunkowo niewielka, głównie ze względu na ograniczoną
powierzchnię, na jakiej będą odbywały się roboty oraz ograniczony czas ich przeprowadzania. Pyły
powstające podczas prowadzenia prac budowlanych nie będą miały większego znaczenia
w kształtowaniu poziomów emisji dla tych terenów (niewielkie odległości unoszenia powodować będą
czasowy wzrost zapylenia o charakterze lokalnym). Emisja ta będzie zjawiskiem czasowym i nie będzie
miała większego wpływu na długofalowe kształtowanie jakości powietrza na tym terenie.
Korzystny wpływ na kształtowanie jakości powietrza atmosferycznego będzie miało natomiast
zachowanie wszystkich terenów zieleni (1,2ZO, ZL i ZN). Obecność różnorodnej zieleni,
a w szczególności zieleni wysokiej, wpłynie korzystnie na zmniejszenie udziału dwutlenku węgla
w powietrzu atmosferycznym oraz ograniczenie przenoszenia zanieczyszczeń pyłowych.
6.9.
Oddziaływanie na klimat akustyczny
Realizacja ustaleń mpzp „Rezerwat Żurawiniec” nie spowoduje wprowadzenia funkcji oraz
elementów zagospodarowania stanowiących znaczące źródło hałasu, w związku z powyższym nie
przewiduje się wystąpienia długoterminowego niekorzystnego oddziaływania na lokalny klimat
akustyczny na skutek realizacji ustaleń projektu planu. Ponadto, w granicach projektu mpzp nie
32
wyznaczono terenów, które zgodnie z przepisami odrębnymi28, wymagają zachowania standardów
akustycznych w środowisku.
Czasowy oraz lokalny wzrost poziomu hałasu może wystąpić w obrębie omawianego terenu
na skutek prowadzenia prac budowlanych, związanych z rozbudową istniejących szlaków
komunikacyjnych (terenów KD-L i KDWxs) oraz budową i rozbudową sieci infrastruktury technicznej.
Źródłem hałasu będą roboty budowlane prowadzone przy użyciu ciężkich maszyn napędzanych
silnikami spalinowymi, których eksploatacja wiąże się z emisją hałasu oraz wzmożony ruch
samochodowy, odbywający się w rejonie inwestycji. Sytuacja ta będzie miała jedynie miejsce do czasu
realizacji inwestycji. Ze względu na czasowy charakter oraz ograniczony zasięg występowania tego
zjawiska, nie przewiduje się negatywnego oddziaływania na kształtowanie klimatu akustycznego
na terenie objętym granicami planu w dłuższym okresie czasu.
6.10.
Oddziaływanie na dziedzictwo kulturowe
Ze względu na brak w granicach obszaru objętego projektem planu udokumentowanych
stanowisk archeologicznych oraz obiektów kultury, w projekcie nie podejmuje się ustaleń w zakresie
dziedzictwa kulturowego, zabytków oraz dóbr kultury współczesnej. W związku z powyższym nie
przewiduje się możliwości wystąpienia zjawiska niekorzystnego oddziaływania na dziedzictwo
kulturowe na skutek realizacji ustaleń projektu mpzp.
6.11.
Oddziaływanie na dobra materialne
Nie przewiduje się wystąpienia znaczących oddziaływań na dobra materialne na skutek
realizacji ustaleń projektu mpzp „Rezerwat Żurawiniec” w Poznaniu. Analizowany projekt planu nie
przewiduje wprowadzenia nowych inwestycji, wpływających w sposób znaczący na zwiększenie ilości
dóbr materialnych w jego granicach. Nie przewiduje się również pogorszenia stanu dóbr już
istniejących.
6.12.
Oddziaływanie na obszary Natura 2000 i inne obszary chronione na podstawie
ustawy o ochronie przyrody
Jak wskazano w poprzednich rozdziałach niniejszego opracowania, w obrębie analizowanego
obszaru zlokalizowany jest obszar prawnie chroniony w trybie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r.
o ochronie przyrody – rezerwat przyrody „Żurawiniec”.
