docProcedury Pomocy Dziecku Krzywdzonemu
download 
Reklamacja Transkrypt
Procedury Pomocy Dziecku Krzywdzonemu
Procedury Pomocy Dziecku Krzywdzonemu Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie przy współpracy jednostek organizacyjnych Powiatu Nowodworskiego październik 2014 rok SPIS TREŚCI 1. Wstęp ....................................................................................................................................................................2 2. Przemoc, jako zjawisko, wyjaśnienie pojęć ......................................................................................................3 3. Procedura odebrania dziecka w trybie art. 12a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie .........4 4. Procedura pomocy dziecku krzywdzonemu poza procedurą 12a ............................................................. 17 5. Informacje dotyczące jednostek pomocy społecznej funkcjonujące na terenie Powiatu Nowodworskiego ................................................................................................................................................. 18 6. Kompetencje pracowników pomocy społecznej, podstawy prawne dotyczące rozwiązywania problemu................................................................................................................................................................ 20 7. Procedura pomocy dziecku krzywdzonemu postępowanie Powiatowego Ośrodka Interwencji Kryzysowej ............................................................................................................................................................ 29 8. Wzory wniosków dot. ograniczenia władzy rodzicielskiej, kwestionariusz dziecka krzywdzonego, wzór zawiadomienia o przestępstwie ................................................................................................................ 30 9. Informacje teleadresowe ................................................................................................................................. 36 10. Funkcjonowanie Powiatowego Ośrodka Interwencji Kryzysowej ......................................................... 39 11. „Powiatowy program korekcyjno - edukacyjny dla sprawców przemocy w rodzinie w Powiecie Nowodworskim na lata 2013-2015” ................................................................................................................. 40 1 1. WSTĘP „Procedura Pomocy Dziecku Krzywdzonemu” (dalszej części nazywane „Procedurami”) jest adresowana do przedstawicieli a także wszystkich pracowników służb, którzy na co dzień zajmują się opieką, wsparciem, nadzorem i wychowaniem dziecka oraz kierowana jest do służb odpowiedzialnych za utrzymanie porządku publicznego. Wszystkie instytucje publiczne, organizacje pozarządowe i społeczne, które zajmują się dziećmi, powinny wypracować i realizować system obrony praw i bezpieczeństwa dzieci, a zwłaszcza w razie wykrycia aktów przemocy przeciwko dzieciom powinny przeprowadzać odpowiednie działania. Niezbędne jest więc, aby pracownicy Policji, Sądu, Straży Miejskiej, Edukacji, Pomocy Społecznej, Ochrony Zdrowia i przedstawiciele organizacji pozarządowych, działając na rzecz dzieci ściśle ze sobą współpracowali i stosowali wypracowane schematy działań służące ochronie dobra i bezpiecznego rozwoju dziecka. Powiat Nowodworski położony jest w północnej części Polski, we wschodniej części województwa pomorskiego. Administracyjnie w skład powiatu wchodzą 2 miasta (Nowy Dwór Gdański oraz Krynica Morska) oraz 4 gminy (Nowy Dwór Gdański, Ostaszewo, Stegna, Sztutowo). Z uwagi na położenie Powiat Nowodworski zajmuje tereny w znacznej części wiejskie, rolnicze. Ludność zamieszkała na tych terenach do niedawna utrzymywała się głównie z pracy w państwowych gospodarstwach rolnych. Obecnie tereny te w znacznej części stanowią własność prywatną zarządzaną przede wszystkim w sposób wysoce zmechanizowany. W związku z tym, mieszkańcy Powiatu zmuszeni są do podejmowania pracy poza miejscem zamieszkania, co dla niektórych z uwagi na wiek, lub wykształcenie stanowi nie lada wyzwanie. Mieszkańcy naszego Powiatu stanowią bardzo zróżnicowane grupy społeczne. „Procedury pomocy dziecku krzywdzonemu” stanowią zbiór uporządkowanych sposobów działania w trudnych sytuacjach, a ich podstawową zaletą jest to, że pozwalają szybko i skutecznie działać bez zbytecznego zastanawiania się nad sensem i kolejnością podejmowanych czynności. Instytucje uczestniczące w przygotowaniu procedur: W przygotowaniu procedur uczestniczyli przedstawiciele ośrodków pomocy społecznej a także jednostek organizacyjnych znajdujących się na terenie Powiatu Nowodworskiego: 1. Miejsko – Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Nowym Dworze Gdańskim, 2. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Stegnie, 3. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Ostaszewie, 4. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Sztutowie, 5. Miejsko – Ośrodek Pomocy Społecznej w Krynicy Morskiej, 6. Komenda Powiatowa Policji w Nowym Dworze Gdańskim, 7. Staż Miejska w Nowym Dworze Gdańskim, 8. Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna w Nowym Dworze Gdańskim, 9. Zespół Kuratorskiej Służby Sądowej z siedzibą w Nowym Dworze Gdańskim - Sąd Rejonowy w Malborku. Spotkania Zespołu tworzącego Procedury odbywały się w siedzibie Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Nowym Dworze Gdańskim reprezentowanym przez Dyrektora jednostki. Wszystkie wymienione wyżej jednostki, mają za zadanie podejmowanie natychmiastowych działań w sytuacjach zagrożenia życia i zdrowia dziecka. Procedury mają stanowić gwarancję, iż interwencja będzie optymalna., czyli przede wszystkim zapewni dziecku bezpieczeństwo w trudnej, czy wręcz tragicznej dla niego sytuacji, ale również i taką która pozwoli na zgromadzenie wartościowego materiału dowodowego dającego możliwość skutecznego 2 pociągnięcia do odpowiedzialności sprawców dziecięcych dramatów. Przedstawiciele jednostek podczas wspólnych spotkań na rzecz spisania wszystkich obowiązujących przepisów wypracowali procedury na rzecz pomocy dziecku krzywdzonemu. W związku z obowiązującymi regulacjami podczas spotkań wypracowano wspólne działania i zasady odbioru oraz umieszczania dzieci w pieczy zastępczej. Ponadto przedstawiciele jednostek na zasadzie współpracy spotykają się w celu wymiany informacji, podczas spotkań Zespołów Interdyscyplinarnych. Regularnie wszystkie Ośrodki Pomocy Społecznej z terenu Powiatu Nowodworskiego informują Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie – Zespół ds. rodzinnej pieczy zastępczej o środowiskach zagrożonych możliwością odebrania dzieci. Jednak nie wszystkie przypadki umieszczenia w pieczy zastępczej da się przewidzieć. Obecnie forma ochrony przed odbiorem dzieci i umieszczeniem w pieczy zastępczej jest praca i wsparcie asystenta rodziny. Na terenie Powiatu Nowodworskiego w czterech gminach zatrudnieni są asystenci rodziny, którzy pracują z rodzinami zagrożonymi odebraniem dzieci i rodzicami biologicznymi, których dzieci przebywają w pieczy zastępczej. Praca asystenta skierowana jest na pomoc rodzinom w trudnej sytuacji życiowej. Procedury zawierają informacje na temat działań podejmowanych w trybie art. 12a, czyli w momencie kiedy istnieje bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia dziecka. Ponadto w procedurach ujęte są również sposoby podejmowanych działań w sytuacji ryzyka zagrożenia w stosunku do dziecka nie będącego ofiarą przemocy. 2. PRZEMOC, JAKO ZJAWISKO, WYJAŚNIENIE POJĘĆ Przemoc wobec dzieci jest obecnie problemem społecznym wymagającym rozwiązań systemowych. Do tej pory obowiązywał model przeciwdziałania przemocy w rodzinie skoncentrowany głównie na podejmowaniu działań represyjnych. Krzywdzenie dziecka jest zjawiskiem złożonym i może przybierać różne formy, takie jak krzywdzenie fizyczne, wykorzystywanie seksualne, krzywdzenie emocjonalne, czy zaniedbywanie. Dlatego niewątpliwie ważnym elementem jest umiejętność rozpoznawania symptomów przemocy wobec dzieci, aby móc ochronić je przed krzywdzeniem. Występowanie powtarzających się symptomów, bądź pojedynczych objawów jednocześnie , stwarza prawdopodobieństwo, że możemy mieć do czynienia ze zjawiskiem przemocy wobec dziecka. Przemoc – powszechnie obowiązującą definicję przemocy zawiera ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Zgodnie z treścią art. 2 pkt 2 przemoc w rodzinie stanowi jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie, naruszające prawa lub dobra osobiste osób określonych w art. 2 pkt 1 tj. osób najbliższych w rozumieniu art.115§11 kk oraz osób wspólnie zamieszkujących lub gospodarujących, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność (w tym seksualną), powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą. Przemoc fizyczna – to umyślne uszkodzenie ciała, zadawanie bólu lub groźba uszkodzenia ciała, ograniczanie wolności dziecka, wystawianie na zimno, umyślne głodzenie. Skutkiem przemocy fizycznej mogą być obrażenia ciała w postaci np. złamań, poparzeń, siniaków, uszkodzenia organów wewnętrznych. Przemoc emocjonalna i psychiczna – to powtarzające się poniżanie, upokarzanie i ośmieszanie dziecka, wciąganie dziecka w konflikt osób dorosłych, manipulowanie nim, brak odpowiedniego wsparcia, uwagi i miłości, wymagania i oczekiwania wobec dziecka, którym nie jest ono w stanie sprostać. Zaniedbywanie – to niezaspokajanie podstawowych potrzeb materialnych i emocjonalnych dziecka 3 przez rodzica lub opiekuna; nie zapewnianie mu odpowiedniego jedzenia, ubrań, opieki medycznej, miejsca do spania, poczucia bezpieczeństwa. Przemoc seksualna – to angażowanie dziecka w aktywność seksualną przez osobę dorosłą. Wykorzystywanie seksualne dzieci odnosi się do zachowań z kontaktem fizycznym np. współżycie z dzieckiem, dotykanie go, nakłanianie do dotykania w miejsca intymne oraz do zachowań bez kontaktu fizycznego np. pokazywanie dziecku materiałów pornograficznych, podglądanie ,ekshibicjonizm. Tak jak przemoc fizyczna może być jednorazowym incydentem lub powtarzać się przez dłuższy czas. 3. PROCEDURA ODEBRANIA DZIECKA W TRYBIE ART. 12A USTAWY O PRZECIWDZIAŁANIU PRZEMOCY W RODZINIE W razie bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia dziecka w związku z przemocą w rodzinie pracownik socjalny wykonujący obowiązki służbowe ma prawo odebrać dziecko z rodziny i umieścić je u innej