Sprawozdanie

SPRAWOZDANIE Z VIII DNI ARABSKICH
VIII Dni Arabskie w Łodzi rozpoczęły się 13 kwietnia 2011 roku i tradycyjnie zostały
otwarte przez prof. Marka M. Dziekana. Kierownik Katedry Bliskiego Wschodu i Północnej Afryki
UŁ podkreślił ewolucję, jaką przeszedł charakter konferencji – podczas gdy pierwsze edycje
łódzkich Dni Arabskich przyciągały rzesze luźno zainteresowanych tematyką bliskowschodnią,
to każde kolejne stawały się forum naukowych dociekań węższego, lecz coraz bardziej
wyspecjalizowanego grona badaczy z całej Polski.
Jako pierwszy w panelu eksperckim głos zabrał dr hab. Radosław Bania z Uniwersytetu
Łódzkiego. W swoim wystąpieniu zatytułowanym „Wojna w cyberprzestrzeni” zaakcentował realne
zagrożenie, jakie stwarza przestrzeń komputerowa – nie tylko dla osób prywatnych, lecz również
dla bezpieczeństwa międzynarodowego. Za przykład posłużył atak wirusa komputerowego
o nazwie Stuxnet na oprogramowanie wykorzystywane do sterowania procesami technologicznymi
w irańskim programie nuklearnym. Kolejnym ekspertem była dr Joanna Mikosz, również z UŁ.
Przedstawiła ona referat pt. „Charakterystyka prasy egipskiej”. Panel został zamknięty przez
dr. Saida Edaicha z Politechniki Opolskiej, który zarysował sytuację arabskich kobiet w świetle
rozwoju prawa w Maroku. W wygłoszonym po angielsku wystąpieniu „The evolution of Moroccan
women status in the legal system. Personal Status of 1957, 1993, 2004 and the code of nationality”
dr Edaich podkreślił konieczność prawnego zabezpieczenia równości obu płci, co teoretycznie jest
obowiązkiem ciążącym zarówno na władzach centralnych, jak i regionalnych.
Następny panel otworzyła dr Agnieszka Oskiera, reprezentująca UŁ. Jej referat dotyczący
stereotypu Araba (utożsamianego z muzułmaninem) skłonił słuchaczy do refleksji nad, niestety
często ciągle negatywnym w Polsce, obrazem wyznawcy islamu. Następną panelistką była
dr Magdalena Lewicka z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, która na podstawie dzieła
Hajr ad-Dina at-Tunusiego „Akwam almasalik fi ma‘rifat ahwal al-mamalik” przedstawiła relacje
pomiędzy cywilizacją islamu a cywilizacją Zachodu. Główna teza At-Tunusiego głosiła,
iż u podstaw rozwoju kultury Zachodu legła cywilizacja muzułmańska, która z kolei bez naruszenia
swojego tradycyjnego systemu wartości i norm może czerpać z obcych wzorów w celu
unowocześnienia świata arabskiego. Panel zamknął mgr Jerzy F. Kotarba z Uniwersytetu
Jagiellońskiego, który zarysował historię relacji dyplomatycznych i wojskowych Iranu i Omanu
w latach 1968-1988 na tle zimnowojennej rywalizacji mocarstw. Wniosek płynący z referatu był
taki, że i niewielkie państwo bliskowschodnie ma szansę na prowadzenie skutecznej polityki
zagranicznej.
Następnie głos zabrała mgr Katarzyna Kleiber z Uniwersytetu Adama Mickiewicza, która
przedstawiła prezentację, opartą na analizie swoich własnych, oryginalnych zbiorów, pt. „Wizerunki
szacha na irańskich drukach wartościowych”. Najwięcej uwagi poświęciła propagandowemu
oddziaływaniu tych ostatnich na społeczeństwo irańskie. Pozostając w tematyce kulturalnej, mgr
Katarzyna Szymczyk, reprezentująca Uniwersytet Warszawski, ukazała popkulturę jako narzędzie
w rękach młodych Irańczyków w walce z reżimem Ahmadineżada. Panelistka starała się
udowodnić, że nie tylko władza za pomocą kultury wysyła wiadomości do społeczeństwa, ale
i odwrotnie – lud komunikuje się z rządzącymi za pomocą modnego stroju czy zachodniej fryzury;
przykładowe dżinsy są więc dla młodych Irańczyków nie tylko wyrazem młodzieńczego buntu, ale
również krzykiem o unowocześnienie ojczyzny. Na pytanie o możliwość zjednoczenia trzech
krajów pod szyldem Unii Państw Perskojęzycznych próbował odpowiedzieć mgr Jakub Gustaw
Gajda z Wyższej Szkoły Studiów Międzynarodowych w Łodzi w swoim wystąpieniu „Afganistan –
Iran – Tadżykistan. Relacje państw perskojęzycznych w 2010 roku”. Azji Centralnej dotyczył
również referat Martyny Kośki z UŁ. Prelegentka zarysowała miejsce islamu w kulturze krajów
byłego ZSRR; mimo starań Rosja nie była w stanie wykorzenić religii muzułmańskiej z państw
regionu.
