aniem oprogramowania Open Source w polskich organizacjach

Transkrypt

Krystyna Strzała
Tomasz Przechlewski
Korzyści i bariery związane z wdrażaniem
oprogramowania Open Source w polskich
organizacjach∗
Kwidzyn 2005
Streszczenie
Pomimo ogromnego sukcesu rynkowego, jaki w ostatnich latach odniosło
oprogramowanie otwarte, brak jest wiarygodnych danych dotyczących stopnia
wykorzystania tej kategorii oprogramowania, związanych z tym korzyści,
a także barier utrudniających wdrażanie.
Niniejszy artykuł przedstawia wyniki statystycznego badania ankietowego,
mającego na celu określenie korzyści i barier związanych z wdrażaniem
oprogramowania otwartego w Polsce. Badanie omawiane w niniejszym raporcie
było realizowane w oparciu o ogólnodostępną ankietę i stanowiło uzupełnienie
przeprowadzonego równolegle badania opartego na losowo dobranej próbie [3].
∗ (c) Krystyna Strzała, Tomasz Przechlewski, 2005.
Rozpowszechnianie tekstu opracowania jest dozwolone na licencji Creative Commons Uznanie
autorstwa, http://creativecommons.org/licenses/by/2.5/deed.pl
1
1. Charakterystyka oprogramowania otwartego
Oprogramowanie otwarte to programy rozpowszechniane na licencji, która musi spełniać następujące warunki: swoboda rozpowszechniania programu,
dostępność kodu źródłowego oraz możliwość tworzenia dzieł pochodnych. Sukces oprogramowania otwartego spowodował, że stało się ono już przedmiotem
licznych badań i studiów, przy czym większość z nich koncentruje się raczej
na fenomenie jego tworzenia: motywacji twórców, koordynacji projektów itp.
Stosunkowo mniejsza część jest związana z wykorzystaniem tej kategorii oprogramowania w przedsiębiorstwach.
Oprogramowanie wykorzystywane we współczesnej organizacji cechuje duża
różnorodność, co wynika z zastosowania systemów IT do wspomagania działalności organizacji w różnych aspektach. Z reguły większość organizacji wykorzystuje gotowe produkty zakupione od dostawców bądź integratorów. W przypadku większych firm, posiadających wykwalifikowanych pracowników w dziale
IT, część oprogramowania jest wytwarzana, integrowana lub adaptowana we
własnym zakresie. Oprogramowanie open source eksploatowane w organizacji
może być albo komponentem zintegrowanym z zakupioną aplikacją, np. Linux
jako platforma systemowa, albo może być adaptacją, przez pracowników działu IT lub przez firmę zewnętrzną, systemu/systemów open source na potrzeby
organizacji, np. adaptacja systemu zarządzania treścią na potrzeby organizacji.
Podstawą infrastruktury IT każdej organizacji jest system operacyjny, którego zadaniem jest integracja i zarządzanie zasobami sprzętowymi oraz oprogramowaniem. Pierwszym masowym zastosowaniem Linuksa w działalności komercyjnej było właśnie wykorzystanie tego systemu w charakterze platformy
systemowej [1].
Bazy danych są współcześnie kluczowym elementem infrastruktury IT każdego przedsiębiorstwa. Na licencji open source dostępnych jest kilka systemów
zarządzania bazami danych. Do najczęściej wykorzystywanych należą: PostgreSQL, MySQL oraz Firebird. W wielu przypadkach system zarządzania bazami
danych jest zintegrowany z aplikacją biznesową wykorzystywaną w organizacji.
Aplikacja ta może wykorzystywać system komercyjny, ale może też być oparta
o aplikację open source.
Innym ważnym obszarem zastosowań IT są aplikacje webowe, tj. narzędzia
do tworzenia i zarządzania witrynami WWW oraz usługami udostępnianymi
poprzez Sieć. Ten obszar zastosowań systemów IT jest w dużym stopniu
zdominowany przez systemy open source.
Ostatnim ważnym obszarem zastosowań systemów IT w organizacji jest
oprogramowanie desktopowe, tj. programy wykorzystywane przez użytkowników końcowych w organizacji. Istnieje ogromna różnorodność aplikacji desktopowych, jednak większość użytkowników ogranicza się do posługiwania się programami biurowymi (edytor, arkusz kalkulacyjny, tworzenie prezentacji) oraz
oprogramowaniem komunikacyjnym (przeglądarka internetowa, klient poczty
2
elektronicznej oraz komunikator). W przypadku tej kategorii oprogramowania ważne znaczenie, decydujące o jego popularności, ma łatwość posługiwania
się systemem i zgodność z dominującymi standardami (danych i interfejsu).
Współcześnie faktycznym standardem aplikacji biurowych jest pakiet Office
firmy Microsoft (Word, Excel oraz PowerPoint), zaś w przypadku programów
komunikacyjnych, programy Internet Explorer oraz Outlook tejże firmy.
2. Opis badania i charakterystyka respondentów
W celu określenia zakresu wykorzystania oprogramowania otwartego w Polsce, korzyści z jego stosowania i barier utrudniających jego akceptację przeprowadzone zostały we wrześniu i październiku 2005 r. dwa badania ankietowe. Podstawową formą zbierania danych w obu sondażach była samodzielnie
