Projekt Program ochrony srodowiska
Transkrypt
Projekt Program ochrony srodowiska
Projekt Program ochrony środowiska wraz z koncepcją sanitacji Gminy Mrozy na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 - 2024 Mrozy, 2016 rok SPIS TREŚCI WYKAZ SKRÓTÓW 2 I. WSTĘP 3 I.1. Podstawa formalno-prawna opracowania 4 I.2. Metodyka opracowania programu 6 I.3. Cel programu 7 I.4. Zawartość programu 7 I.5. Streszczenie w języku niespecjalistycznym 7 II. CHARAKTERYSTYKA GMINY MROZY 8 II.1. Położenie 8 II.2. Krajobraz, klimat i formy użytkowania terenu 11 II.3. Gospodarka 13 II.4. Demografia i procesy społeczne 14 II.5. Zasoby i różnorodność przyrodnicza obszaru gminy 17 II.6 Infrastruktura techniczno – inżynieryjna 23 III. CZYNNIKI ODDZIAŁYWUJĄCE NA ŚRODOWISKO 25 III.1. Wody powierzchniowe 25 III.2. Wody podziemne 26 III.3. Monitoring hałasu 26 III.4. Jakość powietrza 28 III.5. Odnawialne źródła energii 29 III.6 Promieniowanie elektromagnetyczne 30 III.7. Zasoby geologiczne 31 IV. 33 V.1. ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM ZAŁOŻENIA DO DZIAŁAŃ Z ZAKRESU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MROZY DO 2024 ROKU Polityka nadrzędna oraz jej cele V.2. Źródła finansowania 45 V.3. Harmonogram planowanych działań 46 VI. PLAN SANITACJI GMINY MROZY 50 VII. ZARZĄDZANIE i MONITORING 57 VIII. SPIS TABEL 60 IX. SPIS MAP 60 V. 36 37 1 WYKAZ SKRÓTÓW GIOŚ – Główny Inspektor Ochrony Środowiska NFOŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej PIB – Państwowy Instytut Badawczy PIG – Państwowy Instytut Geologiczny POŚ – Program/y Ochrony Środowiska RDOŚ – Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska UE – Unia Europejska WFOŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WIOŚ – Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska WZMiUW – Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Warszawie ZDP – Zarząd Dróg Powiatowych 2 I. WSTĘP Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mrozy jest tworzony jako jeden ze strategicznych dokumentów mających służyć realizacji określonych w niej celów. Powinien on, z jednej strony, odzwierciedlać i analizować bieżącą informację o gminie, a z drugiej proponować działania i zadania, mogące w perspektywie czasowej określonej w dokumencie, zmienić odbiór gminy przez swoich mieszkańców gminy i regionu oraz potencjalnych inwestorów. Cele i działania proponowane w programie ochrony środowiska posłużą do tworzenia warunków dla takich zachowań ogółu społeczeństwa Gminy Mrozy, które służyć będą poprawie stanu środowiska przyrodniczego na jej terenie. Realizacja celów wytyczonych w programie ma prowadzić do poprawy warunków życia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie Gminy. Jednym z ważniejszych zadań Programu Ochrony Środowiska jest określenie w nim przedsięwzięć, które powinny zostać zrealizowane, aby osiągnąć cele zgodne z założeniami i celami „Polityki Ekologicznej Państwa”. Określenie i opis przedsięwzięć powinny w miarę możliwości zawierać konkretne dane, jak tytuł, zakres, niezbędne terminy i zasoby, w tym zasoby finansowe. Przeprowadzenie prac nad powstaniem Programu, jego uchwalenie, a następnie konsekwentna realizacja założonych działań, uwidacznia sposób podejścia do tych zagadnień, władz gminy. Wszelkim instytucjom, które mogą współfinansować przedsięwzięcia związane z poprawą stanu środowiska, pomagają poznać i ocenić strategię gminy w tym zakresie. Program Ochrony Środowiska jest istotnym dokumentem podczas procesu pozyskiwania dofinansowania ze źródeł zewnętrznych, w tym ze środków Unii Europejskiej. Stanowi on istotny element uzasadnienia realizacji inwestycji oraz wskazuje na zdefiniowane problemy i zagrożenia jakie mają zostać rozwiązane dzięki długoterminowej polityce ochrony środowiska Gminy Mrozy. Istotne dla realizacji Programu jest to, że nie stanowi on prawa miejscowego pomimo przyjęcia go uchwałą Rady Miejskiej. Stąd Program może podlegać zmianom wynikającym z uwarunkowań zewnętrznych oraz korekt w zakresie ważności zadań publicznych przyjętych do realizacji przez Radę Miejską. Zgodnie z zapisami Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku, artykuł 5 i 74, Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Wskazane zostało również, że ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych, które poprzez swoją politykę powinny zapewnić bezpieczeństwo ekologiczne współczesnym i przyszłym pokoleniom. Dodatkowe obowiązki w zakresie ochrony środowiska wynikają z członkostwa Polski w Unii Europejskiej oraz związane z tym obowiązki. Zadaniem gminy jest wdrożenie wszelkich wynikających z tego faktu przepisów i osiągnięcie standardów UE m.in. w zakresie ochrony środowiska. Jednym z priorytetowych „obszarów działania i zainteresowań” wokół których skupia się Wspólnota Europejska jest ochrona środowiska naturalnego. Nowym członkom wspólnoty stawia się wysokie wymagania w tej dziedzinie. Przystosowanie się do unijnych zasad niejednokrotnie wymaga ogromnych nakładów i przemian wiążących się zarówno z finansami jak również na zmianie postaw i mentalności społeczeństwa. Ochrona środowiska w Unii Europejskiej opiera się na zasadzie subsydiarności, największy nacisk i główny kierunek działań w tej dziedzinie znajduje się w sferze regionów a w Polsce na szczeblu samorządowym. Polskie gminy i powiaty, aby odnaleźć się w tej rzeczywistości 3 musiały sprostać wymogom Unii Europejskiej. Stan środowiska naturalnego jest szczególnie ważny dla tych jednostek samorządu o charakterze turystycznym, dla których walory i bogactwa naturalne stanowią jeden z filarów funkcjonowania. Dbałość o stan środowiska naturalnego i zachowanie jego bardzo dobrej kondycji jest przyszłością funkcjonowania i rozwoju gminy. Efektywność działań w zakresie ochrony dziedzictwa przyrodniczego zależy od polityki i rozwiązań przyjętych na szczeblu lokalnym oraz od pozyskania zainteresowania i akceptacji ze strony społeczności lokalnych. Działania muszą być prowadzone m.in. zgodnie z opracowanym uprzednio programem ochrony środowiska, sporządzonym na podstawie analizy aktualnej sytuacji dla danego rejonu i jednostki samorządowej. Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (art. 17.1) obligują organ wykonawczy Gminy do sporządzenia gminnego programu ochrony środowiska. Program ten określa sytuację w zakresie ochrony środowiska, katalog i hierarchię planowanych działań, umożliwia koordynację decyzji podejmowanych przez organy administracji lokalnej, a także wpływa na wybór decyzji inwestycyjnych podejmowanych przez różne podmioty i instytucje. Program nie jest dokumentem ingerującym w uprawnienia poszczególnych jednostek administracji rządowej i samorządowej oraz podmiotów użytkujących środowisko. Jednak zawarte w nim wytyczne i postanowienia powinny być respektowane i uwzględniane w planach szczegółowych i działaniach inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska, na terenie objętym Programem. I. 1. Podstawa formalno-prawna opracowania Działania z zakresu ochrony środowiska w gminie powinny być podejmowane na podstawie aktualnego programu ochrony środowiska. Artykuł 17 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska stanowi, że wymagane jest sporządzanie gminnego programu ochrony środowiska w celu realizacji polityki ochrony środowiska państwa. Wyznaczając cele i zadania realizacyjne Programu Ochrony Środowiska Gminy Mrozy pod uwagę wzięto dokumenty wyznaczające kierunki polityki ochrony środowiska, zarówno krajowe przepisy prawne, programy i strategie rządowe, jak i programy rangi regionalnej i lokalnej. Krajowe przepisy prawne • Prawo ochrony środowiska – ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku (tj. Dz. U. z 2016 r. poz 672 z późn. zm.) na podstawie art. 17, w celu realizacji polityki ochrony środowiska nakłada na organ wykonawczy gminy obowiązek