BUDOWNICTWO Część 2 - Instytut Konstrukcji Budowlanych

BUDOWNICTWO
Tynki
specjalne
dr inż. Mariusz Gaczek
mgr inż. Sławomir Fiszer
Builder
60
czerwiec 2014
Politechnika Poznańska
W
artykule omówiono tynki specjalne o charakterze renowacyjno-naprawczym lub osłaniającym, przeznaczone do odnawiania zabytkowych ścian
wykonanych ze słabych elementów murowych, renowacji albo zabezpieczania ścian zawilgoconych lub zasolonych, ochrony ścian
przed uszkodzeniami w wyniku oddziaływania niektórych czynników zewnętrznych, a także do naprawy starych, spękanych tynków.
Zostało opracowanych wiele odmian tego rodzaju wypraw tynkarskich i tynkopodobnych powłok, które w zależności od przeznaczenia charakteryzują się nieco odmiennymi właściwościami technicznymi i różnym sposobem aplikacji.
Tynki naprawcze
Nazwą tą określa się wyprawy tynkarskie
stosowane do naprawy zarysowanych lub spękanych tynków, głównie elewacyjnych. Do grupy wypraw naprawczych zalicza się tynki na
spoiwach mineralnych wzmocnione włóknami
lub systemy elastycznych mas szpachlowych,
także zawierających włókna.
Tynki wykorzystywane do napraw starych,
zarysowanych wypraw tynkarskich najczęściej wymagają dodatkowego zbrojenia siatką z włókna szklanego. Naprawcze masy szpachlowe w zależności od charakteru spękań mogą także wymagać wzmocnienia poprzez wtopienie bandaża z tkaniny elastycznej. Elementem systemu naprawczego może być dodatkowo farba nawierzchniowa o działaniu grzyboi glonobójczym.
Dobór poszczególnych warstw tynku i dodatkowego wzmocnienia materiałami zatapianymi
Część 2
Do grupy tynków specjalnych należą tynki naprawcze, tynki
chroniące elementy przed wpływem specyficznych
czynników zewnętrznych, tynki umożliwiające redukcję
zawilgocenia lub zasolenia ścian oraz tynki konserwatorskie.
Jak działają, gdzie zaleca się je stosować i jakie powinny
spełniać wymagania według obowiązujących wytycznych
i zaleceń technicznych?
w zaprawach naprawczych uzależniony jest od
rodzaju uszkodzenia starego tynku, z rozróżnieniem: rys skurczowych, drobnych pęknięć,
pęknięć przebiegających wzdłuż spoin elementów murowych, ustabilizowanych pojedynczych
rys konstrukcyjnych oraz rozległych zarysowań
konstrukcyjnych.
Tynki tracone
Tynki tracone przewidziane są do tymczasowego zastosowania w celu działania ochronnego, względnie naprawczego, w odniesieniu do
budynków lub ich elementów. Z uwagi na funkcjonowanie ograniczone w czasie tynki te odznaczają się zmniejszoną trwałością i odwracalnością stosowania (możliwością łatwego
usunięcia). W związku ze swoim charakterem,
tynki tracone nazywane są też tynkami ofiarnymi (od niemieckiej nazwy Opferputze) albo tynkami prowizorycznymi, przejściowymi, tymczasowymi (od rosyjskiego określenia временные
штукатурки).
Tynkom traconym poświęcona jest niemiecka instrukcja Naukowo-Technicznego Zrzeszenia Ochrony Budowli i Konserwacji Zabytków
(WTA – Wissenschaftlich-Technische Arbeitsgemeinschaft für Bauwerkserhaltung und Denkmalpflege) o numerze 2-10-06/D [8]. W instrukcji tej wyróżniono kilka rodzajów tynków traconych, oznaczonych skrótami: OP-I, OP-I-Salz,
OP-I-Feuchte, OP-A-PT, OP-A-PS, OP-A-PM.
Tynki z literą „I” w oznaczeniu przeznaczone są
do zastosowań wewnętrznych, natomiast tynki
z literą „A” – do zastosowań zewnętrznych.
