Definicja wzoru przemysłowego Stanisław Nowak

Definicja wzoru przemysłowego
Stanisław Nowak
Pojęcie w zoru przemysłowego
Według obecnie obowiązujących przepisów mamy do czynienia z kilkoma definicjami wzoru przemysłowego.
Wynika to z faktu, iż Polska od 1 maja 2004 roku jest członkiem Unii Europejskiej. Jako członek zobowiązana jest do
implementacji przepisów unijnych. W związku z tym oprócz definicji z polskiej ustawy z dnia 30 czerwca 2000 roku Prawo
własności przemysłowej1 (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 z późn. zm.) obowiązuje nas rozporządzenie nr
6/2002 w sprawie wzorów przemysłowych2, oraz dyrektywa 98/71/WE w sprawie ochrony wzorów3. Pośrednio definicję
wzoru przemysłowego możemy znaleźć również w ustawie z dnia 4 lutego 1994 roku o prawach autorskich i prawach
pokrewnych (tekst jedn.: Dz. U. z 1994 r. Nr 24 poz. 83 z późn. zm.)
Definicja wzoru przemysłowego w Dyrektywie.
Artykuł 1 dyrektywy stanowi:
a) „wzór” oznacza całkowitą lub częściową postać produktu, wynikającą w szczególności z elementów linii, konturów,
kolorystyki, kształtu, tekstury i/lub materiałów samego produktu i/lub jego ornamentacji;
b) „produkt” oznacza każdy wytwór przemysłowy lub rękodzielniczy, włączając w to, między innymi, części przeznaczone
do montażu produktu złożonego, opakowania, układu, symboli graficznych i kroju pisma typograficznego, z wyłączeniem
jednakże programów komputerowych;
c) „produkt złożony” oznacza produkt, który składa się z wielu części, które mogą być zastąpione w sposób pozwalający
na demontaż i ponowny montaż produktu.
Definicja wzoru przemysłowego w rozporządzeniu.
Z treści punku 3 Rozporządzenia:
a) „wzór” oznacza postać całego lub części produktu, wynikającą w szczególności z cech linii, konturów, kolorysty ki,
kształtu, tekstury i/lub materiałów samego produktu i/lub jego ornamentacji;
b) „produkt” oznacza każdy przedmiot przemysłowy lub rękodzielniczy, włączając w to, między innymi, części
przeznaczone do stworzenia produktu złożonego, opakowanie, wygląd zewnętrzny, symbole graficzne oraz kroje pisma
typograficznego, jednakże z wyłączeniem programów komputerowych;
c) „produkt złożony” oznacza produkt, który składa się z wielu części, które mogą być zastępowane umożliwiając
rozłożenie i ponowne złożenie tego produktu.
Definicja wzoru przemysłowego w ustawie – Prawo własności przemysłowej.
W polskiej ustawie definicja znajduje się w artykule 102:
1. Wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w
szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego
ornamentację.
2. Wytworem jest każdy przedmiot wytworzony w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy, obejmujący w szczególności
opakowanie, symbole graficzne oraz kroje pisma typograficznego, z wyłączeniem programów komputerowych.
3. Za wytwór uważa się także:
1) przedmiot składający się z wielu wymienialnych części składowych umożliwiających jego rozłożenie i ponowne
złożenie (wytwór złożony);
2) część składową, jeżeli po jej włączeniu do wytworu złożonego pozostaje widoczna w trakcie jego zwykłego używania,
przez które rozumie się każde używanie, z wyłączeniem konserwacji, obsługi lub naprawy;
3) część składową, jeżeli może być przedmiotem samodzielnego obrotu.
1
Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 roku Prawo własności przemysłowe j (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 z późn. zm .).
Rozporządzenie Rady (WE) z dnia 12 grudnia 2001 r. nr 6/2002 w s prawie wz orów wspólnotowych (Dz. Urz. UE L 3 z 5.01.2002 z
późń. zm.).
3
Dyrektywa Parlamentu Europe jskiego i Rady z dnia 13 października 1998r. 98/71/WE w sprawie prawne j ochrony wzorów (Dz. Urz.
UE L 289 z 28.10.1998).
2
4. W przypadku wzoru stosowanego lub zawartego w części składowej wytworu złożonego, w rozumieniu ust. 3 pkt 1,
ocena nowości i indywidualnego charakteru dotyczy tylko jego widocznych cech.
Podsumowując wszyst kie trzy definicje przedstawione powyżej wynika, że wzór powinien posiadać postać
wytworu. Dodać należy, że wzór przemysłowy jest chroniony bez względu na jakim produkcie go zastosowano, ponieważ
„ochrona wzorów polega na ochronie określonej postaci zewnętrznej, bez względu na to, do jakiego produktu postać ta
się odnosi (np. ornament umieszczony na porcelanie, deseń tkaniny itp.)”4.