Zgodnie z informacjami, uzyskanymi z publikacji dotyczących waloryzacji przyrodniczej terenu
rezerwatu, na obszarze tym nie występują już gatunki roślin stanowiących przedmiot ochrony (za
wyjątkiem gatunku Straminergon stramineum), natomiast w dalszym ciągu znajdują się tu stanowiska
gatunków roślin rzadkich lub zagrożonych wymarciem w Wielkopolsce. W granicach rezerwatu
potwierdzono również stanowiska roślin podlegających ochronie częściowej na podstawie
obowiązujących przepisów prawa29. Obecność wymagających ochrony elementów przyrody ożywionej
była jednym z powodów konieczności opracowania projektu mpzp, umożliwiającego zatrzymanie
rozwoju zabudowy na analizowanym obszarze, której realizacja mogłaby przyczynić się do
przyspieszenia procesu degradacji środowiska, w tym również cennych przyrodniczo siedlisk.
Ustalenia projektu mpzp „Rezerwat Żurawiniec” w Poznaniu w sposób korzystny będą
oddziaływać na znajdujące się w tym obszarze tereny cenne przyrodniczo, m.in. poprzez ustalenie
zachowania dotychczasowego sposobu ich użytkowania, zagospodarowania terenów leśnych zgodnie
z planem urządzenia lasów, a także uniemożliwienie lokalizacji budynków, z dopuszczeniem
28
rozporządzeniem z dnia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w
środowisku oraz ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska
29
rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin
33
zachowania istniejącej zabudowy na terenie 2ZO. Zakaz lokalizacji nowej zabudowy jest szczególnie
istotny w kontekście ograniczenia możliwości ingerencji w warunki gruntowo-wodne, która mogłaby
doprowadzić do obniżenia poziomu wód gruntowych, a co za tym idzie, do przyspieszenia tempa
procesu zanikania siedlisk związanych ze stanowiskami wilgotnymi.
Ze względu na ochronny charakter projektu mpzp „Rezerwat Żurawiniec” w Poznaniu, a także
na oddalenie omawianego terenu od najbliższych obszarów włączonych do sieci Natura 2000 (Fortu
V i Va, wchodzących w skład PLH 300005 „Fortyfikacje w Poznaniu” i PLH 300001 „Biedrusko”), nie
przewiduje się wystąpienia negatywnego oddziaływania na obszary chronione, w wyniku realizacją
jego ustaleń. Nie przewiduje się jakiegokolwiek negatywnego wpływu na ograniczenie przestrzeni
życiowej i dostępności do bazy pokarmowej występujących na terenie Natura 2000 przedstawicieli
flory i fauny.
Analizowany projekt mpzp zachowuje dotychczasowy sposób użytkowania terenów leśnych
(ZL), zachowuje granicę i uwzględnia ograniczenia dla rezerwatu przyrody (ZN), podlegającego
ochronie na podstawie przepisów odrębnych, wyznacza tereny zieleni nieurządzonej, łąk i zadrzewień
w klinie zieleni (1,2ZO), uniemożliwiając jednocześnie przeznaczanie tych terenów pod lokalizację
zabudowy (projekt uwzględnia jedynie możliwość zachowania funkcjonującej w chwili obecnej
zabudowy przy ul. Jasna Rola). Brak istotnych zmian w dotychczasowym sposobie zagospodarowania
i użytkowania obszaru projektu planu pozwoli jednocześnie na zachowanie i ograniczenie ryzyka
dewastacji terenów leśnych i terenów zieleni, stanowiących potencjalne miejsce żerowania zwierząt
zasiedlających tereny cenne przyrodniczo, zlokalizowane poza granicami obszaru opracowania.