Tynki typu OP-I służą do zapobiegania
uszkodzeniom powierzchni ściany w wyni-
ku oddziaływania wilgoci i soli pochodzących
z wnętrza muru albo innego elementu budowlanego. Funkcjonowanie tych tynków polega na
przesunięciu strefy krystalizacji lub odparowywania wilgoci z powierzchni podłoża do wnętrza tynku traconego lub na jego powierzchnię.
Zadaniem tynków z tej grupy jest zatem redukcja przemian krystalizacyjnych w podłożu. Tynki omawianego typu charakteryzuje szybka migracja soli do tynku, transport soli na zewnątrz
i stosunkowo krótka trwałość. Z tego względu
nadają się do stosowania na mury zawilgocone
i zasolone w niewielkim stopniu.
Tynki typu OP-I-Salz (tynki kompresowe)
służą do magazynowania dużych ilości soli pochodzących z podłoża i mogą być stosowane
na podłożach zarówno silnie zawilgoconych,
jaki i ekstremalnie zasolonych. Zadaniem tych
tynków jest przesunięcie strefy krystalizacji soli,
redukcja przemian krystalizacyjnych w podłożu
(ochrona muru przed skutkami krystalizacji soli i hydratacji kryształów soli) oraz zmniejszenie
ilości soli w podłożu. Przeznaczone są do stosowania na wyjątkowo silnie zasolonych obszarach muru z widocznymi uszkodzeniami, wyłącznie wewnątrz budynku albo w połączeniu
z hydrofobowymi powłokami malarskimi.
Tynków kompresowych nie należy utożsamiać z kompresami odsalającymi, chociaż niektóre odmiany obu grup wyrobów są do siebie zbliżone. W celach porównawczych poniżej podano charakterystykę kompresów odsalających.
Kompresy odsalające mają za zadanie
znaczne zredukowanie zawartości łatwo rozpuszczalnych soli zawartych w porowatych
żeniu czynnikami zewnętrznymi takimi jak: sole,
gazy reaktywne, pyły, sadze czy mikroorganizmy. Przeznaczone są do redukcji wpływu wyjątkowo dużych zanieczyszczeń środowiskowych i oddziaływań klimatycznych.
Tynki typu OP-A-PM to tynki chroniące
przed mechanicznymi uszkodzeniami w wyniku uderzania, ścierania itd. Ich zadaniem jest
utworzenie warstwy buforowej przed tego rodzaju oddziaływaniami. Przeznaczone są do
ochrony stref cokołowych, przejazdów, okolic
wejść do budynku, powierzchni w strefach dużego ruchu pieszego lub do ochrony przed erozją wiatrową (eoliczną).
61
czerwiec 2014
Tynki typu OP-A-PT to tynki zmniejszające zmienne obciążenia cieplno-wilgotnościowe podłoża. Ich zadaniem jest stworzenie warstwy buforowej przy tego rodzaju oddziaływaniach. Przeznaczone są do ograniczenia częstotliwości lub intensywności procesów wydłużania i kurczenia, cyklów zamarzanie – topnienie lub zawilgacanie – wysychanie, redukcji
wnikania wilgoci.
Tynki typu OP-A-PS to tynki zmniejszające wnikanie szkodliwych substancji (zasolonej
wody rozbryzgowej, gazów, pyłów, aerozoli lub
drobnoustrojów). Ich zadaniem jest stworzenie
warstwy buforowej przy ekstremalnym zagro-
Builder
materiałach budowlanych. Użycie kompresów ma charakter doraźny i trwa do kilku tygodni, podczas gdy stosowanie tynków kompresowych trwa do kilku lat. W przypadku stosowania kompresów na ścianach budynków
nie mają one znaczenia w kształtowaniu powierzchni czy też w ochronie przed czynnikami zewnętrznymi.
Kompresy odsalające mogą być wykonywane przede wszystkim z materiałów o dużej pojemności wodnej, ale spotykana jest także koncepcja zastosowania tak zwanych bio-kompresów, w postaci kompozytów polimerowo-tekstylnych w połączeniu z mikrobiologicznymi
mechanizmami działania.
Do tradycyjnych okładów odsalających wykorzystuje się głównie minerały ilaste (przede
wszystkim bentonity, ze względu na zawartość
montmorylonitu, który cechuje się korzystnymi
właściwościami jonowymiennymi) [7] i zaprawy
porowate zawierające dodatki kapilarnie aktywne (np. granulat pumeksowy).