Elementy w zoru
Biorąc pod uwagę fakt, iż przedmiotem ochrony jest dany wzór przemysłowy, ochronie podlega wygląd produktu.
Chroniony jest nie tylko kształt wytworu, lecz również dekoracja powierzchni i ornamentacja, czy inne elementy takie jak
faktura. Jeżeli materiały, z których skorzy stano do produkcji wzoru mają istotny wpływ na jego wygląd, również one
podlegają ochronie. Części składowe są chronione tylko wtedy, gdy są widoczne w czasie zwykłego użytkowania.
Linie – nieodłącznym elementem wzoru są linie. W tym punkcie chodzi o linie w znaczeniu matematycznym. Jest
to podstawowy sposób wyrażenia jakiegokolwiek wzoru.
Kontury i kształt – w tym punkcie chodzi o aspekt przestrzenny wzorów. Kontur to „zarys kształtów jakiejś postaci,
lub przedmiotu; graficzne przedstawienie tego zarysu; sylwetka”5. Kształt to „zewnętrzny wygląd materialnego przedmiotu
(rozpatrywany ze względu na ograniczające go linie lub powierzchnie, kontury); zarys, sylwetka jakiegoś przedmiotu; w
ogóle wygląd, postać czegoś”6.
Kolor – to „postrzegana wzrokowo właściwość przedmiotu zależna od stopnia pochłaniania, rozpraszania lub
przepuszczania promieni świetlnych; barwa”7. Kolor jest bardzo istotnym elementem wzoru przemysłowego, jednakże nie
można zastrzec jednego koloru jako wzór. Dopiero kombinacja dwóch różnych kolorów w odpowiednim połączeniu może
być zarejestrowana.
Struktura (faktura) – w zależności z której definicji korzystamy.
Struktura to „układ i wzajemne relacje elementów stanowiących całość ” lub „całość zbudowana w pewien sposób z
poszczególnych elementów”8. Faktura to „charakterystyczne cechy powierzchni przedmiotu”9.
Materiał – „to z czego są wytwarzane lub z czego się składają przedmioty; tworzywo, surowiec, substancja;
przedmiot mający praktyczne zastosowanie, przeznaczony do użytku”10.
Wytwór – jest to definicja szeroka. Za wytwór według ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych11 są
uznawane programy komputerowe, jednakże tylko pod względem tego, co widzimy na ekranie i ten element będzie
podlegał ochronie jako wzór. Kolejnym zagadnieniem budzącym sprzeczne opinie są druki, ponieważ czy arkusz papieru,
na którym wzór został zilustrowany można, traktować jak produkt? Co do budynków i wnętrz sytuacja wydaję się
łatwiejsza. Jeżeli architekt w swoim dziele połączy elementy estetyczne z elementami funkcjonalnymi mieści się wówczas
w definicji i ochrona im przysługuje. Wnętrza natomiast możemy uznać za produkt złożony. Symbole graficzne i kroje
pisma typograficznego zostały włączone pod ochronę ze względów historycznych i wynika to z faktu, iż kiedyś czcionki
były produkowane jako metalowe przedmioty, co dawało aspekt fizyczny. Pojawienie się pojęcia wytworu złożonego i
części składowych, wynika z obecnych trendów. Ma na celu ochronę przede wszyst kim branży motoryzacyjnej.
Nadmienić również trzeba, że wytworem jest również część składowa, jeżeli w trakcie zwykłego użytkowania jest
elementem widocznym12.
Now ość
Jeżeli chcemy otoczyć dany wzór przemysłowy ochroną musi on spełnić przesłankę nowości. Przesłanka nowości
została zdefiniowana w artykule 5 rozporządzenia, wzór uważa się za nowy jeśli identyczny wzór nie został udostępniony
publicznie. W przypadku niezarejestrowanego wzoru wspólnotowego, przed datą pierwszego publicznego udostępnienia
wzoru, o którego ochronę się wnosi. Natomiast w przypadku zarejestrowanego wzoru wspólnotowego, przed datą
4
M. Poźniak-Niedzielska, Ochrona wzorów przemys łowych w prawie europejskim, Europejski Przegląd Sądowy 2007, nr 1, s. 5.
Słownik języka polskiego PWN, wydanie interne towe dostępne pod adresem http://sjp.pwn.pl/.
6
Ibidem.
7
Ibidem.
8
Ibidem.
9
Ibidem.
10
Ibidem.
11
Ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku o prawach autorskich i prawach pok rewnych (tekst jedn.: Dz. U. z 1994 r. Nr 24 poz. 83 z późn.
zm.).
