docBadania i publikacje w naukach biomedycznych
download 
Reklamacja Transkrypt
Badania i publikacje w naukach biomedycznych
RECENZJA Badania i publikacje w naukach biomedycznych Wojciech Kozubski Katedra i Klinika Neurologii, Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań Adres do korespondencji: prof. dr hab. med. Wojciech Kozubski, Katedra i Klinika Neuro logii, Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego, ul. S. Przybyszewskiego 49, 60-355 Poznań, phone: +48‑61-867‑98‑87, fax: +48-61-869‑16‑97, e‑mail: [email protected] Pol Arch Med Wewn. 2012; 122 (3): xx‑xx Copyright by Medycyna Praktyczna, Kraków 2012 W procesie kształcenia – chociażby na studiach medycznych – zagadnienia metodologii nauki traktowane są, delikatnie mówiąc, z dystansem. Stan ten owocuje drastycznym brakiem upowszechnionej wiedzy w zakresie metodologii prowadzenia badań, co – eo ipso – skazuje młodych pracowników nauki na partyzanckie poszukiwania i korzystanie z pomocy statystyków, nie zawsze zorientowanych w specyfice prowadzenia badań naukowych w zakresie life sciences. Książka pt. Badania i publikacje w naukach biomedycznych (Cezary Watała, Marcin Różalski, Magdalena Boncler, Piotr Kaźmierczak; alfa-Medica Press, 2011) będąca dwutomowym dziełem tak wyjątkowym, jak wybitnym, wypełnia ogromną lukę piśmienniczą w kształceniu i popularyzacji wiedzy w zakresie prowadzenia badań naukowych. Jest to pierwsza tak wnikliwa praca dotycząca podstaw metodologii prowadzenia badań w zakresie nauk przyrodniczych i medycznych, pozycja bardziej niż niezbędna na polskim rynku wydawniczym. Autorzy znakomicie przedstawiają podstawy metodologiczne tworzenia nauki w zakresie nauk przyrodniczych. W rozdziałach podręcznika, nierzadko obszernych, wnikliwie przybliżają czytelnikowi zagadnienia planowania i przeprowadzenia eksperymentu naukowego, doskonale operując przy tym przykładami klinicznymi – konkretnymi pytaniami, postawionymi według zasad formułowania pytań naukowych. Rozważania na temat doboru testu adekwatnego do stawianych pytań są wręcz pasjonujące. Książka jest napisana językiem soczystym, żywym, nie stroniącym od kolokwializmów i przykładów z języka potocznego, co w nieprzymuszony sposób angażuje w lekturę, czyniąc ją jednocześnie łatwiejszą w odbiorze. Doskonałe są uwagi dotyczące nieuprawnionego rozpoczynania „pracy badawczej” (zwłaszcza eksperymentalnej) oraz zwrócenie uwagi na niedocenianą – w zakresie poprawności wnioskowania – „wiedzę negatywną”. Mądrość autorów przejawia się także w wyważonych radach nakazujących rzetelność i uczciwość w stosunku do nauki, w podejściu do roli badacza, w unikaniu dróg na skróty, w stawianiu uczciwych pytań i znajdowaniu rozwiązań. Uwagi te są mądrą lekcją pokory dla młodych pracowników nauki, pokazując jak pracochłonny, wymagający rzetelności, uczciwości pracy i myślenia jest proces dochodzenia do wyniku badawczego. Książka przynosi pierwsze tak wnikliwe omówienie rodzajów i specyfiki badań farmakoklinicznych, ukazując zalety i słabości każdego z typów badania – co jest szczególnie przydatne i aktualne w dobie powszechnych prób klinicznych. Prawdziwym novum książki na tle literatury poświęconej badaniom w naukach medycznych jest przedstawienie istoty medycyny translacyjnej – czyli tworzenia modelu, w którym wyniki eksperymentów z dziedziny nauk podstawowych będą miały swoje przełożenie na praktykę kliniczną. Uwidacznia to, jak istotne jest (postulowane od lat) wprowadzenie na uniwersytetach medycznych zintegrowanych programów nauczania. Autorzy książki uświadamiają nam wyraźnie, że jest to konieczne już dziś, a nie w bliżej nieokreślonej przyszłości. W końcowych rozdziałach pierwszego tomu znajdują się uwagi dotyczące roli badania eksperymentalnego na modelu zwierzęcym, z uwzględnieniem jego zalet i nieuchronnych ograniczeń. Przedstawiono również logistyczne problemy dotyczące postępowania z danymi do badania naukowego (ich zbierania, porządkowania, oceny, a przede wszystkim analizy) oraz niezwykle istotne uwagi o weryfikacji hipotez. Obrazowo omówiono błędy statystyczne I i II rodzaju oraz unaoczniono, czym jest istotność statystyczna, wypunktowując zwłaszcza te aspekty, które są mało znane, np. różnice w porównaniu z istotnością kliniczną. Drugi tom książki poświęcony jest konstruowaniu wypowiedzi naukowej per se: autorzy wyjaśniają, czym są publikacje naukowe, omawiają ich wartość w zależności od rodzaju, uświadamiają, czym jest dla publikacji naukowej właściwa recenzja. Po raz pierwszy w piśmiennictwie poświęconym uprawianiu nauki tak szczegółowo zanalizowano budowę pracy oryginalnej, omawiając proces konstruowania jej poszczególnych części RECENZJA Badania i publikacje w naukach biomedycznych 127 w systemie IMRAD. Cennymi praktycznymi radami są m.in. uwagi dotyczące ikonograficznej prezentacji wyników. Przydatne, nie tylko dla młodych pracowników naukowych, wydają się również uwagi dotyczące podstaw oceny krytycznej pracy, kryteriów przyjęcia do druku, rewizji maszynopisów i korespondencji z redakcją. Uwagi te są doskonałą lekcją skromności, poczucia realizmu i krytycyzmu wobec nas samych, występujących w roli społecznej science makers. Kolejny praktyczny passus książki omawia zasady przygotowania skutecznych i eleganckich form prezentacji wyników – zarówno w postaci wystąpień ustnych, jak i prezentacji plakatów naukowych. Autorzy – jakże słusznie – przestrzegają przed przekazywaniem nadmiaru informacji, zalecają szacunek dla słuchaczy, partnerski stosunek do nich, a także docenianie kompetencji audytorium; polecają dyskusję zamiast przekazu ex cathedra. Autorzy zapoznają nas z problemem błędu zarówno w pracy naukowo‑badawczej, jak i w publikacjach naukowych, omawiają ich najpowszechniejsze rodzaje i źródła, radzą jak ich unikać. Zasady kwantyfikacji i punktowania publikacji naukowych wraz z podstawami oceny naukometrycznej oraz zagadnienia prawa autorskiego, plagiatu, autoplagiatu i innych wykroczeń naukowych, a także etyki w publikowaniu kończą zasadniczą część książki. W zakończeniu – niespodzianka: addendum pod medialnie chwytliwym tytułem Jak odnieść sukces w praktykowaniu działalności naukowej ze słynnym mottem – radą Konfucjusza: „Wybierz sobie zawód, który lubisz, a całe życie nie będziesz musiał pracować”. Czego wespół z auto rami książki życzę wszystkim kandydatom na pracowników nauki. 128 POLSKIE ARCHIWUM MEDYCYNY WEWNĘTRZNEJ 2012; 122 (3)
