Zalacznik 1

ZAŁĄCZNIK 1. OPISY OBSZARÓW CHRONIONYCH
PRZYRODNICZYCH, GATUNKÓW ROŚLIN I ZWIERZĄT
ORAZ
SIEDLISK
A. OBSZARY CHRONIONE
Krzywińsko-Osiecki obszar chronionego krajobrazu wraz z zadrzewieniami generała Dezyderego
Chłapowskiego i kompleksem leśnym Osieczna-Góra
Obszar powołany Rozporządzeniem Nr 82/92 Wojewody Leszczyńskiego z dnia 1 sierpnia w sprawie
wyznaczenia obszarów chronionego krajobrazu na terenie województwa leszczyńskiego (Dz. Urz. z
1992 r. Nr 11. poz. 131) w celu zachowania i ochrony obszarów o cechach środowiska zbliżonego do
naturalnego oraz zapewnienia społeczeństwu niezbędnych warunków do wypoczynku i korzystania z
walorów krajobrazowych. Ma powierzchnię 62.925 ha i swym zasięgiem obejmuje Pojezierze
Krzywińskie i Pojezierze Dolskie oraz dolinę Rowu Polskiego i Rowu Śląskiego. Najcenniejszymi
przyrodniczo i krajobrazowo są tereny dolin Rowu Wyskoć, Rowu Polskiego i Rowu Śląskiego oraz
jeziora w okolicach Świerczyny.
Teren obszaru to mozaika lasów, jezior, pól uprawnych i łąk, a także zadrzewień śródpolnych
wprowadzonych na tym terenie w latach 20. XIX w. przez generała Dezyderego Chłapowskiego. Do
najcenniejszych siedlisk należą kompleksy łąkowo-torfowiskowe, w których rośną m.in. kukułka
krwista, goździk okazały, sit tępokwiatowy, grążel żółty i grzybienie białe. Cenne gatunki ptaków
występujące na terenie to m.in. bąki, derkacze, kanie czarne, kanie rude, rybitwy czarne, błotniaki
stawowe.
Na terenie obszaru są też rezerwaty przyrody, w tym m.in. rezerwat „Ostoja Żółwia Błotnego”, a
ponadto leżą na nim dwie ostoje objęte ochroną Natura 2000 – Zbiornik Wonieść oraz Zachodnie
Pojezierze Krzywińskie.
Linia kolejowa przecina obszar na długości ok. 5,392 km (od km 102,533 do km 107,925)
B. SIEDLISKA PRZYRODNICZE, GATUNKI ROŚLIN I ZWIERZĄT
3150 - Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami Nympheion,
Potamion
Kod Physis: 22.13 X (22.41, 22.42, 22.43)
Naturalne jeziora i stałe niewielkie zbiorniki wodne oraz odcięte fragmenty koryt rzecznych z
wolno pływającymi w toni wodnej makrofitami Potamion i częściowo Nymphaeion, makrofitami
zakorzenionymi w dnie oraz o liściach pływających (część Nymphaeion), a także prymitywnymi
skupieniami drobnych roślin pływających po powierzchni wody (Lemnetea).
3150-2 Starorzecza i drobne zbiorniki wodne
Identyfikator geobotaniczny: zbiorowiska z klasy Potametea, Lemnetea
Stałe zbiorniki wodne o powierzchni od kilkuset metrów kwadratowych do kilku hektarów i
niewielkiej głębokości maksymalnej (nieprzekraczającej zazwyczaj 3 m). W ich obrębie najczęściej nie
wyróżnia się stref charakterystycznych dla jezior: pelagialu i profundalu. Niewielka głębokość, a co za
tym idzie - objętość wody skutkuje tym, że zbiorniki te szybciej reagują na zmiany temperatury
otoczenia - w skrajnych przypadkach występują zauważalne dobowe wahania temperatury ich wód.
W okresie letnim nagrzewają się silniej od dużych jezior i zazwyczaj nie są stratyfikowane. W
przypadku zbiorników głębszych może wykształcać się warstwa skoku termicznego - niepełna
stratyfikacja. Stan wód w drobnych zbiornikach i starorzeczach może ulegać w ciągu roku i w
wieloleciach znacznym wahaniom, są one bowiem bardzo wrażliwe na zmiany stosunków wodnych
otaczających je terenów.
Ruch wód w obrębie misy zbiornika (falowania i prądy) zwykle jest ograniczony – ze względu
na niewielka powierzchnię.
Spontaniczna dynamika roślinności jest niewielka lub umiarkowana, polegająca głównie na
stopniowym wzroście żyzności tych siedlisk, odkładaniu osadów i stopniowym wypłycaniu.
Utrzymywanie niskiej trofii starorzeczy zależy głównie od ciągłego kontaktu z rzeką.
Silna antropopresja prowadzi do gwałtownych zmian w roślinności, powoduje masowe
pojawy gatunków znoszących zanieczyszczenie wód, np. rogatka sztywnego.
Zmiany stosunków wodnych (spadek poziomu wód) powodują gwałtowne wypłycanie i
wkraczanie roślinności typowej dla szuwaru i łozowisk.
Siedliska często występujące w skali kraju. Drobne zbiorniki wodne - zwłaszcza w krajobrazie
rolniczym, znacznie zwiększają bioróżnorodność otoczenia.
6510 - Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie Arrhenatherion elotiaris
Kod Physis: 38.2
Antropogeniczne, niżowe i górskie, wysoko produktywne, bogate florystycznie łąki świeże,
użytkowane kośnie (Herbich i in. 2004).
Włączono tu również zgodnie z angielskojęzyczną wersją dyrektywy, łąki kośne ze związku
Alopecurion, oraz mezotroficzne i eutroficzne łąki wilgotne ze związku Calthion (Mirek i in. 2005).
6510-1 Łąka rajgrasowa
Identyfikator fitosocjologiczny: Arrhenatherion elotiaris
Roślinność łąk rajgrasowych cechuje duże zróżnicowanie florystyczne spowodowane przez
różnorodność siedlisk przez nie zajmowanych. Rozwijają się one na potencjalnych siedliskach lasów
grądowych (Carpinion 41.2) oraz na najsuchszych siedliskach łęgowych (Filario - Ulmetum 44.41).
Występują prawie na całym obszarze kraju, z wyjątkiem wyższych położeń w górach.
Wykształcają się najczęściej na obrzeżach dolin wilgotnych kotlin. Uboższe florystyczne typy
zbiorowiska porastają zbocza nasypów kolejowych, przydroża oraz ugory. Często notowane są w
przesuszonych częściach dolin rzek, które w naturalnych warunkach pokryte są roślinnością z
wilgotnych łąk ze związku Calthion 937.25). Zbiorowisko porasta żyzne, drobno ziarniste gleby
brunatne mułowo - pyłowe i mułowo - torfowe oraz podsuszone gleby bagienne i murszejące torfy.