niezamieszkującej wspólnie osoby najbliższej, w rozumieniu art. 115 § 11 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.), w rodzinie zastępczej lub w całodobowej placówce opiekuńczo - wychowawczej (art. 12 a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie). Procedura odebrania dziecka: Ma zastosowanie w przypadku bezpośredniego zagrożenia życia i zdrowia dziecka w związku z przemocą w rodzinie, następuje bez wcześniejszego orzeczenia sądu. Decyzję o odebraniu dziecka podejmowana jest wspólnie przez pracownika socjalnego, funkcjonariusza Policji, lekarza (lub ratownika medycznego, lub pielęgniarki). Pracownik socjalny ma prawo odebrać dziecko z rodziny w sytuacji gdy wykonuje swoje obowiązki służbowe tj. w godzinach swojej pracy. Główne zasady postępowania w ramach procedury Pracownik socjalny ma obowiązek niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 24 godzin powiadomić sąd opiekuńczy o odebraniu dziecka i miejscu jego umieszczenia. Sąd niezwłocznie, nie później jednak jak w ciągu 24 godzin, wydaje orzeczenie o umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej lub w placówce opiekuńczo - wychowawczej, albo orzeczenie o powrocie dziecka do rodziny, Na odebranie dziecka przysługuje zażalenie do sądu opiekuńczego właściwego miejscowo do jego rozpatrzenia. Zażalenie może być wniesione za pośrednictwem pracownika socjalnego lub funkcjonariusza policji, którzy dokonali odebrania dziecka. O prawie do złożenia zażalenia, wraz ze wskazaniem sądu opiekuńczego właściwego miejscowo do jego rozpatrzenia, pracownik socjalny lub funkcjonariusz Policji poucza rodziców, opiekunów prawnych lub faktycznych dziecka. Pouczenie to należy wręczyć na piśmie. OBOWIĄZKI POSZCZEGÓLNYCH SŁUŻB, UCŻESTNICZĄCYCH W PROCEDURZE ODEBRANIA DZIECKA: 3.1 PRACOWNIK SOCJALNY PRZED ODEBRANIEM wezwanie policji – telefony: Komenda Powiatowa Policji 997 55 246-92-72 55 246-92-73 55 246-92-22, 55 246-92-23/FAX 4 Komenda Powiatowa Policji w Nowym Dworze Gdańskim 55 246-92-72 -wezwanie przedstawiciela służby zdrowia – telefony: Alarmowy 112 NZOZ w Sztutowie 55 247-83-09 NZOZ w Kątach Rybackich 55 247-91-63 Pogotowie ratunkowe 55 247-22-47 - przedstawienie sytuacji i podjęcie wspólnie z policjantem, lekarzem (lub ratownikiem medycznym, pielęgniarką) decyzji o odebraniu dziecka, W TRAKCIE ODBIORU - wręczenie rodzicom (opiekunom prawnym lub faktycznym dziecka) – na piśmie, pouczenia o prawie do złożenia zażalenia wraz ze wskazaniem sądu opiekuńczego właściwego miejscowo do jego rozpatrzenia. W sytuacji, gdy jest to niemożliwe, gdyż rodzice są pod wpływem alkoholu, narkotyków lub innych środków odurzających, należałoby rozważyć przesłanie pouczenia pocztą, za poświadczeniem odbioru – Druk nr 2 - przygotowanie niezbędnych rzeczy dla dziecka/dzieci o ile to możliwe np.: ubranie (najlepiej kilka zmian), dokumenty (np. legitymacja szkolna, akty urodzenia), podręczniki i przybory szkolne, rzeczy osobiste ważne dla dziecka (np. pamiętnik, ulubiona maskotka); - wypełnienie notatki urzędowej z uwzględnieniem danych osób uczestniczących, zebranie podpisów i danych instytucji – Druk Nr 1 - podjęcie próby ustalenia czy jest możliwość umieszczenia dziecka u niezamieszkującej wspólnie osoby najbliższej tj. babcia, dziadek, pełnoletnie rodzeństwo, rodzeństwo któregoś z rodziców (ciocia, wujek, stryjenka, stryjek). Jeśli nie ma takiej możliwości to: Kontakt z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie tel. 55 246-81-75 lub 55 246-82-05, w celu wskazania rodziny zastępczej/placówki opiekuńczo - wychowawczej. Telefon stacjonarny obowiązuje w czasie godzin urzędowania jednostki tj.: Od poniedziałku do piątku w godzinach 7.00 – 15.00 natomiast w środę w godzinach od 8.00 do 16.00. Poza godzinami urzędowania należy kontaktować się z Dyrektorem Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie Panią Dorotą Betkier pod numerem tel. służbowego 607-595-374 oraz telefon służbowy Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Nowym Dworze Gdańskim 504-236-573. Pogotowie rodzinne: Państwo Halina i Józef Śronek, Stegna, ul. Żuławska 10a (kontakt przez PCPR lub Komendę Powiatową Policji) nr kontaktowy 55 247-70-47 PO ODEBRANIU - umieszczenie dziecka u niezamieszkującej wspólnie osoby najbliższej, w rodzinie zastępczej lub całodobowej placówce opiekuńczo – wychowawczej, z wypełnieniem protokołu przekazania dziecka – Druk Nr 5 - powiadomienie sądu opiekuńczego – niezwłocznie, nie później niż w ciągu 24 godzin o odebraniu dziecka z rodziny i umieszczeniu go u niezamieszkującej wspólnie osoby najbliższej, w rodzinie zastępczej lub całodobowej placówce opiekuńczo – wychowawczej – Druk Nr 4 5 Sąd Rejonowy w Malborku III Wydział Rodzinny i Nieletnich ul. Poczty Gdańskiej 19 82-200 Malbork tel. 55/647-07-30 - przyjęcie od rodziców/opiekunów zażalenia na odebranie dziecka. W przypadku wniesienia zażalenia za pośrednictwem pracownika socjalnego, który dokonał odebrania dziecka, niezwłoczne przekazanie zażalenia do sądu – Druk Nr 3 3.2 POLICJANT: Postępowanie funkcjonariusza przed przystąpieniem do wykonywania czynności odebrania dziecka z rodziny przez pracownika socjalnego, obejmuje: - sprawdzenie legitymacji pracownika socjalnego, - ustalenie tożsamości odbieranego dziecka, rodziców, opiekunów prawnych lub faktycznych, a w razie potrzeby – lekarza lub ratownika medycznego lub pielęgniarki i innych uczestników postępowania, obecnych w miejscu wykonywania czynności (spisanie wszystkich danych), - zapoznanie się z wszystkimi informacjami dotyczącymi dziecka, będącymi w posiadaniu pracownika socjalnego. Postępowanie funkcjonariusza, przy wykonywaniu przez pracownika socjalnego czynności odebrania dziecka obejmuje: - zapewnienie bezpieczeństwa osobistego dziecku, pracownikowi socjalnemu i innym uczestnikom postępowania, - w razie potrzeby udzielenie pierwszej pomocy i wezwanie pogotowia ratunkowego, - funkcjonariusz będąc na miejscu wykonywania przez pracownika socjalnego czynności odebrania dziecka z rodziny, na podstawie informacji i okoliczności faktycznych, przedstawia swoje stanowisko co do zasadności jego odebrania, - funkcjonariusz wręcza rodzicom, opiekunom prawnym lub faktycznym dziecka pisemne pouczenie o prawie złożenia do właściwego miejscowo sądu opiekuńczego zażalenia na odebranie dziecka. Policjant jest zwolniony z tego obowiązku w przypadku gdy rodziców lub opiekunów pouczył już pracownik socjalny. Przy wykonywaniu czynności wymienionych powyżej funkcjonariusz : - zapewnia bezpieczeństwo osobiste dziecku, pracownikowi socjalnemu oraz innym uczestnikom postępowania, - ustala tożsamość osoby najbliższej, uprawnionego członka rodziny zastępczej lub uprawnionego pracownika placówki opiekuńczo - wychowawczej, w której zostanie umieszczone dziecko. Z przeprowadzonych czynności funkcjonariusz sporządza notatkę urzędową zawierającą w szczególności: 1) imię i nazwisko funkcjonariusza oraz stopień służbowy; 2) określenie daty i miejsca przeprowadzonych czynności; 3) informacje o formie i treści wniosków pracownika socjalnego, na którego wniosek podjęte zostały czynności; 4) imię i nazwisko pracownika socjalnego oraz adres jednostki organizacyjnej pomocy społecznej; 5) imię i nazwisko lekarza ratownika medycznego, lub pielęgniarki, którzy uczestniczyli w podjęciu decyzji o odebraniu dziecka z rodziny; 6 6) imię i nazwisko oraz inne dane niezbędne do ustalenia tożsamości odbieranego dziecka, rodziców, opiekunów prawnych lub faktycznych oraz innych uczestników postępowania obecnych w miejscu wykonywania czynności; 7) opis wykonanych czynności, w tym informacje o podjętej decyzji, z uwzględnieniem stanowisk poszczególnych uczestników; 8) wskazanie osób, którym funkcjonariusz wręczył pisemne pouczenie o prawie do złożenia zażalenia do sądu opiekuńczego na odebranie dziecka; 9) informację o wniesieniu za pośrednictwem funkcjonariusza Policji zażalenia do sądu opiekuńczego na odebranie dziecka; 10) informację o osobie i miejscu, w którym umieszczono odebrane dziecko, jeśli policjant będzie uczestniczył w tej czynności. Kopia sporządzonej notatki urzędowej przekazywana jest do Sądu Rejonowego w Malborku, III Wydział Rodzinny i Nieletnich oraz do jednostki organizacyjnej pomocy społecznej. 3.3 LEKARZ (RATOWNIK MEDYCZNY, PIELĘGNIARKA) Przed odebraniem - zapoznanie się ze wszystkimi informacjami dotyczącymi dziecka, będącymi w posiadaniu pracownika socjalnego, - określenie stanu zdrowia dziecka, jeśli zajdzie taka potrzeba udzielenie pomocy lekarskiej, - ocena na podstawie informacji i okoliczności faktycznych zastanych na miejscu stopnia zagrożenia życia lub zdrowia dziecka i przedstawienie pracownikowi socjalnemu swojego stanowiska co do zasadności jego odebrania, - współuczestniczenie z pracownikiem socjalnym i policjantem w podjęciu decyzji o odebraniu dziecka, przed odebraniem, w trakcie odbierania i po odebraniu dziecka, -czuwanie nad stanem zdrowia dziecka. DALSZE POSTĘPOWANIE PO ODEBRANIU DZIECKA (SĄD, ZESPÓŁ INTERDYSCYPLINARNY) Rodzicom, opiekunom prawnym lub faktycznym przysługuje zażalenie do sądu opiekuńczego na odebranie dziecka. O prawie do złożenia zażalenia, wraz ze wskazaniem sądu opiekuńczego właściwego miejscowo do jego rozpatrzenia, pracownik socjalny lub funkcjonariusz Policji poucza rodziców, opiekunów prawnych lub faktycznych dziecka. Pouczenie to należy wręczyć na piśmie. W zażaleniu można domagać się zbadania zasadności i legalności odebrania dziecka oraz prawidłowości jego dokonania. Zażalenie może być wniesione za pośrednictwem pracownika socjalnego lub funkcjonariusza Policji, którzy dokonali odebrania dziecka. W takim przypadku zażalenie podlega niezwłocznemu przekazaniu do sądu opiekuńczego. Sąd rozpatruje zażalenie niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 24 godzin. W razie uznania bezzasadności lub nielegalności odebrania dziecka Sąd zarządza natychmiastowe przekazanie dziecka rodzicom, opiekunom prawnym lub faktycznym, od których dziecko zostało odebrane. W przypadku stwierdzenia bezzasadności, nielegalności lub nieprawidłowości odebrania dziecka Sąd zawiadamia o tym przełożonych osób, które dokonały odebrania. Jeżeli umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej albo w placówce opiekuńczo - wychowawczej nastąpiło w trybie art. 12 a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie sąd niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 24 godzin, wydaje orzeczenie o umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej albo w placówce opiekuńczo - wychowawczej, albo orzeczenie o powrocie dziecka do rodziny. Jeżeli rodzina, w której miało miejsce odebranie dziecka nie była objęta procedurą „Niebieskie 7 Karty”, należy wypełnić druk „Niebieska Karta – A” i przekazać go przewodniczącemu zespołu interdyscyplinarnego. Jeżeli procedura „Niebieskie Karty” była wcześniej wszczęta, należy ją kontynuować. Procedury postępowania Policji określa rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 marca 2011 r. w sprawie procedury postępowania przy wykonywaniu czynności odebrania dziecka z rodziny w razie bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia dziecka w związku z przemocą w rodzinie (Dz. U. nr 81, poz. 448 z 18 kwietnia 2011r.). 