Reasumując, ze względu na charakter analizowanego projektu planu, którego głównym
założeniem jest ochrona przed zmianami zagospodarowania w obrębie terenów o dużej wartości
przyrodniczej i krajobrazowej (z lokalnego punktu widzenia), przewiduje się, że realizacja jego ustaleń
wpłynie niezwykle korzystnie na ochronę i zachowanie walorów przyrodniczych obszaru opracowania,
a także na zachowanie łączności tego terenu z pozostałymi terenami, stanowiącymi elementy
północnego (naramowickiego) klina zieleni.
6.13.
Oddziaływanie transgraniczne
Ze względu na położenie geograficzne Poznania (znaczne oddalenie od terenów
przygranicznych państwa) stwierdzić należy, że realizacja ustaleń omawianego planu miejscowego nie
spowoduje oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym, w rozumieniu Konwencji
z Espoo z 25 lutego 1991 r.
7.
PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW
REALIZACJI POSTANOWIEŃ MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA
PRZESTRZENNEGO ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA
Biorąc pod uwagę obserwowaną już od kilkudziesięciu lat znaczną dynamikę przekształceń
siedlisk omawianego obszaru, a także dynamiczny rozwój i przemiany zbiorowisk roślinności,
proponuje się objąć analizą skutków realizacji postanowień planu oraz monitoringiem stan zachowania
najcenniejszych siedlisk przyrodniczych oraz roślinności. Pozwoli to na dalszą obserwację
zaawansowanych procesów sukcesyjnych oraz być może na wypracowanie skutecznych metod
ochrony przyrody na zurbanizowanych terenach miejskich i zapobiegania tego typu niekorzystnych
zjawisk w przyszłości.
Ponadto, analiza skutków realizacji postanowień mpzp prowadzona będzie standardowo
w oparciu o wyniki pomiarów, ocen i analiz, wykonywanych w ramach Państwowego Monitoringu
Środowiska30 przez zobligowane do tego instytucje. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska
30
utworzonemu ustawą z dnia 20 lipca 1991 roku o Inspekcji Ochrony Środowiska
34
w Poznaniu, Państwowy Instytut Geologiczny, Prezydent miasta Poznania (będący jednocześnie
starostą powiatu grodzkiego) prowadzą monitoring poszczególnych komponentów środowiska,
w zakresie oraz z częstotliwością określoną w przepisach odrębnych, w tym w ustawie z dnia z dnia
27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska31 oraz ustawie z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne32.
Działania ww. instytucji w zakresie monitoringu poszczególnych komponentów środowiska pozwolą
na ocenę skutków realizacji ustaleń mpzp i umożliwią reakcję na ewentualne negatywne zjawiska
zachodzące w środowisku przyrodniczym.
8.
ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH
W PROJEKTOWANYM DOKUMENCIE
Projekt planu „Rezerwat Żurawiniec” w Poznaniu ma charakter ochronny. Realizacja jego
ustaleń mpzp pozwoli na zachowanie i ochronę dotychczasowego sposobu zagospodarowania terenów
współtworzących północny klin zieleni. Ustala przeznaczenie większości obszaru pod funkcje zieleni
i wprowadza zakaz lokalizacji w jego granicy nowych budynków (z wyjątkiem terenu 2ZO, na którym
dopuszczono zachowanie istniejącego zainwestowania). Z punktu widzenia konieczności ochrony
istniejących ekosystemów przed dalszą antropopresją, są to rozwiązania korzystne. W związku z tym
nie przedstawia się rozwiązań alternatywnych w stosunku do projektowanego w mpzp sposobu
zagospodarowania omawianego obszaru.
9.
•
•
•
•
31
32
WNIOSKI
Projekt planu miejscowego „Rezerwat Żurawiniec” w Poznaniu jest planem ochronnym dla
terenów, które zgodnie z polityką przestrzenną miasta określoną w „Studium uwarunkowań
i zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania”, mają pozostać jako wyłączone
z zabudowy. Jego ustalenia utrzymują ich dotychczasowe przeznaczenie i sposób
zagospodarowania przestrzennego.
