Lingwistyka kognitywna

Nazwa przedmiotu
Autor programu
Rok
Semestr
Liczba godzin
Egzamin/zaliczenie (kiedy –
chodzi o semestr)
Prowadzący
Wymagania wstępne
Status przedmiotu w programie studiów (obowiązkowy/fakultatywny)
Założenia i cele (wiedza,
umiejętności)
Lingwistyka kognitywna
Dr hab. Waldemar Skrzypczak
3 rok
zimowy
30
w końcu semestru zimowego
dr hab. Waldemar Skrzypczak
orientacja w podstawowych założeniach psychologii poznawczej oraz
znajomość podstawowych pojęć nauki o języku
obowiązkowy
Celem wykładu z lingwistyki kognitywnej jest przybliżenie problematyki
procesowania języka w umyśle użytkownika oraz w przestrzeni
intersubiektywnej na poziomie składniowym i
semantycznym/pragmatycznym oraz wykształcenie u słuchaczy
wrażliwości analitycznej w zakresie związków języka naturalnego z
procesami poznawczymi
Treści programowe; program Wykład 1: nauka o języku: zagadnienia wstępne: struktura i funkcja,
poziomy organizacji języka, teoria znaczenia (semantyka/pragmatyka)
przedmiotu (w wersji
Wykład 2: cechy języka naturalnego, teorie pochodzenia języka, język w
przedkładanej studentom)
ujęciach ontologicznych i epistemologicznych, typologie funkcji języka,
cybernetyczny model łańcucha komunikacyjnego
Wykład 3: podstawowe pojęcia z zakresu fonologii, morfologii i składni
Wykład 4: przegląd teorii lingwistycznych XX wieku (stukturalizm,
generatywizm, funkcjonalizm, kognitywnizm) oraz pojęć z zakresu
semiotyki (m. in. relacje pomiędzy formą i treścią: indeksy, ikony,
symbole)
Wykład 5: role i relacje składniowe i semantyczne, modele procesowania
struktur składniowych w ujęciu teorii generatywnej (m. in. parsery,
garden-path theory, transformacje, operacje przemieszczania, puste
kategorie itp.)
Wykład 5: zagadnienia językoznawstwa tekstowego: zachowanie
językowe jako rozwiązywanie problemów, zasady regulujące i
konstytuujące zachowanie tekstowe, struktura wiedzy (wzorce
globalne/ramy pojęciowe, scenariusze i skrypty wiedzy)
Wykład 6: gramatyka kognitywna: relacja figura-tło, akt porównywania i
procesy skanowania; akt percepcji i konceptualizacji jako akt konstrukcji;
procesowania na poziomie peryferyjnym i autonomicznym; domeny
doświadczenia i struktury wiedzy (pojęcie jako hierarchiczna matryca
domen, dynamiczna i encyklopedyczna struktura wiedzy), byty
konceptualne, relacje atemporalne i procesy
Wykład 7: wymiary wyobraźni (obrazowanie i konstrukcje mentalne w
języku): schematyczność, figura-tło, zakres predykacji, perspektywa
(punkt dostępu, kierunek skanowania, wizualizacja obiektywna i
subiektywna), abstrakcja - selekcja, transformacja (rotacja, wirtualna
granica, wirtualny ruch i konsekwencje dla kodowania w języku);
struktury składniowe jako obrazowanie rzeczywistości (gramatyka jako
obraz)
Wykład 8: semantyka kognitywna: teoria kategoryzacji przez prototyp i
schemat oraz struktura modelu kognitywnego (ICM)
Wykład 9: semantyka kognitywna: modele propozycjonalne (ramy
pojęciowe, skrypty, scenariusze prototypowe)
Wykład 10: semantyka kognitywna: modele motorycznych schematów
analogowych, ich transformacje i rozszerzenia metaforyczne
Wykład 11: semantyka kognitywna: teoria metafory konceptualnej
(koherencja pomiędzy odwzorowaniami, alternacyjne struktury dualne)
Wykład 12: semantyka kognitywna: metonimia konceptualna (na
poziomie leksykalnym i na poziomie struktur wyższego rzędu, np.
skryptu/scenariusza wiedzy); motywacja znaczenia, polisemia, modalność,
aksjologia w semantyce języka naturalnego
Wykład 13: semantyka kognitywna: Zasada Topologicznej Inwariancji
oraz Teoria Przestrzeni Mentalnych jako podstawa dla Teorii Integracji
Konceptualnej (Teorii Amalgamatu)
Wykład 14: semantyka kognitywna: zagadnienia pragmatyczne
(znaczenie intersubiektywne)
Wykład 15: podsumowanie: refleksja nad relacją język-umysł oraz
konsekwencje dla szeroko-pojętej nauki kognitywnej wraz z
zastosowaniami językoznawstwa kognitywnego w tłumaczeniu tekstów,
analizie stylistycznej, modelowaniu zachowania maszyn itp.
Wybrana literatura:
De Beaugrande and W. Dressler. 1981. Introduction to Text Linguistics.
Burnt Mill, Harrow, Essex: Longman House.
Fauconnier, G. 1985. Mental Spaces: Aspects of Meaning Construction
in Natural Language. Cambridge, Mass./London: MIT Press/Bradford.
Fauconnier, G. 2001. “Conceptual Blending and Analogy”, in: D.
Gentner, K. J. Holyoak, B. N. Kokinov (eds.), The Analogical Mind,
Cambridge Mass./London, England, A Bradford Book MIT, 255-286.
Fauconnier, G. and M. Turner. 1996.. “Blending as a Central Process of
Grammar”, in: Adele Goldberg (ed.), Conceptual Structure, Discourse
and Language, CSLI Publications. Stanford, California. 113-130.
Gärdenfors, P. 2001. Conceptual Spaces: The Geometry of Thought.
Cambridge, Mass./London, England: MIT Press.
Johnson, M. 1987. Body in the Mind: The Bodily Basis of Meaning,
Imagination and Reason. Chicago/London: University of Chicago Press.
Lakoff, G. 1993. “Contemporary Theory of Metaphor”, in: A. Ortony
(ed.).Metaphor and Thought, Cambridge: Cambridge University Press,
202-251
Lakoff, G. 1997. Women, Fire and Dangerous Things: What Categories
Reveal about the Mind. Chicago/London: University of Chicago Press.
Lakoff, G. and M. Johnson. 1980. Metaphors We Live By. Chicago,
University of Chicago Press.
Langacker, R. W. 1990. Concept, Image and Symbol: The Cognitive
Basis of Meaning. Berlin/New York: Mouton de Gruyter.
Langacker, R. W. 2000. Grammar and Conceptualization. Berlin/New
York: Mouton de Gruyter.
Skrzypczak W. 2006. Analog-based Modelling of Meaning
Representations in English. Toruń: Nicolaus Copernicus University Press.