Typ gleby nie odgrywa większej roli w powstaniu i utrzymaniu się tego zbiorowiska. Roślinność łąk
rajgrasowych porasta gleby, których pH waha się w granicach 4-7,5. Ważnym czynnikiem
środowiskowym dla łąki rajgrasowej jest poziom wody gruntowej. Zalega ona nie płyciej niż 40cm. Na
siedliskach tych bardzo rzadko obserwuje się wodę na powierzchni gruntu. W suchszych okresach
roku poziom wody gruntowej może opadać poniżej 150 cm (Herbich i in. 2004).
Podstawowym zagrożeniem dla łąk rajgrasowych jest z jednej strony intensyfikacja rolnictwa,
a z drugiej brak opłacalności i zaprzestanie użytkowania tego typu siedlisk. W jednym i drugim
przypadku prowadzi to zubożenia florystycznego zbiorowiska. Niebezpieczna jest też próba
uproduktywnienia porzuconych łąk poprzez ich zalesianie.
91E0* Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe Salicetum albo-fragilis, Populnetum
albae – siedlisko priorytetowe
Kod Physis: 44.13, 44.2 44.3, 44.911 (częściowo)
Nadrzeczne lasy: olszynki olszy szarej, olszowe, jesionowe, wierzby białej i kruchej oraz topoli białej i
czarnej.
91E0-4* - Źródliskowe lasy olsowe na niżu
Identyfikator fitosocjologiczny: Cardamino-Alnetum glutinosae
Olszyny źródliskowe stanowią niejednolitą i dość różnorodną grupę ekosystemów, które
łączy ich podstawowa cecha ekologiczna – związek z wodami źródliskowymi. Daje się zarysować
podział na fitocenozy typu „olsów źródliskowych” i fitocenozy wyraźnie łęgowe, jednak występuje
między nimi pełne spektrum postaci przejściowych.
Podłożem olszyn źródliskowych są gleby torfowe, zwykle o charakterze torfów niskich
torfowisk soligenicznych, albo utwory błotnoziemne typu humotorfu.
Najczęstszą postacią są „olsy źródliskowe” – lasy olszy czarnej (z ewentualną domieszką
jesionu, rzadziej brzozy omszonej), z runem w zasadzie olsowym, ale ze stałym występowaniem
rzeżuchy gorzkiej Cardamine amara oraz innych gatunków źródliskowych (np. mech Brachytecium
rivulare). Występują one na bardzo uwodnionym podłożu, w miejscach silnie zasilanych wodą
podziemną. Często runo jest zdominowane przez łany turzycy błotnej Carex acutiformis lub skrzypu
błotnego Equisetum fluviatile. Na przesuszonych kopułach źródliskowych spotyka się wariant
olszowego lasu łęgowego o runie zdominowanym przez szczyr trwały Mercurialis perennis. Rzadko
występują płaty z dominacją skrzypu olbrzymiego Equisetum telmateia.
Olszowe lasy źródliskowe mogą porastać zarówno nienaruszone kopuły, jak i kompleksy
erozyjne. Jednak wcinanie się w kopułę torfową strumieni spływających ze źródlisk powoduje
lokalne odwodnienia fragmentów lasu. Na takich przesuszonych fragmentach torfowiska
wykształcają się płaty z masowym występowaniem szczyru trwałego Mercurialis perennis. Często
są to jednogatunkowe płaty o powierzchni kilkudziesięciu metrów kwadratowych.
Przemiany i zagrożenia olszyn źródliskowych postrzegać trzeba na tle przemian i zagrożeń
całych kompleksów źródliskowych, których są elementem. Mimo że w skali kraju areał olszyn tego
typu nie spada, a nawet, w wyniku sukcesji na porzuconych łąkach, może wykazywać trend
wzrostowy, niepokojąca jest powszechność procesów erozyjnych na źródliskach. Mogą one
doprowadzić do fizycznego zniszczenia większości torfowisk źródliskowych, niszcząc tym samym
miejsce dla olszyn. Innym poważnym zagrożeniem są zmiany krążenia wód podziemnych, mogące
skutkować np. zanikiem niektórych źródeł, a tym samym zmianą charakteru związanych z nimi olszyn.
Zmiany te są trudno przewidywalne i trudno im przeciwdziałać, czynnik powodujący zmianę
wydajności źródeł może być bowiem odległy od nich w przestrzeni i czasie. Lokalnym, choć istotnym
zagrożeniem dla źródlisk, a więc i dla związanych z nimi lasów, może być ujmowanie wód
źródliskowych i odprowadzanie ich rurociągami, np. na potrzeby stawów rybnych.
Pachnica dębowa (Osmoderma eremita)*
Gatunek priorytetowy
Pachnica dębowa jest gatunkiem dość rzadkim, rozsiedlonym od wybrzeży atlantyckich po
europejską część Rosji, gdzie dochodzi do środkowego biegu Wołgi. W Polsce występuje w całym
kraju, prócz gór.
Pachnica dębowa osiąga długość ciała 22 - 32 mm. Jest koloru czarnego lub
brunatnoczarnego zwykle z oliwkowym połyskiem. Polską nazwę ten gatunek zawdzięcza
przyjemnemu, dość intensywnemu zapachowi, jaki wydzielają dorosłe chrząszcze.
Pełny cykl gatunku trwa 3- 4 lata. Samice składają niewielkie ilości jaj (do 30 sztuk) w
próchnie dziuplastych drzew. Wylęgłe pod koniec sierpnia larwy żerują przez 2- 3 lata w
wewnętrznych próchnowiskach drzew liściastych. Jesienią ostatniego żerowania larwy budują z
cząstek
próchna
i ekskrementów komorę poczwarkową, w której następnie zimują. Na wiosnę następnego roku
następuje przepoczwarzenie. Dorosłe chrząszcze prowadzą skryty tryb życia, przebywając przeważnie
w dziuplach. Niekiedy tylko przelatują na kwiaty lub owoce w celu odbycia żeru. Szczyt aktywności
przypada na godziny zmierzchowe i nocne. Pachnica dębowa w stadium larwalnym jest typowym
próchnojadem, odżywiając się rozłożonym przez grzyby drewnem. Owady odżywiają się sokiem
wyciekającym z miejsc mechanicznego uszkodzenia drzew i owoców.
Gatunek zaliczany jest do reliktów lasów pierwotnych, występuje na terenach nizinnych
i pogórzach. Zasiedla ciepłe, świetliste lasy liściaste i mieszane, parki, a także zadrzewienia.
Warunkiem koniecznym do rozwoju pachnicy jest obecność starych dziuplastych drzew.
Głównym zagrożeniem dla gatunku jest działalność człowieka. Wynika to, m.in. z intensywnej
eksploatacji lasów połączonych z eliminowaniem drzew starych i zamierających oraz czyszczeniem
dziupli.
STATUS OCHRONNY GATUNKU:
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja Berneńska
– załącznik II
Dyrektywa Siedliskowa
–
załącznik II, załącznik IV
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce –
ochrona ścisła
KATEGORIE IUCN
Polska czerwona lista
– VU
Polska czerwona księga –
VU
Traszka zwyczajna (Triturus vulgaris)
Ciało traszki zwyczajnej jest smukłe, ogon zaś długi, bocznie spłaszczony. Samce osiągają
długość do 11 cm. Zwierzęta te mają jasnobrązowy, oliwkowy lub ciemnobrązowy grzbiet, często
usiany ciemniejszymi plamkami. U bardzo młodych osobników, wzdłuż linii grzbietu może
występować żółtawy lub pomarańczowy pas. Spód ciała jest jasnokremowy, żółty, pokryty ciemnymi
okrągłymi plamkami. Wyraźny dymorfizm płciowy. Samce są większe od samic, a w okresie godowym
na ich grzbiecie pojawia się regularnie ząbkowany grzebień, natomiast przez ogon przebiega błękitna
smuga z czarnymi plamkami.
