Bez elastycznego wypełnienia szczelin dylatacyjnych, nie

4/2016
4 strony – 4 x w roku ••• Informator techniczny Sopro: 4 strony – 4 x w roku ••• Informator techniczny
„Bez elastycznego wypełnienia szczelin dylatacyjnych,
nie zagwarantujemy trwałości okładziny”
Prawidłowo wykonane fugi dylatacyjne są niezbędne
dla należytego funkcjonowania niemal każdej konstrukcji budowlanej. Stosowanie rozwiązań przeciwdziałających negatywnym skutkom występujących
naprężeń jest nieodzowne, lecz niestety często bagatelizowane.
Skuteczność piłkarza Christiano Ronaldo w strzelaniu
goli wynika w dużej mierze z doskonale opanowanej
techniki. Jednak celne trafienie do bramki „stojącej w
miejscu” zawsze jest łatwiejsze niż celne podanie do
kolegi z drużyny, który wciąż i w nieprzewidywalny
sposób przemieszcza się po boisku.
Podobna sytuacja występuje w budownictwie. Gdyby
wszystkie elementy, z których składa się budowla, były nieruchome, nie trzeba by stosować szczelin dylatacyjnych. Ale takie przypadki zdarzają się rzadko, głównie przy prostych, monolitycznych elementach
o umiarkowanych gabarytach, które dodatkowo nie stykają się z innymi elementami.
Wiele budowli ma konstrukcję złożoną, składającą się z wielu elementów przylegających
do siebie i poddawanych różnego rodzaju obciążeniom i naprężeniom. Powoduje to przemieszczanie się względem siebie tych elementów i ich odkształcenia, często niewidoczne
lub nieznacznie widoczne, nie przekraczające 1 mm.
Ruchy zachodzące w strukturze budynku czy budowli zależą od wielu
czynników. Część jest wynikiem obciążeń oddziaływujących na budynek
od zewnątrz jak np. nierównomierne osiadanie, obciążenie zalegającym
śniegiem, czy parcie wiatru. Przykładem jest najwyższy budynek świata
Burj Khalifa w Dubaju, któremu nowatorski system przyporowy zapewnia bardzo dobrą stabilność, a mimo to silne podmuchy wiatru, mogą
powodować odchylenie od pionu w najwyższym punkcie budynku do
1,5 m. Inne czynniki to np. obciążenia eksploatacyjne, ale także te, które
wynikają z właściwości fizycznych materiałów budowlanych np. rozszerzalność termiczna.
Powstawanie odkształceń i przemieszczeń w zakresie prac płytkarskich
W pracach wykończeniowych, przy klejeniu okładzin z płytek lub płyt
szczególną rolę odgrywają następujące czynniki:
np. ustawianie/demontaż rusztowań lub odkształcenia i uszkodzenia
wanny akrylowej pod wpływem niewłaściwego montażu.
Jeżeli w ramach projektowania i wykonywania dylatacji brzegowych
i termicznych będziemy brać pod uwagę wszelkie tego typu aspekty
- będziemy też mogli całkowicie wyeliminować ryzyko powstawania
szkód przez nie wywoływanych.
Znajomość możliwych przyczyn wywołujących pracę podłoży, szczególnie tych pokrytych płytkami, pozwala na stosowanie odpowiednich
rozwiązań, zapobiegających negatywnym skutkom. Podstawowym
sposobem zapobiegania pęknięciom podkładów podłogowych jest
prawidłowe rozmieszczenie i wykonanie szczelin dylatacyjnych, zarówno
w posadzce, jak i okładzinie z płytek. Ma to bezpośredni wpływ na trwałość i estetykę wykończenia.
- rozszerzalność termiczna materiałów budowlanych, czyli rozszerzanie
przy nagrzewaniu i kurczenie przy ochładzaniu.
- skurcz na skutek wysychania, zmniejszanie wymiarów spowodowane
ubytkiem masy.
- zapadanie się podkładów podłogowych (klawiszowanie jastrychów)
ułożonych na warstwie izolacji termicznej na skutek nierównomiernego
obciążania.
- obciążenia związane z pracami wykończeniowymi i zabezpieczającymi
Rozerwanie fugi silikonowej na połączeniu podłoga-ściana.
