POJĘCIA PODSTAWOWE Globus: model Ziemi. Siatka geograficzna
Transkrypt
POJĘCIA PODSTAWOWE Globus: model Ziemi. Siatka geograficzna
POJĘCIA PODSTAWOWE Globus: model Ziemi. Siatka geograficzna: układ południków i równoleżników na powierzchni płaskiej Odwzorowanie kartograficzne: sposób przeniesienia siatki geograficznej na płaszczyznę. Każde odwzorowanie jest niedoskonałe, tzn. powoduje zniekształcenia kątów, powierzchni lub odległości. Dlatego każda siatka kartograficzna (a co za tym idzie mapa) jest zniekształcona. RODZAJE SIATEK – ODWZOROWANIA KARTOGRAFICZNE » Siatki klasyczne (normalne): rzut siatki geograficznej na płaszczyznę prostopadłą do osi Ziemi (Rys. 1 – siatka azymutalna, płaszczyznowa), pobocznicę walca, którego oś jest osią wspólną z osią Ziemi (Rys. 2 – siatka walcowa) lub pobocznicę stożka o osi wspólnej z osią Ziemi (Rys. 3 – siatka stożkowa). » Siatki umowne (pochodne): nie spełniają powyższych warunków. Często łączą cechy siatek klasycznych, wykorzystują rzuty bardziej skomplikowane. Najbardziej znanymi siatkami pochodnymi są: siatki azymutalne poprzeczne i azymutalne ukośne oraz siatki Mollweidego (wiernopowierzchniowe, przedstawiające całą Ziemię). Współrzędne geograficzne Współrzędne geograficzne to liczby określające położenie danego punktu na Ziemi. Jedna z nich oznacza długość geograficzną, druga - szerokość geograficzną. » Długość geograficzna (lambda): kąt zawarty pomiędzy półpłaszczyzną południka 0°. a półpłaszczyzną południka, na którym leży dany punkt. Kąt ten zmienia sie od 0° do 180° w kierunku wschodnim (E) i od 0° do 180° w kierunku zachodnim (W). W ten sposób wyznaczona jest połkula wschodnia i zachodnia. » Szerokość geograficzna (phi): kąt zawarty pomiędzy płaszczyzna równika a kierunkiem od środka osi Ziemi do danego punku na jej powierzchni. Kąt ten zmienia się od 0° na równiku do 90° N na biegunie północnym oraz od 0° na równiku do 90° S na biegunie południowym. Rozciągłość południkowa i równoleżnikowa » Rozciągłość południkowa: odległość pomiędzy dwoma punktami na Ziemi mierzona południkowo (od równoleżnika, na którym leży punkt A do równoleżnika, na którym znajduje się punkt B). Długość każdego południka wynosi 180° (90° mierzone od równika do bieguna północnego i tyle samo do bieguna południowego). Ponieważ Ziemia swoim kształtem jest zbliżona do kuli o obwodzie ok. 40 tys. km, każdy południk (180°) ma długość 20 000 km. Dlatego rozciągłość południkową wyrażoną kątowo łatwo jest przeliczyć na kilometry (20 000 km -> 180°, więc 1° wynosi ok. 111,12 km). » Rozciągłość równoleżnikowa: odległość między dwoma punktami na Ziemi mierzona równoleżnikowo (od południka 0° na wschód do południka o wartości 180° i tak samo od południka 0° na zachód; w sumie – 360°). Jednak w tym wypadku jedynie równik (czyli równoleżnik 0°) ma długość ok. 40 000 km. Każdy kolejny równoleżnik jest mniejszy, a więc krótszy im bliżej bieguna (same bieguny to punkty). Dlatego przeliczenie odległości równoleżnikowych wyrażonych w stopniach na kilometry jest łatwe jedynie dla punktów leżących na równiku (40 000 km -> 360°, więc 1° wynosi ok. 111,2 km). Dla wszystkich pozostałych miejsc wyznaczenie odległości wymaga bardziej skomplikowanych przeliczeń; na poziomie gimnazjum wystarcza podanie rozciągłości równoleżnikowej w stopniach.