Z kolei mgr Grzegorz Libor z Uniwersytetu Śląskiego zajął się kwestią sportu i aktywności
fizycznej na Bliskim Wschodzie. Przedstawił zebranym trudności w pogodzeniu sportu
(traktowanego jako rozrywka) z zakazami religijnymi, oraz – paradoksalnie rosnącą wśród
mieszkańców państw arabskich – popularność aktywności fizycznej, zwłaszcza piłki nożnej.
Ostatnie wydarzenia w Afryce Północnej dobitnie wykazały, iż Internet może stać się
skutecznym narzędziem budowania świadomości politycznej oraz mobilizacji społecznej.
Podkreśliła to mgr Magdalena Zawrotna z Uniwersytetu Jagiellońskiego, po czym wyraziła obawę,
iż globalizacja języka może stanowić zagrożenie dla arabskiej tożsamości narodowej i religijnej.
Wpływy języka angielskiego są już bardzo widoczne w m.in. mowie młodych mieszkańców
egipskich miast.
Idea międzykulturowości, która stała się paradygmatem głoszonym przez większość państw
europejskich, została wystawiona na próbę przez napływ na Stary Kontynent nielegalnych
imigrantów z Afryki Północnej. Na pytanie, jak połączyć założenia ww. idei z użyciem siły
w operacjach
reagowania
kryzysowego,
tak
by
umożliwić
skuteczną
komunikację
międzykulturową, próbowała odpowiedzieć mgr Magdalena El Ghamari z Akademii Obrony
Narodowej na przykładzie społeczeństwa Wielkiej Libijskiej Arabskiej Ludowo-Socjalistycznej
Dżamahirijji.
Pierwszy dzień konferencji zakończyła prelekcja pt. „Akademia piasku”, czyli pokaz zdjęć z
wyprawy naukowej do Maroka członków Koła Naukowego Bliskiego Wschodu „Al-Maszrik”
na WSMiP. Cztery członkinie koła (Milena Moździerz, Sonia Boczek, Agata Ciszewska i Karina
Bujalska) oraz jego opiekunka, dr Marta Woźniak, po zdaniu relacji z podróży zachęcały
do odwiedzenia bloga wyprawy: www.akademiapiasku.blog.pl.
Drugiego dnia konferencji, 14 kwietnia, jako pierwszy głos zabrał mgr Jacek Jarmoszko
z UAM, który koncentrując się na młodotureckiej polityce językowej u schyłku imperium
osmańskiego i w rodzącej się Republice Tureckiej przedstawił język turecki jako narzędzie
politycznej propagandy.
Naruszanie wolności słowa, dyskryminacja kobiet, nieprzestrzeganie praw mniejszości
etnicznych, ograniczanie praw człowieka czy też arbitralne aresztowania oraz odmawianie prawa
do uczciwego sądu – te zagadnienia pojawiły się w wystąpieniu mgr Beaty Barbary Jurkowskiej
z UŁ zatytułowanym „Szanse i zagrożenia akcesji Turcji do Unii Europejskiej”. Sytuację Turcji
w aspekcie wyrażania opinii publicznej i jej ochrony nakreślił z kolei Krzysztof Władysław
Kaźmierczak, również reprezentujący UŁ. Do Arabii Saudyjskiej przeniosło zgromadzonych
wystąpienie Natalii Agnieszki Hapek z UW. Mimo skąpej literatury przedmiotu prelegentce udało
się dotrzeć do materiałów dotyczących systemu prawnego królestwa Saudów.
Wspólna droga filozofii, prawa i religii ku prawdzie na przykładzie „Traktatu
rozstrzygającego”
andaluzyjskiego
dwunastowiecznego
myśliciela
Awerroesa
została
przedstawiona przez mgr. Damiana Kokocia z UAM w referacie o „Relacji między religią
a filozofią”. Następnym przemawiającym był mgr Błażej Cecota z UŁ, który nakreślił stosunki
kalifatu umajjadzkiego z Chazarami oraz dynastią Tang oraz ich wpływ na wojny arabskobizantyńskie w pierwszej połowie VIII w. Andrzej Stopczyński z UŁ przedstawił trudną sytuację
i rozwój systemu edukacji muzułmańskiej w Rosji, zaś zafascynowana Bałkanami mgr Katarzyna
Leśniewska, również z UŁ, zarysowała „Współczesne problemy wielokulturowego Sarajewa” –
miasta, gdzie zderzenie religii i narodowości nierzadko prowadzi do napięć społecznych.