sporządzania gminnych programów ochrony środowiska. Projekty programów ochrony środowiska są opiniowane odpowiednio przez organ wykonawczy jednostki wyższego szczebla – powiatu, a następnie uchwalane przez radę gminy Z wykonania programów ochrony środowiska organ wykonawczy gminy sporządza co 2 lata raporty, które przedstawia się odpowiednio radzie gminy. • Ustawa o odpadach – ustawa z dnia 14 grudnia 2012 roku (tj. Dz. U. 2013 r. poz 21 z późn. zm.) zawiera zasady postępowania z odpadami w sposób zapewniający ochronę życia i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a w szczególności zasady zapobiegania powstawaniu 4 odpadów lub ograniczania ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko, a także odzysku i unieszkodliwiania odpadów. Przy sporządzaniu programów ochrony środowiska należy uwzględnić ponadto wymagania szeregu aktów prawnych z zakresu ochrony środowiska. Zawierają one m.in.: standardy środowiska, jakich należy dotrzymywać, dopuszczalne wielkości emisji, jakich nie można przekraczać, obowiązki podmiotów korzystających ze środowiska i organów administracji oraz szereg innych uregulować z zakresu ochrony środowiska we wszystkich jej aspektach: gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami, ochrony powietrza, ochrony przed hałasem i promieniowaniem, ochrony przyrody itp. Programy i strategie rządowe Koncepcja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Mrozy oparta jest taże o: I. Nadrzędne dokumenty strategiczne takie jak: • Długookresową Strategię Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności; • Średniookresową Strategię Rozwoju Kraju 2020; oraz • Z dziewięcioma zintegrowanymi strategiami o charakterze horyzontalnym, szczególnie ze Strategią „Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko”, Strategią innowacyjności i efektywności gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”, Strategią rozwoju transportu do 2020 roku(z perspektywą do 2030 roku), Strategią zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012 – 2020, Polityką energetyczną Polski do 2030 roku. II. Dokumenty sektorowe takie jak: • Krajowy Program Ochrony Powietrza do roku 2020, • Aktualizacja Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych, • Krajowy plan gospodarki odpadami 2014, • Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014 – 2020, • Program ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej, Plan działań na lata 2015-2020, • Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030, • Program wodno - środowiskowy kraju, • Krajowy program zapobiegania powstawaniu odpadów, • Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, • Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski, • Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032, • Narodowa Strategia Gospodarowania Wodami. Programy rangi regionalnej i lokalnej Program Ochrony Środowiska Gminy Mrozy, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa ochrony środowiska i ustawy o odpadach uwzględnia postanowienia zawarte w dokumentach wyższego szczebla, tj: ─ Krajowego Planu Gospodarki Odpadami 2022, 5 Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2020, Programu Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego na lata 2011 – 2014 z uwzględnieniem perspektywy do 2018 roku, ─ Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami dla Mazowsza na lata 2012 –2017 z uwzględnieniem lat 2018–2023, ─ Programu Ochrony Środowiska w Powiecie Mińskim na lata 2013 – 2016 z perspektywą do roku 2020; ─ Stan środowiska w województwie mazowieckim w 2014r., ─ Roczna Ocena Jakości Powietrza w województwie mazowieckim. Raport za rok 2014. ─ ─ Opracowując Program Ochrony Środowiska Gminy Mrozy pod uwagę zostały wzięte również takie dokumenty jak: • Miejscowy Plan zagospodarowania przestrzennego dla sołectw: Mrozy, Kruki, Wola Paprotnia, Gójszcz, Wola Rafałowska, Rudka, Guzew i Jeruzal uchwalony Uchwałą Nr VII/97/2015 Rady Miejskiej w Mrozach z dnia 26 czerwca 2015 roku, • Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy i wsi Mrozy uchwalony Uchwałą Nr XX/105/04 Rady Gminy Mrozy z dnia 18 maja 2004 roku, • Strategia rozwoju Gminy Mrozy na lata 2015 – 2021 uchwalona Uchwałą Nr XI/144/2015 Rady Miejskiej w Mrozach z dnia 30 listopada 2015 roku, • Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Mrozy uchwalony Uchwałą Nr XI/143/2015 Rady Miejskiej w Mrozach z dnia 30 listopada 2015 roku, • Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest na terenie Gminy Mrozy uchwalony Uchwałą Nr XXXV/237/10 Rady Gminy Mrozy z dnia 20 kwietnia 2010 roku, • Regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Mrozy uchwalony Uchwałą Nr XIX/216/2016 Rady Miejskiej w Mrozach z dnia 26 sierpnia 2016 roku, • Gminny Program Ochrony Środowiska na lata 2006 – 2009 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2010 – 2013 uchwalony Uchwałą Nr IX/46/07 Rady Gminy Mrozy z dnia 3 lipca 2007 roku. I.2. Metodyka opracowania programu Opracowanie Programu Ochrony Środowiska wraz z koncepcją sanitacji Gminy Mrozy na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 – 2024 jest kolejnym krokiem Gminy mającym na celu ustalenie priorytetów i celów, w tym dotyczących ochrony środowiska w oparciu o zrównoważony rozwój. Program został opracowany zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, a także z „Wytycznymi do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska” wydanymi przez Ministerstwo Środowiska we wrześniu 2015 roku. Źródłami informacji dla Programu były materiały uzyskane z Urzędu Miasta i Gminy Mrozy, Starostwa Powiatowego w Mińsku Mazowieckim, Mazowieckiego Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska, Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego, a także prace instytutów i placówek naukowo – badawczych z zakresu ochrony środowiska, jak również dostępna literatura fachowa. Zgromadzone informacje zostały zweryfikowane poprzez wywiady i sondaże. Jako punkt odniesienia dla programu ochrony środowiska przyjęto aktualny stan środowiska 6 oraz stan infrastruktury ochrony środowiska dostępny w ostatnio wydanych rocznikach statystycznych i raportach. I.3. Cel programu Program ochrony środowiska daje wytyczne dla formułowania polityki ochrony środowiska w regionie. Zawarte w nim zadania pozwolą zapewnić odpowiednie warunki życia mieszkańców przy zakładanym rozwoju gospodarczym. Długoterminowy cel programu sformułowany został następująco: Harmonijny, zrównoważony rozwój gminy, w którym wymagania ochrony środowiska mają nie tylko istotny wpływ na przyszły charakter regionu, ale również wspierają jego rozwój gospodarczy. I.4. Zawartość programu a) Identyfikacja najważniejszych walorów środowiska naturalnego i zagrożeń wynikających z zanieczyszczenia środowiska. b) Wskazanie działań inwestycyjnych, organizacyjnych oraz edukacyjnych zmierzających do poprawy stanu środowiska i zachowania równowagi ekologiczno – społeczno – gospodarczej zgodnie z wymogami polityki ekologicznej państwa i dyrektywami UE. c) Oszacowanie niezbędnych nakładów na inwestycje proekologiczne oraz ustalenie priorytetów i źródeł ich finansowania. Ułatwienie starań o pomoc finansową podejmowanych przez władze samorządowe i podmioty gospodarcze w instytucjach krajowych i zagranicznych na realizację zadań proekologicznych. I.5. Streszczenie w języku niespecjalistycznym Program ochrony środowiska wraz z koncepcją sanitacji Gminy Mrozy na lata 2017 – 2020 z perspektywą na lata 2021 – 2024 został wykonany na podstawie ustawy Prawo ochrony środowiska w oparciu o wytyczne do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska opracowane przez Ministerstwo Środowiska. Opracowanie zawiera kilka rozdziałów, które przedstawiają następujące informacje: • W rozdziale I – zawarto informacje ogólne dotyczące Programu Ochrony Środowiska i jego tworzenia. Opisano podstawowe przepisy prawne, sposób pozyskania i gromadzenia informacji, główny cel oraz zawartość opracowania. • W rozdziale II – przedstawiono charakterystykę gminy Mrozy obejmującą położenie, klimat, gospodarkę oraz demografię i procesy społeczne zachodzące na terenie gminy Mrozy. Poza tym opisano zasoby i różnorodność przyrodniczą gminy oraz infrastrukturę techniczno – inżynieryjną. • W rozdziale III – nakreślono czynniki oddziaływujące na środowisko m.in. poprzez scharakteryzowanie wód powierzchniowych i podziemnych gminy Mrozy oraz przedstawienie wyników badań dotyczących monitoringu hałasu, jakości powietrza, odnawialnych źródeł energii, promieniowania elektromagnetycznego i zasobu geologicznego. • W rozdziale IV – dotyczącym zarządzania środowiskiem przedstawiono strukturę organizacyjną ochrony środowiska oraz zasady polityki ochrony środowiska państwa. 