12
Terminu „wizualnoś ć” używa E. Nowińska (w:) Prawo własności przemysłowej. Przepisy i omówienie, E. Nowińska, U. Promińska,
M. du Vall (red.), Warszawa 2003, s. 97.
5
złożenia wniosku o rejestrację wzoru, o którego ochronę się wnosi lub jeśli wystąpiono o pierwszeństwo przed datą
pierwszeństwa.
Wzory uważa się za identyczne, jeżeli ich cechy różnią się jedynie nieistotnymi szczegółami.
Natomiast z polskiej ustawy wynika, że wzór przemysłowy uważa się za nowy, jeżeli przed datą, według której
oznacza się pierwszeństwo do uzyskania prawa z rejestracji, identyczny wzór nie został udostępniony publicznie przez
stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób, z zastrzeżeniem ust. 2. Wzór uważa się za identyczny z
udostępnionym publicznie także wówczas, gdy różni się od niego jedynie nieistotnymi szczegółami.
Indyw idualny charakter
Jest to bardzo ciekawe rozwiązanie, ponieważ wzór jest uznany za posiadający indywidualny charakter, jeśli
całościowe wrażenie jakie wywołuje na poinformowanym użytkowniku różni się od wrażenia jakie wywiera na tym
użytkowniku wzór, który został udostępniony publicznie:
a) w przypadku niezarejestrowanego wzoru wspólnotowego, przed datą pierwszego publicznego udostępnienia
wzoru, o którego ochronę się wnosi;
b) w przypadku zarejestrowanego wzoru wspólnotowego, przed datą dokonania zgłoszenia wzoru do rejestracji, od
której wzór ma być chroniony lub jeśli zastrzeżono pierwszeństwo, przed datą pierwszeństwa.
Przy ocenie indywidualnego charakteru, bierze się pod uwagę stopień swobody twórcy przy opracowywaniu wzoru.
Z polskiej ustawy wynika, iż wzór przemysłowy odznacza się indywidualnym charakterem, jeżeli ogólne wrażenie,
jakie wywołuje na zorientowanym użytkowniku, różni się od ogólnego wrażenia wywołanego na nim przez wzór publicznie
udostępniony przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo.
Zastosowanie tych dwóch przesłanek jest bardziej rozbudowane, niż ta wynikająca z ustawy o prawie autorskim –
przesłanka oryginalności 13. Ciekawym rozwiązaniem jest skierowanie się na przeciętnego odbiorcę produkt, a nie
na ekspertów14.
Ujaw nienie
Kolejnym zagadnieniem związanym z wzorem przemysłowym jest jego publiczne udostępnienie. W myśl zasady
zawartej w artykule 7 rozporządzenia, 6 dyrektywy i 103 polskiej ustawy nowy wzór nie powinien być wcześniej
ujawniony.
Przesłanki dotyczące ujawnienia to według art. 6 dyrektywy (7 rozporządzenia) to: opublikowanie po
zarejestrowaniu, wystawienie, wykorzystanie w handlu lub ujawnienie w inny sposób.
Artykuł 103 polskiej ustawy stanowi, że przesłankami są: stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób.
Wyłączenie spod ochrony
Wyłączenie spod ochrony jest jednym z najbardziej indywidualnych kwestii poszczególnych państw. Artykuł 9
rozporządzenia i 8 dyrektywy stanowi bardzo ogólnie, że wzór przemysłowy nie powinien być sprzeczny z porządkiem
publicznym i dobrymi obyczajami. Dlatego też należy wziąć pod uwagę polską u stawę. Najistotniejszym elementem
będzie zatem ustalenie definicji porządku publicznego. Poniżej zaprezentuję kilka definicji, do których udało mi się
dotrzeć :
M. Olechowski uważa, że: „Pojęcie porządku publicznego wywodzono z pojęcia prawa publicznego (ius publicum)
tj. zbioru przepisów dotyczących ustroju państwa i jego władz, ich właściwości i postępowania. Porządek publiczny to
niejako sfera chroniona, zastrzeżona dla działań państwa, w którą osoby prywatne przez swoje umowy nie mogą
wkraczać ”15.
13
Green Paper on the Legal Protection of Industrial Design, Working document of the services of the Commision, Brussels 1991, pkt
5.5.4.
14
Ibidem, pkt 5.5.6.2.
15
M. Olechowski, Porządek publiczny jako ograniczenie swobody umów, Państwo i Prawo 1999, nr 4, s. 61.
Natomiast T. Szymanek mówi: „Porządek publiczny to kategoria pojęciowa szersza od porządku prawnego, w
związku z czym używanie wzoru przemysłowego sprzecznie z prawem zawsze będzie uzasadniać zarzut sprzeczności z
16
porządkiem publicznym” .