wypełniana przez respondentów ankieta elektroniczna, której skrócona wersja
znajduje się w załączniku A. Badanie omawiane w niniejszym raporcie było
badaniem realizowane w oparciu o ogólnodostępną ankietę, zamieszczoną na
stronie http://bwo.kwidzyn.edu.pl. Informacja o badaniu została ogłoszona
w serwisie http://7thguard.net/, który jest często odwiedzany/czytany przez
użytkowników oprogramowania otwartego. Omawiana ankieta była badaniem
uzupełniającym do przeprowadzonego równolegle badania opartego na losowo
dobranej próbie średnich i dużych organizacji, opisanego w [3].
Wynikający głównie z ograniczeń finansowych sposób doboru respondentów
powoduje, że omawiane badanie nie może być traktowane za reprezentatywne
ani dla wszystkich polskich przedsiębiorstw i instytucji, ani nawet dla tych
z nich, które wykorzystują oprogramowanie otwarte. Pomimo wyżej opisanych
niedoskonałości metodologicznych otrzymane wyniki mogą – zdaniem autorów
– stanowić cenne uzupełnienie badania [3], np. z uwagi na duży udział
w próbie przedsiębiorstw z branż wykorzystujących wysokie technologie (sekcja
K klasyfikacji EKD) oraz organizacji małych, które nie były przedmiotem
analizy w badaniu [3]. Zalecana jest wszakże duża ostrożność przy wyciąganiu
dalej idących wniosków.
W badaniu wzięło udział i poprawnie wypełniło ankietę 503 respondentów.
Znakomita większość (492 jednostki, tj. 97,8%) deklaruje, że korzysta z oprogramowania otwartego. Ankiety wypełnione przez respondentów, którzy zadeklarowali, iż z oprogramowania otwartego nie korzystają (11 jednostek, tj. 2,2%
próby) zostały – z uwagi na niską liczebność tej kategorii organizacji — pominięte w dalszej analizie. Zestawienie w podziale na sekcje EKD przedstawia
tabela 1.
Zwraca uwagę duża nadreprezentatywność branży IBR (sekcja K), której liczebność stanowi 41,8% całej próby. Biorąc pod uwagę łączną liczbę zatrudnionych w organizacji, 293 (59,8) jednostki to organizacje małe (tj. zatrudniające
mniej niż 49 zatrudnionych). 123 (25,1%) jednostki to organizacje średnie (tj.
3
Sekcja
EKD
N
%
Ocena znaczenia
wysokie średnie niskie
Górnictwo (C)
Przetwórstwo przemysłowe (D)
Wytwarzanie/zaopatrywanie (E)
Budownictwo (F)
Handel hurtowy i detaliczny (G)
Hotele i restauracje (H)
Transport, łączność (I)
Pośrednictwo finansowe (J)
Informatyka, Badania i Rozwój (K)
Administracja (L)
Edukacja (M)
Ochrona zdrowia (N)
Pozostałe
1
45
9
11
38
2
19
23
203
63
52
17
2
0,21
9,28
1,86
2,27
7,84
0,42
3,92
4,74
41,86
12,99
10,72
3,50
0,42
100,0
66,6
66,6
54,5
71,0
100,0
73,7
95,6
89,6
69,8
73,1
76,4
100,0
0,0
22,4
22,5
27,3
26,3
0,0
15,8
4,3
6,9
22,2
17,3
11,8
0,0
0,0
11,0
11,1
18,2
2,6
0,0
10,5
0,0
3,5
7,9
9,6
11,8
0,0
Ogółem
485
100,00
79,8
14,0
6,2
Tabela 1. Wykorzystanie i ocena znaczenia oprogramowania otwartego według sekcji EKD
zatrudniające od 50 do 249 zatrudnionych), natomiast 74 (15,1%) to jednostki
duże, tj. zatrudniające więcej niż 249 pracowników1 . Zdecydowana większość
organizacji zatrudnia w dziale IT mniej niż 2 pracowników (239 jednostek,
tj. 48,8%). Od 3 do 9 pracowników zatrudnionych w dziale IT deklaruje 138
organizacji (28,2%). W pozostałych 113 organizacjach (23,1%) zatrudnienie
w dziale IT wynosi 10 pracowników lub więcej.
Ponadto 282 firmy (57,3%) deklaruje, że samodzielnie tworzy oprogramowanie, podczas gdy 42,7% oprogramowania tego nie tworzy. Kolejną charakterystyką badanych organizacji jest łączna liczba eksploatowanych komputerów:
67,6% deklaruje, że system IT w firmie składa się z mniej niż 50 komputerów (332 jednostki), następne 20,8% eksploatuje od 50 do 249 komputerów
(102 firmy) i wreszcie 11,6% respondentów deklaruje, że eksploatuje ponad 250
komputerów (57 firm). Wreszcie 133 (27,4%) organizacje to jednostki budżetowe
(sekcje L, M, N klasyfikacji EKD, dalej określane jako Budżet), a 353 (72,6%)
to przedsiębiorstwa (wszystkie pozostałe sekcje, które dalej określane są jako
Przedsiębiorstwa).
Tabela 2 przedstawia wartości średnie zatrudnienia ogółem, zatrudnienia
w dziale IT oraz łącznej liczby komputerów dla wszystkich badanych jednostek
1 Dwóch respondentów nie podało wiekości zatrudnienia, stąd łącza liczba jednostek
wynosi 490.
4
oraz w podziale na Przedsiębiorstwa i Budżet. Z kolei w tabeli 3 zestawiono
ww. miary w podziale na przedsiębiorstwa małe, średnie i duże.
Miara
Zatrudnienie
Zatr. IT
L. komputerów
Budżet N=133
Średnia
Odchylenie standardowe
Mediana
299,52
728,75
60,00
7,53
16,85
2,50
214,10
550,96
50,00
Przedsiębiorstwa N=353
średnia
odchylenie standardowe
mediana
145,81
510,85
15,00
13,24
39,75
3,00
131,30
769,45
15,00
Ogółem N=486
średnia
mediana
187,67
581,61
25,00
11,64
35,07
3,00
153,98
716,67
20,00
Tabela 2. Przeciętne wielkości zatrudnienia, zatrudnienia w dziale IT i liczby komputerów
w przedsiębiorstwach oraz jednostkach budżetowych