7 • • • • W rozdziale V – zawarto założenia do działań z zakresu ochrony środowiska dla gminy Mrozy do 2024 roku. Wyznaczono cele, kierunki przyszłych inwestycji wynikających z obecnego stanu środowiska oraz przedstawiono możliwe źródła finansowania. Jednocześnie załączono harmonogram planowanych działań, w którym zestawiono cele i zadania ekologiczne dla gminy w odniesieniu do konkretnych elementów środowiska. W rozdziale VI – zawarto plan sanitacji gminy Mrozy oparty o działające na terenie gminy dwie oczyszczalnie ścieków (Mrozy i Jeruzal). Przedstawiono istniejący stan sanitacji gminy oraz nakreślono szczegółowy plan inwestycji w tym zakresie. W rozdziale VII – zawarto informacje dotyczące zarządzania i monitoringu polityki ekologicznej gminy Mrozy oraz przedstawiono wskaźniki charakteryzujące stan środowiska o dane wyjściowe. Poza tym opracowanie zawiera wykaz skrótów oraz spis tabel i map. Program ochrony środowiska jest podstawowym narzędziem prowadzenia polityki ekologicznej na terenie gminy. Według założeń, przedstawionych w opracowaniu, stworzenie przedmiotowego programu doprowadzi do poprawy stanu środowiska naturalnego, efektywnego zarządzania środowiskiem, zapewni skuteczne mechanizmy chroniące środowisko przed degradacją, a także stworzy warunki dla wdrożenia wymagań obowiązującego w tym zakresie prawa. II. CHARAKTERYSTYKA GMINY MROZY II.1. Położenie Gmina Mrozy to gmina miejsko-wiejska położona we wschodniej części województwa mazowieckiego, w powiecie mińskim. W latach 1975-1998 gmina należała do województwa siedleckiego. Gmina Mrozy jest największą gminą powiatu mińskiego i zajmuje 12,47% jego powierzchni. Mapa 1: Położenie gminy Mrozy w powiecie mińskim (źródło: opracowanie Urząd Miasta i Gminy Mrozy) 8 Gmina Mrozy położona jest we wschodniej części województwa mazowieckiego, w odległości 58 km od centrum Warszawy i jest największą gminą wchodząca w skład powiatu mińskiego. Gmina graniczy od: ─ wschodu z gminą Kotuń w powiecie siedleckim, ─ zachodu z gminą Cegłów, ─ południowego-zachodu z gminą Latowicz, ─ południowego wschodu z gminą Wodynie w powiecie siedleckim, ─ północy z gminą Kałuszyn. W skład gminy wchodzi 26 miejscowości. Tabela 1: Miejscowości gminy Mrozy i ich powierzchnie Sołectwa Borki Choszcze Dąbrowa Dębowce Gójszcz Grodzisk Guzew Jeruzal Kołacz Kruki Kuflew Lipiny Lubomin Łukówiec Mała Wieś Mrozy Natolin Płomieniec Porzewnica Rudka Skruda Sokolnik Topór Trojanów Wola Paprotnia Wola Rafałowska RAZEM Powierzchnia (ha) 410,41 530,94 214,36 823,63 664,74 591,08 749,83 693,57 137,49 189,78 714,33 948,46 136,48 998,34 948,30 773,00 45,10 721,90 58,47 337,95 350,79 655,8 1643,95 642,82 188,28 322,27 14 492,07 Źródło: Urzędu Miasta i Gminy Mrozy Obszar gminy Mrozy liczy ok. 14 492 ha. Pod względem administracyjnym gminę tworzy 26 miejscowości i 28 sołectw. 9 Siedziba Gminy znajduje się w mieście Mrozy, które ze względu na dogodne położenie jest największym miejscem koncentracji ludności, działań inwestycyjnych oraz centralnym ośrodkiem społeczno - gospodarczym i kulturalnym całej Gminy. Miasto Mrozy oddalone jest 58 km od centrum Warszawy i 38 km od Siedlec. Status miasta miejscowość Mrozy uzyskała w dniu 1 stycznia 2014 r. Mapa 2: Sołectwa gminy Mrozy (źródło: www.mrozy.pl) Pod względem struktury powierzchni gmina Mrozy jest gminą typowo rolniczą, gdzie użytki rolne stanowią 67,17 % jej powierzchni. Pomimo iż znaczną część obszaru stanowią użytki rolne, funkcja rolnicza odgrywa coraz mniejszą rolę. Znaczna część mieszkańców terenów wiejskich nie prowadzi działalności rolniczej, a zjawiskiem dość powszechnym jest „dwuzawadowość” rolników, którzy łączą prowadzenie własnego gospodarstwa z pracą poza miejscem zamieszkania. Analizując rodzaje pozarolniczej działalności gospodarczej prowadzonej na terenie gminy, można zauważyć zdecydowaną przewagę sektora handlu i działalności usługowej w zakresie budownictwa. Taka sytuacja jest charakterystyczna dla większości gmin, które na przestrzeni lat uległy przeobrażeniom i wraz ze spadkiem opłacalności produkcji rolnej szybko dostosowały się do nowych warunków poprzez zmianę pełnionych funkcji. Gmina Mrozy ma w stosunku do wielu gmin w Polsce korzystne położenie. Składa się na to odległość od większych miast (Warszawa, Mińsk, Mazowiecki, Siedlce), linia kolejowa o międzynarodowym znaczeniu, sąsiedztwo drogi krajowej nr 2 a także rozbudowująca się autostrada A2 z istniejącym węzłem oddalonym o 5 km w miejscowości Ryczołek, gmina Kałuszyn. 10 II.2. Krajobraz, klimat i formy użytkowania terenu Klimat Według regionalizacji klimatycznej Polski E. Romera, gmina Mrozy leży w strefie klimatu Wielkich Dolin, w dzielnicy klimatycznej Chełmsko-Podlaskiej. Dla potrzeb rolnictwa wykonana została przez R. Gumińskiego regionalizacja klimatyczna Polski. Zgodnie z tym podziałem gmina Mrozy należy do Dzielnicy Podlaskiej, natomiast zgodnie z najnowszą regionalizacją klimatyczną Polski W. Sokołowicza, gmina znajduje się w granicach Mazowiecko-Podlaskiego regionu klimatycznego. W ciągu roku gmina Mrozy otrzymuje około 246 cal/cm2/dzień promieniowania całkowitego. Minimum roczne występuje w grudniu - 40 cal/cm2/dzień, maksimum w czerwcu 500 cal/cm2/dzień. Gmina otrzymuje średnio w roku 4,4 godzin usłonecznienia dziennie. Minimum usłonecznienia występuje w grudniu (0,8 godz.), a maksimum w czerwcu (8,1 godz.). Średnia roczna temperatura powietrza na terenie gminy Mrozy wynosi ok. 7,4C. Średnio w roku jest 125 dni przymrozkowych (o temperaturze minimalnej poniżej 0°C i temperaturze maksymalnej powyżej 0°C), 50 dni mroźnych (o temperaturze maksymalnej niższej od 0C), 25 dni bardzo mroźnych (o temperaturze minimalnej niższej niż -10°C) oraz 35 dni gorących (o temperaturze maksymalnej powyżej 25C). Okres bezprzymrozkowy (liczba dni pomiędzy datami zaniku i pojawienia się przymrozków) trwa 170 dni, a okres wegetacyjny (liczba dni o średniej dobowej temperaturze nie niższej niż 5C) - 210 dni. Na obszarze gminy Mrozy średnia roczna wilgotność względna powietrza wynosi 82%. Roczne maksimum średniej wilgotności względnej występuje w grudniu (89%), a minimum w maju (72%). Średnie roczne zachmurzenie na terenie gminy Mrozy kształtuje się na poziomie 6,6 stopnia pokrycia nieba. Maksimum roczne zachmurzenia występuje w listopadzie (8,5), a minimum (5,0) we wrześniu. Przeciętnie w roku jest około 43 dni pogodnych i około 140 dni pochmurnych. Średnie roczne sumy opadu na terenie gminy Mrozy wynoszą około 550 mm. Największe miesięczne sumy opadu występują latem - z maksimum w lipcu (80 mm). Średnie sumy opadów wynoszą: wiosna – 110 mm, lato – 210 mm, jesień – 115 mm i zima 100 mm. Okres zalegania pokrywy śnieżnej (liczba dni pomiędzy datami pojawienia się i zaniku pokrywy) wynosi średnio 75 dni. Na obszarze gminy Mrozy przeważają wiatry zachodnie. Często też występują wiatry północno-zachodnie i południowo-zachodnie. Średnia roczna prędkość wiatru wynosi 3 m/s, co świadczy o tym, że teren gminy