8 Druk nr 1 NOTATKA URZĘDOWA Dotyczy działań podjętych w trybie art. 12 a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493 z późn. zm.) Data zdarzenia/interwencji …………………..……………………………...……………………………. Godzina rozpoczęcia interwencji…………………………………………………….…………………. Miejsce zdarzenia/interwencji (podać dokładny adres) …………………………………………………………...……………………………………………....... ………………………………………………………………….……………………………………....... ………………………………………………………………………….……………………………....... ………………………………………………………………….……………………………………....... Dane dziecka/dzieci (podać imię, nazwisko i wiek) ………………………………………………………………………….……………………………....... ………………………………………………………………………….……………………………....... ………………………………………………………………………….……………………………....... ………………………………………………………………………….……………………………....... Dane rodziców/opiekunów prawnych/opiekunów faktycznychi (podać imię i nazwisko) ………………………………………………………………………….……………………………....... ………………………………………………………………….……………………………………....... ………………………………………………………………………….……………………………....... W/wym. był/li obecni podczas interwencji - tak/nie1 Uzasadnienie podjęcia decyzji o odebraniu dziecka z rodzinyii W związku z okolicznościami (krótki opis zastanej sytuacji) ………………………………………………………………………….……………………………....... ………………………………………………………………………….……………………………....... ………………………………………………………………………….……………………………....... ………………………………………………………………………….……………………………....... ………………………………………………………………………….……………………………....... ………………………………………………………………….……………………………………....... ………………………………………………………………….……………………………………....... ………………………………………………………………….……………………………………....... ………………………………………………………………….……………………………………....... ………………………………………………………………….……………………………………....... ………………………………………………………………….……………………………………....... ………………………………………………………………….……………………………………....... ………………………………………………………………….……………………………………....... ………………………………………………………………….……………………………………....... ………………………………………………………………………….……………………………....... ………………………………………………………………………….……………………………....... ………………………………………………………………………….……………………………....... ………………………………………………………………………….……………………………....... ………………………………………………………………………….……………………………....... 9 stwierdza się stan bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia dziecka i postanawia się zabezpieczyć dziecko poprzez umieszczenie w:iii ………………………………………………………………………….……………………………....... ………………………………………………………………………….……………………………....... ………………………………………………………………………….……………………………....... Dane osób uczestniczących w interwencji, podejmujących decyzję (podać imię i nazwisko, stanowisko służbowe, dane i adres jednostki) Pracownik socjalny ………………………………………………………………………….……………………………....... ………………………………………………………………………….……………………………....... ………………………………………………… podpis pracownika socjalnego Funkcjonariusz Policji ………………………………………………………………………….……………………………....... ………………………………………………………………………….……………………………....... ………………………………………………… podpis funkcjonariusza Policji Przedstawiciel ochrony zdrowia ………………………………………………………………………….……………………………....... ………………………………………………………………………….……………………………....... ………………………………………………… podpis przedstawiciela służby zdrowia Inne osoby/świadkowie 1…………………………………………………………………………………………………. 2…………………………………………………………………………………………………. 3…………………………………………………………………………………………………. 4…………………………………………………………………………………………………. 1………………………………………………… 2………………………………………………… 3………………………………………………… 4………………………………………………… podpisy innych uczestników interwencji 10 Informacja o pouczeniu Rodziców/opiekunów prawnych/opiekunów faktycznych1 pouczono na piśmie o prawie do złożenia zażalenia na odebranie dziecka. Pouczenie wręczono (wskazać komu) ………………………………………………………………………….……………………………....... ………………………………………………………………………….……………………………....... Pouczenie zostawiono w miejscu zdarzenia/interwencji w widocznym miejscu w mieszkaniu (wskazać konkretnie gdzie) ………………………………………………………………………….……………………………....... ………………………………………………………………………….……………………………....... ………………………………………………… podpis pracownika socjalnego/funkcjonariusza Policji informującego o prawie do złożenia zażalenia (podać imię, nazwisko oraz stanowisko służbowe) i ii iii Niepotrzebne skreślić z opisu musi wynikać bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia dziecka w związku z przemocą w rodzinie w rodzinie spokrewnionej - wskazać stopień pokrewieństwa np. babcia, brat oraz podać dane osobowe i adres / w rodzinie zastępczej zawodowej niespokrewnionej o charakterze pogotowia rodzinnego - podać dane osobowe i adres rodziny zastępczej / w całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej - wskazać typ placówki i podać adres 11 Druk nr 2 POUCZENIE O PRAWIE DO ZŁOŻENIA ZAŻALENIA NA ODEBRANIE DZIECKA na podstawie art. 12c ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2005 r. Nr 180, poz. 1493 z późn. zm.) Prawa rodziców, opiekunów prawnych lub faktycznych: Na podstawie art. 12b ust.1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2005 r. Nr 180, poz. 1493 z późn. zm.) rodzicom, opiekunom prawnym lub faktycznym przysługuje zażalenie do Sądu Rejonowego w Malborku III Wydział Rodzinny i dla Nieletnich, ul. Poczty Gdańskiej 19, 82-200 Malbork na odebranie dziecka z rodziny. Zażalenie może być wniesione za pośrednictwem pracownika socjalnego lub funkcjonariusza Policji, którzy dokonali odebrania dziecka. W takim przypadku zażalenie podlega niezwłocznemu przekazaniu do sądu opiekuńczego. W zażaleniu można domagać się zbadania zasadności i legalności odebrania dziecka oraz prawidłowości jego dokonania. Sąd rozpatruje zażalenie niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 24 godzin. W razie uznania bezzasadności lub nielegalności odebrania dziecka sąd zarządza natychmiastowe przekazanie dziecka rodzicom, opiekunom prawnym lub faktycznym, od których dziecko zostało odebrane. Oświadczam, że zapoznałam/em się z powyższymi uprawnieniami i potwierdzam odbiór pouczenia ………………………………………………………. (data i czytelny podpis osoby, której wręczono pouczenie) 12 Druk nr 3 PROTOKÓŁ przyjęcia zażalenia na odebranie dziecka w trybie art. 12a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493 z późn. zm.) wniesionego ustnie W dniu ………………………… w ..…………………………………………………… (wskazać miejsce wniesienia zażalenia) Pani(Pan) ................................................................................................................................... zam. ............................................................................................................................................. wnosi ustnie do protokołu, co następuje: Jako rodzic/opiekun prawny/opiekun faktycznyiv dziecka/dzieci (podać imiona i nazwiska): ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… wnoszę zażalenie na jego/ich odebranie dokonane w dniu …………………………………… UZASADNIENIE ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… Protokół niniejszy został wnoszącemu odczytany. Wnoszący został poinformowany, że niniejsze zażalenie zostanie przekazane niezwłoczne do Sądu Rejonowego w Malborku, III Wydział Rodzinny i Nieletnich, ul. Poczty Gdańskiej 19, 82-200 Malbork Protokół sporządził: (imię i nazwisko oraz stanowisko służbowe) ……………………………………… (podpis osoby przyjmującej zażalenie) iv ……………………………………… (podpis wnoszącego) niepotrzebne skreślić 13 Druk nr 4 ………………………………………………… (miejscowość i data) …………………………………………… (imię i nazwisko) …………………………………………… (stanowisko służbowe) …………………………………………… …………………………………………… (nazwa i adres jednostki organizacyjnej pomocy społecznej) Sąd Rejonowy w Malborku Wydział Rodzinny i Nieletnich ul. Poczty Gdańskiej 19 82-200 Malbork Informuję, że w dniu ……………………………, w trybie art. 12a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493 z późn. zm.) decyzją: 1. ………………………………………………………………………………………………... (imię i nazwisko oraz stanowisko służbowe) 2. ………………………………………………………………………………………………... (imię i n azwisko oraz stanowisko służbowe) 3. ………………………………………………………………………………………………... (imię i nazwisko oraz stanowisko służbowe) 4. ……………………………………………………………………………………………… (imię i nazwisko oraz stanowisko służbowe) Dziecko/dzieci (imiona i nazwiska) 1. ………………………………………………………………………………………………... 2. ………………………………………………………………………………………………... 3. ………………………………………………………………………………………………... 4. ………………………………………………………………………………………………... pozostające pod opieką rodziców/opiekunów prawnych/opiekunów faktycznych* 1. ………………………………………………………………………………………………... 2. ………………………………………………………………………………………………... 14 pod adresem…………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………....... z powodu zagrożenia życia/zdrowia w związku z przemocą zostało odebrane z rodziny i umieszczone**: - u nie zamieszkującej wspólnie osoby najbliższej ………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... ( imię i nazwisko, stopień pokrewieństwa, adres) - w rodzinie zastępczej …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... ( imię i nazwisko oraz adres osoby stanowiącej rodzinę zastępczą) - w całodobowej placówce opiekuńczo - wychowawczej …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... (nazwa i adres placówki) …………………………………………… (podpis i pieczęć pracownika socjalnego) 15 Druk nr 5 …………………………………. (Miejscowość, data) PROTOKÓŁ PRZEKAZANIA DZIECKA W dniu ……………………………….. w …………………………………………………..... (wskazać miejscowość) doszło do odebrania dziecka/ dzieci 1. ………………………………………………………….…ur……………………………….. 2. ………………………………………………………….…ur……………………………….. 3. ………………………………………………………….…ur……………………………….. 4. ………………………………………………………….…ur……………………………….. w trybie art. 12 a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U. nr 180, poz.1493 z późn. zm.). Procedurę odebrania dziecka w związku z przemocą przeprowadzili (imiona i nazwiska, stopień służbowy, jednostka) : 1. ………………………………………………..………………………………………………………... 2. ………………………………………………………………………………………………………... 