Zgodnie z oczekiwaniami wszystkie rozkłady cechuje duża skośność, o czym
świadczy znaczna różnica między wartością średniej a wartością mediany.
Patrząc na wartość tej ostatniej miary, która w przypadku dużej skośności lepiej
oddaje pojęcie wartości przeciętnej, można powiedzieć, że jednostki z grupy
przedsiębiorstw zatrudniają przeciętnie mniej pracowników, ich systemy IT
składają się z mniejszej liczby komputerów (15,0 wobec 50,0). Jeżeli chodzi
o przeciętne zatrudnienie w dziale IT, to w przypadku obu wyróżnionych grup
mediana jest na zbliżonym poziomie.
Zarówno rozkład zatrudnienia w dziale IT jak i liczby komputerów cechuje
duża skośność, o czym świadczy znaczna różnica między wartością średniej
a wartością mediany. Zwraca uwagę niewielkie zatrudnienie w działach IT:
50% przedsiębiorstw małych zatrudnia mniej niż 2 pracowników w tym dziale.
Wartość mediany zatrudnienia w dziale IT średnich przedsiębiorstw wynosi
odpowiednio 3,0, a dużych 7,0 pracowników.
3. Ocena wykorzystania oprogramowania otwartego
W tej części badania respondenci określili m.in. sposób wykorzystania oprogramowania otwartego (stale w istotnych zastosowaniach, sporadycznie bądź
planują zastosowanie) w podziale na systemy: serwerowe, bazodanowe, webowe
5
Miara
Zatrudnienie
Zatr. IT
L. komputerów
13,96
12,24
10,00
4,30
6,06
2,00
17,05
30,56
10,00
101,36
46,79
100,00
16,83
33,33
3,00
89,14
90,93
60,00
Organizacje duże N=74
średnia
mediana
1048,06
1194,37
600,00
32,19
75,32
7,00
813,30
1724,95
310,00
Ogółem N=490
średnia
mediana
186,79
578,21
28,00
11,55
34,91
3,00
151,35
712,08
20,00
Organizacje małe N=293
średnia
mediana
Organizacje średnie N=123
średnia
mediana
Tabela 3. Przeciętne wielkości zatrudnienia, zatrudnienia w dziale IT i liczby komputerów
według wielkości organizacji
oraz desktopowe. Wyniki odpowiedzi na pytanie o ocenę znaczenia oprogramowania otwartego w infrastrukturze IT organizacji przedstawia tabela 4.
Ocena
OS
Bardzo niskie/nie używa
Niskie
Ani wysokie/ani niskie
Wysokie
Bardzo wysokie
Ogółem
Budżet
N
%
1
11
15
40
55
132
0,8
8,3
18,9
30,3
41,7
100,0
Przedsięb.
N
%
3
15
43
108
184
353
0,8
4,2
12,2
30,6
52,1
100,0
Ogółem
N
%
4
26
88
148
239
485
0,8
5,4
14,0
30,5
49,3
100,0
Tabela 4. Ogólna ocena wykorzystania oprogramowania otwartego według typu organizacji
Udział organizacji deklarujących znaczenie oprogramowania otwartego jako
wysokie i bardzo wysokie wyniósł 79,8%, w tym 72,0% w grupie jednostek
budżetowych oraz 82,7% w grupie przedsiębiorstw. Ogólna ocena znaczenia
6
oprogramowania OS jest wyższa w grupie przedsiębiorstw w porównaniu do
jednostek budżetowych.
Stopień wykorzystania oprogramowania otwartego w kluczowych obszarach
zastosowań: serwery, systemy bazodanowe, systemy webowe oraz aplikacje desktopowe respondenci określili poprzez wskazanie jednego z wariantów: używamy stale w istotnych zastosowaniach, używamy sporadycznie w mniej istotnych
zastosowaniach, planujemy zacząć wykorzystywać w istotnych zastosowaniach,
nie wykorzystujemy i nie planujemy wykorzystywać. Wyniki w rozbiciu na organizacje duże/średnie oraz jednostki budżetowe/przedsiębiorstwa zestawiono
w tabelach 5–6.
Ocena
OS
Budżet
Przedsięb.
N
%
Ogółem
N
%
N
%
Zastosowania serwerowe
Stale w istotnych
104
Sporadycznie
11
Planujemy
7
Nie używamy
11
Ogółem
133
78,2
8,3
5,3
8,3
100,0
289
23
21
20
353
81,9
6,5
5,9
5,7
100,0
393
34
28
31
486
80,9
7,0
5,8
6,4
100,0
Zastosowania bazodanowe
Stale w istotnych
69
Sporadycznie
28
Planujemy
19
Nie używamy
17
Ogółem
133
51,9
21,1
9,1
11,4
100,0
227
58
35
33
353
64,3
16,4
9,9
9,3
100,0
296
86
54
50
486
60,9
17,7
11,1
10,3
100,0
Zastosowania webowe
Stale w istotnych
Sporadycznie
Planujemy
Nie używamy
Ogółem
93
14
6
20
133
69,9
10,5
4,5
15,0
100,0
261
47
18
27
353
73,9
13,3
5,1
7,6
100,0
354
61
24
47
486
72,8
12,6
4,9
9,7
100,0
Zastosowania desktopowe
Stale w istotnych
81
Sporadycznie
38
Planujemy
9
Nie używamy
5
Ogółem
133
60,9
28,6
6,8
3,8
100,0
245
84
15
9
353
67,1
25,1
4,9
2,9
100,0
326
122
24
14
486
67,1
25,1
4,9
2,9
100,0
Tabela 5. Wykorzystanie oprogramowania otwartego w różnych obszarach zastosowań
w przedsiębiorstwach oraz jednostkach budżetowych
7
Ocena
OS
Małe
Średnie
N
%
N
%
Zastosowania serwerowe
Stale w istotnych 239
Sporadycznie
12
Planujemy
17
Nie używamy
25
Ogółem
293
81,6
4,1
5,8
8,5
100,0
99
10
8
6
123
Zastosowania bazodanowe
66,6
Sporadycznie
32
10,9
Planujemy
29
9,9
Nie używamy
37
12,6
Ogółem
293 100,0
Zastosowania webowe
Sporadycznie
24
Planujemy
13
Nie używamy
36
Ogółem
293
Duże
Ogółem
N
%
N
%
80,5
8,1
6,5
4,9
100,0
58
10
2
1
71
81,7
14,1
2,8
1,4
100,0
396
32
27
32
487
81,3
6,6
5,5
6,6
100,0
60
33
19
11
123
48,8
26,8
15,4
8,9
100,0
45
20
4
2
71
63,4
28,2
5,6
2,8
100,0
300
85
52
50
487
61,6
17,5
10,7
10,3
100,0
75,1
8,2
4,4