Kompresy odsalające mogą mieć nieco odmienny sposób działania (w zależności od tego, czy są kompresami wysychającymi czy
też utrzymywanymi w stanie mokrym) i chociaż nie są wykonywane z zapraw tynkarskich, to jednak niektóre ich rodzaje mają
charakter zbliżony do tynków odsalających.
Oprócz stosowania samych kompresów bywa wykorzystywana tzw. metoda iniekcyjnokompresowa, w której woda doprowadzana
jest przez nawiercone otwory wgłąb muru za
nałożonymi kompresami, w celu nawodnienia
i spowodowania migracji do kompresu większej ilości soli.
Kompresom odsalającym poświęcona jest
instrukcja WTA 3-13-01 [10].
Tynki typu OP-I-Feuchte służą do tymczasowego tynkowania podłoży krótkotrwale dotkniętych silnym zawilgoceniem, przy braku albo z bardzo niskim stopniem zasolenia. Chociaż nie powodują żadnego przyspieszonego osuszania to jednak nie mogą mieć cech
tynku wodoszczelnego i ograniczać wysychania. Zadaniem tych tynków jest umożliwienie
wysoce efektywnego transferu wilgoci, a równocześnie uniknięcie uszkodzeń powierzchni w wyniku zawilgacania i wysychania, przebarwień czy kolonizacji przez drobnoustroje,
a także poprawa wyglądu powierzchni ścian.
Przeznaczone są do stosowania po powodzi
(w celu przyspieszenia możliwości użytkowania pomieszczeń), w przypadku występowania tzw. wody zawieszonej albo muru w kontakcie z gruntem.
Tynki grupy OP-A chronią przed określonymi
oddziaływaniami zewnętrznymi. Służą do ochrony powierzchni wcześniej uszkodzonych, wrażliwych i wymagających zabezpieczenia. Przy dostatecznej grubości mogą zapewnić ochronę
przed wpływami atmosferycznymi (wilgocią,
temperaturą), zabrudzeniem (pyłami, gazami,
rozbryzgiwaną wodą) oraz przed obciążeniami
mechanicznymi i agresją biologiczną.
Rys. 1. Często występujące sole w trzech charakterystycznych strefach uszkodzeń ściany [3, 1].
Tab. 1. Ocena stopnia zasolenia muru w zależności od stężenia soli, wg zaleceń WTA [9].
Stopień zasolenia
Chlorki
Mały, % wag.
Średni, % wag.
Duży, % wag.
< 0,2
0,2 – 0,5
> 0,5
Azotany
< 0,1
0,1 – 0,3
> 0,3
Siarczany (łatwo rozpuszczalne)
< 0,5
0,5 – 1,5
> 1,5
Tab. 2. Układ i grubości warstw systemu tynków renowacyjnych WTA [9].
Stopień zasolenia
Układ warstw
Grubość warstw, cm
mały
obrzutka
tynk renowacyjny WTA
≤ 0,5
≥ 2,0
średni do wysokiego
obrzutka
tynk renowacyjny WTA
tynk renowacyjny WTA
≤ 0,5
1,0 – 2,0
1,0 – 2,0
obrzutka
tynk podkładowy WTA
tynk renowacyjny WTA
≤ 0,5
≥ 1,0
≥ 1,5
Obrzutka wykonywana jest najczęściej jako nie w pełni kryjąca (sieciowa).
Tynk renowacyjny WTA może być zastosowany jako tynk podkładowy, jeśli łączna grubość tynku nie przekracza znacznie
4 cm – pomijając spoiny i duże nierówności.