Rozmnaża się zazwyczaj w niewielkich zbiornikach wód stojących, zarówno naturalnych, jak i
tych całkowicie obetonowanych, miejskich, bez żadnej roślinności oraz kanałach, rowach i stawach.
Można ją spotkać nawet w spokojnych odcinkach wód płynących, na torfowiskach i w wodach
słonawych. Gody trwają od połowy marca do połowy czerwca. Samica składa jaja pojedynczo, na
liściach roślin wodnych. Przeobrażenie trwa od lipca do września.
W okresie rozrodczym i podczas wędrówek (do zbiorników wodnych i ewentualnie
na zimowiska) oraz podczas deszczu jest aktywna w dzień i w nocy. Przez resztę sezonu prowadzi
nocny tryb życia, w dzień ukrywając się w norach niedaleko od zbiornika wodnego (w odległości do
500 m), pod kamieniami, kłodami drewna itp. Na niektórych obszarach traszki zwyczajne, które w
następnym roku pierwszy raz przystąpią do rozrodu migrują dwukrotnie w ciągu roku na większe
odległości: na jesieni do miejsc zimowania i na wiosnę do zbiorników rozrodczych. Zazwyczaj gatunek
ten występuje w zacienionych i wilgotnych miejscach, spotykano go także na terenach zupełnie
suchych oraz nasłonecznionych.
Traszka ta występuje w bardzo różnych środowiskach, zarówno na nizinach jak
i wysoko w górach (w południowej i wschodniej części swojego zasięgu dochodzi do 2000 m n.p.m.).
Jest bardzo plastycznym ekologicznie gatunkiem. Zamieszkuje ziemie uprawne, lasy, sterty kamieni,
krzaczaste zarośla, ogrody i parki- nawet te niewielkie, położone w centrach wielkich miast.
Traszka zwyczajna żywi się rozmaitymi bezkręgowcami- wodnymi bądź lądowymi w
zależności od pory roku.
Część płazów trzyma się tego samego miejsca- jednego osobnika można znajdować
tygodniami pod tym samym kamieniem. Jesienią traszka zwyczajna wyszukuje sobie kryjówkę na
lądzie, przeważnie w ziemnych norach, znacznie rzadziej w wodzie i zapada w sen zimowy (w
terminach od października- listopada do lutego - marca).
STATUS OCHRONNY GATUNKU:
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja Berneńska
– załącznik III
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce –
ochrona ścisła
KATEGORIE IUCN
Czerwona lista IUCN (2011)
–
LC s
Kumak nizinny (Bombina bombina)
Ciało kumaka nizinnego jest grzbietobrzusznie spłaszczone, ubarwienie grzbietu ciemnobrunatne z wyraźnymi oliwkowymi plamami. Spód ciała jest ciemny, pokryty jaskrawo
pomarańczowymi, nieregularnymi plamami, widoczne jest tu również białe kropkowanie. U tego
gatunku plamy barwne zajmują mniej niż 50% powierzchni brzusznej ciała. Brak jest wyraźnego
dymorfizmu płciowego. Samice są nieco większe od samców, długość ich ciała dochodzi do 5,7 cm.
Kończyny krępe, przednie- czteropalczaste, tylne- pięciopalczaste, spięte błoną pławną. Cechą
charakterystyczną gatunku jest sercowaty kształt źrenicy. Skóra na grzbiecie jest pokryta drobnymi,
ciemnymi brodawkami rogowymi. W okresie godów, na skutek wypełniania się płynami podskórnych
worków limfatycznych, zwiększa się objętość ciała samców. W tym czasie samce dzięki parzystym
workom powietrznym podgardla wydają głosy.
Gatunek, po opuszczeniu miejsc zimowania, wędruje do zbiorników wodnych, gdzie odbywa
gody. Termin rozpoczęcia godów zależy w dużej mierze od warunków pogodowych i temperatury
wody. Kumak do rozrodu wymaga płytkich, łatwo nagrzewających się zbiorników o czystej wodzie
oraz bogatej roślinności podwodnej. W trakcie godów, które trwają ok. 3 miesięcy, samce wydają
głosy zwane kumkaniem. W czasie tokowania płuca samców wypełniają się powietrzem powodując
unoszenie się ciała na powierzchni wody. W dogodnych warunkach pogodowych- w czasie
słonecznych dni- samce tokują przez cały dzień. Głosy wydają w grupach, co ma znaczenie przy
wyznaczaniu terytorium. Jedna samica składa w kilku kłębach do ok.1000 jaj, które oplata wokół
łodyg roślin wodnych. Po opuszczeniu osłonek jajowych kijanki pozostają przyczepione do
podwodnych roślin nitkami śluzu. W tym czasie odbywa się resorpcja resztek żółtka oraz
wykształcanie się niektórych narządów. Rozwój kijanek do czasu metamorfozy trwa ok. 3 miesięcy i
zależy od obfitości pokarmu i warunków pogodowych. Kijanki, które nie przeszły metamorfozy do
zimy nie mają zdolności zimowania i giną. Przeobrażone kumaki opuszczają zbiorniki wodne,
pozostając jednak w ich strefie przybrzeżnej.
Pokarm gatunku stanowią małe, wodne bezkręgowce, owady i ich larwy, ślimaki, pająki,
skorupiaki oraz pierścienice.
Kumak nizinny, poza okresem hibernacji, jest silnie związany ze środowiskiem wodnym.
Gatunek preferuje płytkie, zlokalizowane na otwartej przestrzeni, zbiorniki wodne o bogatej
roślinności. W razie wyschnięcia wody w jednym zbiorniku gatunek wędruje w poszukiwaniu innego.
Często spotykany na rozlewiskach, starorzeczach, w rowach melioracyjnych, starych żwirowniach,
naturalnych, wypełnionych wodą zagłębieniach terenu. Wiele z potencjalnych siedlisk gatunku
ujętych zostało w Załączniku I Dyrektywy Siedliskowej, są to:3110- jeziora lobeliowe; 3150starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion; 3160- naturalne,
dystroficzne zbiorniki wodne; 3260- nizinne i podgórskie rzeki ze zbiorowiskami włosieniczników
Ranunculion fluitantis; 6410- łąka rajgrasowa; 6510-1- bory i lasy bagienne; 6510-2- łąka z wiechliną
łąkową i kostrzewą czerwoną; 7110*- torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą; 7120torfowiska wysokie zdegradowane, lecz zdolne do naturalnej i stymulowanej regeneracji.