jest dobrze przewietrzany. Wiatry silne i bardzo silne występują bardzo rzadko. Średnio w roku jest 12 dni z wiatrem silnym (o prędkości ponad 10 m/s) i 2 dni z wiatrem bardzo silnym (o prędkości ponad 15 m/s). Rzeźba terenu Gmina Mrozy położona jest w obrębie wysoczyzny polodowcowej, na terenie mezoregionów: Obniżenie Węgrowskie (wschodnia część gminy) i Wysoczyzna Kałuszyńska (część zachodnia). Obie jednostki należą do makroregionu Wysoczyzna Siedlecka, który powstał na skutek działania lądolodu w okresie zlodowacenia środkowopolskiego. W krajobrazie przeważają moreny: czołowa i denna. Średnia wysokość nad poziomem morza wynosi 160 m n.p.m., a maksymalna dochodzi do 200 m. Źródła na wysoczyźnie Siedleckiej ma tu m.in. rzeka Liwiec. Region przecinają również doliny mniejszych rzek, które stanowią dopływy Bugu bezpośrednio, np. Krzny, Tocznej i Cetyni, jak i pośrednio poprzez Liwiec, np. Muchawki, Kostrzynia i Osownicy. Obszar Obniżenia Węgrowskiego jest południkowym obniżeniem o powierzchni ok. 578 km², osiągającym wysokości od 150 m n.p.m. Wysoczyzna Kałuszyńska stanowi płaską 11 wysoczyznę denudacyjną wznosząca się nad otaczające ją tereny, o wysokości do 223 m. Zarówno Obniżenie Węgrowskie jak i Wysoczyzna Kałuszyńska to obszary typowo rolnicze. Są one obszarem źródłowym dla wielu rzek, na którym przeważają łąki, w tym podmokle i lasy. W porównaniu z terenami wschodniej Polski, rzeźba terenu Gminy jest zróżnicowana. Wysokości bezwzględne wahają się od około 140 m n.p.m. w dolinie Witówki do 180 m n.p.m. na wzgórzach morenowych w rejonie wsi Wola Paprotnia (północna część Gminy) oraz nieco ponad 170 m n.p.m. w rejonie wsi Jeruzal (południowa część). Taka rzeźba terenu zawdzięcza swój kształt obecności i działalności na tym terenie lądolodu. Dzięki niemu w plejstocenie i holocenie został ukształtowany specyficzny krajobraz całych Nizin Środkowopolskich. Trzeba jednak zauważyć, że na omawianych terenach pozostawił on dużo większe bogactwo w postaci różnorodnych form. I tak na obszarze całej Gminy możemy dostrzec wysoczyzny morenowe, wzgórza i pagóry moreny czołowej o zróżnicowanym urzeźbieniu, ozy, kemy, obniżenia powytopiskowe. Ponadto na terenie Gminy mamy do czynienia z bardzo ciekawymi formami eolicznymi (tj. wydmami w postaci parabolicznych i wydłużonych wałów). Te formy terenu w znaczący sposób wzbogacają krajobraz, ale nie są jedynymi czynnikami go kształtującymi, gdyż dosyć duże powierzchnie (szczególnie na wschodzie Gminy) zajmują formy dolinne. We wschodniej części Gminy znajduje się - ułożona południkowo - szeroka dolina niewielkiego cieku - Witówki i zaraz po niej dolina Kostrzynia, do którego dopływa Witówka. Rzeki Kostrzyń i Witówka (dopływ Kostrzynia) wraz ze swoimi dużo mniejszymi dopływami Witkówką, Witówką I i Witówką II (zwaną Trytwą) odpowiedzialne są w głównej mierze za odwadnianie obszaru gminy. Na wody powierzchniowe składają się także wody stojące w postaci stawów rybnych, położonych w dolinie Kostrzynia przy południowo - wschodniej granicy gminy we wsi Dębowce. Mniejsze powierzchniowo stawy rybne występują w dolinie Witkówki, w miejscowości Gójszcz. Z naturalnych zbiorników wód stojących spotykane są niewielkie "oczka wodne" powstałe w naturalnych zagłębieniach terenu, będące najczęściej pozostałościami dawnych jezior bezodpływowych, które zwłaszcza w miejscowości gminnej podnoszą walory turystyczne. Krajobraz rolniczy Pomimo występowania na obszarze Gminy średnio korzystnych gleb dla produkcji rolnej, głównie gleb bielicowych, pseudobielicowych, brunatnych wyługowanych, dominującym typem krajobrazu w gminie Mrozy jest krajobraz rolniczy, w którym przeważają pola uprawne (grunty orne zajmują 39,1% powierzchni). Cechą charakterystyczną tego krajobrazu jest silne rozdrobnienie pól, bardzo duża liczba zadrzewień, pojedynczych drzew lub kęp siedzących na miedzach, dróg dojazdowych do pól i łąk, często ze szpalerami drzew oraz rozproszona zabudowa wiejska. Mamy więc do czynienia z krajobrazem urozmaiconym. Taki krajobraz sprzyja występowaniu wielu gatunków roślin i zwierząt, szczególnie tych typowych dla środowisk półotwartych i ekotonalnych. Gmina ma także znacznie wyższy udział użytków zielonych (ok. 28%) niż średni udział użytków zielonych w tej części Mazowsza (ok. 15%). W ostatnich latach w województwie mazowieckim obserwuje się stopniową transformację rolniczej przestrzeni produkcyjnej. W latach 2002 -2010 powierzchnia gruntów, klasyfikowanych jako użytki rolne gospodarstw, zmniejszyła się o blisko 11% (wobec średnio 8% redukcji w skali kraju), co jest to wynikiem zmian w sposobie użytkowania gruntów (przeznaczanie na cele nierolnicze) - źródło: „Rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich w województwie mazowieckim w latach 1999-2010” (2012). 12 Jednocześnie średnia dla województwa wynika głównie ze zmiany przeznaczenia znacznej powierzchni gruntów rolnych na cele nierolnicze przez samorządy gmin w ośmiu powiatach okalających Warszawę (od strony zachodniej, północnej i południowej). Obserwowane jest tu intensywne zjawisko „planistycznej ekspansji”, potencjalnie redukującej zasoby czynnej biologicznie przestrzeni rolniczej powyżej średniej krajowej. W powiecie mińskim zjawisko to nie jest tak nasilone, a ilość gruntów rolnych przeznaczonych na cele nierolnicze w latach 1995-2009 była niższa od średniej województwa, która wynosiła ok. 4,5%. Największe powierzchnie łąk znajdują się w dolinach rzek: Kostrzynia, Witówki oraz w dolinach dopływających do tych rzek mniejszych cieków. Łąki położone w dolinach rzek mają największe znaczenie pod względem przyrodniczym. Pomimo silnego przekształcenia tych terenów, to znaczy uregulowania rzeki i zmeliorowania doliny, nadal są to tereny bardzo cenne. Przekształcenie tego środowiska wpłynęło jednak na zmianę pierwotnych zespołów roślinnych. Obecnie powierzchniowo dominują wśród zespołów łąkowych i pastwiskowych łąki owsicowe, ostrożeniowe i zbiorowiska ziołoroślne, złożone z wysokich roślin dwuliściennych. Miejscami, głównie w korycie rzeki, na starorzeczach i w torfiankach występują zbiorowiska wodne i szuwarowe. Na całym obszarze łąki w dolinach rzek występują łozowiska, najczęściej w formie niewielkich kęp i na obrzeżach olsów. Czasem w niewielkich płatach znajdziemy tu olsy i łęgi olszowo-jesionowe. II.3. Gospodarka Uwarunkowania gospodarcze - działalność gospodarcza Liczba podmiotów gospodarczych operujących na terenie Gminy Mrozy pod koniec roku 2015 wynosiła 559, w tym prywatne 537. Najwięcej jednostek to podmioty prowadzone przez osoby fizyczne – 451. Oprócz tego na terenie gminy funkcjonują spółki prawa handlowego jak i cywilne. W sumie zarejestrowano ich 40. Aż 96% wszystkich podmiotów należy do sektora prywatnego, a 4% to jednostki sektora publicznego. Największy udział w ogólnej liczbie podmiotów mają firmy z sektora zajmującego się handlem i naprawami. Należy jednak zauważyć, że zarówno w przychodach jak i w zatrudnieniu branża ta rozwija się najdynamiczniej nie tylko w gminie lecz także na terenie całego kraju. Tego rodzaju działalność nie wymaga dużych nakładów inwestycyjnych oraz charakteryzuje się dość dużą elastycznością jeśli chodzi o dopasowanie do popytu. Na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat można zaobserwować wzrost ogólnej liczby podmiotów gospodarczych, w tym firm handlowych, usługowych. Od roku 2007 do roku 2015 liczba podmiotów wzrosła z 511 do 559, czyli o ponad 9 %. Jednocześnie na przestrzeni lat obserwuje się zmiany trendu i okresowe spadki liczby podmiotów. Tabela 2: Podmioty gospodarcze na terenie gminy Mrozy Liczba podmiotów 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 511 511 461 504 508 536 536 550 559 Źródło: Bank Danych Lokalnych (www.stat.gov.pl) 13 W prywatnej przedsiębiorczości gospodarczej dominują zdecydowanie handel i