Nieco inaczej definiuje to J. Kępiński: „Pod pojęciem porządku publicznego należy rozumieć sprzeczności z
krajowymi, podstawowymi zasadami prawnymi lub społecznymi, w tym w szczególności z zasadami konstytucyjnymi.
Z kolei pod pojęciem dobrych obyczajów (…) należy rozumieć takie rozwiązania, które mogłyby naruszać powszechnie
przyjęte zasady moralności, czy uczucie religijne”17.
Pojęcie to jest subiektywne i każde państwo będzie musiało uznać czy dany wzór jest zgodny z porządkiem
publicznym. Wracając do polskiej ustawy w artykule 131 ust. 2 pkt 2-5 są wymienione wyjątki:
Zawierają nazwę lub skrót nazwy Rzeczypospolitej Polskiej bądź jej symbole (godło, barwy lub hymn), nazwy lub
herby polskich województw, miast lub miejscowości, znaki sił zbrojnych, organizacji paramilitarnych lub sił porządkowych,
reprodukcje polskich orderów, odznaczeń lub odznak honorowych, odznak lub oznak wojskowych bądź innych oficjalnych
lub powszechnie używanych odznaczeń i odznak, w szczególności administracji rządowej czy samorządu terytorialnego
albo organizacji społecznych działających w ważnym interesie publicznym, gdy obszar działania tych organizacji
obejmuje cały kraj lub znaczną jego część , jeżeli zgłaszający nie wykaże się uprawnieniem, w szczególności
zezwoleniem właściwego organu Państwa albo zgodą organizacji, na używanie oznaczenia w obrocie;
Zawierają skróty nazw bądź symbole (herby, flagi, godła) obcych państw, organizacji międzynarodowych, a także
przyjęte w obcych państwach urzędowe oznaczenia, stemple kontrolne i gwarancyjne, jeżeli zakaz taki wynika z umów
międzynarodowych, chyba że zgłaszający wykaże się zezwoleniem właściwego organu, które uprawnia, go do używania
takich oznaczeń w obrocie;
Zawierają urzędowo uznane oznaczenia przyjęte do stosowania w obrocie, w szczególności znaki
bezpieczeństwa, znaki jakości lub cechy legalizacji w zakresie, w jakim mogłoby to wprowadzić odbiorców w błąd, co do
charakteru takich oznaczeń, o ile zgłaszający nie wykaże, że jest uprawniony do ich używania;
Zawierają elementy będące symbolami, w szczególności o charakterze religijnym, patriotycznym lub kulturowym,
których używanie obrażałoby uczucia religijne, patriotyczne lub tradycję narodową;
Nawet od powyższej regulacji mamy wyjątek – zastosowanie orła na fladze OSP i jego późniejsza rejestracja jako
wzoru przemysłowego.
Bibliografia
1. Kępiński J., Wzór przemysłowy i je go ochrona w prawie polskim i wspólnotowym, Warszawa 2010.
2. Nowińska E., Promińska U., du Vall M., Prawo własności przemysłowej. Przepisy i omówienie, Warszawa 2003.
3. Poźniak-Niedzielska M., Ochrona wzorów przemysłowych w prawie europejskim, EPS 2007, nr 1.
4. Olechowski M., Porządek publiczny jako ograniczenie swobody umów, PiP 1999, nr 4.
5. Szymanek T., Prawo własności przemysłowej. Podręcznik akademicki, Warszawa 2008.
6. Green Paper on the Legal Protection of Industrial Design, Working document of the services of the Commision,
Brussels 1991.
7. Słownik języka polskiego PWN, wydanie internetowe dostępne pod adresem http://sjp.pwn.pl/
8. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 1998r. 98/71/WE w sprawie prawnej ochrony
wzorów (Dz. Urz. UE L 289 z 28.10.1998).
9. Rozporządzenie Rady (WE) z dnia 12 grudnia 2001 r. nr 6/2002 w sprawie wzorów wspólnotowych (Dz. Urz. UE
L 3 z 5.01.2002 z późń. zm.).
10. Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 roku Prawo własności przemysłowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz.
1117 z późn. zm.).
11. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku o prawach autorskich i prawach pokrewnych (tekst jedn.: Dz. U. z 1994 r. Nr 24
poz. 83 z późn. zm.).
16
17
T. Szymanek, Prawo własności przemysłowe j. Podręcznik akademicki, Warszawa 2008, s. 122.
J. Kępiński, Wzór przemysłowy i jego ochrona w prawie polskim i wspólnotowym, Warszawa 2010, s. 67.