3. ………………………………………………………………………………………………………... 4. ……………………….……………………………………………………………………………… Dziecko zostało skonsultowane medycznie: TAK/NIE* Dziecko miało ze sobą następujące przedmioty: ……………………….……………………………………………………………………………............. ……………………….……………………………………………………………………………............. ……………………….……………………………………………………………………………............. ……………………….……………………………………………………………………………............. ……………………….……………………………………………………………………………............. Dziecko zostało umieszczone u nie zamieszkującej wspólnie osoby najbliższej/w rodzinie zastępczej/ w całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej* ………………………………………………………………………………………………....... ………………………………………………………………………………………………....... ………………………………………………………………………………………………....... ………………………………………………………………………………………………....... (wskazać miejsce umieszczenia dziecka, z dokładnym adresem oraz numerami kontaktowymi Dziecko zostało pod opieką 1. ………………………………………………………………………………………………... 2. ………………………………………………………………………………………………... (imiona i nazwiska oraz numery dowodu osobistego osób, którym dziecko pozostawiono) ………………………………………… (czytelny podpis osoby przekazującej dziecko) ………………………………………… (czytelny podpis osoby przejmującej opiekę nad dzieckiem ) 16 4. PROCEDURA POMOCY DZIECKU KRZYWDZONEMU POZA PROCEDURĄ 12A 17 5. INFORMACJE DOTYCZĄCE JEDNOSTEK POMOCY SPOŁECZNEJ FUNKCJONUJĄCE NA TERENIE POWIATU NOWODWORSKIEGO Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Nowym Dworze Gdańskim ul. Warszawska 28a tel. 55/246-82-05, 55/246-81-75 Dyrektor - Pani Dorota Betkier nr tel. 607-595-374 Godziny urzędowania: poniedziałek, wtorek, czwartek piątek w godzinach od 7.00 – 15.00 środa od 8.00 – 16.00 Zespół ds. rodzinnej pieczy zastępczej pracuje w godzinach urzędowania Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie. Powiatowy Ośrodek Interwencji Kryzysowej tel: 55/261-73-04 poza godzinami urzędowania pracowników POIK, telefon do kontaktu bezpośrednio do Dyrektora PCPR - 607-595-374 W nagłych przypadkach ofiary przemocy mogą uzyskać schronienie w hostelu, mieszkaniach chronionych. Decyzja pozostaje w kompetencji Dyrektora Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Nowym Dworze Gdańskim. Dyżur Pracownika Socjalnego: poniedziałek od godz. 8.00-16.00 wtorek od godz. 10.00-18.00 środa od godz. 10.00-18.00 czwartek od godz.8.00-16.00 środa od godz.7.00-15.00 Dyżur Prawnika wtorek od godz. 16.30018.30 środa od godz.16.30-18.30 Dyżur Psychologa wtorek od godz. 13.00-18.00 środa od godz. 9.00-12.00 Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Stegnie: ul. Wojska Polskiego 12, 82-103 Stegna tel. 55/247-82-86 Lucyna Gręda Kierownik GOPS tel: 665-389-600 Starszy specjalista pracy socjalnej – mgr Janina Bunda tel: 793-680-258 Obejmuje rejon: Żuławki, Wiśniówka, Szkarpawa, Wybicko, Niedźwiedziówka, Dworek, Stróża, Stare Babki. Starszy Specjalista Pracy Socjalnej – Zenona Szymańska tel: 506-171-057 Obejmuje rejon: Stegienka Wieś, Popowo, Rybina, Tujsk, Stobiec, Chełmek Osada, Nowotna, Świerznica, Chorążówka, Głobica. Specjalista pracy socjalnej – Anna Politowska tel: 664-163-481 Obejmuje rejon: Książęce Żuławy, Przemysław, Izbiska, Mikoszewo, Jantar Leśniczówka, Jantar, Junoszyno, Stegienka Osada. 18 Specjalista Pracy Socjalnej – Edyta Parzątka-Lipińska tel: 500-267-214 Obejmuje rejon: Stegna, Stegna DPS „MORS”, Drewnica. Godziny Pracy: Poniedziałek, Wtorek, Środa od godz. 7.00-15.00 Czwartek od godz. 7.00-16.00 Piątek od godz. 7.00-14.00 Dyżur pracowników socjalnych w biurze GOPS: Poniedziałek- Janina Bunda, Edyta Parzątka – Lipińska Wtorek – Zenona Szymańska Środa – Anna Politowska Czwartek – wszyscy pracownicy Piątek – Edyta Parzątka-Lipińska Miejsko - Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Nowym Dworze Gdańskim ul. Konopnickiej 19, 82-100 Nowy Dwór Gdański tel. 55/247-21-72 Gabriela Dywizjusz tel: 693-601-305 Kierownik M-GOPS Zastępca Kierownika Alicja Skotnicka tel: 518-178-307 Telefoniczne Dyżury Pracowników Socjalnych i Asystentów Rodzin Miejsko - Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Nowym Dworze Gdańskim w godz. 15.30-22.00 Izabela Łęcka Joanna Mikos Małgorzata Krajcarz Bożena Piórkowska Iwona Winiarska Anna Rudnicka Urszula Cychylik Krystyna Cwyl Urszula Inczewska Edyta Lech Barbara Łukasiewicz Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Sztutowie, ul. Gdańska 55, 82-110 Sztutowo tel. 55/247-71-09 Mirosława Sala – Kierownik GOPS Godziny pracy Ośrodka od poniedziałku do piątku 7.30-15.30 Starszy Pracownik Socjalny, Przewodnicząca Zespołu Interdyscyplinarnego – Anna Skowron Starszy Pracownik Socjalny – Wioletta Trochowska Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Ostaszewie ul. Kościuszki 11, 82-112 Ostaszewo tel. 55/247-15-61 Kierownik GOPS, Przewodnicząca Zespołu Interdyscyplinarnego Elżbieta Kloska Starszy pracownik socjalny – Danuta Lewosiuk Pracownik socjalny - Beata Pasek Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, przy Urzędzie Gminy Przewodnicząca Joanna Wycichowska tel. 55 247-13-28 19 Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Krynicy Morskiej ul. Górników 15 a, 82-120 Krynica Morska Tel. 55 620-24-17, fax. 55 247-60-05 mail: [email protected] Godziny pracy Ośrodka Poniedziałek-Piątek w godz.7.00-15.00 Kierownik oraz Przewodnicząca Zespołu Interdyscyplinarnego Agnieszka Murawska-Nikołajuk Na terenie Miasta Krynica Morska działa Komisja do Spraw Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Siedziba Komisji mieści się w budynku Urzędu Miasta w Krynicy Morskiej ul. Górników 15, Tel. 55 24765-27. Przewodniczący KRPA- Zbigniew Urbanowicz Podczas spotkań w sprawie wypracowania procedur ustalono i uregulowano w dwóch gminach tj.: Stegna oraz Nowy Dwór Gdański przewóz dzieci odbieranych i zabezpieczanych w rodzinach zastępczych i rodzinie zastępczej o charakterze pogotowia rodzinnego. W gminie Stegna podczas spotkania Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej Pani Lucyna Gręda, poinformowała, iż przewóz dzieci odbywał się będzie przy współpracy Straży Gminnej, która posiada samochód służbowy. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Stegnie będzie zabezpieczał przewóz dzieci i foteliki samochodowe w związku z obowiązującymi regulacjami prawnymi. Podobne rozwiązanie proponuje Miasto i Gmina Nowy Dwór Gdański. Kierownik Miejsko – Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Nowym Dworze Gdańskim uregulował przewóz dzieci, które wymagają umieszczenia w rodzinach zastępczych oraz w trybie interwencyjnym przy współpracy straży miejskiej. Straż miejska posiada samochód służbowy, natomiast M-GOPS dysponuje fotelikami samochodowymi. 6. KOMPETENCJE PRACOWNIKÓW POMOCY SPOŁECZNEJ, PODSTAWY PRAWNE DOTYCZĄCE ROZWIĄZYWANIA PROBLEMU Zjawisko przemocy, w tym wobec dzieci ujęte jest między innymi w ustawie o pomocy społecznej jako trudna sytuacja życiowa. Art. 2 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej „Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości”. Art. 3 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej „Zadaniem pomocy społecznej jest zapobieganie tym sytuacjom, o których mowa w art. 2 ust. 1 poprzez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem”. Przemoc w rodzinie, krzywdzenie dziecka jest jednym z powodów udzielania osobom i rodzinie pomocy socjalnej. Pracownik pomocy społecznej ma prawo i obowiązek przeprowadzić wywiad środowiskowy, w którym ustala sytuację osobistą i rodzinną (art. 107 ust. 1 ustawy), a w przypadku stwierdzenia przemocy w rodzinie pracownik socjalny wypełnia Niebieską Kartę. Działania pracowników pomocy społecznej wynikają również z praw i obowiązków, jakie nakłada na nie Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Konwencja o Prawach Dziecka. 20 „ZADANIEM POMOCY SPOŁECZNEJ JEST ZAPOBIEGANIE TYM SYTUACJOM, O KTÓRYCH MOWA W ART. 2 UST. 1 POPRZEZ PODEJMOWANIE DZIAŁAŃ ZMIERZAJĄCYCH DO ŻYCIOWEGO USAMODZIELNIENIA OSÓB I RODZIN ORAZ ICH INTEGRACJI ZE ŚRODOWISKIEM”. Obowiązki ustawowe pracowników pomocy społecznej, w tym również tryb przyznawania świadczeń, powoduje, że pracownicy socjalni mają bezpośredni wgląd w funkcjonowanie rodziny. Działania takie jak wywiad środowiskowy, wizyty podopiecznych w ośrodku pomocy społecznej umożliwiają pracownikowi społecznemu stały kontakt z rodziną. Ustawa o pomocy społecznej nakłada na jej pracowników szereg obowiązków w zakresie pomocy dziecku. Powinni oni wspierać rodziny mające trudności w wypełnianiu swoich zadań oraz dzieci w tej rodzinie w formie: 1. poradnictwa rodzinnego, 2. terapii rodzinnej rozumianej jako działania psychologiczne, pedagogiczne i socjologiczne mające na celu przywrócenie rodzinie zdolności do prawidłowego funkcjonowania, 3. pracy socjalnej, 4. zapewnienia dzieciom opieki i wychowania poza rodziną. Art. 12a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie nadaje uprawnienia pracownikom socjalnym do interwencji i odbioru dziecka w sytuacji bezpośredniego zagrożenia jego życia lub zdrowia w związku z przemocą w rodzinie pracownik socjalny wykonujący obowiązki służbowe ma prawo odebrać dziecko z rodziny i umieścić je w innej niezamieszkującej wspólnie osoby najbliższej, w rozumieniu art.115 §11 ustawy z dnia 6 czerwca 1997r. - Kodeksu karny ( Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) w rodzinie zastępczej lub całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej. POSTĘPOWANIE PRACOWNIKA POMOCY SPOŁECZNEJ W SYTUACJI ZWIĄZANEJ Z KRZYWDZENIEM DZIECKA Do pracownika socjalnego zgłasza się osoba (bezpośrednio lub telefonicznie), która twierdzi, że małoletnie dziecko jest ofiarą przemocy. Podjęcie działań przez pracownika ma na celu zdiagnozowanie sytuacji dziecka. 1. Dziecko jako ofiarą przemocy fizycznej. Tryb postępowania: 1) Wizyta pracownika w środowisku w celu zbadania sytuacji dziecka. 2) Nawiązanie kontaktu z rodzicami dziecka w celu przeprowadzenia rozmowy wyjaśniającej i ustalenia z nim dalszego postępowania np. wizyta z dzieckiem u lekarza. 3) Nawiązanie przez pracownika socjalnego kontaktu z pediatrą dziecka/pedagogiem szkolnym/pielęgniarką w celu zweryfikowania sygnału o przemocy. 4) Kontakt z psychologiem/pedagogiem GOPS/ MOPS w celu podjęcia działań diagnostycznych dot. sytuacji dziecka w rodzinie. 5) W przypadku potwierdzenia się podejrzenia o przemocy fizycznej pracownik socjalny pisemnie zawiadamia Sąd Rodzinny o nieprawidłowej sytuacji dziecka. 