Rozmieszczenie przestrzenne ustalonych w projekcie funkcji jest zgodne z uwarunkowaniami
fizjograficznymi oraz ustaleniami „Studium uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego
miasta Poznania”, w którym omawiany obszar wskazany został jako fragment klinowopierścieniowego systemu zieleni miasta.
Powyższa prognoza oddziaływania na środowisko nie wykazała prawdopodobieństwa
powstania
znaczących
negatywnych
oddziaływań
na
środowisko
przyrodnicze
w związku z realizacją ustaleń projektu planu. Potencjalne oddziaływania wystąpią jedynie
na etapie rozbudowy układy komunikacyjnego – ul. Jasna Rola (KD-L) i drogi wewnętrznej
KDWxs oraz infrastruktury technicznej. Realizacja tych inwestycji spowoduje skutki zarówno
krótkoterminowe, jak i długoterminowe. Krótkoterminowe związane będą z etapem
prowadzenia prac budowlanych, które generować będą emisje zanieczyszczeń pyłowych
i gazowych do powietrza, hałasu oraz spowodują utrudnienia w ruchu komunikacyjnym
w rejonie inwestycji. Oddziaływania długofalowe wynikać będą głównie z ingerencji
w powierzchnię ziemi – zwiększy się powierzchnia trwale utwardzona, nastąpi nieznaczna
ingerencja w ukształtowanie terenu, podłoże może zostać zagęszczone mieszankami
budowlanymi, zwiększenia ilości ścieków odprowadzanych za pośrednictwem kanalizacji
deszczowej z terenu drogi publicznej. Należy jednak zaznaczyć, że powyższe oddziaływania, ze
względu na swoją skalę oraz zasięg przestrzenny, nie będą znaczące.
Pozytywnym skutkiem realizacji ustaleń planu będzie wzmocnienie ochrony terenów zieleni,
pełniących istotne, środowiskotwórcze funkcje, zwłaszcza w przestrzeni silnie zurbanizowanej.
Ponadto, ich funkcjonowanie zapewnia wyższą jakość życia mieszkańcom okolicznych osiedli
zgodnie z art. 88, art. 109 ust.1, art. 117 ust. 1 ustawy
zgodnie z art. 155a ustawy
35
•
•
10.
Piątkowa i Naramowic, poprzez pozytywny wpływ na mikroklimat, czy też zapewnienie
atrakcyjnego miejsca rekreacji i wypoczynku.
Uchwalenie mpzp dla omawianego obszaru zapewni pozostawienie analizowanych terenów
jako wyłączonych z zabudowy. Dopuszczono jedynie zachowanie istniejącego
zagospodarowania na terenie przy ul. Jasna Rola (na terenie 2ZO). W ten sposób plan
miejscowy uniemożliwi rozwój zabudowy na terenie położonym w bezpośrednim sąsiedztwie
rezerwatu przyrody, realizowanej na podstawie decyzji o warunkach zabudowy.
Zestawienie przewidywanych oddziaływań realizacji ustaleń mpzp „Rezerwat Żurawiniec”
w Poznaniu przedstawiono w załączniku nr 8.
STRESZCZENIE
Prognoza oddziaływania na środowisko, dotycząca projektu miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego „Rezerwat Żurawiniec” w Poznaniu składa się z ośmiu części.
W pierwszej omówiono podstawy formalno-prawne, metodologię i zasadność jej sporządzania.
Prognoza oddziaływania na środowisko stanowi podstawowy dokument, niezbędny do
przeprowadzenia postępowania w sprawie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko skutków
realizacji polityki, strategii, planu lub programu. Obowiązek jej opracowania wynika bezpośrednio
z zapisów ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko
oraz z ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.
Zasadniczym celem prognozy oddziaływania na środowisko jest diagnoza obecnego stanu
środowiska oraz wskazanie potencjalnego oddziaływania realizacji ustaleń miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego na środowisko przyrodnicze, kulturowe, krajobraz.