W niemieckich wytycznych: „Szczeliny dylatacyjne”, „Układanie okładzin na jastrychach cementowych” oraz „Układanie okładzin na jastrychach anhydrytowych”,
wydawanych przez Niemiecki Związek Rzemiosła Budowlanego ZDB określone
są zalecane szerokości szczelin dylatacyjnych oraz zasady, według których powinno się
je planować na powierzchniach przeznaczonych pod płytki.
Do wypełniania szczelin dylatacyjnych między płytkami, stosuje się najczęściej elastyczne masy na bazie silikonu. W innych przypadkach stosowane są tzw. listwy lub
profile dylatacyjne - zazwyczaj na powierzchniach mocno obciążonych, np. ruchem
kołowym lub przeznaczonych do częstego przemieszczania ciężkich ładunków (garaże
wielopoziomowe, rampy, salony samochodowe, magazyny przeładunkowe itp.). Prawidłowo rozplanowane i wykonane szczeliny dylatacyjne z należycie ukształtowanym,
trwale elastycznym wypełnieniem, powinny bezproblemowo kompensować naprężenia występujące w podłożu.
Wymagania wymiarowe dla szczelin dylatacyjnych
Dla ustalenia prawidłowej szerokości i głębokości szczeliny dylatacyjnej decydujące znaczenie ma miejsce wbudowania i rodzaj konstrukcji oraz charakter i wielkość działających obciążeń. Następnie zastosowanie właściwego materiału wypełniającego, posiadającego zdolność do trwałego kompensowania powstających odkształceń.
Jakie właściwości mają fugi silikonowe Sopro?
Wypełniacz SoproSilikon po usieciowaniu (związaniu) kompensuje zmiany szerokości szczeliny
dylatacyjnej (zwężanie/rozszerzanie) w zakresie
25% czyli w dopuszczalnych granicach pracy
szczelin dylatacyjnych.
Z drugiej strony sama szczelina dylatacyjna musi
być na tyle szeroka, aby materiał ją wypełniający
nie był narażony na odkształcenia przekraczające
jego dopuszczalne wartości, gdyż prowadzić to
będzie do jego uszkodzeń. W myśl tej zasady szerokość dylatacji powinna być wyliczona tak, aby
swobodnie wypełniająca ją masa dylatacyjna
(bez naprężeń), miała możliwość rozciągnięcia
się na ok. + 12,5 %, oraz zwężenia o maks. 12,5
%. W praktyce będzie to oznaczać, że zaprojektowana i wykonana spoina dylatacyjna o szerokości 4 mm w stanie neutralnym, może bezpiecznie się rozszerzać o +0,5 mm, i zwężać też
o 0,5 mm. Taka praca dylatacji będzie mieścićsię
w granicach bezusterkowej odkształcalności.
Fuga narożna - błędne wbudowanie, powodujące przyklejenie się elastycznej masy dylatacyjnej do trzech odrębnych powierzchni
Dla prawidłowego funkcjonowania spoiny dylatacyjnej należy pozostawić pomiędzy dylatowanymi powierzchniami szczelinę takiej szerokości i głębokości, aby przy
oddalaniu się od siebie krawędzi szczeliny np. podczas ochładzania, wypełniająca ją
masa miała możliwość rozciągnięcia się, bez odspojenia czy rozerwania. Z drugiej
strony, żeby nie została zmiażdżona przy zbliżaniu się krawędzi do siebie np. przy ich
nagrzewaniu. W przypadku spoin o przekroju prostokątnym minimalna głębokość
fugi dylatacyjnej powinna wynosić 5 mm. Wraz ze wzrostem szerokości spoiny, głębokość fugi też musi zostać odpowiednio zwiększona.
Nałożenie masy silikonowej z naddatkiem
Szerokość fugi
5 mm
6 mm
8 mm
10 mm
12 mm
15 mm
Minimalna głębokość
fugi dylatacyjnej
5 mm
6 mm
8 mm
8 mm
8 mm
10 mm
Dane zgodne z niemiecką Instrukcją IVD Nr 3 „Uszczelnienie fug dylatacyjnych w obszarach sanitarnych” Wydanie lipiec 2013
W przypadku spoiny narożnej należy zapewnić przynajmniej 5 mm szerokość wypełnienia – mierzoną po zewnętrznej (widocznej) stronie, tak aby zagwarantować dostateczną powierzchnię styku masy wypełniającej do licowej powierzchni okładziny.