Charakterystyczną cechą gatunku jest rozbudowana przestrzenna struktura populacji,
w ramach której wyróżnia się mniejsze subpopulacje. Pomiędzy subpopulacjmi odbywa się wymiana
osobników. Zachowanie takiej struktury populacji uwarunkowane jest występowaniem
odpowiednich siedlisk (sieć zróżnicowanych zbiorników wodnych) oraz możliwością migracji
osobników pomiędzy poszczególnymi subpopulacjami.
Optymalnym siedliskiem gatunku jest kompleks zróżnicowanych oczek wodnych z
dominującym udziałem takich gatunków roślin, jak: Potamogeton natans, Eleocharis sp., Glyceria
fluitans, Sparganium erectum. Suma powierzchni zbiorników wodnych nie powinna być mniejsza niż
5000 m2 na 1 km2. Optymalne zagęszczenie gatunku to 1 osobnik na 50 m2 powierzchni wody, a
zatem 5000 m2 optymalnego siedliska zapewnia warunki bytowania dla min. 100 osobników. Ponad
połowa stawów powinna znajdować się na otwartej przestrzeni, tak aby zacienienie lustra było
minimalne. Tereny wokół stawów powinny być umiarkowanie zgryzane.
Największym zagrożeniem dla gatunku jest niszczenie stanowisk rozrodczych: odwadnianie
terenu, zasypywanie lub zanieczyszczanie niewielkich zbiorników wodnych, także fragmentacja
siedlisk i lokalnych korytarzy migracyjnych powodowana przez inwestycje, głównie o charakterze
liniowym. Pogłębia to izolację istniejących lokalnych populacji i w konsekwencji może doprowadzić
do ich zaniku.
Działania ochronne na rzecz gatunku to przede wszystkim zachowanie odpowiedniej ilości i
struktury wymaganych siedlisk lęgowych poprzez: zapobieganie ich niszczeniu; zapobieganie ich
wysychaniu; zapobieganie zarastaniu- odkrzaczanie brzegów zbiorników wodnych, usuwanie rzęsy,
nadmiaru roślinności wodnej i przybrzeżnej; tworzenie łagodnych brzegów i płycizn; ograniczenie
zabiegów agrotechnicznych w sąsiedztwie oczek wodnych; ekstensywne wypasanie bydła w pobliżu
stanowisk gatunku; tworzenie nowych zbiorników wodnych i miejsc zimowania.
STATUS OCHRONNY GATUNKU:
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja Berneńska
– załącznik II
Dyrektywa Siedliskowa
– załącznik II, załącznik IV
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce –
ochrona ścisła
KATEGORIE IUCN
Czerwona lista IUCN (2011)
–
LCd
Polska czerwona lista
–
DD
Lista dla Karpat
– +
Żaba moczarowa (Rana arvalis)
Żaba moczarowa należy do żab brunatnych. W porównaniu z żabą trawną ma delikatniejszą
budowę ciała. Osobniki tego gatunku osiągają 8 cm długości. Pysk żaby moczarowej jest ostro
zakończony. Ubarwienie zmienne- ciemno brązowe. Brzuszna strona ciała jest biała, białokremowa.
Za oczami występuje ciemna plama skroniowa. Wzdłuż grzbietu przebiega jasna pręga. W okresie
godowym ciało samca przybiera intensywną niebieską barwę na skutek przenikania limfy do
przestrzeni podskórnych.
Występuje na terenie Europy poza jej północnymi i południowymi krańcami. W Polsce
występuje na terenie całego kraju. Żaba zamieszkuje głównie tereny otwarte - łąki, bagna, torfowiska.
Ze snu zimowego żaby moczarowe budzą się w marcu i wyruszają w poszukiwaniu lęgowisk.
W przeciwieństwie do żaby trawnej migracje gatunku nie mają masowego charakteru. Do godów
przystępują w różnorodnych zbiornikach wodnych. Mogą to być stawy, oczka wodne, rozlewiska,
czasem rowy melioracyjne. Godujące samce ustawicznie wydają odgłosy dzięki dwom rezonatorom
znajdującym się na podgardlu. Samce godują zbiorowo w grupach liczących przeważnie po
kilkadziesiąt osobników. Zbierają się w miejscach płytkich i zacisznych. Połączone w wodzie pary
przemieszczają się na dno zbiornika, gdzie samica składa jaja. Skrzek ma postać kłębu liczącego od
kilkuset do ponad dwóch tysięcy jaj. Kijanki przechodzą metamorfozę po około 3 miesiącach. Proces
ten trwa od drugiej połowy czerwca do pierwszej połowy lipca.
Poza okresem godów zasiedla przede wszystkim tereny otwarte-mokre łąki, torfowiska,
bagna oraz pola uprawne. Spotykana jest również w lasach liściastych i mieszanych. Żaba moczarowa
jest gatunkiem nizinnym, który w Polsce rzadko przekracza wysokość 500 m n.p.m.
Pokarm gatunku stanowią dżdżownice, ślimaki, owady, a także pajęczaki.
Tak jak w przypadku większości płazów główne zagrożenia dla gatunku wynikają z zaniku
preferowanych siedlisk lęgowych. Następuje to na skutek zasypywania lub niszczenia niewielkich
zbiorników wodnych, osuszania terenu, regulacji koryt rzecznych czy zmiany warunków
hydrologicznych cieków. Znacznym zagrożeniem jest również fragmentacja siedlisk na skutek rozwoju
szlaków komunikacyjnych. Gatunek prowadzi złożony cykl życia, który wymaga kilku odmiennych
siedlisk- dla rozrodu, hibernacji i żerowania. Wymagania te powodują, ze żaby moczarowe odbywają
regularne migracje. Ciągi komunikacyjne często przecinają szlaki migracji gatunku łączące różnego
rodzaju siedliska. Skutkiem tego wiele osobników ginie na drogach, co czasem prowadzi do
drastycznego spadku liczebności populacji. Z fragmentacji siedlisk na skutek rozwoju infrastruktury
drogowej wynika kolejne zagrożenie dla gatunku, jakim jest izolacja populacji. Brak możliwości
wymiany osobników pomiędzy populacjami ma negatywny wpływ na utrzymanie genetycznego
zróżnicowania lokalnych populacji.
STATUS OCHRONNY GATUNKU:
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja Berneńska
–
Dyrektywa Siedliskowa
–
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce –
KATEGORIE IUCN
Czerwona lista IUCN (2011)
–
załącznik II
załącznik IV
ochrona ścisła
LC s
Żaba śmieszka Rana ridibunda
Żaba śmieszka jest największą żabą zieloną. Jej ciało osiąga długość 7-11 cm, jest krępej
budowy, na głowie wyraźnie widoczne błony bębenkowe. Skóra pokryta brodawkami, gruba i
chropowata. Dobrze widoczne fałdy grzbietowe. Na wszystkich kończynach błony pływne, sięgające
końców palców. Grzbiet ma kolor od oliwkowozielonego do ciemnobrązowego. Występują na nim
ciemniejsze plamy o nieregularnych kształtach. Plamy te są cechą gatunkową, umożliwiającą łatwe
odróżnienie żaby śmieszki od innych żab. Brzuch również jest plamisty.