6) Przekazanie informacji specjaliście ds. nieletnich właściwego terytorialnie komisariatu Policji. 7) Nawiązanie przez pracownika socjalnego współpracy z instytucjami i organizacjami pozarządowymi w celu otoczenia dziecka wszechstronną pomocą w formie np. terapii, dożywiania, organizacji czasu wolnego i opracowania planu pomocy dziecku w ramach zespołu interdyscyplinarnego (złożonego z przedstawicieli służb i organizacji zaangażowanych w sprawę dziecka. 21 W przypadku, gdy zostanie stwierdzona przemoc fizyczna i dziecko nie ma aktualnie zapewnionej opieki, podejmowane są następujące czynności: 1) Gdy stwierdzono obrażenia ciała, zawiadomienie psychologa/pedagoga MOPS oraz wezwanie pogotowia ratunkowego celem udzielenia pomocy medycznej i uzyskania zaświadczenia od lekarza o stanie zdrowia dziecka; telefoniczne powiadomienie właściwego terytorialnie komisariatu Policji, dyżurny wysyła grupę dochodzeniowo-śledczą. 2) Po wykluczeniu przez lekarza konieczności umieszczenia dziecka w szpitalu, pracownik MOPS/GOPS wraz z Policją podejmuje czynności związane z umieszczeniem dziecka w rodzinie zastępczej/placówce opiekuńczo-wychowawczej. 3) Policja zawiadamia telefonicznie właściwy miejscowo Sąd Rodzinny, który może postanowieniem tymczasowym umieścić dziecko w rodzinie zastępczej/placówce. Należy poprzeć to jak najszybciej wnioskiem pisemnym przedstawiciela MOPS/GOPS. Jeżeli nie ma takiej możliwości dziecko należy umieścić w rodzinie zastępczej/placówce bez postanowienia (w uzasadnionych przypadkach). 4) Czynności te należy przeprowadzić w asyście Policji i niezwłocznie zawiadomić Sąd Rodzinny. 5) Pracownik składa zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. 6) Wspólnie z rodzicami i przedstawicielami instytucji i organizacji poza rządowych pracownik socjalny opracowuje plan działań zmierzających do przywrócenia funkcji opiekuńczowychowawczych rodziców dziecka. 2. Dziecko w sytuacji zaniedbania. Do pracownika socjalnego zgłasza się osoba, która twierdzi, że rodzice nadużywają alkoholu i w związku z tym zaniedbują obowiązki opiekuńczo-wychowawcze wobec małoletniego dziecka Tryb postępowania: 1) wizyta pracownika socjalnego w środowisku w celu zbadania sytuacji dziecka, nawiązanie kontaktu z rodzicami. Pracownik socjalny po wejściu do domu stwierdza, że dziecko nie ma zapewnionej opieki, jest brudne, głodne, a rodzice znajdują się pod wpływem alkoholu: 1) Wstępna ocena stanu fizycznego dziecka, ewentualnie wezwanie pogotowia ratunkowego celem udzielenia pomocy medycznej i uzyskania zaświadczenia lekarskiego o stanie zdrowia dziecka. 2) Telefoniczne powiadomienie właściwego terytorialnie komisariatu Policji, dyżurny wysyła grupę dochodzeniowo – śledczą. 3) Po wykluczeniu przez lekarza konieczności umieszczenia dziecka w szpitalu, pracownik GOPS/ MOPS wraz z Policją podejmuje czynności związane z umieszczeniem dziecka w rodzinie zastępczej/placówce opiekuńczo-wychowawczej. 4) Policja zawiadamia telefonicznie właściwy miejscowo Sąd Rodzinny, który może postanowieniem tymczasowym umieścić dziecko w rodzinie zastępczej/placówce. Należy poprzeć to jak najszybciej wnioskiem pisemnym przedstawiciela GOPS/ MOPS. Jeżeli nie ma takiej możliwości dziecko należy umieścić w rodzinie zastępczej/placówce bez postanowienia (w uzasadnionych przypadkach). 5) Czynności te należy przeprowadzić w asyście policji i niezwłocznie zawiadomić Sąd Rodzinny, 6) Pracownik składa zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. 7) Nawiązuje współpracę z pedagogiem/psychologiem GOPS/MOPS, który wspólnie z rodzicami oraz przedstawicielami instytucji i organizacji pozarządowych działających na rzecz dziecka opracowuje plan działań zmierzających do przywrócenia funkcji opiekuńczo - wychowawczych (skierowanie ich do odpowiedniej placówki lecznictwa odwykowego, a gdy uchylają się od leczenia skierowanie wniosku do Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych o przymusowe leczenie odwykowe). 8) Monitorowanie przez pracownika działań podejmowanych przez rodziców. 22 3. Dziecko jako ofiara przemocy seksualnej. Pracownik socjalny od lekarza pediatry otrzymuje informacje, że podczas rutynowego badania dziecko stwierdzono symptomy mogące wskazywać na wykorzystywanie seksualne dziecka. Tryb postępowania: 1) Pracownik socjalny kontaktuje się z psychologiem/pedagogiem GOPS/ MOPS w celu podjęcia działań diagnostycznych (zbieranie jak największej ilości informacji odnośnie funkcjonowania dziecka). 2) Kontakt psychologa/pedagoga z pediatrą dziecka w celu uściślenia informacji dot. Podejrzenia odnośnie wykorzystywania seksualnego. 3) Wizyta pracownika socjalnego/psychologa w środowisku w celu zbadania sytuacji, nawiązanie kontaktu z rodzicami/rodzicem w celu przeprowadzenia rozmowy wyjaśniającej. W przypadku potwierdzenia się podejrzeń seksualnego wykorzystywania dziecka, którego sprawcą jest najprawdopodobniej ojciec dziecka/konkubent matki, a matka jest sojusznikiem dziecka: 1) Pracownik powiadamia Policję lub Prokuraturę o podejrzeniu popełnienia przestępstwa oraz Sąd Rodzinny o sytuacji dziecka. 2) Kieruje matkę z małoletnim dzieckiem do lekarza ginekologa dziecięcego. 3) Organizuje udzielenie pomocy psychologicznej dziecku i matce. 4) Podejmuje czynności mające na celu zapewnienie dziecku przez matkę fizycznego bezpieczeństwa (dziecko nie może pozostawać pod opieką ojca). NALEŻY PODKREŚLIĆ, IŻ OPRACOWANIE NIE WYCZERPUJE WSZYSTKICH SYTUACJI KRZYWDZENIA DZIECKA, Z KTÓRYMI SPOTYKAJĄ SIĘ PRACOWNICY POMOCY SPOŁECZNEJ. KAŻDY UJAWNIONY PROBLEM KRZYWDY DZIECKA NALEŻY TRAKTOWAĆ INDYWIDUALNIE I ZE SZCZEGÓLNĄ TROSKĄ O JEGO BEZPIECZEŃSTWO. Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej oraz ustawą o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie w przypadku stwierdzenia przemocy w rodzinie pracownik socjalny wszczyna procedurę Niebieskiej Karty. Zgodnie z treścią art. 9d ust. 2 ustawy procedura „Niebieskiej Karty” obejmuje ogół czynności podejmowanych i realizowanych przez: - przedstawicieli jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, - gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, - policji, - przedstawicieli oświaty, - przedstawicieli ochrony zdrowia - w związku z uzasadnionym podejrzeniem zaistnienia przemocy w rodzinie. W sytuacji bezpośredniego zagrożenia – będąc świadkiem faktu stosowania przemocy – ustawodawca wprowadził i uregulował możliwość przymusowego odebrania dziecka przez pracownika socjalnego. Zgodnie z treścią dodanego art. 12a ust. 1 ustawy, w razie bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia dziecka w związku z przemocą w rodzinie pracownik socjalny wykonujący obowiązki służbowe ma prawo odebrać dziecko z rodziny i umieścić je u innej niezamieszkującej wspólnie osoby najbliższej w rodzinie zastępczej lub w całodobowej placówce opiekuńczo wychowawczej. Pracownik socjalny nie jest jednak uprawniony do podjęcia takiej decyzji indywidualnie, lecz tylko wspólnie: - z funkcjonariuszem Policji, - lekarzem lub ratownikiem medycznym, lub pielęgniarką. 23 PROCEDURA POMOCY DZIECKU KRZYWDZONEMU – POSTĘPOWANIE LEKARZA W sytuacji stwierdzenia w czasie badania ambulatoryjnego lub szpitalnego krzywdzenia dziecka: 1) lekarz/pielęgniarka umieszcza w dokumentacji wewnętrznej (historii choroby) wpis o rodzaju, objawach zaobserwowanej przemocy oraz informacje uzyskane od dziecka i rodzica/opiekuna; 2) lekarz/pielęgniarka przekazuje informację właściwemu przełożonemu (kierownik przychodni, ordynator, oddziałowa); 3) przełożony składa zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa do prokuratury i ewentualnie wniosek do Sądu Rodzinnego o wgląd w sytuację rodziny; 4) w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia dziecka lekarz/pielęgniarka wzywa policję; 5) policja powiadamia wówczas Sąd Rodzinny, który może postanowieniem tymczasowym umieścić dziecko w takiej placówce. Przy czym to działanie powinno być poparte wnioskiem pisemnym lekarza wraz z opisem sytuacji i stwierdzonymi urazami. W przypadku, gdy zostanie stwierdzona przemoc, ale dziecko ma zapewnione bezpieczeństwo i opiekę lekarz ustala z opiekunem dziecka dalszy tryb postępowania np. skierowanie na badania specjalistyczne w celu dokładnej diagnozy urazów dziecka oraz do instytucji lub organizacji, gdzie może zostać udzielona pomoc psychologiczna. W sytuacji stwierdzenia przemocy seksualnej bezwzględnie należy dziecko skierować do ginekologa dziecięcego oraz wskazać instytucję lub organizację, gdzie może dziecku zostać udzielona pomoc psychologiczna. Jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że powrót do domu narazi je na krzywdzenie i nie ma ono aktualnie zapewnionej opieki, a nie ma konieczności pozostawiania dziecka w szpitalu lekarz zawiadamia policję, która winna przyjechać do placówki i podjąć czynności związane z umieszczeniem dziecka w rodzinie zastępczej, placówce opiekuńczo-wychowawczej. POMOC DZIECKU KRZYWDZONEMU - UDZIAŁ KURATORA W DZIAŁANIACH ZWIĄZANYCH Z PRZECIWDZIAŁANIEM PRZEMOCY SĄDOWEGO Pracę kuratora sądowego zawodowego i społecznego reguluje ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych. Kuratorzy sądowi realizują określone przez prawo zadania o charakterze wychowawczo resocjalizacyjnym, diagnostycznym, profilaktycznym i kontrolnym związanym z wykonywaniem orzeczeń sądu. Obowiązki kuratora są odrębnie regulowane w pionie karnym oraz w pionie rodzinnym. W pionie karnym kuratorzy dla dorosłych realizują obowiązki wynikające z kodyfikacji karnej, w pionie rodzinnym kuratorzy rodzinni realizują obowiązki wynikające z wielu aktów prawnych, z których podstawowe znaczenie w tym zakresie ma ustawa z dnia 26 października 1982 o postępowaniu w sprawach nieletnich z późniejszymi zmianami, ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy z późniejszymi zmianami, ustawa z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii. Kurator sądowy ponadto realizuje szereg innych zadań wynikających z przepisów odrębnych. W zakresie przeciwdziałania przemocy i innym zjawiskom patologicznym kurator sądowy poza zadaniami zleconymi przez sąd prowadzi działalność profilaktyczną, edukacyjną, konsultacyjną, doradczą na rzecz środowiska lokalnego, współpracuje w tym zakresie z instytucjami resortu oświaty i pomocy społecznej, zakładami służby zdrowia, organizacjami pozarządowymi i innymi, uczestniczy w realizowaniu programów profilaktycznych, pomaga rozwiązywać konflikty poprzez mediacje. Nie każdy sygnał o podejrzeniu przemocy w środowisku wymaga natychmiastowego zgłoszenia problemu w sądzie. 