Zaprojektowanie i wykonanie dylatacji musi zawsze uwzględniać właściwości materiału wykończeniowego przewidzianego na posadzki. W pewnych przypadkach, np.
w szczególnych warunkach użytkowania, czy przy określonym rodzaju zastosowanego
materiału wykończeniowego, może zaistnieć konieczność zaostrzenia wymogów.
Szeroka szczelina z fugą o przekroju
trójkątnym z zabudowanym sznurem
dylatacyjnym
Wąska szczelina z fugą o przekroju
trójkątnym, bez sznura dylatacyjnego
2/4
Przeciążenie i nadmierne rozciągnięcie fugi
silikonowej
Prawidłowy sposób zabudowania
fugi o prostokątnym kształcie
szczeliny.
Dylatacje w okładzinach ściennych, wewnątrz
Przy suficie, przy podłodze, przy kontynuowaniu
okładziny przez dwie kondygnacje - na wysokości stropu (z reguły przy dolnej krawędzi stropu),
na styku dwóch materiałów tworzących ścianę.
riały budowlane. W obszarach o podwyższonych wymogach sanitarnych
zalecane jest użycie silikonów o właściwościach utrudniających tworzenie się grzybów i osadzenie pleśni. Mogą to być silikony zarówno octanowe, jak i neutralne, ze specjalnymi dodatkami.
Fugenbreite
5-10 mm
Dla zwiększenia przyczepności silikonów do powierzchni niektórych
materiałów budowlanych niezbędne bywa użycie preparatów podkładowych tzw. primerów, np. Primer Sopro P 4050 lub Primer Sopro SPM
022 do podłoży metalowych.
Dylatacje w okładzinach podłogowych,
klejonych do betonu
Przy ścianach, słupach, podciągach i innych częściach budynku związanych z konstrukcją lub je
przenikających.
5-10 mm
Czy użycie sznura dylatacyjnego
jest warunkiem koniecznym
do prawidłowego funkcjonowania
szczeliny dylatacyjnej?
Dylatacje w płytkach podłogowych,
klejonych do posadzek wykonanych
na warstwie rozdzielającej
Na granicach pól. Długość krawędzi pola w zależności od grubości jastrychu 8-12 m.
5-10 mm
Istnieją rozwiązania techniczne, które narzucają stosowanie sznura dylatacyjnego jako wymaganego pod elastyczne materiały uszczelniające. W
praktyce jednak, stosowanie sznura dylatacyjnego należy do rzadkości.
Niekiedy też bywa to problematyczne ze względów technicznych. W niemieckich wytycznych Merkblatt Nr 3 „Uszczelnianie spoin dylatacyjnych
w pomieszczeniach sanitarnych” w formie graficznej przedstawiono
przypadek uszczelnienia spoiny o przekroju trójkątnym, z pominięciem
sznura dylatacyjnego. Takie rozwiązanie jest dopuszczalne pod względem technicznym, ale tylko w przypadku wąskich szczelin. W przypadku
szczelin szerszych, gdy umieszczenie sznura w szczelinie nie sprawia kłopotu, należy go zastosować. Natomiast w przypadku spoin o przekroju
prostokątnym - jest zgoła inaczej. Sznur dylatacyjny jest tutaj stosowany
głównie po to, by uniknąć jego przyklejenia się do spodu szczeliny dylatacyjnej. W takich przypadkach należy go bezwzględnie zastosować.
Przy ścianach, słupach, podciągach i innych częściach budynku związanych z konstrukcją lub je
przenikających, w przejściach pomiędzy pomieszczeniami, przy dużych uskokach w rzucie pomieszczenia, przy zmianie grubości jastrychu. Należy tworzyć pola o regularnych kształtach.
Dylatacje w płytkach podłogowych,
klejonych do posadzek wykonanych
na warstwie izolacji termicznej
Na granicach pól, o długości krawędzi max. 8 m, Przy
ścianach, słupach, podciągach i innych częściach
budynku związanych z konstrukcją lub je przenikających, w przejściach pomiędzy pomieszczeniami,
przy dużych uskokach w rzucie pomieszczenia, przy
zmianie grubości jastrychu.