Gatunek zamieszkuje zbiorniki duże i głębokie: jeziora, rzeki, glinianki i żwirownie, unika
zbiorników małych i położonych w lasach. Rzadko podejmuje wędrówki po lądzie. Ze snu zimowego
budzi się pod koniec kwietnia, gody odbywa w maju. W tym okresie można ją również spotkać w
małych, szybko nagrzewających się zbiornikach. Samice składają 3000 – 10000 jaj w kilku kłębach.
Rozwój larwalny trwa 2 -3 miesiące, dojrzałość płciową osiągają po 2 – 3 zimowaniach. Żaby śmieszki
rozpoczynają sen zimowy w październiku. Zimują w wodzie. Ponieważ są bardzo wrażliwe na
niedobór tlenu w wodzie na zimowiska wybierają zbiorniki głębokie, dobrze natlenione. Żywią się
bezkręgowcami, głównie owadami i ślimakami, większe osobniki mogą zjadać również małe kręgowce
np. inne płazy i pisklęta ptaków.
W Polsce żaba śmieszka nie jest płazem pospolitym, lokalnie może być jednak liczna.
Największym zagrożeniem dla niej jest zanieczyszczenie wód rzecznych i jezior.
STATUS OCHRONNY GATUNKU
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Dyrektywa Siedliskowa
–
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce –
załącznik V
ochrona ścisła (gat. wymagający ochrony czynnej)
Żaba wodna (Rana esculenta)
Żaba wodna należy do grupy europejskich żab zielonych i jest hybrydą (mieszańcem) między
żabą śmieszką a żabą jeziorkową. Łączy w sobie szereg cech gatunków rodzicielskich, również
morfologicznie wykazuje cechy pośrednie tych dwóch taksonów, choć przypomina bardziej żabę
jeziorkową. Jej ciało jest dość masywne, pysk długi i ostro zakończony, zaś oczy wyraziste, duże i
wystające. Tylne kończyny są długie, o palcach spiętych błoną pławną sięgającą ich końców. Błony
bębenkowe są dobrze widoczne, wielkości nieco mniejszej niż średnice oczu. Skóra żaby wodnej jest
gładka, miejscami lekko granulowana. Grzbiet tej żaby ma zabarwienie zielone (przeważnie
trawiastozielone, rzadziej oliwkowozielone, żółtozielone), czekoladowobrązowe do brązowoszarego.
Wzdłuż linii grzbietu żaby wodnej ciągnie się często jasnozielona smuga. Po bokach ciała znajdują się
grube i wystające fałdy skórne, często zabarwione jasnozłocistobrązowo. Brzuch tej żaby jest biały,
gładki lub delikatnie, szaro cętkowany. Samce posiadają białe lub czarne, parzyste rezonatory i
osiągają długość 5,7 - 9,7 cm, zaś samice 7 - 10,9 cm (wyjątkowo 12 cm).
Płaz ten zamieszkuje Europę Środkową i Wschodnią i generalnie jego zasięg występowania
jest podobny do rodzicielskich taksonów. Preferowane siedliska to głównie niziny, choć spotykana
jest także w górach do ok. 1550 m n.p.m. Zamieszkuje większe, obficie zarośnięte roślinnością stawy,
starorzecza, stawy rybne, rzadziej można ją spotkać nad brzegami rzek.
Żaba wodna prowadzi wodno-lądowy tryb życia. Przeważnie przesiaduje na brzegu akwenu.
Zimuje między wrześniem - październikiem a marcem, na lądzie lub w wodzie. Może oddalać się na
około 2,5 km od zbiornika wodnego. Wykazuje skłonność do wędrówek, stąd też kolonizuje nowo
powstałe zbiorniki wodne. Może żyć co najmniej 14 lat. Żywi się głównie owadami, zarówno
wodnymi, jak i lądowymi. Zjada mniejsze żaby i kijanki (również własnego gatunku), małe ryby,
traszki, węże, jaszczurki, ryjówki, gryzonie, pisklęta wróbli i innych ptaków. Okres godowy przypada
na koniec wiosny i początek lata. Samice składają kilka kłębów jaj, w których łączna liczba jaj wynosi
od 1700 do 11000 sztuk.
STATUS OCHRONNY GATUNKU:
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja Berneńska
– załącznik III
Dyrektywa Siedliskowa
–
załącznik V
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce –
ochrona ścisła
KATEGORIE IUCN
Czerwona lista IUCN (2011)
–
LC d
Ropucha szara (Bufo bufo)
Ropucha szara jest jednym z największych rodzimych gatunków płazów. Długość ciała
dorosłych samic dochodzi nawet do 12,5 cm. Samce są wyraźnie mniejsze. Ciało ropuchy jest krępe
oraz masywne, o krótkich nogach. Ubarwienie zmienne- od barwy jasnobrązowej do prawie czarnej.
Skóra pokryta jest gruczołami jadowymi, największe z nich usytuowane są za oczami i zwane
parotydami. Substancja zawarta w gruczołach uwalniana jest pod wpływem mechanicznych bodźców.
W chwili zagrożenia ropuch szara nadyma się i unosi na nogach, dzięki czemu wydaje się jeszcze
większa.
Gody odbywa w kwietniu w większych zbiornikach wodnych, najczęściej stawach. Czasami
wybiera do tego celu mniejsze rzeki i strumienie. Osobniki tego gatunku powracają co roku do tego
samego zbiornika rozrodczego, znajdując go nawet z odległości 4,5 km. Samce w czasie godów
wydają ciche, przytłumione dźwięki. Samica składa do 6000 jaj w sznurach o długości kilku metrów.
Metamorfoza następuje pod koniec maja, na początku czerwca. Poza okresem godowym
gatunek prowadzi wybitnie lądowy tryb życia. Bytuje w wilgotnym środowisku w lasach, ogrodach,
parkach, w zaroślach, często w pobliżu siedzib ludzkich. Żerują po zmierzchu, w dzień można je
spotkać tylko w czasie opadów. Zimuje w różnego rodzaju zakamarkach- pod kamieniami, w
szczelinach ziemnych, zagrzebane w ściółce w piwnicach.
Gatunek ten jest bardzo plastyczny ekologicznie. Występuje zarówno na nizinach, wyżynach
jak i w górach do 2500 m n. p. m. Ropucha szara może żyć do 40 lat.
STATUS OCHRONNY GATUNKU:
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja Berneńska
– załącznik III
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce
KATEGORIE IUCN
Czerwona lista IUCN (2011)
–
ochrona ścisła
–
LC s
Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus
Grzebiuszka ziemna ma krępą budowę ciała, tylne nogi krótkie, dobrze umięśnione. Głowa
krótka, wypukła z dużymi oczami o pionowych źrenicach. Słabo zaznaczony dymorfizm płciowy. U
samców na przednich kończynach znajdują się wyczuwalne skupienia gruczołów. Ubarwienie jest
bardzo zmienne- grzbiet oliwkowy, oliwkowo- zielony, popielaty z ciemnobrązowymi plamami. Spód
ciała jest jednolity, jasnokremowy. Skóra gładka, pozbawiona brodawek i narośli, zawiera jednak
gruczoły wydzielające w sytuacjach stresowych, substancję o charakterystycznym zapachu czosnku.