usługi. Zwiększająca się systematycznie liczba podmiotów gospodarczych działających w tych sektorach świadczy o aktywności mieszkańców gminy i właściwym wykorzystywaniu walorów wynikających z położenia i dobrej sieci komunikacyjnej. Jednocześnie zobowiązuje to władze lokalne do podejmowania działań zmierzających do stworzenia mieszkańcom warunków ułatwiających realizację własnych przedsięwzięć, jak też zapewnienia atrakcyjnego i aktywnego wypoczynku. Uwarunkowania gospodarcze – rolnictwo Gmina Mrozy jest gminą o znacznie rozwiniętej funkcji rolniczej. Użytki rolne należące do gospodarstw indywidualnych zajmują 5,9 tyś ha, co stanowi ok. 40% powierzchni gminy. W strukturze użytków rolnych największą część stanowią grunty orne oraz łąki. Gospodarstwa rolne charakteryzują się dużym rozdrobnieniem, a średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego jest widocznie niższa od przeciętnej dla kraju i wynosi 5,02 ha. Ok. 28% wszystkich gospodarstw stanowią gospodarstwa rolne o powierzchni 2-5 ha, a gospodarstwa o powierzchni do 1 ha stanowią aż 21,04 %. W gminie nie występują gospodarstwa o powierzchni powyżej 100 ha. Pomimo iż działalność rolnicza jest tak mocno rozwinięta na terenie gminy, praca w sektorze rolniczym stanowi jedyne źródło dochodu tylko dla nielicznych mieszkańców(1). Większość mieszkańców gminy znajduje pracę w usługach oraz w sektorze przemysłowym. W grupie tej są także osoby, które są rolnikami i zajmują się uprawą ziemi, ale ze względu na małą dochodowość tej działalności zmuszone były do podjęcia pracy w innych sektorach gospodarki. II.4. Demografia i procesy społeczne Dane demograficzne W gminie Mrozy liczba osób zameldowanych na pobyt stały w 2015 roku wynosiła 8 743 mieszkańców. Od roku 2007 liczba ludności wzrosła o 1 %. Tabela 3: Liczba i zagęszczenie ludności gminy Mrozy Rok Ludność ogółem 1 Powierzchnia gminy (km²) Ludność na 1km² 145 59,6 2007 8649 2008 8704 59,7 2009 8737 60,0 2010 8740 60,3 Źródło: Bank Danych Regionalnych, GUS 14 2011 8752 60,4 2012 8738 60,3 2013 8785 60,6 2014 8737 60,0 2015 8743 60,0 Źródło: Bank Danych Lokalnych (www.stat.gov.pl Gęstość zaludnienia na terenie gminy w roku 2015 wynosiła 60 osoby/km2. W porównaniu z wielkościami dla Polski (123 osoby/km2) teren gminy zalicza się do nisko zaludnionych obszarów w kraju. Biorąc pod uwagę odnotowywane w gminie od 2007 roku dodatnie saldo migracji /przedstawione poniżej/ istnieje znaczne zainteresowanie osiedlaniem na obszarze gminy. Szansa ta może zostać wykorzystana w przypadku prawidłowego rozwoju infrastruktury gminy. Rozmieszczenie ludności nie jest równomierne na terenie całej gminy i waha się od blisko 3,5 tys. osób w miejscowości Mrozy do niecałych 40 osób we wsiach Porzewnica czy Natolin. Liczbę mieszkańców przedstawia poniższa tabela. Tabela 4: Statystyka stałych mieszkańców gminy Mrozy wg miejscowości i płci, listopad 2016 Liczba mężczyzn 72 Liczba kobiet 68 Choszcze 34 37 71 Dąbrowa 89 90 179 Dębowca 90 91 181 Gójszcz 81 68 149 Grodzisk 330 325 655 Guzew 107 117 224 Jeruzal 158 166 324 Kołacz 34 27 61 Kruki 47 39 86 Kuflew 80 74 154 Lipiny 146 149 295 Lubomin 54 56 110 Łukówiec 147 140 287 Mała Wieś 211 215 426 Miejscowość Borki Ogółem 140 15 Mrozy 1687 1790 3477 Natolin 18 21 39 Płomieniec 60 55 115 Porzewnica 14 15 29 Rudka 65 83 148 Skruda 51 50 101 Sokolnik 204 200 404 Topór 69 64 133 Trojanów 86 83 169 Wola Paprotnia 115 138 253 Wola Rafałowska 182 185 367 RAZEM 4231 4346 8577 Źródło: Urząd Miasta i Gminy Mrozy Ze względu na rosnącą liczbę mieszkańców coraz wyraźniej widoczny jest problem braku odpowiedniej infrastruktury społecznej i technicznej, zapewniającej tym mieszkańcom odpowiadający ich oczekiwaniom standard życia. Wynika z tego konieczność wzmożenia działań na rzecz poprawy warunków życia mieszkańców i zmodernizowania infrastruktury technicznej w gminie. Tabela 5: Saldo migracji w gminie Mrozy Saldo migracji 2007 38 2008 18 2009 43 2010 12 2011 44 2012 6 2013 28 2014 6 2015 0 Źródło: Bank Danych Lokalnych (www.stat.gov.pl Wskaźniki migracji w gminie Mrozy wskazują, że teren gminy jest atrakcyjnym miejscem do osiedlania się. Tendencja napływu mieszkańców z gmin powiatu mińskiego będzie się utrzymywać pod warunkiem przeprowadzania kolejnych inwestycji podnoszących poziom życia mieszkańców i pozwalających wyposażyć nowe tereny, w tym tereny inwestycyjne, w niezbędną podstawową infrastrukturę techniczną. Obserwuje się jednocześnie migrowanie osób z terenu gminy na tereny wokół miasta stołecznego Warszawy. Gmina, poza funkcją osadniczą, mogłaby stać się atrakcyjnym miejscem osiedlania się i rekreacji weekendowej dla osób mieszkających w Warszawie, które szukają obszarów o niższym poziomie urbanizacji i zanieczyszczenia środowiska. Z prognoz demograficznych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, iż w powiecie mińskim należy się spodziewać, stałego wzrostu liczby mieszkańców. Szacuje się, że wzrost ten będzie wynosił 2015 - 150 885, 2020 – 154 886, 2025 - 157 766, 2030 – 159 763 osób 2035 – 161 147. Zgodnie z prognozą do roku 2035 liczba osób w powiecie może się zmniejszyć się o 10 626 osób, w porównaniu z prognozą na rok 2015. Prognozowana dodatnia migracja w powiecie może mieć pozytywny wpływ na rozwój gminy. Czynnikami wpływającymi na potencjalne wyhamowanie pozytywnego 16 trendu migracyjnego w powiecie jak i w gminie może być m.in. brak infrastruktury technicznej i społecznej zapewniającej podstawowy standard życia mieszkańców oraz pogarszający się stan środowiska naturalnego w związku z brakiem dostatecznych działań prowadzących do jego ochrony. Konieczne jest zatem podjęcie działań służących utrzymaniu pozytywnych tendencji demograficznych. Tabela 6: Przyrost naturalny ogółem Przyrost naturalny 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 -31 3 -2 -42 -32 -23 9 -32 -13 Źródło: Bank Danych Lokalnych (www.stat.gov.pl) W gminie Mrozy w latach 2007-2015 notowano zmienny wskaźnik przyrostu naturalnego. Aby doprowadzić do poprawy tendencji będzie wymagał od władz gminy zintensyfikowania działań inwestycyjnych poprawiających warunki życia mieszkańców. Uwarunkowania społeczne – bezrobocie Według danych GUS w gminie Mrozy w 2015 zarejestrowanych było 200 osób bezrobotnych co stanowiło 3,7 % ogółu osób w wieku produkcyjnym. Stopa bezrobocia dla tego samego okresu, w całej Polsce 6,5 %. Liczna grupa bezrobotnych to osoby do 25 i po 50 roku życia. W roku 2007 w gminie zarejestrowano 218 osób bezrobotnych co stanowiło 4,1% ogółu osób w wieku produkcyjnym. Stopa bezrobocia dla tego samego okresu, w całej Polsce 7,1%. Pokazuje to, że w gminie sytuacja na rynku pracy pogarsza się w tempie zbliżonym do tempa wzrostu bezrobocia w kraju. Jednocześnie nadal sytuacja jest obecnie lepsza niż w całym powiecie mińskim gdzie stopa bezrobocia w roku 2015 wyniosła 4,4%. Oznacza to, że konieczne są dalsze działania mające wpływ na poprawę warunków życia i pracy mieszkańców i podnoszące konkurencyjność w stosunku do gmin i powiatów ościennych. Niższa w odniesieniu do kraju stopa bezrobocia jest wynikiem bliskości warszawskiego rynku pracy, na którym znalazła zatrudnienie część mieszkańców gminy. W całym powiecie mińskim, w tym w gminie Mrozy, bezrobocie maleje i najbardziej dotyka osoby o niskim poziomie wykształcenia – podstawowym i zawodowym. Statystyki nie oddają w pełni sytuacji w gminie, występuje zjawisko ukrytego bezrobocia wśród rodzin rolników. Jest to poważny problem w gminie, w której większość mieszkańców mieszka na terenach wiejskich. Konieczne jest prowadzenie działań umożliwiających tworzenie nowych miejsc pracy – zwiększenie atrakcyjności gminy dla nowych inwestorów, poprawa warunków funkcjonowania istniejących przedsiębiorstw oraz stworzenie warunków do dywersyfikacji dochodów w gospodarstwach rolnych. II.5. Zasoby i różnorodność przyrodnicza obszaru gminy Gleby W gminie Mrozy dominuje drobnopowierzchniowa mozaika gleb. Trudno jest wyróżnić obszary o zdecydowanej dominacji gleby jednej lub dwu zbliżonych kategorii. 