BUDOWNICTWO
czerwiec 2014
Tynki renowacyjne (a w zasadzie jedno- albo
wielowarstwowe systemy z tynkami renowacyjnymi) służą do wykonywania wypraw na zawilgoconych i zasolonych murach, przy czym sole
odkładają się w wewnętrznych warstwach tynku i nie przedostają się na powierzchnię. Zadaniem tynków renowacyjnych jest zatem stworzenie powłoki gromadzącej sole przenikające wraz z wilgocią z muru do tynku, a jednocześnie renowacja elewacji. Oprócz wysokiej paroprzepuszczalności tynki renowacyjne
charakteryzują się dużą porowatością i znacznie ograniczoną możliwością kapilarnego transportu wody. Dzięki tym właściwościom oraz odpowiedniej geometrii porów zawartych w tynku
procesy krystalizacji soli zachodzą we wnętrzu
wyprawy i nie powodują jej uszkodzenia. Jednocześnie powierzchnia tynku pozostaje sucha. Tynk renowacyjny zachowuje swe właściwości do czasu wypełnienia przez odkładające
się sole wszystkich porów. Szacuje się, że trwałość tynku renowacyjnego wynosi kilkanaście
do kilkudziesięciu lat. Należy jednak pamiętać,
że warunkiem długotrwałej skuteczności działania tynków renowacyjnych jest przeprowadzenie przed zabiegami renowacyjnymi szczegółowej analizy stanu obiektu i jego najbliższego otoczenia, co powinno skutkować sporządzeniem projektu kompleksowej renowacji
[6]. Podstawowe znaczenie ma także właściwa technologia wykonywania tynków renowa-
cyjnych – należy tu wziąć pod uwagę zarówno
przygotowanie masy tynkarskiej, jak i jej aplikację oraz zapewnienie odpowiednich warunków schnięcia.
Tynki renowacyjne o działaniu polegającym
na odkładaniu się soli w wewnętrznych porach
tynku, spełniające wymagania niemieckiej instrukcji WTA [9], nazywa się często tynkami renowacyjnymi WTA.
Istnieją także rozwiązania techniczne, w których zadaniem tynku renowacyjnego jest wyłącznie ułatwienie wysychania muru, bez możliwości gromadzenia soli we wnętrzu wyprawy.
Przenikanie do tynku rozpuszczalnych w wodzie soli jest blokowane przez pokrycie ściany
paroprzepuszczalnym impregnatem na bazie
związków krzemoorganicznych.
Układ i grubości warstw systemu tynków renowacyjnych WTA zależą od stopnia zasolenia muru, a także od rodzaju występujących
soli (tabele 1 i 2). Do najczęściej spotykanych związków należą chlorki, siarczany, azotany, a także węglany, te ostatnie nie są jednak uwzględniane przy ocenie stopnia zasolenia muru.
Należy zwrócić uwagę, że do oceny zawartości soli w murze zamiast zaleceń WTA stosowane bywa czasem kryterium sumaryczne,
określające stopień zasolenia muru w zależności od łącznej zawartości chlorków, azotanów
i siarczanów. Zgodnie z nim jako niskie traktuje się zasolenie w granicach 0,1-0,4% wag., jako
Builder
62
Tynki renowacyjne
Rys. 2. Porównanie działania: a) kompresu odsalającego, b) tynku kompresowego,
c) systemu z tynkiem renowacyjnym WTA, d) tynku FRP, e) tynku zaporowego,
f) tynku zwykłego, przy stosowaniu na zawilgoconym i zasolonym murze.
średnie – zasolenie w granicach 0,4-1,0% wag.,
a jako wysokie – zasolenie powyżej 1,0% wag.
Jeśli jednak zawartość azotanów stanowi więcej niż 50% zasolenia sumarycznego, zasolenie niskie i średnie zaszeregowuje się o jeden
stopień wyżej.
Wykonując pomiar zawartości soli, należy
pamiętać, że ich poszczególne rodzaje mogą
krystalizować na różnych wysokościach ponad
gruntem. Wyróżnia się ogólnie trzy strefy (rys. 1),
charakteryzujące się różnicami w składzie zawartych soli, a także różnym stopniem uszkodzenia tynku lub muru. Największe zniszczenia obserwuje się najczęściej w strefie B. Powłoki malarskie, zaprawy budowlane i elementy murowe znajdujące się w tej strefie
wykazują rozpad ziarnisty, kruszenie i złuszczanie. Odpadające najpierw warstwy tradycyjnego tynku odsłaniają lico muru, który jest później narażony na bezpośrednie
działanie wód opadowych i rozbryzgowych.