Ze snu zimowego grzebiuszki budzą się w marcu i rozpoczynają wędrówkę do miejsc rozrodu.
Preferują zbiorniki obficie zarośnięte roślinnością wodną. Gody trwają od kwietnia do początku lipca,
przy czym ich przebieg jest ściśle związany z opadami atmosferycznymi. Gody odbywają się
całkowicie pod wodą, są bardzo skryte i ciche. Głosy godowe wydają zarówno samce jak i samice.
Skrzek składany jest od kwietnia do lipca w postaci grubego rulonu umocowanego często wokół roślin
wodnych. Stadium larwalne gatunku osiąga największe wymiary spośród rodzimych płazów. Kijanki
grzebiuszki w stadium maksymalnego rozwoju osiągają większą długość niż długość ciała dorosłych
osobników- do 12 cm. Metamorfoza następuje po trzech miesiącach. Młode osobniki opuszczają
zbiorniki wodne często już pod koniec czerwca. Grzebiuszki, które nie przeszły przeobrażenia przed
nastaniem zimy mają zdolność hibernacji.
Poza okresem godów gatunek prowadzi typowo lądowy tryb życia. Dzień spędza ukryta w
ziemnej norze, którą zazwyczaj sama sobie wykopuje ruchami tylnych kończyn (zaopatrzonych w
łopatkowate modzele) i którą użytkuje jednorazowo. Grzebiuszka ziemna może żyć co najmniej 10
lat.
Pokarm grzebiuszki stanowią dżdżownice, pająki, wije, ślimaki, owady.
Preferuje tereny otwarte o glebach lekkich, piaszczystych oraz piaszczysto- gliniastych,
lessach i czarnoziemach. Można ją spotkać na polach, łachach rzecznych, wydmach nadmorskich, w
ogrodach, na polach uprawnych i w parkach miejskich, choć czasem występuje na terenach o
znacznej żyzności lub wilgotności (była spotykana w rezerwacie ścisłym Białowieskiego Parku
Narodowego). Unika zwartych, np. gliniastych gleb i terenów skalistych.
Gatunek ten występuje w całej Polsce na obszarze nizin i na pogórzu do 450 m n. p. m., choć
można ją spotkać coraz rzadziej. Znajduje się w naszym kraju pod całkowitą ochroną prawną.
STATUS OCHRONNY GATUNKU
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja Berneńska
Dyrektywa Siedliskowa
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce
KATEGORIE IUCN
Czerwona lista IUCN
–
–
załącznik II
załącznik IV
–
ochrona ścisła (gat. wymagający ochrony czynnej)
–
LC
Jaszczurka zwinka (Lacerta agilis)
Jaszczurka zwinka występuje dość pospolicie na terenie całej Polski, zarówno na nizinach, jak
i w górach.
Dojrzałe płciowo osobniki jaszczurki zwinki osiągają długość do 27,5 cm. Grzbiet ciała i
wierzch głowy mają kolor żółtobrązowy, szarobrązowy, brązowy, rdzawoczerwonawy do zielonego.
Boki ciała są jasnobrązowe (w różnych odcieniach) lub żółte, a u samców w okresie godowym -
trawiastozielone. W ubarwieniu samic kolor trawiastozielony nie występuje. Rysunek na grzbiecie
składa się przeważnie z trzech rzędów ciemnobrązowych lub czarnych plam, różnego kształtu i
wielkości. Środkowy rząd biegnie wzdłuż linii kręgowej, a pozostałe dwa po jego bokach. Wierzch
ogona jest często żółtawo-szarobrązowy. Brzuch jest gładki (bez plam). Spód ciała samic jest
kremowy do żółtego, przy czym podgardle może być zielonkawo zabarwione. Spód ciała samców jest
zielony (w czasie pory godowej zazwyczaj żółtozielony, a poza tym okresem mniej intensywny zielonkawy).
Ciało tej jaszczurki jest masywne, wysokie o wyraźnie przypłaszczonym grzbiecie. Długość
ogona stanowi od 1,5 do 1 i 2/3 długości reszty ciała. W jednym poprzecznym rzędzie na grzbiecie
ciała znajduje się po 33 - 49 łusek. Głowa samca jest masywniejsza i większa niż u samicy. Samce mają
proporcjonalnie dłuższy ogon, a samice - tułów. Nasada ogona u samca jest grubsza. Otwory udowe u
samca są wyraźniejsze niż u samicy.
Jaszczurka zwinka jest gatunkiem nizinnym, wyżynny i górskim. Pionowy zasięg gatunku
dochodzi do 2400 m n.p.m. W Polsce jaszczurka ta występuje w niezbyt suchych, dobrze
nasłonecznionych środowiskach, zarówno na brzegach zbiorników wodnych, jak i na terenach od nich
oddalonych. Szczególnie chętnie występuje na otwartych, trawiastych terenach, takich jak łąki,
polany, obrzeża lasu, leśne zręby, usypiska kamieni, ruiny opuszczonych budynków, kamieniste
nasypy kolejowe. W Polsce jaszczurka zwinka zamieszkuje także porośnięte krzakami brzegi rzek i
strumieni biegnących przez otwarte trawiaste tereny i lasy.
Jaszczurka zwinka jest gatunkiem lądowym, prowadzącym naziemny tryb życia. Wykazuje
aktywność dzienną. Rzadko wspina się na drzewa. Słabo pływa i znalazłszy się w wodzie szybko tonie.
Jako kryjówki wykorzystuje nory gryzoni, szczeliny skalne i pęknięcia w glebie. Może także sama
kopać sobie nory. Zaniepokojona ucieka do nory lub między rośliny, często wykonując nagłe zwroty.
Złapana często broni się gryząc. Sen zimowy jaszczurki zwinki przypada najczęściej na okres od
października do końca marca - początku kwietnia.
Żywi się owadami prostoskrzydłymi, chrząszczami, wijami, pająkami, ślimakami i gąsienicami.
Kojarzenie jaszczurki zwinki przypada na okres od kwietnia do czerwca. W terminach od
końca maja do końca lipca samice składają po 1 do 18 jaj w jednym złożeniu. Często wiele samic
składa jaja w tym samym, wilgotnym i ciepłym miejscu. Czas inkubacji jaj zależy ściśle od temperatury
otoczenia i wynosi 32 - 97 dni. Młode po wylęgu mają długość ok. 5 - 6,6 cm.
STATUS OCHRONNY GATUNKU:
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja Berneńska
–
załącznik II
Dyrektywa Siedliskowa
–
załącznik IV
PRAWO KRAJOWE
Ochrona gatunkowa w Polsce
–
ochrona ścisła
Pustułka Falco tinnunculus
Ptak z rodziny sokołowatych, zbliżony wielkością do gołebia. Długość jego ciała wynosi od 32
do 35 cm, rozpiętość skrzydeł 71-80 cm, natomiast waga wynosi od 200 g (samiec) do ok. 250 g
(samica).