Niniejsza prognoza oddziaływania na środowisko dotyczy projektu miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego „Rezerwat Żurawiniec” w Poznaniu. Projekt planu opracowywany
został na podstawie uchwały Nr XX/261/VI/2011 Rady Miasta Poznania z dnia 8 listopada 2011 r.
w sprawie przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego
„Rezerwat Żurawiniec” w Poznaniu.
W drugiej części omówiono położenie przedmiotowego obszaru w przestrzeni miasta i jego
obecne zagospodarowanie. Ogólnie scharakteryzowano poszczególne elementy środowiska
przyrodniczego oraz jego stan w odniesieniu do jakości powietrza, wód oraz klimatu akustycznego.
Obszar objęty granicami projektu planu położony jest w północnej części miasta, pomiędzy
ul. Umultowską, torami kolejowymi (Północną Kolejową Obwodnicą Towarową), ul. Jasna Rola oraz ul.
Łużycką. Jego powierzchnia wynosi ok. 62,4 ha. Projekt planu obejmuje obszar prawie w całości
wyłączony z zabudowy. Największą powierzchnię zajmują lasy komunalne, w obrębie których w celu
ochrony zespołu roślinności torfowiska przejściowego pod koniec lat pięćdziesiątych XX w. wyznaczono
rezerwat przyrody „Żurawiniec”. Obecnie lasy wraz z terenem rezerwatu stanowią bardzo popularne
miejsce wypoczynku i rekreacji mieszkańców okolicznych osiedli Piątkowa oraz Naramowic. We
wschodniej części obszaru projektu planu znajduje się ogrodzony, prywatny teren, w niewielkim
stopniu zabudowany. Projekt planu obejmuje również niewielki fragment ul. Jasna Rola.
Obszar projektu plany charakteryzuje się nachyleniem terenu z zachodu w kierunku
wschodnim. Rzędne terenu wahają się od 81 m n.p.m. w rejonie ul. Jasna Rola do 91 m n.p.m. przy
ul. Umultowskiej. W podłożu dominują czwartorzędowe piaski i żwiry wodnolodowcowe, zalegające
na warstwie glin zwałowych. Wody powierzchniowe reprezentowane są przez intensywnie już
zarastający zbiornik, położony w południowo-wschodniej części obszaru oraz niewielkie oczko wodne,
znajdujące się na prywatnym terenie przy ul. Jasna Rola. Szatę roślinną omawianego obszaru budują
głównie zbiorowiska leśne lasów komunalnych miasta Poznania. Gatunkiem dominującym
w drzewostanie jest sosna (Pinus), w podszycie dominują pospolite gatunki roślin trawiastych oraz
36
roślin zielnych. Występujące w przeszłości na terenie rezerwatu „Żurawiniec” zbiorowiska
torfowiskowe zastąpione zostały szuwarami trzcinowymi, łozowiskami oraz zdegradowanymi lasami
o charakterze olsów i łęgów. Świat zwierzęcy reprezentowany jest przede wszystkim przez gatunki
zwierząt charakterystyczne dla terenów leśnych i parkowych. W granicy obszaru projektu planu nie
występują obiekty i obszary zabytkowe, wpisane do rejestru zabytków oraz stanowiska
archeologiczne.
W trzeciej części prognozy zwrócono uwagę na problemy ochrony środowiska, istotne
z punktu widzenia projektu planu, zwłaszcza na stan obszarów chronionych – rezerwatu przyrody
„Żurawiniec” oraz lasów.
Omawiany w prognozie obszar obejmuje głównie teren lasu komunalnego, teren rezerwatu
przyrody „Żurawiniec” oraz tereny dwóch prywatnych działek, zlokalizowanych przy ul. Jasna Rola.