24 Omawianie, diagnozowanie zjawiska przemocy w zespołach interdyscyplinarnych działających na terenie samorządów umożliwia wczesne udzielanie pomocy ofiarom przemocy i ich sprawcom (pomoc psychologiczna, edukacyjna, terapeutyczna, socjalna). Dotyczy to sytuacji, gdy akt przemocy w rodzinie, szkole lub innym środowisku miał charakter epizodyczny, przypadkowy, nieuświadomiony, nie wynikał z patologicznej struktury rodziny i istnieje realna szansa, że się nie powtórzy. Kurator bez zalecenia sądu nie podejmuje bezpośrednich działań w środowisku podejrzanym o przemoc. W sytuacji, gdy sprawa trafia do sądu, działania kuratora w przeciwdziałaniu przemocy przyjmują procedurę zależną od trybu postępowania sądowego. W przypadku, gdy zjawisko przemocy powtarza się, zagraża zdrowiu i życiu małoletniego oraz zakłóca jego rozwój sąd na wniosek zgłaszającego problem (KPP, MOPS, CIK, szkoła, zakłady służby zdrowia, kuratorzy dla dorosłych i rodzinni i inni) wydaje zarządzenie w trybie postanowienia tymczasowego. Dotyczy ono głównie ochrony małoletniego przed eskalacją przemocy i jej następstwami. Najczęściej sąd orzeka umieszczenie małoletniego poza zasięgiem działania sprawcy (placówka opiekuńczo- wychowawcza, pogotowie rodzinne lub inne umożliwiające bezpieczny pobyt dziecka w okresie oczekiwania na ostateczną decyzję sądu). Kurator sądowy ustawowo zobowiązany jest do niezwłocznego wykonania postanowienia. Postanowienie wykonuje korzystając z pomocy odpowiednich instytucji (KPP, MOPS, placówki służby zdrowia). Powyższe działania reguluje artykuł 9 pkt. 5 ustawy o kuratorach sądowych. W postępowaniu niewymagającym wydania postanowienia w trybie nagłym toczy się procedura sądowa, w której kurator podejmuje działania dwuetapowe: I etap - postanowienie rozpoznawcze - Kurator na mocy zarządzenia sądu rozpoznaje i diagnozuje środowisko uzyskując informacje bezpośrednio w środowisku objętym przemocą oraz uzupełnia je spostrzeżeniami sąsiadów, pedagogów szkolnych, pracowników socjalnych, funkcjonariuszy policji oraz z innych źródeł potwierdzających i charakteryzujących problem przemocy w środowisku diagnozowanym. Każdy wywiad kuratora zawiera wnioski umożliwiające sędziemu podejmowanie dalszych działań rozpoznawczych i decyzyjnych. II etap – postępowanie wykonawcze - Kurator przejmuje nadzór nad rodziną lub nieletnim i podejmuje wielokierunkową współpracę z środowiskami statutowo zobligowanymi do udzielenia opieki i pomocy ofiarom i sprawcom przemocy (PCPR, OIK, MOPS, ośrodki terapeutyczne, szkoły, zakłady opieki zdrowotnej i inne). Kurator podejmuje działania w środowisku objętym przemocą, tworzy wokół ofiar przemocy szeroko rozumianą grupę wsparcia. Sprawcy przemocy wobec osób dorosłych ścigani są z wniosku pokrzywdzonego. Jeżeli w środowisku, w którym ma miejsce zjawisko przemocy znajdują się małoletnie dzieci a sprawca i ofiara nie poszukują rozwiązania problemu, kurator rodzinny w ramach ochrony małoletnich członków rodziny występuje do sądu z wnioskiem o wszczęcie postępowania opiekuńczego z urzędu. Sąd rodzinny po dokładnym rozpoznaniu sprawy wydaje postanowienie najkorzystniejsze dla małoletniego a w sytuacjach koniecznych zawiadamia prokuraturę wnioskując wszczęcie postępowania wyjaśniającego wobec sprawcy. Kurator sądowy, podobnie jak inni dorośli członkowie społeczeństwa nie może lekceważyć sygnałów o podejrzeniach przemocy w środowisku lokalnym, a w szczególności w środowisku, w którym ofiarami przemocy są małoletnie dzieci. W każdym wypadku również przed procedurą sądową kurator podejmuje zgodne z prawem działania zmierzające w kierunku ochrony rodziny przed przemocą i jej dalekosiężnymi skutkami. 25 PROCEDURA POMOCY DZIECKU KRZYWDZONEMU POSTĘPOWANIE STRAŻY MIEJSKIEJ Przykładowa sytuacja pozostawienia dziecka dziecko do lat 7 bez opieki – zebranie podstawowego wywiadu od dziecka, danych osobowych. Zwrócenie uwagi na ogólny stan dziecka. Ustalenie rodziców/prawnych opiekunów dziecka i oddanie im go pod opiekę. Jeżeli nie można odszukać rodziców/opiekunów dziecka odwieźć go do najbliższej jednostki Policji i powiadomić właściwego pracownika socjalnego. W momencie odnalezienia rodziców/opiekunów postępowanie zgodnie z uprawnieniami (art. 89 kodeksu wykroczeń). Inne sytuacje (dziecko krzywdzone, dziecko pod wpływem alkoholu, środków odurzających, dziecko żebrzące na drodze, dziecko sprawcą czynu karalnego) - zebranie podstawowego wywiadu od dziecka, danych osobowych. Zwrócenie uwagi na ogólny stan dziecka. Ustalenie rodziców/prawnych opiekunów dziecka. Powiadomienie pracownika socjalnego, Policji. Ewentualnie podejmowanie innych działań na wniosek uprawnionego pracownika socjalnego (przewożenie do placówek socjalnych, rodzin zastępczych itp.) Sporządzenie notatki urzędowej celem ewentualnego późniejszego wykorzystania. POSTĘPOWANIE WYCHOWAWCY I PEDAGOGA SZKOLNEGO W PRZYKŁADOWYCH SYTUACJACH ZWIĄZANYCH Z KRZYWDZENIEM DZIECI 1. Dziecko doznające przemocy fizycznej i emocjonalnej w rodzinie. Nauczyciel WF-u zauważył u dziecka liczne siniaki i zadrapania, z informacji uzyskanych od ucznia dowiedział się, że ojciec często nadużywa alkoholu, stosuje przemoc fizyczną wobec matki oraz stosuje obraźliwe słownictwo wobec nich. Tryb postępowania: 1) Nauczyciel powiadamia o swoich spostrzeżeniach dyrektora szkoły oraz wychowawcę. 2) Wychowawca przeprowadza rozmowę z uczniem (wspiera, buduje dobre relacje, uprzedza dziecko, że sytuacja wymaga pomocy innych osób zwłaszcza lekarza i pedagoga szkolnego, informuje o konieczności kontaktu z rodzicami. 3) Wychowawca nawiązuje kontakt z rodzicami/rodzicem informuje o stanie dziecka oraz konieczności przebadania go przez lekarza, informuje o konsekwencjach prawnych z art. 207 kk, 4) Wzywa pogotowie ratunkowe w celu udzielenia pomocy medycznej, a w szczególności uzyskania zaświadczenia o stanie zdrowia dziecka. 5) Sporządza notatkę/protokół opisujący wygląd dziecka, dolegliwości, stan zdrowia i podjęte działania. 6) W dalszej pracy wychowawczej wspiera dziecko, tworzy atmosferę akceptacji i bezpieczeństwa. 7) Wychowawca systematycznie współpracuje z rodzicami, pedagogiem szkolnym i innymi nauczycielami uczącymi dziecko. 8) Pedagog szkolny określa stopień zagrożenia bezpieczeństwa dziecka, ocenia szanse współpracy z rodzicami, analizuje dotychczasową dokumentację dziecka (oceny szkolne, opinie nauczycieli). 9) Pedagog konsultuje się : - z pracownikiem socjalnym w celu uzyskania danych o sytuacji rodzinnej z wywiadu środowiskowego lub wnioskuje o przeprowadzenie takiego wywiadu, - dzielnicowym w celu uzyskania informacji o ewentualnych interwencjach, - kuratorem sądowym, o ile rodzina lub sprawca objęci są dozorem, - z psychologiem. 10) Pedagog nawiązuje kontakt z rodzicami/rodzicem. 26 W sytuacji, gdy dziecko może pozostać w domu rodzinnym i zostanie stwierdzone, że problem krzywdzenia nie wymaga sięgnięcia po środki represji wobec rodziny i izolowania od niej dziecka i że możliwa jest współpraca z rodzicami na rzecz poprawy sytuacji dziecka pedagog szkolny podejmuje następujące działania: 1) zawiera kontrakt z rodzicami o współpracy na rzecz poprawy sytuacji dziecka i rodziny, wzmacnia dziecko poprzez zapewnienie mu odpowiednio do potrzeb i w uzgodnieniu z rodzicami konsultacji psychologiczno-pedagogicznych, ewentualnie psychiatrycznych, 2) wspierania rodziny poprzez kierowanie do instytucji oferujących poradnictwo, konsultacje psychologiczne, terapię uzależnień, terapię dla sprawców przemocy, grupy wsparcia, warsztaty umiejętności wychowawczych, 3) pomocy w rozwiązywaniu konfliktów rodzinnych bądź skierowanie do mediatorów, 4) zabezpieczenia socjalnego dziecka i rodziny, 5) w sytuacji, gdy konieczne jest odizolowanie dziecka od domu rodzinnego, gdyż stwierdzono przypadek bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia dziecka; 6) powiadomienie w porozumieniu z dyrektorem szkoły właściwego komisariatu Policji oraz właściwego Sądu Rodzinnego, 7) uruchomiona zostaje procedura umieszczenia dziecka w placówce opiekuńczej lub w rodzinie zastępczej i dalszy tok postępowania leży kompetencjach Policji i Sądu Rodzinnego, 8) należy zawiadomić pracownika socjalnego w rejonie, 9) zawiadomić na piśmie Prokuraturę Rejonową o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. 2. Dziecko wykorzystywane seksualnie. Matka lub dziecko zgłasza pedagogowi szkolnemu lub wychowawcy popełnienie nadużycia seksualnego przez konkubenta matki. Tryb postępowania: 1) wychowawca/pedagog szkolny rozmawia z dzieckiem, informuje matkę o przewidzianych procedurach i konsekwencjach prawnych dla sprawcy przestępstwa z art. 200 §1 kk, 2) przekazuje adres i telefon odpowiedniej placówki zajmującej się problemami wykorzystywania seksualnego dzieci, ewentualnie pośredniczy w uzgodnieniu pierwszego terminu spotkania, 3) w zależności od rodzaju wykorzystania sugeruje wizytę u lekarza ginekologa dziecięcego; 4) powiadamia pisemnie Sąd Rodzinny o nieprawidłowej sytuacji dziecka; 5) zawiadamia na piśmie Prokuraturę o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. 3. Dziecko krzywdzone ekonomicznie, zmuszane do żebrania, doznające przemocy emocjonalnej. Nauczyciel spotyka w miejscu publicznym swojego ucznia zwracającego się do przechodniów o pomoc rzeczową lub finansową. Tryb postępowania: 1) informuje o fakcie dyrektora szkoły i pedagoga szkolnego; 2) przeprowadza rozmowę z uczniem i uprzedza go o konieczności skontaktowania się z rodzicami; 3) nawiązuje kontakt z rodzicami/rodzicem i informuje o konsekwencjach prawnych z art. 104 Kodeksu wykroczeń; 4) sporządza notatkę z przeprowadzonej rozmowy z uczniem i podjętych działań; 5) wychowawca wspiera dziecko w dalszej pracy, dba o jego integrację z zespołem klasowym, tworzy atmosferę bezpieczeństwa i akceptacji; 6) pedagog szkolny analizuje sytuację dziecka, a w szczególności konsultuje się z pracownikiem socjalnym w celu uzyskania danych o sytuacji rodzinnej i z wywiadu środowiskowego; 27 7) w sytuacji, gdy rodzice odmawiają współpracy; 8) pedagog szkolny w porozumieniu z dyrektorem szkoły zawiadamia właściwy komisariat Policji i Sąd Rodzinny. 