17 Gleby znajdujące się na terenie gminy są średnio korzystne dla produkcji rolnej. Jedynie w zachodniej części gminy występują większe obszary gleb o bardziej korzystnych warunkach. Gleby te są przydatne do intensywnych upraw polowych, sadownictwa i warzywnictwa. Do gleb bardzo korzystnych do produkcji rolnej można zaliczyć gleby brunatne i bielicowe komleksu pszennego dobrego lub żytniego bardzo dobrego (kl. IIIa-IIIb), w warunkach wysokiej kultury przydatne do upraw większości roślin o dużych wymaganiach glebowych. W większych płatach występują fragmentarycznie na terenie wsi Gójszcz, Guzew, Łukówiec, Wola Paprotnia, Mrozy, Wola Rafałowska, Dąbrowa, Mała Wieś, Kuflew, Jeruzal, Lipiny, Sokolnik. Gleby o lżejszym składzie mechanicznym są zaliczane do korzystnych do produkcji rolnej, zalegające na głębokości do 100 cm na glinach lekkich i średnich, rzadziej na ciężkich. Są to gleby brunatne lub zbielicowane (kompleksu żytniego dobrego) w klasie bonitacji IVa-IVb, z niewielkim udziałem gleb brunatnych bielicowych lub czarnych ziem zbożowo-pastewnych słabych i żytnich (kl. IVb). Są one mniej urodzajne i bardziej wrażliwe na suszę. Gleby te są w znacznym rozdrobnieniu, często jako wypełnienie między obszarami o lepszych glebach lub jako strefa przejściowa między obszarami gleb dobrych i słabszych. Obszary gleb mało korzystnych do produkcji rolnej stanowią głównie gleby brunatne lub bielicowe, (żytnio-ziemniaczane słabe i bardzo słabe) z udziałem czarnych ziem, gleb murszowych i mad zbożowo-pastewnych słabych, wytworzonych najczęściej z piasków słabo gliniastych zalegających na piaskach luźnych lub w rzadszych przypadkach na glinach, zaliczane do V kl. bonitacji. Są ubogie w składniki pokarmowe i w większości, przynajmniej okresowo, zbyt suche. Nadają się zatem do uprawy jedynie mniej wymagających roślin, jak: żyto, ziemniaki, owies, seradela, łubin, a w wysokość plonów jest w dużym stopniu uzależniona od ilości i rozkładu opadów w ciągu sezonu wegetacyjnego. Są to gleby drugiej kolejności wykorzystania nierolniczego. Do wykorzystania na cele nierolnicze kwalifikują się w pierwszym rzędzie gleby brunatne klasy VI, występujące w postaci niewielkich na ogół powierzchni, głównie wśród innych gleb. Są one wytworzone z piasków luźnych i cechują się bardzo małą zasobnością w składniki pokarmowe i dużą przepuszczalnością, co pociąga za sobą trwałe niedobory wilgoci. Zwarte obszary gleb występujące w dnach dolin rzecznych, to przede wszystkim gleby torfowe, murszowe, mady lub czarne ziemie III lub IV klasy bonitacji, stwarzające korzystne warunki do produkcji paszy. Tworzą duże kompleksy użytków zielonych w dolinach rzek. Większość gleb (92% pow.) wykorzystywanych jako użytki rolne należą do IV i V klasy bonitacji, przy czym w północnej i zachodniej części gminy przeważają gleby klasy IV, a w części wschodniej gleby klasy V. Wody powierzchniowe Obszar gminy Mrozy odwadniany jest przez rzeki wchodzące w skład zlewni Bugu III rzędu oraz Wisły I rzędu. Dział wodny II rzędu, między zlewnią Wisły i Bugu, przebiega w południowej części gminy na linii Brodki-Jeruzal-Podciernie. Południowa część gminy odwadniana jest przez rzekę Świder (rzeka II rzędu), będącą prawobrzeżnym dopływem Wisły. Zlewnia rzeki Świder na terenie gminy obejmuje rozległy obszar wysoczyzny morenowej na południe od linii Lipiny - Jeruzal - Podciernie oraz teren dna doliny rzeki Świder, leżący na południowych krańcach gminy. Pozostała część gminy znajduje się w zlewni Bugu (rzeka III rzędu) a odwadniana jest przez Kostrzyń (rzeka V rzędu, dopływ Liwca), Witówkę i Witkówkę (Kałuskę) (rzeki 18 VI rzędu - lewostronne dopływy Kostrzynia) oraz Witówkę II (rzeka VII rzędu, dopływ Witówki). Dział wodny między Kostrzyniem a Witówką przebiega na linii: Kol. Jeruzal Lipiny - szczytowe wzniesienia w lasach między Borkami a Toporem. Teren odwadniany bezpośrednio przez Kostrzyń znajduje się we wschodniej części gminy i obejmuje swym zasięgiem głównie podmokłe łąki (z gęstą siecią rowów melioracyjnych) oraz łagodne stoki licznych form polodowcowych na terenie wsi: Płomieniec, Lipiny, Dębowce, Zdrójki i Topór. Rzeka Witówka zbiera wody ze środkowej części gminy spływające doliną w kierunku północnym, północno-wschodnim (na prawobrzeżnej części zlewni) i wschodnim lub lokalnie południowo-wschodnim (w części lewobrzeżnej), które spływają ze wzgórz moreny czołowej. Dolina Witówki należy do terenów silnie pociętych gęstą siecią rowów melioracyjnych regulujących stosunki wodne na tym terenie. Prawostronna wysoczyznowa część zlewni rzeki jest zalesiona, dzięki czemu stanowi naturalny zbiornik retencyjny, hamujący odpływ wód z terenów gminy. Obszary w rejonie wsi Kruki, Mrozy, Rudka, Grodzisk, Natolin i Ogrodna są odwadniane przez dopływ Witówki - Trytwę, która początkowo (do woli Kałuskiej) płynie w kierunku południowo-wschodnim, a następnie w kierunku wschodnim uchodząc do Witówki koło wsi Porzewnica. Północno-wschodni skrawek gminy znajduje się w granicach zlewni Kałuski która wąską doliną przecina obszar wysoczyzny morenowej na północ od wsi Gójszcz oraz przepływa przez teren gminy na wschód od wsi Skruda uchodząc do Kostrzynia koło Oleksina w sąsiedniej gm. Kotuń. Na terenie gminy znajdują się dwa kompleksy zbiorników wodnych. Jeden stanowią stawy na Kałusce, położone w północnej części gminy koło wsi Gójszcz, drugi stanowi kompleks kilku stawów w południowo-wschodniej części gminy (stawy w Rudce). Poza tymi dwoma kompleksami stawów na terenie gminy znajduje się kilkadziesiąt naturalnych i antropogenicznych „oczek wodnych” występujących najczęściej w bezodpływowych zagłębieniach. Występowanie wód powierzchniowych jest korzystne dla rolnictwa, natomiast na znacznych obszarach gminy niekorzystne dla budownictwa. Obejmują one tereny obniżeń powytopiskowych, dolin rzecznych i cieków antropogenicznych oraz zagłębienia bezodpływowe, gdzie wody gruntowe zalegają na głębokości 1 m pod powierzchnią terenu. Tereny bezpośrednio sąsiadujące z obniżeniami mają wody gruntowe na głębokości 1-2 m ppt., co stwarza mało korzystne warunki pod budownictwo. Obszary chronione, rezerwaty, pomniki przyrody Blisko 85% obszaru gmina Mrozy znajduje się we wschodniej części Mińskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu utworzonego w roku 1986. Największym walorem tych terenów jest obecność naturalnych wysypowych stanowisk jodły. Oprócz gminy Mrozy Miński Obszar Chronionego Krajobrazu obejmuje także gminy: Kałuszyn, Mińsk Mazowiecki (gmina miejska), Jakubów, Siennica, Kotuń, Mińsk Mazowiecki (gmina wiejska), Dębe Wielkie, Cegłów. Celem utworzenia tego obszaru była ochrona mało zniekształconego środowiska przyrodniczego, zachowującego zdolności równowagi biologicznej. Do walorów obszaru należy zaliczyć występowanie jodły pospolitej oraz świerkowego boru mieszanego świeżego z bzem koralowym. Do gatunków chronionych występujących na terenie gminy Mrozy należą między innymi: lilia złotogłów, owocujący okaz bluszczu pospolitego rosnącego na terenie Samodzielnego Specjalistycznego Zespołu Zakładów Opieki Zdrowotnej im. dr Teodora Dunina w Rudce, kokorycz pełna w grądzie uroczyska Gójszcz; unikatowe stanowisko janowca skrzydlatego, groszek czerniejący zasiedlający uroczysko Gójszcz. 