Mimo, że analizowany obszar obecnie prawie w całości stanowią tereny wyłączone z zabudowy, to
obecny stan poszczególnych elementów środowiska przyrodniczego charakteryzuje się stosunkowo
dużym stopniem przekształcenia, obniżonymi walorami przyrodniczymi w stosunku do stanu
pierwotnego omawianego obszaru oraz obniżoną odpornością na degradację. Taki stan rzeczy jest
efektem dużej presji inwestycyjnej na tereny sąsiadujące z obszarem projektu planu, związanej
z budową dużych osiedli wielorodzinnych. Rozwój zabudowy mieszkaniowej oraz infrastruktury
komunikacyjnej i technicznej spowodował przekształcenia środowiska gruntowo-wodnego w rejonie
omawianego obszaru, których najistotniejszym skutkiem było obniżenie poziomu wód podziemnych.
To z kolei zapoczątkowało znaczące i niekorzystne przeobrażenia cennych siedlisk oraz zubożenie
szaty roślinnej. Pośrednim, ale również negatywnym z punktu widzenia funkcjonowania przyrody,
skutkiem presji inwestycyjnej było znaczne zintensyfikowanie presji rekreacyjnej na tereny cenne
przyrodniczo. Intensywna penetracja lasów komunalnych oraz terenu rezerwatu powoduje
wydeptywanie i niszczenie zieleni, płoszenie zwierząt, zaśmiecanie terenu.
W czwartej części omówiono cel i zapisy projektu planu. Wskazano również ich powiązania
z zapisami „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania”.
Wykazano także potencjalne skutki dla środowiska i przestrzeni, jakie mogą wystąpić w przypadku
braku realizacji ustaleń projektu planu.
Projekt planu „Rezerwat Żurawiniec” ma charakter ochronny (dla terenów wyłączonych
z zabudowy). Jego głównym celem jest zapewnienie skutecznej ochrony terenów zieleni,
współtworzących, zgodnie z polityką przestrzenną miasta określoną w „Studium…”, klinowopierścieniowy system zieleni (północny klin zieleni). W związku z powyższym, projekt planu utrzymuje
dotychczasowe użytkowanie i sposób zagospodarowania przedmiotowych terenów. W strukturze
funkcjonalnej wyznaczono teren zieleni – rezerwat przyrody w klinie zieleni – oznaczony symbolem
ZN, teren lasów w klinie zieleni – oznaczony symbolem ZL, tereny zieleni nieurządzonej, łąk,
zadrzewień w klinie zieleni, oznaczone symbolami 1,2ZO oraz tereny komunikacji – drogi publicznej,
oznaczony symbolem KD-L oraz drogi wewnętrznej, oznaczony symbolem KDWxs. Projekt ustala
zakaz lokalizacji budynków na obszarze planu, z wyjątkiem terenu 2ZO, na którym dopuszczono
zachowanie istniejącej zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej oraz zagospodarowania
rekreacyjnego. Dla dopuszczonego zainwestowania ustalono parametry zabudowy, takie jak:
powierzchnia zabudowy, powierzchnia biologicznie czynna, wysokość budynków, intensywność
zabudowy terenu, kształt dachów. Projekt przewiduje niewielkie inwestycje w zakresie rozbudowy
terenów komunikacyjnych – ul. Jasna Rola oraz drogi wewnętrznej KDWxs. Na obszarze planu
dopuszczono lokalizacje niekubaturowych urządzeń sportowo-rekreacyjnych, obiektów małej
architektury, tablic informacyjnych, szyldów oraz sieci infrastruktury technicznej, z uwzględnieniem
ograniczeń dla terenu rezerwaty, wynikających z przepisów odrębnych. Na terenach ZL
i 1,2ZO dopuszczono też lokalizację ścieżek pieszych i rowerowych. Ustalono zasady prowadzenia
gospodarki ściekowej oraz zakaz stosowania na terenie 2ZO (w przypadku zachowania zabudowy)
pieców i trzonów kuchennych na paliwo stałe, z wyjątkiem paliw odnawialnych z biomasy.