12,3
100,0
85
22
8
8
123
69,1
17,9
6,5
6,5
100,0
52
14
2
3
71
73,2
19,7
2,8
4,2
100,0
357
60
23
47
487
73,3
12,3
4,7
9,7
100,0
Zastosowania desktopowe
75,1
Sporadycznie
52
17,7
Planujemy
16
5,5
Nie używamy
5
1,7
Ogółem
293 100,0
77
38
6
2
123
62,6
30,9
4,9
1,6
100,0
30
33
1
7
71
42,3
46,5
1,4
9,9
100,0
327
123
23
14
487
67,1
25,3
4,7
2,9
100,0
Tabela 6. Wykorzystania oprogramowania otwartego w różnych obszarach zastosowań
według wielkości organizacji
Dane zestawione w tabelach 5–6 potwierdzają wysokie znaczenie oprogramowania otwartego w badanych organizacjach. W szczególności wykorzystanie
tego oprogramowania w zastosowaniach serwerowych stale w istotnych zastosowaniach deklaruje ponad 80% organizacji. Najniższy odsetek używających występuje w kategorii systemów bazodanowych (64,3% w grupie przedsiębiorstw
oraz 51,9% w jednostkach budżetowych) i programów desktopowych (67,1%
w grupie przedsiębiorstw oraz 60,9% w jednostkach budżetowych). Ponadto
odpowiedzi na to pytanie wskazują na większą popularność oprogramowania
otwartego w przedsiębiorstwach, przy czym w zastosowaniach serwerowych i webowych różnice na niekorzyść jednostek budżetowych są nieznaczne.
8
Z danych przedstawionych w tabeli 6 wynika, że wykorzystanie oprogramowania otwartego w badanych obszarach zastosowań zależy także od wielkości
organizacji. Wykorzystanie oprogramowania otwartego stale w istotnych zastosowaniach jest we wszystkich kategoriach najwyższe w przedsiębiorstwach małych w porównaniu do organizacji dużych i średnich. Może to potwierdzać tezę,
że niskie koszty akwizycji oprogramowania otwartego są szczególnie atrakcyjne
dla organizacji nie dysponujących dużymi zasobami finansowymi. Ponadto można zaobserwować znacząco niski udział wykorzystania aplikacji desktopowych
w zastosowaniach istotnych w grupie dużych organizacji (tylko 42,3%).
Respondenci byli także proszeni o określenie jakich aplikacji używają w poszczególnych obszarach zastosowań. W grupie zastosowań serwerowych podano
praktycznie wszystkie bardziej popularne dystrybucje systemu Linux (RedHat,
Debian, Slackware, PLD Linux, Gentoo, Suse, Mandrake i Knoppix); wielu
respondentów używa także systemu BSD (Open BSD i FreeBSD). W grupie
aplikacji bazodanowych wskazywane były trzy aplikacje: PostgreSQL, MySQL
oraz Firebird/InterBase. W grupie aplikacji webowych respondenci wskazywali najczęściej dwa systemy: Apache, PHP oraz dużo rzadziej: Python, Perl,
Tomcat, Zope, Plone i egroupware. Wreszcie w grupie aplikacji desktopowych
najczęściej wymieniano: Mozilla/Firefox, OpenOffice oraz Thunderbird.
4. Ocena korzyści oprogramowania otwartego
Zasadniczym celem badania było określenie korzyści i kosztów wynikających
ze stosowania oprogramowania otwartego oraz barier utrudniających jego wdrożenie. Wiele analiz wykorzystania oprogramowania open source ogranicza się do
znalezienia zależności pomiędzy różnymi charakterystykami tego oprogramowania a stopniem jego wykorzystania [1], tymczasem sukces wdrożenia systemu IT
nie jest wyłącznie związany z charakterystykami wdrażanego oprogramowania,
ale także jest zdeterminowany wieloma innymi czynnikami, w tym czynnikami
organizacyjnymi i wpływem środowiska, w którym działa organizacja.
Wcześniejsze badania wskazują na trzy rodzaje korzyści związanych z wykorzystaniem oprogramowania otwartego, mianowicie: niższe koszty eksploatacji,
wyższa jakość, niezawodność i bezpieczeństwo oraz większa liczba dostępnych
aplikacji będąca rezultatem dostępności kodu źródłowego.
W badaniach tych podstawową korzyścią wynikającą ze stosowania oprogramowania otwartego i głównym czynnikiem determinującym jego wybór przez
użytkowników są niższe koszty eksploatacji systemów IT [2]. Wprawdzie szacowanie kosztów w przypadku oprogramowania nie jest sprawą prostą i oczywiście
na koszty eksploatacji nie składa się tylko opłata licencyjna, ale także, np. koszty instalacji, integracji, zarządzania, sprzętu, szkoleń itp., tym niemniej można
wskazać liczne obszary ewidentnych oszczędności wynikających z wykorzystania
oprogramowania open source.
9
W przeprowadzonym badaniu respondenci określili korzyści ze stosowania
oprogramowania OS odpowiadając na sześć następujących pytań2 : dostępny
plik źródłowy programu i możliwość jego modyfikowania jest ważną zaletą oprogramowania otwartego (p7), niska opłata licencyjna bądź brak opłat (p8), większa liczba dostępnych aplikacji i/lub rozwiązań hardware’owych (p9), oszczędności w zakresie utrzymania, administracji i wsparcia (p10), oprogramowanie
otwarte to większa wydajność, większa stabilność i większe bezpieczeństwo (p11)
oraz współczynnik jakości do kosztów utrzymania oprogramowania otwartego