Mniejsze uszkodzenia stwierdza się w strefie A, chociaż w przypadku silnie rozwiniętych
procesów niszczenia ściany strefa A może wykazywać równie duże uszkodzenia jak strefa
B. Najmniejsze zniszczenia występują zazwyczaj w strefie C. Mieszanina jonów soli występujących w tej strefie jest silnie higroskopijna
i w przeciętnych warunkach zewnętrznych większość soli nie krystalizuje (co zmniejsza uszkodzenia). Wyjątkiem może być azotan potasu,
chociaż chlorek sodu i azotan sodu także mogą krystalizować w sytuacji, gdy warunki zewnętrzne (klimatyczne albo w wyniku ogrzewania pomieszczeń) stają się wyjątkowo suche. Strefa C na skutek większej wilgotności
i zabrudzenia jest ciemniejsza, a jej zasięg może wynosić od kilku centymetrów do kilku metrów (2,5-3 m). Należy zdawać sobie sprawę,
że nie zawsze występują wszystkie trzy strefy,
a zwłaszcza strefa C może nie być rozwinięta
albo być słabo widoczna [1].
Prawidłowe określenie stopnia zasolenia
podłoża ma istotne znaczenie, ponieważ odkładanie się soli w wyprawie tynkarskiej o hydrofobowych porach jest ograniczone, a do takich
wypraw należy tynk renowacyjny WTA. Z tego
względu w przypadku średniego albo wysokiego stopnia zasolenia podłoża stosuje się systemy dwuwarstwowe, najczęściej z tynkiem podkładowym magazynującym sole.
Odmianą tynków renowacyjnych są tzw. tynki
renowacyjne szybkie (rapid, schnell), charakteryzujące się szybkim wiązaniem i możliwością
nakładania tynku nawierzchniowego lub powłoki malarskiej najczęściej już po 24 godzinach.
Oferowane są także tynki renowacyjne mające
strukturę zawierającą pory, określane jako „samoaktywne”. Dzięki chropowatej powierzchni
wewnętrznej w porach tego rodzaju łatwiej tworzą się ziarna krystalizacji i proces krystalizacji
soli przebiega skuteczniej. Ponadto tynk omawianego typu po naniesieniu na ścianę zwiększa swoją objętość o ok. 30%, co poprawia jego wydajność.
BUDOWNICTWO
Warto wspomnieć, że przeciwieństwem tynków renowacyjnych czy też wcześniej scharakteryzowanych tynków traconych przeznaczonych do zawilgoconych lub zasolonych murów
są tzw. tynki zaporowe (wodoszczelne).
Tynki zaporowe, nieprzepuszczające wilgoci i soli, mogą znaleźć zastosowanie przy
uszczelnianiu obszarów stykających się z gruntem, bądź jako tynki zewnętrznych ścian piwnic i cokołów. Nie należy ich stosować na wyższych partiach murów. Wskutek dużej szczelności w tynkach tych nie występuje ruch wilgoci. W tej sytuacji woda znajdująca się w ścianie, szukając stref odparowania, przemieszcza
się pod tynkiem ku górze, równocześnie przenosząc wyżej rozpuszczone w niej sole. Z tego względu zakres stosowania tynków zaporowych musi być dokładnie przemyślany i ograniczony wyłącznie do obszarów stykających się
bezpośrednio z gruntem.
Builder
64
czerwiec 2014
Tynki regulujące wilgotność ściany
Tynki regulujące wilgotność ściany (w skrócie FRP, od niemieckiego określenia Feuchteregulierungsputze) stanowią kolejną grupę
tynków umożliwiających redukcję zawilgocenia lub zasolenia murów. Tynki te, w odróżnieniu do tynków renowacyjnych, nie są hydrofobizowane w masie. Tynki FRP charakteryzują się strefą odparowywania wahadłowo zmieniającą swoje położenie względem powierzchni, w zależności od uzyskiwanej równowagi pomiędzy tempem napływu kapilarnego wilgoci z podłoża a tempem odparowywania tej wilgoci przy powierzchni tynku. W związku z takim przesuwaniem się strefy odparowywania
zwiększa się zdolność magazynowania soli, ponieważ dostępna jest do tego celu większa objętość tynku. Rozkład soli w całej grubości wyprawy, a nie tylko w określonej strefie,
przeciwdziała efektowi blokowania wysychania
i niszczenia tynku. Jednak w przypadku bardzo
silnego zawilgocenia może dochodzić do wykwitów solnych na powierzchni tynku FRP [2].