4. Dziecko w sytuacji zaniedbania. Dziecko przychodzi do szkoły nieprzygotowane, w zniszczonym brudnym ubraniu, brakuje mu książek, przyborów, najczęściej nie ma drugiego śniadania i czegoś do picia. Tryb postępowania: 1) wychowawca nawiązuje kontakt z rodzicami i informuje ich o konsekwencjach prawnych z art.209§1kk, 2) podejmuje starania o środki finansowe na zabezpieczenie dziecku drugiego śniadania lub ciepłego posiłku oraz zakup niezbędnych podręczników- w porozumieniu z rodzicami dziecka; 3) informuje o kryzysowej sytuacji dziecka i jego rodziny pedagoga szkolnego; 4) wspiera dziecko, buduje dobre relacje w grupie rówieśniczej, tworzy atmosferę bezpieczeństwa i akceptacji; 5) pedagog szkolny nawiązuje współpracę przynajmniej z jednym z rodziców, występuje do GOPS/MOPS o rozważenie możliwości udzielenia pomocy, jeśli rodzice współpracują pedagog szkolny; 6) zawiera kontrakt z rodzicami o współpracy na rzecz poprawy sytuacji dziecka i rodziny; 7) podejmuje działania wynikające z potrzeb dziecka i rodziny w kierunku: - wzmocnienia dziecka – poprzez zapewnienie mu posiłku, niezbędnych podręczników, przyjaznej atmosfery w klasie, pomocy w nauce, zajęć rozwijających zainteresowania i uzdolnienia – w porozumieniu z rodzicami, - wspierania rodziny - poprzez kierowanie do instytucji oferujących poradnictwo, samopomocowe grupy wsparcia, warsztaty umiejętności rodzicielskich oraz inne w zależności od potrzeb, - zabezpieczenia socjalnego we współpracy ze służbami socjalnymi poprzez kierowanie do instytucji oferujących poradnictwo i warsztaty w zakresie metod poszukiwania pracy, - zorganizowanie pomocy finansowej i rzeczowej, zapewnienie ciepłego posiłku, zbiórki odzieży, ewentualnie innej, odpowiednio do potrzeb. 8) jeśli rodzice odmawiają współpracy: - pedagog szkolny powiadamia w porozumieniu z dyrektorem szkoły specjalistę ds. nieletnich właściwego komisariatu Policji oraz właściwy miejscowo Sąd Rodzinny dalszy tok postępowania leży w kompetencji tych instytucji, - równolegle pedagog szkolny powiadamia pracownika socjalnego w rejonie. 5. Dziecko pod wpływem środków odurzających lub alkoholu. Dziecko przychodzi do szkoły, czuć od niego alkohol/ jego zachowanie zdradza, że jest pod wpływem narkotyków. Tryb postępowania: 1) rozmowa z dzieckiem, zwrócenie uwagi na ewentualne ślady na ciele dziecka w postaci zaczerwienienia, nakłuć; 2) wezwać pogotowie ratunkowe, gdyż większość środków odurzających (w tym alkohol) powoduje zagrożenie życia dla małoletniego, ewentualnie odwiezienie dziecka na oddział detoksykacyjny; 3) niezwłocznie powiadamia się rodziców lub opiekunów prawnych; 4) zawiadomienie właściwego miejscowo Sądu Rodzinnego; 5) w przypadku, gdy dziecko nie wymaga hospitalizacji, można je umieścić w domu pod opieką rodziców. 28 6. PROCEDURA POMOCY DZIECKU KRZYWDZONEMU POSTĘPOWANIE POWIATOWEGO OŚRODKA INTERWENCJI KRYZYSOWEJ Uzyskanie przez pracownika POIK informacji o sytuacji dziecka Informacja pozyskana od Małoletniego (ofiara, świadek) Informacja pozyskana została od Osoby dorosłej (świadek zdarzenia) Informacja pozyskana od rodzica (opiekuna prawnego) Informacja pozyskana drogą telefoniczną Podjęcie interwencji pracownika POIK, poprzez : dokonanie wstępnej analizy, diagnoza Nie ma bezpośredniego zagrożenia Istnieje bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia dziecka Pracownik POIK, powiadamia pracownika socjalnego z terenu zamieszkania rodziny w której przebywa zagrożone dziecko, w celu: Zabezpieczenia dziecka Nawiązanie kontaktu pracownika POIK z rodzicem (niekrzywdzącym lub innym opiekunem prawnym Wdrożenie procedury niebieskiej karty, przez pracownika POIK Pracownik POIK informuje OPS, Zespół Interdyscyplinarny Przekazanie formularza „Niebieskiej Karty” Powiadomienie przez pracownika socjalnego Sądu rodzinnego, Policji, służb medycznych, Powiadomienie prokuratury, Udzielenie specjalistycznej pomocy psychologicznej Nawiązanie kontaktu pracownika dziecku oraz najbliższej rodzinie POIK przez psychologa POIK z rodzicem (niekrzywdzącym) w celu podjęcia współpracy Udzielenie specjalistycznej pomocy psychologicznej małoletniemu oraz opiekunowi Prawnemu (niekrzywdzącym), psycholog POIK Udział sprawcy przemocy w „programie korekcyjnoedukacyjnym Dla sprawców przemocy w .rodzinie” w POIK 29 7. WZORY WNIOSKÓW DOT. OGRANICZENIA WŁADZY RODZICIELSKIEJ, KWESTIONARIUSZ DZIECKA KRZYWDZONEGO, WZÓR ZAWIADOMIENIA O PRZESTĘPSTWIE WZÓR miejscowość, data ................... Sąd Rejonowy w ................... (miejscowość) Wydział Rodzinny i Nieletnich Wnioskodawca/i: ................... (imię, nazwisko, adres) Uczestnicy postępowania: ................... (imię i nazwisko dziecka, adres) ................... (imię, nazwisko, adres) WNIOSEK O OGRANICZENIE WŁADZY RODZICIELSKIEJ Wnoszę o: ograniczenie władzy rodzicielskiej ................... (imię, nazwisko) nad małoletnim/ą synem/córką ................... (imię i nazwisko dziecka) urodzonym/ą w dniu ................... (dokładna data) w................... (miejscowość), przez powierzenie wykonywania władzy rodzicielskiej matce/ojcu ................... (imię, nazwisko wnioskodawcy), z jednoczesnym ustaleniem zamieszkania ................... (imię i nazwisko dziecka) przy wnioskodawczyni/y. UZASADNIENIE Małoletni/a ....................................................... (imię i nazwisko dziecka) urodzony/a w dniu ................................. (dokładna data) w .................................................... (miejscowość) jest synem/córką ........................................ (imię i nazwisko matki) i .............................................. (imię i nazwisko ojca). Dowód: odpis skrócony aktu urodzenia dziecka odpis skrócony aktu małżeństwa Małoletni/a ................... (imię i nazwisko dziecka) jest uczniem/cą II klasy Liceum Ogólnokształcącego. Państwo ................... (imię i nazwisko matki) i ................... (imię i nazwisko ojca) są małżeństwem od ponad 16 lat i przez ten okres ................... (imię i nazwisko ojca/matki) znęcał/a się psychicznie i fizycznie nad rodziną. Obecnie toczy się przed Sądem Rejonowym postępowanie przygotowawcze z art. 207 kodeksu karnego. ................... (imię i nazwisko ojca/matki) stosował/a przemoc fizyczną – dochodziło do rękoczynów, wyrzucał/a przedmioty użytku domowego, a po spożyciu alkoholu (zazwyczaj w każdy weekend) stawał/a się jeszcze bardziej agresywny. Ponadto znęcał/a się psychicznie: wymuszał określone zachowania, groził biciem, wyzywał. To wszystko działo się w „czterech ścianach” w obecności dziecka. 30 Sytuacja domowa wpłynęła na postępowanie ................... (imię i nazwisko dziecka), który/a opuścił się w nauce. Matka/ojciec małoletniego/ej był/a wzywana przez wychowawczynię syna/córki do szkoły na rozmowy, ponieważ zwróciła ona uwagę na stan emocjonalny dziecka, który nie pozwalał na koncentrację w nauce. Ponadto przemoc, której doświadczało dziecko w domu wpłynęła na jego stan zdrowia i na częste bóle głowy – cierpi na nerwice sytuacyjną. Dowód: zaświadczenie lekarskie zaświadczenie ze szkoły Obecnie ................... (imię i nazwisko dziecka) chodzi do psychologa i jako ofiara przemocy domowej wymaga dłuższej terapii. Matka/ojciec obawia się, że sprawca przemocy swoim postępowaniem będzie przeszkadzał w terapii, co będzie ze szkodą dla małoletniego/ej. Dowód: zaświadczenie od psychologa. Wobec powyższego wniosek uważam za uzasadniony. .................. imię i nazwisko Załączniki: 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) odpis skrócony aktu małżeństwa odpis skrócony aktu urodzenia dziecka zaświadczenie lekarskie zaświadczenie ze szkoły zaświadczenie od psychologa kserokopia wniosku kserokopie załączników 31 KWESTIONARIUSZ DZIECKA KRZYWDZONEGO Imię i nazwisko……………………………….…………………data urodzenia …………………… Adres zamieszkania, telefon ……………………………………………………………….………………………………………… I. Wygląd TAK NIE TAK NIE 1. Brudne 2. Zadrapania 3. Zasinienia 4. Oparzenia 5. Złamania 6. Zranienia 7. Zwichnięcia 8. Inne urazy (jakie?): II Zachowanie dziecka: 1. Niespokojne, pobudzone 2. Wycofane zamknięte w sobie 3. Agresywne 4. Zaprzecza problemom 5. Inne (jakie?): III. Formy krzywdzenia 1) FIZYCZNE: Sprawca / y (imię i nazwisko, stopień pokrewieństwa z dzieckiem) 2) SEKSUALNE Sprawca / y (imię i nazwisko, stopień pokrewieństwa z dzieckiem) TAK NIE TAK NIE Formy krzywdzenia dziecka Bicie Szarpanie Kopanie Ciągnięcie za włosy Popychanie Inne (jakie?) Formy krzywdzenia dziecka pokazywanie filmów, zdjęć pornograficznych dotykanie intymnych miejsc stosunek seksualny Inne (jakie?) 32 3) EKONOMICZNE Sprawca / y (imię i nazwisko, stopień pokrewieństwa z dzieckiem) Formy krzywdzenia dziecka TAK NIE Zmuszanie do żebrania Zmuszanie do zarobkowania Brak łożenia na utrzymanie dziecka Brak dbałości o zabezpieczenie ewentualnych należności (alimenty, obiady, renta rodzinna, itp.) Inne (jakie?) 4) PSYCHICZNE Sprawca / y (imię i nazwisko, stopień pokrewieństwa z dzieckiem) Formy krzywdzenia dziecka TAK NIE TAK NIE Poniżanie grożenie, straszenie (np. opuszczeniem, oddaniem) zamykanie, izolacja manipulowanie dzieckiem obwinianie emocjonalne (np. mówienie i okazywanie wrogości, ciągłe krytykowanie) pomniejszanie / zaprzeczanie wartości dziecka brak uwagi, troski, zainteresowania nadmierne wymagania wobec dziecka nadopiekuńczość (nadmierne ochranianie, wyręczanie, blokowanie samodzielności dziecka) Inne (jakie?) 5) ZANIEDBYWANIE Sprawca / y (imię i nazwisko, stopień pokrewieństwa z dzieckiem) Formy krzywdzenia dziecka Niedostarczanie jedzenia Niedostarczanie ubrania, butów Niedostarczanie zabawek Brak dozoru nad wypełnianiem 33 obowiązku szkolnego Niedostarczanie podręczników i przyborów szkolnych Nieodpowiednia higiena ciała Brak troski o stan zdrowia (badania lekarskie, szczepienia, leki) Brak własnego miejsca do spania Bycie przez dziecko świadkiem awantur, libacji alkoholowych, itp. Inne (jakie?) IV. Zasoby dziecka TAK NIE Dobry stan zdrowia Umiejętność samoobsługi Umiejętność i możliwość rozpoznania sytuacji zagrożenia, zwrócenia się po pomoc Możliwość schronienia się w bezpiecznym miejscu pod ochroną opiekuna prawnego Inne (jakie?) V. Osoby wspierające dziecko: Imię, nazwisko, adres, telefon kontaktowy 1. 2. Zakres pomocy, oparcia dla dziecka VI. Stopień zagrożenia dziecka krzywdzeniem Sytuacja dziecka wymaga Natychmiastowej interwencji Pomocy materialnej, rzeczowej (odzież, obuwie, obiady i in.) Oraz finansowej Pomocy psychologicznej (diagnoza, terapia, grupa wsparcia i in.) Powiadomienia Sądu TAK NIE VII. Uwagi (np. częstotliwość krzywdzenia, od kiedy trwa) …..................................................... podpis osoby wypełniającej kwestionariusz Kwestionariusz może być wykorzystywany do sporządzenia przez wszystkie osoby w sytuacjach związanych z przemocą wobec dziecka. Pozwala on uporządkować informacje i podjąć właściwą diagnozę w celu oceny sytuacji dziecka. 