jest lepszy (p12). Respondenci określali w jakim stopniu zgadzają się z przedstawionymi opiniami przy wykorzystaniu pięciostopniowej skali Likerta. Oddzielnie były oceniane systemy serwerowe (oprogramowanie systemowe, bazodanowe
i webowe) oraz systemy desktopowe.
Tabela 73 przedstawia średnie oceny wartości poszczególnych czynników
w podziale na aplikacje serwerowe i desktopowe oraz w grupach jednostach
budżetowych (133 jednostek) i przedsiębiorstwach (353).
Czynnik
Budżet
x̄
Przedsięb.
sd
Razem
x̄
sd
x̄
sd
3,99
4,32
4,10
4,28
4,29
4,46
1,16
1,05
0,94
0,92
0,91
0,79
3,96
4,32
4,08
4,27
4,29
4,44
1,20
1,07
0,95
0,92
0,92
0,80
1,26
0,95
1,11
1,03
1,04
0,94
3,24
4,43
3,62
3,99
3,86
4,15
1,26
0,96
1,09
1,02
1,02
0,94
Aplikacje serwerowe
Dostępny plik źródłowy (p7)
Niska opłata licencyjna (p8)
Większa liczba aplikacji (p9)
Oszczędności (p10)
Większa wydajność (p11)
Lepszy wsp. jakości (p12)
3,86
4,32
4,01
4,23
4,30
4,39
1,29
1,12
0,98
0,93
0,95
0,84
Aplikacje desktopowe
3,21
4,50
3,51
4,05
3,94
4,15
1,26
1,00
1,05
0,99
0,99
0,95
3,25
4,41
3,65
3,97
3,83
4,15
Tabela 7. Ocena korzyści oprogramowania otwartego w jednostach budżetowych i przedsiębiorstwach
Przeciętnie przedsiębiorstwa oceniają nieco wyżej korzyści płynące z wykorzystania oprogramowania otwartego w zastosowaniach serwerowych niż jed2
Formularz ankiety znajduje się w załączniku A, por. s. 17.
W tabelach 7–12 symbol x̄ oznacza wartość średnią, a skrót sd. – odchylenie
standardowe.
3
10
nostki budżetowe, o czym świadczą wyższe przeciętne oceny wartości większości
czynników. Ocena oprogramowania desktopowego jest w obu kategoriach organizacji zbliżona. Dla aplikacji serwerowych najwyżej ocenianym czynnikiem
okazał się lepszy współczynnik jakości do kosztów utrzymania oprogramowania otwartego, podczas gdy w grupie aplikacji desktopowych najważniejszy był
brak opłat licencyjnych. Najniżej ocenianym czynnikiem był – podobnie jak
w innych badaniach – dostępny kod źródłowy programu. Respondenci z obu
rodzajów organizacji przeciętnie wyżej oceniają korzyści wynikające ze stosowania oprogramowania open source w aplikacjach serwerowych, o czym świadczą
wyższe przeciętne oceny prawie wszystkich czynników; wyjątkiem jest po raz
kolejny ocena czynnika brak opłat licencyjnych.
Tabela 8 przedstawia średnie oceny wartości czynników w podziale na
aplikacje serwerowe i desktopowe oraz w grupie organizacji małych (293
jednostek) średniej wielkości (123 jednostek) i organizacji dużych (71).
Czynnik
Małe
x̄
Średnie
sd
x̄
Duże
Razem
sd
x̄
sd
x̄
sd
1,23
1,12
1,00
0,91
0,89
0,77
4,01
4,10
4,01
4,21
4,24
4,34
1,10
1,15
0,90
0,95
0,82
0,75
3,95
4,32
4,07
4,26
4,30
4,44
1,20
1,07
0,96
0,93
0,91
0,80
3,06
4,31
3,61
3,70
3,66
3,93
1,27
0,99
0,92
1,09
1,01
0,98
3,22
4,43
3,61
3,98
3,85
4,15
1,26
0,96
1,09
1,02
1,03
0,95
Aplikacje serwerowe
3,94
4,40
4,11
4,29
4,33
4,48
1,21
1,02
0,95
0,93
0,95
0,83
3,94
4,28
4,01
4,22
4,27
4,41
3,25
4,48
3,66
4,05
3,91
4,20
1,28
0,97
1,14
1,01
1,04
0,97
3,24
4,39
3,49
3,98
3,82
4,15
1,23
0,93
1,05
0,99
1,02
0,87
Tabela 8. Ocena korzyści wykorzystania oprogramowania otwartego w małych, dużych
i średnich organizacjach
Średnie wielkości poszczególnych czynników są największe dla firm małych
a najmniejsze dla firm dużej wielkości. Zapewne jest to związane z malejącym
znaczeniem oprogramowania open source w strukturze IT organizacji. Jedynym
wyjątkiem jest czynnik dostępny plik źródłowy, który ma największe znaczenie
właśnie w dużych firmach. Większa liczebność działu IT, przeciętnie wyższe
11
kwalifikacje pracowników tych działów, powodują, że właśnie dla dużych
organizacji czynnik ten stanowi rzeczywistą, a nie tylko potencjalną korzyść.
5. Bariery utrudniające wdrożenie oprogramowania
otwartego
Wdrożenie nowego systemu IT zawsze jest związane z ryzykiem wynikającym ze zmiany procesów biznesowych w organizacji i dostosowaniem się do nowych rozwiązań. Proces implementacji nowych systemów musi rozpocząć się od
oszacowania niezbędnych, odpowiednio dużych i wykwalifikowanych zasobów
do zarządzania zmianami. Niezbędne do tego są odpowiednie środki finansowe,
tym większe im bardziej nowy system jest niekompatybilny z poprzednim. Stąd
istotną barierą we wdrożeniu jest kompatybilność z dotąd wykorzystywanymi
rozwiązaniami, w tym z wiedzą pracowników, a także dostępność wsparcia technicznego oferowanego przez firmy zewnętrzne.
W tej części badania respondenci oceniali bariery związane z wdrożeniem
oprogramowania OS, które zostały zoperacjonalizowane za pomocą następujących czynników: ogólne koszty zmiany (finansowe, ryzyko, itp.): koszty
migracji od rozwiązań komercyjnych do oprogramowania otwartego są wysokie
(p13); kompatybilność: kompatybilność z wykorzystywanymi w firmie aplikacjami jest utrudniona (p14), pracownicy znają tylko systemy komercyjne (p15);