Tynki tej grupy charakteryzują się także większą wydajnością wysychania w stosunku do
tynków renowacyjnych WTA. Dzieje się tak
m.in. dlatego, że przy tym samym rzędzie
wielkości oporu dyfuzji pary wodnej efektywne przenikanie wilgoci w zaprawie tynkarskiej niehydrofobizowanej w masie (bez
hydrofobowych porów) jest o rzędy wielkości wyższe niż w układzie hydrofobizowanym.
Można także mówić o mniejszej długości przenikania dyfuzyjnego w tynkach FRP.
Z uwagi na większą wydajność wysychania tynku FRP w stosunku do tynku renowacyjnego WTA uważa się, że tynk FRP ma
przewagę w zastosowaniach wewnątrz budynków [2]. Należy jednak zwrócić uwagę,
że zarówno w przypadku tynków renowacyjnych WTA, jak i tynków FRP, wyprowadzana z nich zostaje para wodna. Z tego względu, aby nie wystąpiło pogorszenie stanu powierzchni tynków, we wnętrzach, w których
je użyto, niezbędne jest zapewnienie dostatecznego ogrzewania oraz wentylacji.
W zastosowaniach zewnętrznych podkreśla się, że rozpryski wody, np. w strefie cokołowej, prowadzą w przypadku tynków FRP do wykwitów solnych. W celu przeciwdziałania temu
stosuje się nanoszenie na powierzchnię tynku środka hydrofobizującego lub wymalowanie farbą. Zabiegi te nie mogą jednak w sposób
znaczący ograniczać dyfuzji pary wodnej [2].
Należy zaznaczyć, że właściwości tynków
FRP różnych producentów (według badań przeprowadzonych przez niemiecki Instytut Konserwacji Kamienia) dość istotnie się różnią. Ponadto niektóre systemy tynków, których producenci posługują się tą samą nazwą FRP, nie są aktywne kapilarnie, ale hydrofobizowane. Spotykane są pod tą nazwą także tynki tworzące
warstwę zaporową, za którą wilgoć i ewentualne roztwory soli pozostają w murze. Ten swego
rodzaju bałagan spowodowany jest tym, że jak
dotychczas nie ma żadnej regulacji (instrukcji,
wytycznych) dotyczącej właściwości i zastosowania tej grupy tynków [5].
Tynki konserwatorskie
Do odnawiania ścian niezawilgoconych
opracowano mieszanki tynkarskie o szczególnych właściwościach użytkowych. Ich receptury umożliwiają dobrą współpracę starych murów i nowych wypraw tynkarskich. Mieszanki te mogą być wykonywane na bazie wapna
trasowego, wapna pochodzącego z wypalenia
muszli morskich, wapna dyspergowanego lub
standardowego wapna powietrznego zawierającego tradycyjne dodatki i domieszki, takie
jak: mączka ceglana, boraks, węgiel drzewny,
kwasy owocowe, dekstryna, soda, żywica naturalna, potaż (węglan potasu), proteiny, talk,
cukier, sierść borsuczą. Wymienione domieszki i dodatki modyfikują zarówno właściwości
świeżej, dopiero co zarobionej woda mieszanki tynkarskiej, jak również właściwości stwardniałej zaprawy [4].