19 W stawach rybnych w Dębowcach odnotowano dużą populację zielonki, rzadkiego w Polsce gatunku ptaka oraz dosyć dużą liczbę osobników czernicy, perkoza dwuczubnego i rdzawoszyjnego. W gminie Mrozy znajdują się następujące rezerwaty przyrody: - Rudka Sanatoryjna – rezerwat o powierzchni 125,64 ha, utworzony w 1964 r.; rezerwat przyrody leśny utworzony ze względu na las sosnowy z domieszką jodły, świerka, grabu, modrzewia, osiki, brzozy i dębu; drzewostan grądów tworzy grab i dąb z udziałem sosny; podszycie stanowi leszczyna, jarzębina, kalina, jałowiec oraz dość bogate runo, w którym dominują gwiazdnica wielkokwiatowa, gajowiec żółty, przylaszczka pospolita, fiołek leśny, zawilec gajowy i szczawnik zajęczy; jest trawa zwisła, kokoryczka wonna, miodownik melisowaty, dzwonek brzoskwiniolistny, a także groszek czerniejący, wyka kaszubska i inne; są gatunki objęte całkowitą ochroną – lilia złotogłów, konwalia, marzanna, płożący bluszcz pospolity i in.; zwierzęta to sarny, dziki, łosie, lisy, zające, jeże, wiewiórki oraz ptaki leśne i parkowe; - Florianów – rezerwat o powierzchni 406,04 ha utworzony w 1991 r. w okolicach Płomieńca; krajobrazowy rezerwat przyrody nieożywionej; powstał dla ochrony form polodowcowych ozu, moreny czołowej i wydmy parabolicznej; - Przełom Witówki – rezerwat o powierzchni 92,30 ha utworzony w 1995 r.; rezerwat przyrody florystyczny; położony jest 6 km na południowy wschód od Grodziska k. Porzewnicy i rzeki Witówki; utworzony został dla ochrony zespołów roślinnych i leśnych; - Rogoźnica – Rezerwat przyrody torfowiskowy, o powierzchni 77,89 ha, utworzony w dniu 21.12.1998 r. celem ochrony dobrze zachowanego kompleksu olsów położonych w dolinie Kostrzynia oraz śródleśnego bagna. - W roku 2012 utworzono nowy rezerwat przyrody "Torfowisko Jeziorek", położony w gminie Mrozy. Zajmuje on powierzchnię 6,8 ha. Celem ochrony jest zachowanie ze względów naukowych kompleksu wodno-torfowiskowego, z przyległymi borami bagiennymi oraz stanowiskami chronionych i zagrożonych gatunków roślin i zwierząt. - Barania Ruda – rezerwat utworzony w 2014 roku, głównie w celu ochrony cennych zbiorowisk roślinnych, w tym zespołów roślinności torfowiskowej, lasów łęgowych i olsów z licznymi gatunkami chronionymi. Na terenie rezerwatu znajduje się 159 gatunków roślin naczyniowych z liczną populacją stoplamka krwistego Dactylorhiza incarnata. Od 2014 roku roślina jest objęta w Polsce częściową ochroną gatunkową. W latach 1983–2014 gatunek znajdował się pod ochroną ścisłą. Rezerwat wraz z kilkoma innymi położonymi w obrębie Obniżenia Węgrowskiego stanowi cenny element uzupełniający system ochrony przyrody w tym mezoregionie. Pomniki przyrody w gminie Mrozy Na terenie Gminny zarejestrowanych jest kilkanaście pomników przyrody, w tym kilka skupisk drzew objętych ochroną oraz pojedyncze egzemplarze drzew. Są wśród nich okazy dębu szypułkowego, brzozy brodawkowatej, lipy drobnolistnej, sosny pospolitej, klonu pospolitego, buka pospolitego, jodły pospolitej. 20 Tabela 7: Lokalizacja pomników przyrody na terenie gminy Mrozy. Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Nazwa pomnika przyrody Dąb szypułkowy Quercus robur Dąb szypułkowy Quercus robur Lipa drobnolistna Tilia cordata Sosna pospolita Pinus silvestris Lipa drobnolistna Tilia cordata Dąb szypułkowy Quercus robur (10 szt.) Grab pospolity Carpinus betulus Lipa drobnolistna Tilia cordata (77 szt.) Sosna wejmutka Pinus strobus Sosna pospolita Pinus silvestris Lipa drobnolistna Tilia cordata (2 szt.) Klon pospolity Acer platanoides Brzoza brodawkowata Betula verrucosa (3 szt.) Buk pospolity Fagus silvatica Dąb szypułkowy Quercus robur Czereśnia ptasia Prunus avium Dąb szypułkowy Quercus robur (13 szt.) Jodła pospolita Abies (3 szt.) Sosna pospolita Pinus silvestris (2 szt.) Obręb ewidencyjny Nr działki ewidencyjnej Choszcze 0002 408 Dębowce - Rudka 0004 999/12 Gójszcz 0005 405 Grodzisk 0006 348 Kuflew 0011 642 Kuflew 0011 1095 Kuflew 0011 1095 Kuflew 0011 1095 Kuflew 0011 1095 Lasy Państwowe 354 Mała Wieś (w otoczeniu Kościoła Rzymsko – Katolickiego) 0015 407 Mrozy 0016 625/5 Mrozy 0016 628 Mrozy 0016 699/1 Mrozy 0016 808 Rudka 0020 1/6 Rudka 0020 1/6 Rudka 0020 1/6 Rudka 0020 1/6 Miejscowość Lasy Państwowe Źródło: Urzędu Miasta i Gminy Mrozy 21 Obszary NATURA 2000 Na terenie Gminy Mrozy, po wcześniejszej akceptacji Komisji Europejskiej, Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 5 września 2007 r. został ustanowiony obszar Dolina Kostrzynia (kod obszaru PLB140009) Dolina Kostrzynia obejmuje obszar o łącznej powierzchni 14376,1 ha położony w województwie mazowieckim na terenie gmin: Wodynie (1.448,2 ha), Mrozy (6.797,9 ha), Kotuń (3.156,9 ha), Skórzec (1.298,7 ha) i Grębków (1.674,4 ha). Ostoja obejmuje dolinę rzeki Kostrzyń i przyległe doliny jej dopływów wraz z łąkami, mokradłami, kompleksami stawów rybnych oraz otaczające lasy łęgowe, olsy i zespoły zarośli. Obszar został uznany za ekstensywnie użytkowany rolniczo, stanowiący swego rodzaju cenną przyrodniczo enklawę pośród obszarów silnie przekształconych przez gospodarkę rolną oraz za lokalny korytarz ekologiczny. Typowy dla tej ostoi jest krajobraz antropogeniczny ze stawami hodowlanymi. W ostoi występują też niewielkie fragmenty krajobrazu rolniczego z polami uprawnymi i łąkami położonymi w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki. Lokalnie dobrze zachowane zostały również płaty torfowisk niskich. W ostoi stwierdzono występowanie 20 gatunków ptaków wymienionych w załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Trzy gatunki zostały zamieszczone również na liście zagrożonych ptaków w Polskiej czerwonej księdze zwierząt. Odnotowano w nim występowanie co najmniej 20 gatunków ptaków wymienionych w załączniku I Dyrektywy Ptasiej, tj. bąk Botaurus stellaris,, bocian czarny Ciconia nigra, łabędź czarnodzioby Cygnus bewickii=Cygnus columbianus bewickii, trzmielojad Pernis apivorus, bielik Haliaeetus albicilla, błotniak stawowy Circus aeruginosus, błotniak łąkowy Circus pygargus, orlik krzykliwy Aquila pomarina, kropiatka Porzana porzana, zielonka Porzana parva, derkacz Crex crex, żuraw Grus grus, rybitwa rzeczna Sterna hirundo, rybitwa czarna Chlidonias niger, lelek Caprimulgus europaeus, zimorodek Alcedo atthis, dzięcioł czarny Dryocopus Martusi, lerka Lullula arboreta, świergotek polny Anthus campestris czy ortolan Emberiza hortulana. Oprócz Doliny Kostrzynia na terenie gminy Mrozy znajduje się jeszcze jeden obszar Natura 2000, powołany na podstawie Dyrektywy Siedliskowej – Rogoźnica (kod obszaru PLH140036). Jest to Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk, w całości położony na terenie gminy Mrozy. Powierzchnia obszaru zajmuje powierzchnię 153,2 ha. Pokrywa w całości istniejący rezerwat o tej samej nazwie i obejmuje również obszary położone na zachód od tego rezerwatu. Został uznany za jeden z najlepiej zachowanych na Nizinie Południowopodlaskiej obszarów leśnych związanych z siedliskami wilgotnymi. Ponad trzy czwarte obszaru pokrywają lasy liściaste, a pozostałą część siedliska rolnicze, lasy liściaste, łąki i zarośla. Obszar położony jest w przykrawędziowej części doliny rzeki Kostrzyń. Teren wysoczyznowy wyniesiony jest 150-200 m n.p.m. w stosunku do dna doliny położonej 140 m n.p.m. Pod względem fizjograficznym należy do Obniżenia Węgrowskiego stanowiącego część Niziny Południowopodlaskiej. Obszar wchodzi w skład dużego kompleksu leśnego, w większości położonego ponad dolinę, porośniętego borami i borami mieszanym (leśnictwo Jeziorek, nadleśnictwo Mińsk). Lokalny krajobraz na przestrzeni ok. 20 km2 tworzy mozaika lasów, rozległych łąk i turzycowisk. Całość urozmaicają dwa duże kompleksy stawów rybnych. Ważne dla Europy gatunki zwierząt występujące na tym obszarze (z Zał. II Dyr. Siedliskowej i z Zał. I Dyr. Ptasiej), w tym gatunki priorytetowe to: bocian czarny, trzmielojad, bielik, żuraw, dzięcioł średni, bóbr europejski, wydra, kumak nizinny. 