W związku z faktem, że trudno nie odnieść się do aktualnych wydarzeń, czyli do „arabskiej
zimy ludów”, cały panel został poświęcony różnym jej aspektom. Mgr Katarzyna Dyl z UJ
próbowała odpowiedzieć na pytanie, kto tak naprawdę przewodzi powstaniu – ulemowie, wojsko,
media, czy może samo społeczeństwo? Wbrew obiegowym opiniom prelegentka nie przypisywała
głównej roli środkom masowego przekazu, gdyż bez woli i determinacji ludu ich głos niewiele
by znaczył. Kontynuując temat rewolucji mgr Katarzyna Kaźmierczak z Uniwersytetu Jana
Kochanowskiego w Kielcach przedstawiła przebieg „jaśminowej rewolucji” skierowanej przeciwko
dyktaturze Ben Alego w Tunezji w świetle materiałów Al-Dżaziry. Mgr Marcin Toboła z UJ
również pozostał przy tematyce rewolucyjnej, w swoim referacie ukazując potencjalne zagrożenie
wynikające z zainteresowania się Al-Kaidy obecną sytuacją w Egipcie. Według panelisty baza
społeczna stojąca za przemianami nad Nilem może zostać wykorzystana przez organizację
do własnych celów. Kolejna prelegentka, Marta Lipowska-Hamdy z UŁ, zaprezentowała możliwe
warianty rekonstrukcji sceny politycznej Egiptu po upadku rządów Hosniego Mubaraka. Do tej
pory nie wyłonił się żaden charyzmatyczny lider czy też ruch będący w stanie zapewnić
implementację prodemokratycznych rozwiązań postulowanych przez demonstrantów z Placu Tahrir.
W orbicie przemian znajduje się również Sudan, którego skomplikowaną sytuację
wewnętrzną omówiła Natalia Augustowska z UŁ. Odkąd sudańscy muzułmanie i chrześcijanie nie
są zmuszeni egzystować razem w ramach jednej jednostki państwowej, warto postawić sobie
pytanie, jaka jest ich przyszłość i czy Sudan Południowy był rzeczywiście gotowy
na niepodległość? Zagadnieniem niepodległości, tyle że palestyńskiej, zajął się Marcin Godziński
z UŁ. W świetle jego referatu nie ma zbyt dużych szans na szybkie zakończenie konfliktu
w regionie.
Kolejny panel – poświęcony popkulturze i modzie – poprzedziło wystąpienie mgr
Aleksandry Wilczury z UJ o Edwardzie W. Saidzie. Prelegentka skupiła się na pobycie myśliciela
w Kairze, analizując jego teksty publikowane w Al-Ahram, a dotyczące problemów współczesnego
społeczeństwa arabskiego.
Następnie mgr Michał Moroz z Uniwersytetu Wrocławskiego, jak zwykle oryginalnie,
przedstawił referat o komiksach w wydaniu kuwejckim. Czy superbohaterami mogą być tylko
Spiderman, Batman, Superman czy X-men? Teshkeel Comics udowadnia, że możliwe jest
połączenie muzułmańskich motywów religijnych z tak zachodnią formą rozrywki, jaką są
amerykańskie komiksy o superbohaterach. Podążając tropem „zachodnich wynalazków” Dorota
Ściślewska z UŁ ukazała obraz bliskowschodniego społeczeństwa kreowany przez gry
komputerowe. Wizerunek muzułmanów w tych ostatnich jest ciągle nader stereotypowy; występuje
przy tym w dwóch wariantach, określonych przez panelistkę jako „romantyczni kochankowie” oraz
„bezwzględni mordercy”. Wracając do zagadnienia komiksów Edyta Bednarek z UŁ przedstawiła
percepcję świata arabsko-muzułmańskiego w Japonii na przykładzie mangi Afuganisu-tan z 2006
roku. Mimo daleko idącym uproszczeniom tak w warstwie wizualnej, jak i faktograficznej, manga
ta porusza ważkie tematy z polityki międzynarodowej i dlatego zasługuje na uwagę.
Jako ostatnie wystąpiły Marta Saifi z Wyższej Szkoły Handlowej we Wrocławiu
oraz mgr Karolina Mirys-Kijo z UŁ, które zajęły się tematem kobiet w świecie islamu. Marta Saifi
przedstawiła etapy życia współczesnej muzułmanki w Jordanii starając się obalić stereotyp
uciśnionej Arabki, zaś mgr Mirys-Kijo omówiła postrzeganie współczesnej mody młodych
muzułmanek przez Europejczyków.
Konferencję zamknęła impreza Orient Express w Shisha Club Sahara na ul. Piotrkowskiej
143 (www.sahara-club.pl) uświetniona z występem tancerki Hayal (www.hayal.com.pl) oraz jej
uczennic.
Klaudia Grajeta