Zastosowanie kilkuprocentowego dodatku
mączki ceglanej uzyskanej z wolnych od zanieczyszczeń chemicznych, starych, wypalanych w niskiej temperaturze cegieł (domieszka hydrauliczna) umożliwia polepszenie procesu wiązania oraz zwiększa odporność tynku
na działanie czynników atmosferycznych. Boraks i węgiel drzewny polepszają odporność
składników tynku na szkodliwe działanie bakterii, grzybów i glonów. Dekstryna zwiększa retencję wody i poprawia przyczepność tynku do
podłoża. Kwasy owocowe, działając jako opóźniacze wiązania, zwiększają przydatność świeżej zaprawy do transportowania i do użycia. Soda tworzy w strukturze wyprawy pory powietrzne, poprawiające m.in. izolacyjność cieplną,
a także wpływające korzystnie na rozładowanie
naprężeń powstających w procesie wiązania
i w ten sposób zwiększające odporność tynku na zarysowanie. Żywica naturalna polepsza
połączenie ziaren kruszywa, wpływa korzyst-
nie na poprawę przyczepności tynku do podłoża, zwiększa także rozpływność zaprawy. Potaż usprawnia proces wysychania tynku, także
na wilgotnych podłożach. Białka kurze poprawiają wiązanie ziaren kruszywa oraz zwiększają odporność tynku na działanie czynników atmosferycznych. Talk (sproszkowany krzemian
magnezu) dzięki swym własnościom hydrofobowym zwiększa odporność tynku na działanie
wilgoci i mrozu a sierść borsucza, stanowiąc
swego rodzaju zbrojenie rozproszone zwiększa
wytrzymałość tynku na zginanie i rozciąganie.
Z innych rozwiązań warto wymienić tynki na bazie tradycyjnego wapna powietrznego z dodatkiem grudek wapna, o wielkości do
1 cm, powstających w wyniku „suchego” gaszenia (bez nadmiaru wody) wapna palonego
w bryłach. Dzięki całkowitemu zgaszeniu grudki wapna nie powodują odprysków i rozsadzania wyprawy, a stanowią zapas spoiwa w tynku.
W wyniku procesów rozpuszczania i transportu
tego spoiwa występuje wysoka zdolność regeneracji zaprawy (samowypełnianie rys itp.), co
przyczynia się do podniesienia trwałości tynku wapiennego.
Stosowany w niektórych tynkach tras jest to
skała pochodzenia wulkanicznego (tzw. tras
reński – tuf trachitowy) lub powstała w wyniku uderzenia meteorytu ok. 26 milionów lat temu (tzw. tras bawarski, Suevit). Po rozdrobnieniu tras wykorzystywany jest jako domieszka
hydrauliczna, pozwalająca na uzyskanie przez
wapno powietrzne cech spoiwa hydraulicznego. Zaprawy z wapnem trasowym charakteryzują się kilkakrotnie mniejszym skurczem od
tradycyjnych zapraw wapienno-cementowych,
dużą porowatością oraz odpornością na agresywny wpływ środowiska zewnętrznego.
Piśmiennictwo
[1] A rnold A., Zehnder K., Monitoring Wall Paintings Affected
by Soluble Salts. The Conservation of Wall Paintings: proceedings of a symposium organized by the Courtauld Institute of Art and the Getty Conservation Institute, London, July 13-16, 1987, red. S. Cather.
[2] Erfurth U., Sanierputz – WTA und Feuchteregulierungsputz,
Alternativen oder Ergänzung? Institut für Bautenschutz.
[3] Frössel F., Mauerwerkstrockenlegung und Kellersanierung.
Fraunhofer IRB Verlag, 2001.
[4] Gaczek M., Fiszer S., Tynki. XVIII Ogólnopolska Konferencja Warsztat Pracy Projektanta Konstrukcji, Ustroń 2003.
Nowe rozwiązania konstrukcyjno-materiałowo-technologiczne, budownictwo ogólne, t. III.
[5] M
auerwerk-Kalender 2013: Bauen im Bestand, red. W. Jäger.
[6] Peřinková M., Długoterminowa efektywność tynków renowacyjnych stosowanych na obiektach zabytkowych. „Izolacje” 6/2008.
[7] Ślesiński W., Konserwacja zabytków sztuki, t. 2. Arkady,
Warszawa 1990.
[8] W TA Merkblatt 2-10-06/D, Opferputze.
[9] W TA Merkblatt 2-9-04/D, Sanierputzsysteme.
[10] W TA Merkblatt 3-13-01, Zerstörungsfreies Entsalzen von
Naturstein und anderen porösen Baustoffen mittels Kompressen.
Ponadto w artykule wykorzystano materiały
informacyjne, opracowania i prezentacje techniczne firm: Caparol, Hasit, Knauf, Kreisel Technika Budowlana, Remmers, Sachverständigenbüro Dr Erfurth, Solubel.