wsparcie zewnętrzne: dostęp do wsparcia technicznego jest słaby (p16). Podobnie jak w przypadku korzyści ze stosowania oprogramowania open source,
respondenci określali w jakim stopniu zgadzają się z przedstawionymi opiniami
przy wykorzystaniu pięciostopniowej skali Likerta. Oddzielnie były oceniane
systemy serwerowe (oprogramowanie systemowe, bazodanowe i webowe) oraz
systemy desktopowe.
w podziale na aplikacje serwerowe i desktopowe oraz w jednostach budżetowych
(133 jednostek) i przedsiębiorstwach (353).
Przeciętnie przedsiębiorstwa oceniają koszty związane z implementacją
oprogramowania otwartego niżej niż jednostki budżetowe, o czym świadczą
niższe wartości przeciętne wszystkich czynników. W grupie aplikacji serwerowych najwyżej ocenianym czynnikiem była utrudniona kompatybilność z wykorzystywanymi w firmie aplikacjami, a w grupie programów desktopowych
najważniejsze okazały się obawy związane z kwalifikacjami pracowników (pracownicy znają tylko systemy komercyjne). Respondenci z obu rodzajów organizacji przeciętnie wyżej oceniają koszty implementacji wynikające ze stosowania
oprogramowania open source w aplikacjach desktopowych, o czym świadczą
wyższe przeciętne oceny większości czynników. Najmniej istotnym czynnikiem
– w obu kategoriach systemów – okazało się znaczenie wsparcia technicznego.
12
Czynnik
Budżet
x̄
sd
Przedsięb.
x̄
sd
Razem
x̄
sd
Aplikacje serwerowe
Koszty migracji (p13)
Kompatybilność (p14)
Znajomość systemów
komercyjnych (p15)
Wsparcie techniczne (p16)
2,41
2,77
1,00
1,21
2,46
2,59
0,99
1,16
2,44
2,64
0,99
1,18
2,68
2,32
1,26
1,00
2,35
2,18
1,16
1,09
2,44
2,22
1,19
1,07
komercyjnych (p15)
Wsparcie techniczne (p16)
2,61
3,53
1,18
1,11
2,56
3,43
1,06
1,03
2,57
3,46
1,09
1,05
3,99
2,51
1,04
1,03
3,48
2,50
1,18
1,17
3,62
2,50
1,17
1,13
Tabela 9. Ocena barier związanych z implementacją oprogramowania otwartego w jednostkach budżetowych i przedsiębiorstwach
w podziale na aplikacje serwerowe i desktopowe oraz w grupie organizacji
małych (293 jednostek) średnich (123 jednostek) i dużych (71).
W przypadku aplikacji desktopowych średnie wielkości wszystkich czynników są najmniejsze dla firm małych, a największe dla firm dużej wielkości.
W grupie aplikacji serwerowych wprawdzie nie obserwujemy już tak jednoznacznej zależności, ale nadal najmniejsze wartości przeciętne są obserwowane
w grupie małych firm.
6. Inne czynniki determinujące wykorzystanie
oprogramowania otwartego
W tej części badania respondenci oceniali wpływ innych czynników determinujących wykorzystanie oprogramowania otwartego. Pytania: wykorzystywane do tej pory systemy komercyjne spełniają potrzeby firmy (p17) oraz współczynnik jakości do kosztów utrzymania wykorzystywanych dotychczas systemów
komercyjnych jest wysoki (p18) dotyczyły czynnika satysfakcji z dotąd wykorzystywanych systemów. Z kolei pytania: integracja oprogramowania otwartego
z wykorzystywaną lub kupioną aplikacją (p19), rekomendacja firmy wdrożeniowej (p20) oraz ocena wykorzystania oprogramowania otwartego w organizacjach
13
Czynnik
Małe
x̄
sd
Średnie
x̄
sd
Duże
x̄
sd
Aplikacje serwerowe
2,37 0,98 2,60 1,03 2,46
2,59 1,17 2,67 1,18 2,77
komercyjnych (p15)
2,37 1,19 2,62 1,22 2,46
Wsparcie techniczne (p16) 2,15 1,06 2,28 1,08 2,39
2,45 1,07 2,63
3,42 1,07 3,51
komercyjnych (p15)
3,46 1,18 3,87
Wsparcie techniczne (p16) 2,45 1,12 2,48
Razem
x̄
sd
0,97 2,44 1,00
1,22 2,64 1,18
1,17 2,45 1,20
1,08 2,22 1,07
1,12 3,07 1,07 2,59 1,10
0,99 3,61 1,10 3,47 1,05
1,11 3,96 1,07 3,63 1,17
1,12 2,80 1,15 2,51 1,13
Tabela 10. Ocena barier związanych z implementacją oprogramowania otwartego w małych, dużych i średnich organizacjach
podobnych (p21) dotyczyły wpływu środowiska, w którym działa firma na
decyzję dotyczącą wykorzystania oprogramowania otwartego.
Respondenci określali w jakim stopniu zgadzają się z przedstawionymi opiniami przy wykorzystaniu pięciostopniowej skali Likerta, przy czym oddzielnie
oceniane były systemy serwerowe oraz systemy desktopowe.
w podziale na aplikacje serwerowe i desktopowe oraz w jednostach budżetowych
(133 jednostek) i przedsiębiorstwach (353).
W przeciwieństwie do uprzednio analizowanych czynników (por. tab. 7–12),
tym razem nie stwierdzono większych różnic pomiędzy przeciętnymi wielkościami ocen analizowanych czynników (zarówno wśród aplikacji serwerowych,
jak i oprogramowania desktopowego). Zatem satysfakcja i wpływ czynników
zewnętrznych ma przeciętnie to samo znaczenie dla respondentów z jednostek
budżetowych oraz z przedsiębiorstw. Należy zwrócić uwagę na znaczącą różnicę pomiędzy przeciętną oceną odpowiedzi na pytanie wykorzystywane systemy
spełniają potrzeby firmy a postrzeganym znaczeniem innych czynników w kategorii aplikacji serwerowych.
Tabela 12 przedstawia średnie wartości ocen poszczególnych czynników