8-10 mm
Po jakim czasie od zakończenia fugowania można wypełniać szczeliny dylatacyjne silikonem?
Znane są przypadki usterek, które objawiają się powstawaniem białych
nalotów wzdłuż spoin silikonowych, zaraz po zakończeniu robót. Przyczyną takiego zjawiska jest reakcja chemiczna, prowadząca do tworzenia się octanu wapnia, czyli soli kwasu octowego, która jest dobrze
rozpuszczalna w wodzie. Powstaje na skutek reakcji między kwasem
octowym, zawartym w silikonie, a materiałem cementowym, który ma
odczyn zasadowy. Zjawisko to pojawia się w na styku świeżo wbudowywanego silikonu sieciującego octowo ze świeżym i wilgotnym podłożem
cementowym. Reakcja zachodzi tak długo, jak długo trwają „sprzyjające
warunki”, czyli dopóki oba materiały są w stanie świeżym, niezwiązanym.
Prawidłowe uszczelnianie szczelin dylatacyjnych za pomocą silikonowego materiału uszczelniającego.
Masy silikonowe utwardzają się w procesie reakcji chemicznej, która w
swoim obrębie powoduje powstawanie środowiska o odczynie kwaśnym (silikony octanowe) lub neutralnym. Silikony octanowe dają się
łatwo formować, wykazują się długą trwałością przechowywania. Jednak
w połączeniu z niektórymi materiałami budowlanymi mogą powodować
zmianę ich właściwości chemicznych i wywoływać negatywne skutki.
Kwas octowy może powodować korozję metali, jak również może wchodzić w reakcję z materiałami budowlanymi o odczynie zasadowym (np.:
kamień naturalny, tynk, beton). W przytoczonych przypadkach należy stosować silikony sieciujące neutralnie np. Sopro Marmor Silikon. Produkcja
silikonów sieciujących neutralnie jest bardziej skomplikowana, ponieważ
wymaga wyeliminowania z ich składu wszelkich składników, które w
trakcie wiązania i w kontakcie z wrażliwymi materiałami np. kamieniem
naturalnym, mogłyby powodować niepożądane skutki. Stosując silikony
neutralne ogranicza się negatywny wpływ na wrażliwe okładziny i mate-
W ostatnich latach takie przypadki odnotowuje się częściej z powodu
bardziej powszechnie stosowanych okładzin wielkoformatowych, przy
których czas wysychania ulega wydłużeniu. Niezależnie od gabarytów,
we wszystkich przypadkach należy jak najszybciej odpowiednio zareagować. W związku z tym, że octan wapnia należy do związków chemicznych dobrze rozpuszczalnych w wodzie, można zneutralizować go
przy użyciu gorącej wody. Opisanych problemów można jednak uniknąć,
stosując silikony neutralne np. Sopro MarmorSilicon. Innym rozwiązaniem jest wstrzymanie się z wbudowaniem silikonu do czasu całkowitego wyschnięcia materiałów cementowych.
3/4
Kształtowanie spoiny silikonowej
Dawniej silikon wygładzano palcem, dzisiaj dostępne są różne akcesoria
pomocnicze, wykonane najczęściej z elastycznego tworzywa, o kształcie wielokątów z różnorodnie zakończonymi narożnikami (łukowato
bądź skośnie), dodatkowo mogą być obsadzone na specjalnej rękojeści.