37
W przypadku odstąpienia od realizacji ustaleń mpzp „Rezerwat Żurawiniec” do
najistotniejszych procesów, mających wpływ na kierunki zmian środowiska przyrodniczego
omawianego obszaru, należą presja inwestycyjna – rozwój nowej zabudowy w bezpośrednim
sąsiedztwie lasów i terenu rezerwatu – oraz wzrost presji turystycznej na te tereny. Ich skutkiem
może być zmniejszenie zasobów biologicznych omawianych terenów, zwiększenie emisji
zanieczyszczeń powietrza, hałasu, zwiększenie fragmentaryzacji terenu współtworzącego klinowopierścieniowy system zieleni, zmiana uwarunkowań krajobrazowych.
W piątej części omówiono podstawowe cele ochrony środowiska, formułowane na szczeblu
międzynarodowym, krajowym i lokalnym, istotne z punktu widzenia projektu planu. W tym zakresie
przeanalizowano następujące dokumenty: Dyrektywę Rady z dnia 21 maja 1991 r. dotycząca
oczyszczania ścieków komunalnych, Dyrektywę Rady z dnia 27 września 1996 r. w sprawie oceny
i zarządzania jakością otaczającego powietrza, II Politykę Ekologiczną Państwa, Politykę ekologiczną
państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016, Program Ochrony Środowiska dla Miasta
Poznania na lata 2009-2012, Program ochrony powietrza dla strefy – aglomeracja Poznań.
W szóstej części omówiono potencjalne oddziaływanie realizacji ustaleń projektu planu
na poszczególne komponenty środowiska przyrodniczego, w tym na: powierzchnię ziemi, warunki
wodne, bioróżnorodność i krajobraz, szatę roślinną, zwierzęta, ludzi, powietrze, klimat akustyczny,
klimat, obszary Natura 2000 i inne obszary chronione, a także na dziedzictwo kulturowe i dobra
materialne. W związku z tym, że projekt mpzp „Rezerwat Żurawiniec” jest planem ochronnym dla
terenów wyłączonych z zabudowy, realizacja jego ustaleń nie spowoduje znaczących, negatywnych
oddziaływań na środowisko. Jedyne skutki dla środowiska związane będą z prowadzeniem inwestycji
w zakresie rozbudowy terenów komunikacyjnych KD-L i KDWxs, infrastruktury technicznej oraz
dopuszczonych planem obiektów sportowo-rekreacyjnych, ścieżek pieszych, rowerowych, obiektów
małej architektury. Ze względu na skalę oraz zasięg przestrzenny tych inwestycji, przewidywane skutki
nie będą duże. Pozytywnym aspektem uchwalenia mpzp „Rezerwat Żurawiniec” będzie zapewnienie
skutecznej ochrony przed rozwojem zabudowy na terenach położonych w bezpośrednim sąsiedztwem
rezerwatu i lasów komunalnych.
W siódmej części odniesiono się do zagadnień związanych z analizą skutków realizacji
postanowień planu miejscowego. W tym zakresie zwrócono uwagę na zasadność prowadzenia analizy
stanu zachowania cennych siedlisk przyrodniczych oraz zbiorowisk roślinnych, zwłaszcza w obrębie
terenu rezerwatu, a także na analizę pomiarów, ocen jakości środowiska, prowadzonych w ramach
Państwowego Monitoringu Środowiska.
W części ósmej wyjaśniono brak rozwiązań alternatywnych do rozwiązań zaproponowanych
w projekcie planu.
38

prognoza oddziaływania na środowisko

Transkrypt

Podobne dokumenty

Analiza hałasu a miejscowy plan

REZERWAT Krzysztof Kwiatkowski „Kino” 2008, nr 1 Film Łukasza

Przyroda - POZnan.travel

WSPÓŁPRACA Z ADMINISTRACJĄ RZĄDOWĄ I SAMORZĄDOWĄ