w podziale na aplikacje serwerowe i desktopowe oraz w grupie organizacji
małych (293 jednostek), średnich (123 jednostek) i dużych (71).
W przypadku zarówno aplikacji serwerowych jak i desktopowych, w grupie
dużych organizacji respondenci wyżej ocenili znaczenie czynnika satysfakcji
14
Czynnik
Budżet
x̄
sd
Przedsięb.
x̄
sd
Razem
x̄
sd
Aplikacje serwerowe
Wykorzyst. syst. spełniają (p17)
2,74 1,08
Wsp. jakości systemów
komercyjnych (p18)
3,54 1,10
Integracja z inną aplikacją (p19) 3,28 1,33
Rekomendacja firmy
wdrożeniowej (p20)
3,39 0,99
2,88
1,14
2,85
1,12
3,28
3,29
1,22
1,31
3,35
3,29
1,19
1,32
3,38
1,14
3,38
1,10
Wykorzyst. syst. spełniają (p17)
komercyjnych (p18)
Integracja z inną aplikacją (p19)
Rekomendacja firmy
wdrożeniowej (p20)
3,35
0,97
3,26
1,02
3,29
1,01
3,62
3,64
1,07
1,17
3,44
3,48
1,15
1,26
3,49
3,52
1,13
1,24
3,23
1,02
3,24
1,09
3,23
1,07
Tabela 11. Ocena innych czynników wpływających na wykorzystanie oprogramowania
otwartego w jednostkach budżetowych i przedsiębiorstwach
Czynnik
Małe
x̄
sd
Aplikacje serwerowe
Wykorzyst. syst. spełniają (p17) 2,76 1,17
komercyjnych (p18)
3,37 1,22
Rekomendacja firmy wdroż. (p20) 3,38 1,16
Wykorzyst. syst. spełniają (p17) 3,19 1,03
komercyjnych (p18)
3,52 1,15
Rekomendacja firmy wdroż. (p20) 3,22 1,11
Średnie
x̄
sd
Duże
x̄
sd
Razem
x̄
sd
2,97 1,01 3,08 1,09 2,86 1,12
3,42 1,06 3,23 1,20 3,36 1,18
3,44 1,21 3,62 1,10 3,30 1,31
3,33 1,05 3,54 0,94 3,39 1,10
3,46 0,94 3,46 0,92 3,30 1,00
3,51 1,04 3,35 1,20 3,49 1,13
3,68 1,04 3,80 1,01 3,53 1,24
3,20 1,05 3,39 0,92 3,24 1,07
Tabela 12. Ocena innych czynników wpływających na wykorzystanie oprogramowania
otwartego w małych, dużych i średnich organizacjach
15
a niżej wpływu środowiska niż respondenci z organizacji małych, aczkolwiek
różnice w ocenach nie są duże.
Wpływ środowiska to także postrzegany stopień wykorzystania oprogramowania otwartego w innych organizacjach. Tabela 13 przedstawia oceny wykorzystania oprogramowania otwartego w organizacjach podobnych do organizacji
respondenta w jednostach budżetowych (133 jednostek) i przedsiębiorstwach
(353), zaś tabela 14 zestawia oceny tego czynnika w podziale na organizacje
małe (293 jednostki) średnie (123) i duże (71).
Ocena
wykorzystania
bardzo niskie
niskie
ani/ani
wysokie
bardzo wysokie
Budżet
%
N
17,4
38,6
25,0
15,9
3,0
Przedsięb.
%
N
23
51
33
21
4
5,4
28,6
25,8
25,5
14,7
Razem
%
N
19
101
91
90
52
8,7
31,3
25,6
22,9
11,5
42
152
124
111
56
Tabela 13. Ocena wykorzystania oprogramowania otwartego w organizacjach podobnych
do organizacji respondenta według typu organizacji
Ocena
wykorzystania
bardzo niskie
niskie
ani/ani
wysokie
bardzo wysokie
Małe
%
N
9,6
25,7
23,6
25,7
15,4
28
75
69
75
45
Średnie
%
N
7,3
41,5
28,5
18,7
4,1
9
51
35
23
5
Duże
%
N
7,0
36,6
28,2
21,1
7,0
5
26
20
15
5
Razem
%
N
8,6
31,3
25,5
23,3
11,3
42
152
124
113
55
Tabela 14. Ocena wykorzystania oprogramowania otwartego w organizacjach podobnych
do organizacji respondenta według wielkości organizacji
Okazuje się, że przedsiębiorstwa przeciętnie wyżej oceniają wykorzystanie
oprogramowania open source w swoim otoczeniu niż jednostki budżetowe
(30,2% respondentów z przedsiębiorstw uważa, że wykorzystanie to jest
wysokie lub bardzo wysokie, podczas gdy taką opinię przedstawia tylko 18,9%
respondentów z jednostek budżetowych). Także widać wyraźną różnicę w ocenie
wykorzystania oprogramowania OS u innych pomiędzy organizacjami małymi
a średnimi i dużymi. Taki rezultat potwierdza istotny wpływ otoczenia, typowy
dla branż o wysokim efekcie sieci na sukces implementacji.
16
7. Zakończenie
Zrealizowane badanie wykorzystania oprogramowania otwartego w Polsce
pokazało, że ta kategoria oprogramowania jest oceniana w badanych organizacjach jako ważny składnik ich infrastruktury IT. Okazało się, że szczególnie
popularne jest oprogramowanie otwarte w organizacjach o mniejszej wielkości. Czynnikiem decydującym o implementacji oprogramowania open source są
przede wszystkim postrzegane oszczędności, wynikające głównie z braku opłat
licencyjnych. Stosunkowo niższe znaczenie przy podejmowaniu decyzji co do
wdrożenia mają zaś postrzegane koszty.
Wyniki prezentowanego badania mają ogólny charakter, co wynika z przyjętych założeń dotyczących sposobu przeprowadzenia badania. Wobec dużej
różnorodności systemów informatycznych eksploatowanych współcześnie w organizacjach, badanie nie jest wyczerpującą analizą zjawiska: skupiono się na
ustaleniu podstawowych faktów i określeniu zasadniczych czynników, pomijając przy tym zagadnienia szczegółowe, związane np. ze specyfiką branż czy
określonej kategorii oprogramowania.
Wynikający głównie z ograniczeń finansowych sposób doboru respondentów
powoduje, że omawiane badanie nie może być uznane za reprezentatywne