Przy użyciu tych narzędzi można łatwo kształtować równe i gładkie fugi
silikonowe. Zastosowanie odpowiedniego narzędzia umożliwia dociśnięcie materiału silikonowego do brzegów spoiny, co poprawia jego
przyczepność. Jeszcze bardziej pomocne w wygładzaniu, a także zapobiegające przyklejaniu się silikonu do narzędzi oraz powierzchni płytek
w niepożądanych miejscach, jest użycie płynnego Sopro GM 026. Preparat dzięki specjalnie opracowanej recepturze, w przeciwieństwie do
stosowanych zastępczo różnego rodzaju płynów do mycia naczyń, nie
pozostawia białych, a w niektórych przypadkach jasno-szarych plam na
obrabianej powierzchni, nie ługuje, ponieważ nie zawiera składników
myjących. Płyny do mycia naczyń na bazie składników organicznych
mogą rozpuszczać świeży silikon, tworząc na jego powierzchni warstwę,
będącą pożywką dla drobnoustrojów, która dodatkowo staje się matowa
i podatna na zabrudzenia.W trakcie dalszej eksploatacji ścieranie osłabionej powierzchni silikonu w efekcie prowadzonych zabiegów czyszczących
może pogłębiać szkody, wpływać negatywnie na wygląd zewnętrzny
i stan sanitarny fugi.W przypadku okładzin z kamienia naturalnego należy
przeprowadzić próbę pod kątem oddziaływania preparatu do kształtowania fugi, ponieważ niewłaściwe dobrany może zareagować z wrażliwymi
frakcjami kamienia i spowodować przebarwienia.
Czy fugi silikonowe wymagają pielęgnacji
i konserwacji?
Elastyczne wypełnienie szczelin dylatacyjnych stosuje się wszędzie tam,
gdzie występują naprężenia i obciążenia mechaniczne, a jednocześnie
występują obciążenia chemiczne (wywoływane np. przez preparaty
czyszczące). Podstawowym zadaniem elastycznej fugi dylatacyjnej jest
kompensowanie naprężeń od obciążeń mechanicznych, bądź termicz-
Akrylowa armatura sanitarna
Sensowność stosowania silikonu na styku okładziny z wanną akrylową bywa często podważana zarówno przez wykonawców, jak
i użytkowników. Do odspojeń dochodzi zazwyczaj z powodu zbyt
wąskiego wypełnienia szczeliny (pachwiny) masą silikonową, ilość
masy silikonowej jest niewystarczająca do zapewnienia należytej
rozciągliwości fugi, a powierzchnia styku jest zbyt mała, aby zapewnić odpowiednią przyczepność. Wanny akrylowe ze względu na
specyfikę materiału, z którego są wykonane oraz z powodu niewłaściwego montażu, ulegają podczas użytkowania znacznym deformacjom. Wielkość odkształcenia dochodzi często do 2-3 mm, więc
elastyczne wypełnienie musiałoby mieć co najmniej 8 mm, żeby nie
doszło do uszkodzeń. W praktyce ze względów estetycznych zwykle
nie stosuje się aż tak szerokich fug, w związku z czym dochodzi do
odspojenia w najsłabszym punkcie, najczęściej właśnie w miejscu
połączenia elastycznej fugi dylatacyjnej z wanną akrylową.
nych. Prawidłowo wykonane elastyczne wypełnienie spoiny, poddawane
niewielkim obciążeniom mechanicznym i czyszczone łagodnymi preparatami czyszczącymi - nie zużywa się w trakcie eksploatacji. Natomiast przypadki „przeciążenia” fugi dylatacyjnej objawiają się powstawaniem rys,
odspojeń i prowadzą do dalszych uszkodzeń.W konsekwencji fugi wymagają niezwłocznej ingerencji lub co najmniej przeprowadzania okresowej
konserwacji. Trwałość wypełnień elastycznych uzależniona jest od intensywności obciążeń, dlatego konserwacja, czy ewentualna wymiana leży
w gestii użytkownika obiektu, a warunki jej przeprowadzania przez osoby
uprawnione - powinny być regulowane odrębną umową. Przeprowadzanie przez obsługę techniczną obiektu regularnych kontroli serwisowych,
a w razie potrzeby wymiana uszkodzonych fragmentów wypełnień elastycznych, powinno skutkować utrzymywaniem fug dylatacyjnych oraz
całej powierzchni w należytym stanie.
Dział Doradztwa Technicznego
Tel.: 22 335 23 40
Fax: 22 335 23 49
e-mail: [email protected]
Sopro Polska Sp. z o.o
ul. Poleczki 23/F, 02-822 Warszawa
www.sopro.pl
Chemia Budowlana 4x4 Nr 4/2016© 2016 Sopro Polska Sp. z o.o.
Na podstawie opracowania Thomasa-Ken Zieglera,
Sopro Bauchemie GmbH, Wiesbaden.