Pustułka oznacza się bardzo wyraźnym dymorfizmem płciowym. Samica ma wierzch skrzydeł,
grzbiet ogon całkowicie rudobrunatne, gęsto plamkowane i prążkowane. Gęsto plamkowany jest
także żółtawy spód ciała. Dorosły samiec ma głowę jasnoniebieskoszarą, z wyraźnym ciemnym
wąsem. Wierzch skrzydeł i grzbiet bardziej rudy niż u samicy, z rzadkim ciemnym plamkowaniem.
Ogon szaroniebieski bez prążkowania, z szerokim, ciemnym poprzecznym paskiem na końcu. Spód
ciała żółtawy, z rzadszym plamkowaniem niż u samicy. Młode ptaki są bardzo podobne do
samicy, przy czym ciemne plamkowanie i prążkowanie jest jeszcze bardziej intensywne.
Pustułka jest ptakiem drapieżnym, wiodącym dzienny tryb życia. Często jednak jest aktywna
także o zmierzchu.
Podobnie jak inne sokoły pustułka nie buduje samodzielnie gniazd. Lęgi odbywa w bardzo
rozmaitych miejscach. W górach są to najczęściej półki skalne, a w krajobrazie rolniczym opuszczone
gniazda ptaków, głównie krukowatych. Lęgi stwierdzano także w obszernych dziuplach. Pustułki
gniazdują też na konstrukcjach wzniesionych przez człowieka. Na wsiach są to np. budynki
gospodarskie, magazyny zbożowe czy wysokie kościoły. W aglomeracjach miejskich mogą to być
także wyższe kamienice, wieżowce mieszkalne, biurowce i inne wysokie budynki. Pustułka jest
ptakiem terytorialnym i poszczególne pary gniazdują zwykle w pewnej odległości od siebie.
Pokarm pustułki jest bardzo zróżnicowany. Podstawa diety to drobne gryzonie (myszy i
norniki), ale nie gardzi też innymi małymi ssakami, np. kretami czy ryjówkami. Duży udział w jej
diecie stanowią drobne ptaki. Istotnym składnikiem diety pustułek są także owady, jaszczurki oraz
drobne bezkręgowce (np. dżdżownice), rzadziej płazy.
Pustułka jest związana z terenami otwartymi. W naszym kraju jest to głównie krajobraz
rolniczy. Zasiedla miejsca, gdzie różnego rodzaju zadrzewienia śródpolne sąsiadują z gruntami
rolnymi, np. polami, łąkami i pastwiskami, a także budowlami ludzkimi (miejsca lęgowe). Chętnie
zasiedla doliny większych rzek z rozległymi łąkami, które są dobrymi żerowiskami. Siedliskiem
zamieszkiwanym przez pustułki są również obszary zurbanizowane, także duże miasta.
Zagrożenie dla pustułki stanowi utrata siedlisk żerowania.
STATUS OCHRONNY GATUNKU
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Dyrektywa Ptasia
Konwencja Berneńska
Konwencja Bońska
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce
KATEGORIE IUCN
Czerwona lista IUCN
–
–
–
załącznik I
załącznik II
załącznik II
–
ochrona ścisła wymagająca ochrony czynnej oraz zakaz
fotografowania, filmowani i obserwacji mogących
powodować płoszenie lub niepokoje
–
LC
Gąsiorek Lanius collurio
Ptak z rodziny dzierzbowatych, większy od wróbla. Długość jego ciała wynosi od 16 do 18 cm,
rozpiętość skrzydeł 30 cm, natomiast waga wynosi ok. 30 g.
Gąsiorek jest ptakiem wędrownym. Do Polski przylatuje w maju. Odlatuje najczęściej na
przełomie sierpnia i września. Samiec jest łatwo rozpoznawalny po czarnej masce na popielatej
głowie i rdzawo- brązowym wierzchu ciała. Spód ciała jest z beżowym nalotem. Ogon gąsiorka jest
czarny z białymi skrajami u nasady. Samica posiada podobny schemat ubarwienia, ale z mniejszym
kontrastem, za to z łuskowanym wzorem na spodzie ciała.
Gąsiorek często przesiaduje na odkrytym posterunku, skąd obserwuje okolicę wypatrując
zdobyczy.
Jest gatunkiem mięsożernym i jak na swe niewielkie rozmiary potrafi schwytać zaskakująco
duże ofiary, ledwie ustępujące mu wielkością (głównie owady, ale także małe ptaki, gryzonie oraz
jaszczurki). Często robi zapasy nabijając zdobycz na ciernie lub ostre gałązki.
Teoretycznie można go obserwować na nizinnych obszarach całego kraju. Jego siedliskiem są
skraje lasów i zadrzewień, młodniki, pasy krzaków wśród łąk oraz wzdłuż dróg i rowów. Promień
terytorium gąsiorka wynosi około 200 metrów. Niezbędne atrybuty siedliska dla tego gatunku to
krzewy, otwarta przestrzeń z niską roślinnością trawiastą i miejsca na polowania z czatowni.
Gąsiorek buduje gniazda wewnątrz krzewów lub koron niewysokich drzewek, ze szczególnym
uwzględnieniem krzewów i drzew kolczastych. Rzadko kiedy gniazdo jest umieszczone wyżej niż na
wysokości do 3 m. Za budulec służą gąsiorkowi trawy i korzonki. Wnętrze gniazda jest wyścielone
sierścią i piórami. W gnieździe samica gąsiorka składa 5- 6 jaj o zmiennym zabarwieniu, od białego do
oliwkowego, zawsze z wianuszkiem plamek wokół tępego bieguna.
Zagrożenie dla gąsiorka może stanowić usuwanie krzaczastych zarośli.
Stopień zagrożenia dla populacji polskiej określa się jako niski, natomiast trend populacyjny
jako wzrostowy lub stabilny.
W Polsce gatunek objęty jest ochroną ścisłą.
STATUS OCHRONNY GATUNKU
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Dyrektywa Ptasia
–
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce –
KATEGORIE IUCN
Czerwona lista IUCN
–
załącznik I
ochrona ścisła
LC
Kania ruda Milvus milvus
Kania ruda to duży ptak drapieżny z rodziny jastrzębiowatych, zamieszkujący Europę, Azję
Środkową, północną Afrykę oraz Wyspy Kanaryjskie i Wyspy Zielonego Przylądka. Populacje
południowe są osiadłe, a zamieszkujące pas klimatu umiarkowanego- wędrowne. Przeloty odbywają
się od marca do kwietnia oraz od października do listopada.
W Polsce jest to bardzo nieliczny ptak lęgowy (600-700 par). Występuje prawie wyłącznie na
zachodzie kraju (Wielkopolska, Pomorze, część Dolnego Śląska oraz Warmii i Mazur).
Obie płcie są ubarwione jednakowo. Upierzenie jest przeważnie rdzawo-brązowe. Ogon
czerwonobrązowy z wierzchu i jasnoszary od spodu, dość głęboko wcięty. Głowa i szyja są
jasnopopielate z kreskowaniem. Wierzch ciała jest rdzawo- brązowy, spód ciała jest natomiast
jaśniejszy. Na spodniej stronie skrzydła znajduje się duża biała plama. Dziób kani rudej jest żółty z
czarną końcówką, nogi zaś żółte. Podobna kania czarna ma znacznie ciemniejsze upierzenie oraz
mniej wcięty ogon. Kania ruda często szybuje na lekko zgiętych skrzydłach.