z powodów opisanych w punkcie 2. Zalecana jest zatem duża ostrożność przy
wyciąganiu dalej idących wniosków.
Powyższe ograniczenia wskazują jednocześnie na przyszłe, pożądane kierunki badań dotyczących oprogramowania otwartego.
Literatura
[1] Berlecon Research: Free/libre and open source software: Survey and study, 2002.
http://www.infonomics.nl/FLOSS.
[2] Dedrick J., West J.: An exploratory study into open source platform adoption.
Proceedings of the 37th Annual Hawaii International Conference on System
Sciences, 2004.
[3] Strzała K., Przechlewski T.: Oprogramowanie otwarte w polskich organizacjach:
ocena stopnia wykorzystania korzyści i kosztów, Kwidzyn 2005. http://www.wsz.
kwidzyn.edu.pl/publikacje/os-raport05.pdf
A. Skrócony formularz ankiety
A. Wykorzystanie oprogramowania otwartego
1. Czy Państwa firma wykorzystuje lub planuje wykorzystywać w ciągu
najbliższych 12 miesięcy oprogramowanie otwarte
możliwe odpowiedzi: tak/nie
17
2. Jaka jest Państwa ocena znaczenia oprogramowania otwartego w infrastrukturze IT Państwa firmy. Znaczenie to jest:
możliwe odpowiedzi od bardzo niskie (1) do bardzo wysokie (5)
3. Oprogramowanie otwarte w zastosowaniach serwerowych, np. Linux (Red Hat,
Fedora, Debian), FreeBSD lub inne:
możliwe odpowiedzi: – używamy stale w istotnych zastosowaniach – używamy
sporadycznie w mniej istotnych zastosowaniach, – planujemy zacząć wykorzystywać
w istotnych zastosowaniach, – nie wykorzystujemy i nie planujemy wykorzystywać
4. Oprogramowanie otwarte w zastosowaniach bazodanowych, np. InterBase/Firebird, MySQL, PostgreSQL, SapDB/MaxDB lub inne:
5. Oprogramowanie otwarte w zastosowaniach webowych, np: Apache, PHP,
PHP Nuke, Perl, Python, Zope, inne:
6. Oprogramowanie otwarte w aplikacjach desktopowych lub na komputerach
klienckich, np. Mozilla/Firefox, OpenOffice, Gnome, KDE:
B. Ocena korzyści i kosztów wykorzystania oprogramowania otwartego
7. Dostępny plik źródłowy programu i możliwość jego modyfikowania jest ważną
zaletą oprogramowania otwartego:
odpowiedzi od bez znaczenia (1) do bardzo istotne (5); oddzielnie dla systemów
serwerowych i aplikacji desktopowych
8. Niska opłata licencyjna bądź brak opłat (np. obawa przed działalnością
BSA):
9. Oprogramowanie otwarte to większa liczba dostępnych aplikacji i/lub
rozwiązań hardware’owych:
możliwe odpowiedzi od zdecydowanie się nie zgadzam (1) do zdecydowanie się
zgadzam (5); oddzielnie dla systemów serwerowych i aplikacji desktopowych
10. Oprogramowanie otwarte przynosi oszczędności w zakresie utrzymania,
administracji i wsparcia:
18
11. Oprogramowanie otwarte ma większą wydajność, większą stabilność (mniej
awarii systemu), oraz gwarantuje większe bezpieczeństwo:
12. Oprogramowanie otwarte ma lepszy współczynnik jakości do kosztów
utrzymania:
13. Koszty migracji od rozwiązań komercyjnych do oprogramowania otwartego
są wysokie:
14. Kompatybilność z wykorzystywanymi w firmie aplikacjami i/lub wymiana
danych wewnątrz firmy oraz z kontrahentami i kooperantami jest utrudniona
(np. aplikacje komercyjne wykorzystują zamknięte protokoły/formaty danych):
15. Pracownicy znają tylko systemy/rozwiązania komercyjne (np. środowisko
MS Windows):
16. Słaby dostęp do wsparcia technicznego:
17. Wykorzystywane do tej pory systemy komercyjne spełniają potrzeby firmy:
18. Współczynnik jakości do kosztów utrzymania wykorzystywanych dotychczas systemów komercyjnych jest wysoki:
19. Wykorzystujemy/wykorzystywalibyśmy oprogramowanie otwarte jeżeli jest
(byłoby) zintegrowane z wykorzystywaną lub kupioną aplikacją:
20. Rekomendacja firmy wdrożeniowej ma duże znaczenie w przypadku wdrożenia oprogramowania otwartego:
19
21. Proszę szacunkowo ocenić wykorzystanie rozwiązań opartych na oprogramowaniu otwartym w przedsiębiorstwach podobnych do Pani/Pana firmy (branża,
wielkość):
możliwe odpowiedzi od bardzo niskie (1) do bardzo wysokie (5)
C. Informacje o przedsiębiorstwie
22. Czy Pani/Pana firma wytwarza we własnym zakresie i na własne potrzeby
oprogramowanie komputerowe?
możliwe odpowiedzi: tak/nie
23. Proszę podać liczbę wykorzystywanych w Państwa firmie komputerów (PC,
terminale, serwery):
w tym komputery PC:
24. Proszę podać łączne zatrudnienie w dziale IT:
25. Proszę określić łączną liczbę pracowników w firmie:
20

aniem oprogramowania Open Source w polskich organizacjach

Transkrypt

Podobne dokumenty

Kursy Uniwersytetu Otwartego UW

gazele biznesu - SZPZLO Warszawa

Rozstrzygnięcie programu Open 2005

w godz. zapraszamy na Warunkiem jest przyniesienie

FOSDEM 2009: Linux, Mozilla, MySQL i wiele więcej W dniach 7

PL - EURO-IDEA - WordPress.com

agenda - Fundacja Wolnego i Otwartego Oprogramowania

Dzień Otwarty UR – „Z natury najlepsi”

Warszawskie Wakacje z WiOO - Fundacja Wolnego i Otwartego

Programista PHP 5.5