34 WZÓR ZAWIADOMIENIE O PRZESTĘPSTWIE Miejscowość, dnia ........................ Nazwa i adres instytucji lub osoby zawiadamiającej Prokuraturę lub Policję Prokuratura Rejonowa w Malborku Pl. Słowiański 6 lub KPP w Nowym Dworze Gdańskim ul. Kościuszki 10 Zawiadomienie o przestępstwie Na podstawie art. 304 k.p.k. zawiadamiam o popełnieniu przestępstwa przez (dane sprawcy) wobec dziecka (dane dziecka). Opis sprawy: Źródło informacji o przestępstwie Dokładny opis na czym polega przestępstwo Podpis osoby zgłaszającej 35 8. INFORMACJE TELEADRESOWE Cz. I 1. Komenda Powiatowa Policji w Nowym Dworze Gdańskim ul. Kościuszki 10 82-100 Nowy Dwór Gd Tel. 55 246 92 22, alarmowy 997 lub 112 fax. 55 246 92 23, adres e-mail kppndg@pomorska policja. gov.pl 2. Posterunek Policji w Stegnie ul. Gdańska 32 82-103 Stegna Kierownik Posterunku Policji asp.sztab. Aleksander Łangewczyk Tel. 55 247 82 07, 55 246 94 55 3. Posterunek Policji w Krynicy Morskiej ul. Turystyczna 4 82-120 Krynica Morska Kierownik Posterunku Policji asp. Sztab. Mirosław Miernikiewicz Tel. 55 247 60 07, 55 246-94-51 4. Posterunek Policji w Sztutowie ul. Gdańska 55 82-110 Sztutowo dzielnicowy Robert Popielarz Tel. 55 246-94-59 5. Punkt Przyjęć Interesantów Ostaszewo Budynek Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej ul. Kościuszki 7 82-112 Ostaszewo Tel. 697-860-100, wtorek, piątek w godz. 10.00-12.00 Cz. II 1. Miejsko - Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej – Kierownik Gabriela Dywizjusz ul. Konopnickiej 19 82-100 Nowy Dwór Gd. Tel. 55 247 21 72 fax. 247 21 72, 247 22 39 Przewodniczący Zespołu Interdyscyplinarnego - Joanna Mikos 2. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Ostaszewie – Kierownik Elżbieta Kloska ul. Kościuszki 7 82-112 Ostaszewo Tel. 55 247 15 61 Przewodnicząca Zespołu Interdyscyplinarnego – Elżbieta Kloska 3. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Stegnie – Kierownik Lucyna Gręda ul. Wojska Polskiego 12 82-103 Stegna 36 Tel. 55 247-82-86 Przewodnicząca Zespołu Interdyscyplinarnego – Janina Bunda 4. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Sztutowie – Kierownik Mirosława Sala ul. Gdańska 55 82-110 Sztutowo Tel./ fax 55 247 71 09 Przewodnicząca Zespołu Interdyscyplinarnego – Anna Skowron 5. Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Krynicy Morskiej – Kirownik Agnieszka Murawska-Mikołajuk ul. Górników 15 82-120 Krynica Morska Tel. 55 620 24 17 Przewodnicząca Zespołu Interdyscyplinarnego – Agnieszka Murawska-Mikołajuk Cz. III 1.Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie ul. Warszawska 28A 82-100 Nowy Dwór Gd Tel. 55 246 81 75, 55 246 82 05, [email protected] 2.Powiatowy Ośrodek Interwencji Kryzysowej ul. Warszawska 52 82-100 Nowy Dwór Gd Tel. 55 261 73 04, [email protected] 3. Pogotowie Rodzinne ul. Żuławska 10 A 82-103 Stegna Tel. 55 247 70 47 Cz. IV 1. Sąd Rejonowy w Malborku ul. Poczty Gdańskiej 19 82-200 Malbork Tel. 55 647 07 00 2. Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna ul. 3 maja 6 82-100 Nowy Dwór Gdański Tel /fax: 55 247-22-82 3.Straż Miejska ul. Warszawska 28 82-100 Nowy Dwór Gdański Tel/Fax 55 247-27-88 wew.205 4.Straż Gminna ul. Gdańska 7 82-103 Stegna 37 Tel/fax 55 247 84 43, kom. 693 407 905 Szpital Rejonowy ul. Dworcowa 12 82-100 Nowy Dwór Gdański Tel. 55 247-24-11 Prokuratura Rejonowa w Malborku Plac Słowiański 6 82-200 Malbork tel: 55 272-24-94 Specjalistyczny Ośrodek Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie ul. Macieja Rataja 10 83-031 Rusocin tel. 58 691-19-36, 511-050-745 E- mail [email protected] Stowarzyszenie na rzecz kobiet w trudnej sytuacji życiowej „ Junona” ul. Sokola 14/68 82-500 Kwidzyn Piekło 30, 82-400 Sztum E-mail [email protected] Biuro Rzecznika Praw Dziecka ul. Przemysłowa 30/32 00-450 Warszawa tel: 22 583-66-00 E-mail: [email protected] Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” tel: 22 668-70-00 Telefoniczna Poradnia Prawna i Psychologiczna dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem, czynna: w dni powszednie od 12.00-18.00 w soboty, niedziele i święta w godzinach 12.00-22.00 Kryzysowy telefon zaufania -116 123 - codziennie w godz. 14.00-22.00 38 9. FUNKCJONOWANIE POWIATOWEGO OŚRODKA INTERWENCJI KRYZYSOWEJ Powiatowy Ośrodek Interwencji Kryzysowej w Nowym Dworze Gdańskim, jest jednostką organizacyjną działającą w ramach działalności Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Nowym Dworze Gdańskim. Działalność POIK skierowana jest głównie do mieszkańców powiatu, jednakże każda osoba znajdująca się w kryzysie może uzyskać poradę oraz pomoc specjalistów. Prowadzone działania interdyscyplinarne w POIK oparte są w szczególności o ustawę o pomocy społecznej, znowelizowaną ustawę o przeciwdziałaniu przemocy oraz ustawę o pieczy zastępczej. Porady specjalistyczne świadczone są przez psychologa, prawnika oraz pracownika socjalnego POIK. Należy nadmienić, iż jest to pomoc świadczona bezpłatnie oraz w niektórych przypadkach kompleksowo i długoterminowo. Zasadniczą kwestię dotyczącą funkcjonowania Powiatowego Ośrodka Interwencji Kryzysowej stanowi działalność nakierowana na funkcjonowanie rodziny w środowisku zamieszkania. Działania interdyscyplinarne prowadzone przez pracowników, a w szczególności przez psychologa oraz pracownika socjalnego POIK, nakierowane są na kompleksową pomoc przy współpracy jednostek organizacyjnych powiatu nowodworskiego. Diagnoza rodziny, dotycząca potrzeb związanych z funkcjonowaniem w życiu codziennym, opiera się o głęboką analizę sytuacji rodzinnej w środowisku zamieszkania, środowisku szkolnym, bądź w miejscu pracy. Ponadto brane są pod uwagę również czynniki związane ze stanem zdrowia psychicznego oraz związane z uzależnieniem na przykład od alkoholu. Wszystkie działania prowadzone przez pracowników POIK skierowane są do rodzin oraz jej członków. Zarówno psycholog, jak i prawnik oraz pracownik socjalny posiadają szeroką wiedzę dotyczącą form pomocy oraz sposobów ich wdrażania. Mając na uwadze szczególnie dobro rodziny, jako podstawowej komórki społecznej, działania prowadzone przez POIK prowadzą nie tylko do zaspokojenia podstawowych potrzeb jednostki, ale również dają nadzieję dla wielu rodzin na życie bez przemocy oraz bez alkoholu. W zakresie działań Powiatowego Ośrodka Interwencji Kryzysowej, leży również zapewnienie miejsca noclegowego dla osób znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej, będących ofiarami przemocy domowej. W Ośrodku znajduje się hostel w którym w momencie kryzysu można zamieszkać. Decyzję dotyczącą pobytu wydaje Dyrektor PCPR. Należy również nadmienić, iż w każdej sytuacji kryzysowej w której mamy do czynienia ze sprawstwem przemocy, dostępny jest bezpośredni kontakt telefoniczny z Dyrektorem PCPR w celu podjęcia decyzji o umieszczeniu ofiar w naszym hostelu. Dyżur Pracownika Socjalnego: Poniedziałek od godz. 8.00-16.00 Wtorek od godz. 10.00-18.00 Środa od godz. 10.00-18.00 Czwartek od godz.8.00-16.00 Środa od godz.7.00-15.00 Dyżur Prawnika Wtorek od godz. 16.30-18.30 Środa od godz.16.30-18.30 Dyżur Psychologa Wtorek od godz. 13.00-18.00 Środa od godz. 9.00-12.00 39 10. POWIATOWY PROGRAM KOREKCYJNO-EDUKACYJNY DLA SPRAWCÓW PRZEMOCY W RODZINIE W POWIECIE NOWODWORSKIM NA LATA 2013-2015 Od miesiąca lipca 2013 roku w Powiatowym Ośrodku Interwencji Kryzysowej w Nowym Dworze Gdańskim funkcjonuje grupa prowadzona przez pracownika socjalnego oraz psychologa, realizująca „Program korekcyjno – edukacyjny dla sprawców przemocy w rodzinie w Powiecie Nowodworskim na lata 2013-2015”. Zajęcia prowadzone są dwa razy w miesiącu i mają charakter spotkań indywidualnych oraz grupowych. Ponadto uczestnicy zobowiązani są do odrabiania zadań domowych. Na zajęciach uczestnicy mobilizowani są do odgrywania przykładowych scenek rodzajowych, odwrócone odgrywanie ról. Program obejmuje zarówno część merytoryczną jak i praktyczną. Zasadniczym celem programu jest przeciwdziałanie agresywnym zachowaniom osób będących sprawcami przemocy oraz niwelowanie zjawiska przemocy. Sposób i czas monitorowania oddziaływań korekcyjnych programu ogranicza się do monitorowania rodzin w szczególności poprzez wywiad środowiskowy, stały kontakt z Ośrodkami Pomocy Społecznej, stały kontakt z kuratorami zawodowymi oraz kontakty z członkami Zespołów Interdyscyplinarnych. Czas przeprowadzenia jednorazowego cyklu obejmuje okres siedmiu miesięcy. Celem programu, jest przeciwdziałanie agresywnym zachowaniom osób będących sprawcami przemocy w rodzinie oraz niwelowanie zjawiska przemocy. Uczestnikami programu, są w szczególności osoby w rodzinach których wdrożono procedurę niebieskiej karty. Ponadto w programie uczestniczą również osoby którym wyrokiem Sądu z art 207, orzeczono karę pozbawienia wolności z zawieszeniem wykonania tej kary. Osoby te realizują obowiązek probacyjny poprzez uczestnictwo w takim właśnie programie. Spotkania odbywają się w siedzibie POIK, dwa razy w miesiącu, w co drugi wtorek w godzinach od 15.00 - 18.00. Nabór uczestników do programu prowadzony jest dwa razy w roku. Przewidywana ilość osób uczestniczących w programie maksymalnie 10 osób. 40 PROCEDURA POMOCY DZIECKU KRZYWDZONEMU POZA PROCEDURĄ 12 a Uzyskanie Informacji przez PCPR o niepokojącej sytuacji rodziny w której istnieje zagrożenie zabezpieczenia dziecka/ci Nie ma bezpośredniego zagrożenia dla życia i zdrowia dziecka Zorganizowanie spotkania pracowników Jednostek Organizacyjnych w celu podjęcia działań związanych z przywróceniem w rodzinie prawidłowych funkcji Przydzielenie rodzinie asystenta rodziny Wniosek do Sądu Rodzinnego o ograniczenie władzy rodzicielskiej w celu monitorowania funkcjonowania rodziny przez kuratora rodzinnego W przypadku braku efektywności podejmowanych działań, wniosek do Sądu o zabezpieczenie dzieci/cka Zabezpieczenie dzieci/cka w obecności, pracownika socjalnego (właściwego dla miejsca zamieszkania rodziny biologicznej), funkcjonariusza Policji, ewentualnie pracownika Służby Zdrowia (Postanowienie Sądu o zabezpieczeniu dziecka/ci) Przekazanie dziecka/ci pracownikowi PCPR, a następnie rodzinie zastępczej bądź przedstawicielowi placówki opiekuńczo-wychowawczej 41