Biotopem kani rudej są lasy w sąsiedztwie otwartych pól, rzek czy stawów, ale gniazduje
również z dala od wody.
Kania ruda prowadzi dzienny tryb życia. Jest gatunkiem towarzyskim, jedynie w okresie
lęgowym poszczególne pary utrzymują terytoria bronione przed osobnikami swego gatunku. Kania
ruda zakłada gniazda na drzewach, przeważnie liściastych. W ciągu roku wyprowadza jeden lęg,
składając w kwietniu najczęściej 3 białe, rdzawo nakrapiane jaja. Jaja wysiadywane są przez okres
około 30 dni przez samicę. Pisklęta opuszczają gniazdo po około 50 dniach. Pokarmem kani rudej są
drobne kręgowce, nie stroni także od padliny i odpadków.
Kania ruda w Polsce jest objęta ochroną gatunkową ścisłą. Wokół jej gniazd obowiązuje strefa
ochronna: przez cały rok w promieniu do 100 m, a okresowo (od 1.03 do 31.08)-w promieniu do 500
m od gniazda.
STATUS OCHRONNY GATUNKU
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja Berneńska
Dyrektywa Ptasia
Konwencja Bońska
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce
–
–
–
załącznik II
załącznik I
załącznik II
–
ochrona ścisła wymagająca ochrony czynnej oraz zakaz
fotografowania, filmowani i obserwacji mogących
powodować płoszenie lub niepokoje
KATEGORIE IUCN
Czerwona lista IUCN
Polska Czerwona Księga
–
–
NT
NT
Sieweczka rzeczna Charadrius dubius
Ptak z rodziny siewkowatych, nieznacznie większy od wróbla. Długość jego ciała wynosi od 15
do 18 cm, rozpiętość skrzydeł 34 - 38 cm, natomiast waga wynosi ok. 26 - 53 g.
Wierzch ciała sieweczki rzecznej jest brunatnopiaskowy, spód biały, głowa i pierś z
charakterystycznymi czarno-białymi, kontrastowymi plamami. Wierzch głowy brunatnopiaskowy,
koloru grzbietu. Boki głowy i ciemię czarne, oddzielone cienką białą kreską od piaskowego wierzchu
głowy, otaczają białą plamę na czole. Gardło i boki szyi białe, podkreślone czarną przepaską
przebiegającą w poprzek górnej części piersi. W locie skrzydła z wierzchu jednolicie
brązowopiaskowe, ze śladową, słabo zauważalną jasną kreską wzdłuż ich środka. Środek kupra i ogon
piaskowe, z białymi bokami. Oko duże, czarne, otoczone nabrzmiałą cytrynowożółtą obwódką.
Dziób czarny, z żółtą lub cielistą nasadą żuchwy. Nogi jasnocieliste. Samica ma domieszkę
brązowych piór w czarnej plamie na boku głowy, ale jej obrączka powiekowa jest z reguły równie
dobrze rozwinięta jak u samca.
Gatunek aktywny zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy. Często gnieździ się w luźnych
skupieniach po kilka par. W okresie pozalęgowym niezbyt towarzyska, z reguły spotykana
pojedynczo lub w niewielkich stadkach liczących kilka, kilkanaście ptaków.
Gatunek terytorialny, choć płaty dogodnego siedliska nierzadko zasiedlane są przez kilka par
gniazdujących w luźnych skupieniach. Gniazda poszczególnych par mogą być oddalone od siebie o
kilkanaście–kilkadziesiąt metrów. Ptaki często jednak żerują z dala od gniazda i terytorium, na
żerowiskach dzielonych z innymi przedstawicielami gatunku.
Sieweczka odżywia się przede wszystkim owadami, zarówno dorosłymi, jak i larwami,
zbieranymi z powierzchni gruntu lub znajdowanymi w górnej warstwie mulistego podłoża,
nierzadko również w płytkiej wodzie. W skład regularnie spożywanego pokarmu wchodzą również
pająki oraz drobne gatunki skorupiaków słodkowodnych i mięczaków, niekiedy skąposzczety.
Zamieszkuje rozległe, otwarte tereny, z reguły piaszczyste lub pokryte skąpą roślinnością,
położone w pobliżu płytkiej wody. Naturalnym siedliskiem są nieuregulowane koryta dużych i
średnich rzek niżowych, gdzie zasiedla piaszczyste odsypiska i wyspy w nurcie.
Zagrożenie dla pustułki stanowi utrata siedlisk żerowania
STATUS OCHRONNY GATUNKU
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja Berneńska
–
Dyrektywa Ptasia
–
Konwencja Bońska
–
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce –
KATEGORIE IUCN
Czerwona lista IUCN
–
załącznik II
załącznik I
załącznik II
ochrona ścisła
LC
Ortolan Emberiza hortulana
Ortolan (trznadel ortolan) (Emberiza hortulana) jest małym ptakiem wędrownym z rodziny
trznadlowatych, zamieszkującym większość Europy i zachodnią Azję. W zachodniej Europie występuje
wyspowo, nie na całym obszarze. W Polsce jest to nieliczny ptak lęgowy niżu, choć rozmieszczony
nierównomiernie i miejscowo może być liczny. Przeloty występują w IV-V i VIII-IX, zimuje w Afryce.
Ortolan jest wielkości wróbla. U samca głowa jest popielata, żółta gardziel, wokół oczu
widoczny jest żółty pasek. Grzbiet ortolana jest rdzawo- brązowy z czarno- brązowymi plamkami.
Strona brzuszna zaś cynamonowo- brązowa, pierś zielonkawo- szara. Dziób jest czerwonawy, oczy
oraz nogi brązowe. Samice są ubarwione bardziej blado, z prążkowaną piersią.
Śpiew ortolana przypomina głos trznadla, ale jest bardziej melodyjny i melancholijny. Często
śpiewa na czubkach drzew lub łodygach zarośli.
Wymiary średnie: długość ciała ok. 16 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 23- 28 cm, waga ok. 25 g.
Zamieszkuje tereny nizinne, żyzne pola przeplatane laskami, alejami lub pojedynczymi
drzewami, obrzeża sadów i ogrodów.
Gniazdo ortolana umieszczone jest na ziemi w miejscu nasłonecznionym, w małej jamce lub
zaroślach, uwite z trawy i korzonków. Wśród niewysokiej i dość luźnej roślinności zielnej, słabo
osłonięte. Pierwszy lęg ortolana pojawia się w połowie maja, natomiast drugi w lipcu. W zniesieniu
występuje 4- 5 jaj o białym tle, niekiedy z lekko różowym lub szarym odcieniem, o średnich
wymiarach 20x15 mm. Jaja wysiaduje samica. Pisklęta opuszczają gniazdo po 12 dniach.
Pożywienie ortolana stanowią nasiona i drobne owady.
Ortolan objęty jest ochroną gatunkową.
STATUS OCHRONNY GATUNKU
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja Berneńska
–
Dyrektywa Ptasia
–
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce –
KATEGORIE IUCN
Czerwona lista IUCN
–
załącznik III
załącznik I
ochrona ścisła
LC