22 Ważne dla Europy typy siedlisk przyrodniczych (z Zał. I Dyr. Siedliskowej), w tym siedliska priorytetowe: torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea), bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi-Pinetum, Pino mugo-Sphagnetum, Sphagno girgensohniiPiceetum i brzozowo-sosnowe bagienne lasy borealne), łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy żródliskowe). II.6 Infrastruktura techniczno – inżynieryjna Drogi Powiązania komunikacyjne gminy są dość korzystne. Stanowi o tym między innymi bliskość Mińska Mazowieckiego oraz Warszawy. Układ komunikacyjny w gminie składa się z dróg o różnym znaczeniu, a także zróżnicowanym natężeniu ruchu. Układ sieci drogowej na terenie gminy tworzą: drogi powiatowe, gminne, wewnętrzne oraz drogi prywatne, których część nie posiada uregulowanego statusu prawnego. Powiązania komunikacyjne gminy Mrozy odbywają się w oparciu o linię kolejową magistrali E 20 Warszawa – Berlin – Moskwa, realizującą połączenie z Warszawą i Siedlcami. W pobliżu terenu gminy przebiega droga krajowa nr 2. Zaopatrzenie w wodę Miejscowości leżące na terenie Gminy Mrozy zaopatruje w wodę stacja uzdatniania wody „Piaseczno – Kuflew” położona na terenie wsi Piaseczno, w gminie Cegłów. SUW stanowi współwłasność gmin Mrozy, Cegłów i Latowicz. Woda dostarczana wodociągami zbiorowymi posiada jakość odpowiadającą normom, a jej ilość pokrywa w całości zapotrzebowanie na cele bytowo-gospodarcze i przeciwpożarowe. Wszystkie miejscowości posiadają dobrze rozwiniętą infrastrukturę wodociągową. Długość całej sieci wodociągowej na terenie gminy wynosi 136,6 km i w 2015 r. obsługiwała 2948 przyłączonych obiektów. Niemniej jednak nie wszyscy właściciele nieruchomości podłączyli się do sieci, bądź z wodociągu nie korzystają (pustostany). Obecnie ok. 90% posesji i ok. 7800 osób korzysta z wodociągu. Pozostali korzystają z własnych ujęć, przede wszystkim studni kopanych. Odprowadzanie ścieków Sieć kanalizacyjną posiada praktycznie cała miejscowość Mrozy oraz Jeruzal. Częściowo siecią kanalizacyjną objęte są miejscowości Wola Paprotnia, Wola Rafałowska oraz Łukówiec. Długość sieci na koniec 2015 r. wynosiła 41,06 km i obejmowała ok. 1115 przyłączy. W najbliższych latach planuje się stopniową rozbudowę sieci kanalizacyjnej w ramach aglomeracji Mrozy oraz rozbudowę sieci kanalizacyjnej w aglomeracji Jeruzal. Na terenach nieskanalizowanych ścieki są gromadzone w przydomowych zbiornikach bezodpływowych a następnie wozami asenizacyjnymi wywożone do oczyszczalni ścieków albo poddawane oczyszczaniu w przydomowych oczyszczalniach ścieków. Obecnie funkcjonują dwie gminne, mechaniczno-biologiczne oczyszczalnie ścieków w miejscowości Mrozy o przepustowości 600 m3/d oraz w Jeruzalu o przepustowości 110 m3/d. W miarę rozbudowy sieci kanalizacyjnej w aglomeracji Mrozy zajdzie konieczność rozbudowy oczyszczalni ścieków w celu zwiększenia jej przepustowości nawet do 1200 m3/d. 23 Usuwanie odpadów stałych Od 01.06.1999 r. na terenie całej gminy Mrozy, w tym w miejscowości Mrozy, działa system gospodarowania odpadami oparty o ich selektywną zbiórkę. Segregacja odbywa się u źródła. Od lipca 2013 r. na mocy ustawy władztwo nad odpadami przejęła gmina, która wykorzystując wieloletnie doświadczenie w tym zakresie, organizuje cały system zbierania odpadów oraz przekazywania ich do utylizacji i ponownego wykorzystania. Zgodnie z Wojewódzkim Planem Gospodarki Odpadami dla Mazowsza na lata 2012-2017 z uwzględnieniem lat 2018-2023, obszar województwa został podzielony na pięć regionów gospodarki odpadami: Ciechanowski, Płocki, Warszawski, OstrołęckoSiedlecki oraz region Radomski. Według tego planu gmina Mrozy należy do Regionu Ostrołęcko-Siedleckiego. W skład tego regionu wchodzą 92 gminy zlokalizowane w powiatach: ostrołęckim, ostrowskim, wyszkowskim, łosickim, garwolińskim, siedleckim, sokołowskim, węgrowskim, wołomińskim, mińskim, makowskim, pułtuskim oraz w miastach Siedlce i Ostrołęka. Na terenie Gminy Mrozy nie działa żadne czynne składowisko odpadów. Odebrane od mieszkańców odpady przekazywane są jednostkom odpowiedzialnym za ich składowanie i unieszkodliwianie. Poza tym miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla gminy Mrozy, nie przewiduje składowisk odpadów komunalnych na terenie gminy Mrozy. W roku 2014 Gmina zrealizowała projekt inwestycyjny, w ramach którego na terenie gminy powstał Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych. Zostały wybudowane dwa budynki zawierające trzynaście boksów do segregacji odpadów komunalnych i niebezpiecznych, m.in. na puszki, metale, szkło, papier, zużyte opony, urządzenia elektryczne i elektroniczne, baterie i akumulatory, a także leki i tekstylia. Dodatkowo zakupiono 16 nowych pojemników do zbiórki, które zostały umieszczone w miejscowościach: Grodzisk, Jeruzal i Mrozy. Planowana jest rozbudowa PSZOK w Mrozach oraz budowa nowego PSZOK w Jeruzalu. Inwestycje umożliwiają kontrolę nad gospodarką odpadami, a także ograniczy tworzenie „dzikich” składowisk śmieci oraz spalanie odpadów w domowych piecach. Wzrośnie również ilość pozyskanych surowców wtórnych m.in. z metali, odpadów budowlanych czy zużytych sprzętów elektrycznych i elektronicznych. Zaopatrzenie w gaz Na terenie gminy Mrozy nie ma rozdzielczej sieci gazowej. Gmina przewiduje gazyfikację terenu gminy przez budowę gazociągu wysokiego ciśnienia średnicy 150 (odgałęzienia magistrali gazowej wysokiego ciśnienia o średnicy 700 mm „KobryńWarszawa” w kierunku gmin Kałuszyn i Mrozy) do stacji redukcyjno-pomiarowej I stopnia we wsi Kazimierzów k/Kałuszyna i dalej gazociągu wysokiego ciśnienia o średnicy 100 mm i stacji redukcyjno-pomiarowej I stopnia we wsi Kruki k/ Mrozów, skąd siecią gazową średniego ciśnienia gaz doprowadzany będzie do odbiorców. Rozpatrywana jest również budowa sieci gazowej w oparciu o skroplony gaz LNG, która docelowo mogłaby być włączona do sieci krajowej. Gmina Mrozy posiada Koncepcję programowo-techniczną zaopatrzenia w gaz ziemny miejscowości Mrozy opracowaną w 2015 roku. Obejmuje ona swoim zakresem postawienie stacji LNG na działce w miejscowości Wola Paprotnia. Stacja jest bezgłośna i bezemisyjną, a więc przyjazna dla środowiska. Gaz na stację będzie dostarczany autocysterną. Gaz ziemny ze 24 zbiornika (Grupa – E) będzie przesyłany do sieci dosyłowo-rozdzielczej poprowadzonej po miejscowości Mrozy oraz pozostałych sołectw. Realizacja projektu gazyfikacji będzie wykonana etapowo. Ideą opisanego programu gazyfikacji jest podłączenie do sieci gazowej budynków użyteczności publicznej, przedsiębiorstw oraz indywidualnych odbiorców jakimi są mieszkańcy Mrozów. Realizacja gazyfikacji jest uzależniona wyłącznie od zainteresowania odbiorców danego rejonu miasta, potwierdzona podpisanymi umowami przyłączeniowymi. Planowany zakres inwestycji obejmuje dostawę gazu ziemnego dla wszystkich potencjalnych odbiorców. III. CZYNNIKI ODDZIAŁYWUJĄCE NA ŚRODOWISKO III.1. Wody powierzchniowe Teren gminy Mrozy jak również całego powiatu mińskiego zaliczany jest do obszaru posiadającego ubogie zasoby wodne. Niskie parametry retencjonowania wezbrań utrudniają zagospodarowanie wód powierzchniowych. Podstawowy wpływ na stan zasobów wodnych ma ich pobór i wykorzystanie podczas odprowadzania ścieków. Sieć hydrologiczna powiatu charakteryzuje się dużą ilością cieków wodnych o małych przepływach. Niewielkie zlewnie powodują, że w okresach letnich susz dochodzi do całkowitego ich wysychania. Niskie stany wód lub ich okresowy brak powodują bardzo słaby rozwój fauny w ciekach, ponadto powodują, że nawet niewielkie ilości zanieczyszczeń wprowadzonych do tych wód powodują bardzo szybki wzrost poziomu ich zanieczyszczeń. Monitoring regionalny jakości wody w wybranych rzekach przeprowadza Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie Delegatura w Mińsku Mazowieckim. Prowadzone w ramach monitoringu środowiska pomiary czystości wód płynących wykazują, że od wielu lat stale poprawia się czystość wód, chociaż nie jest jeszcze wystarczająca i nadal wymaga dalszej poprawy. Na terenie powiatu mińskiego każdego roku prowadzone są badania wód rzeki Mienia i rzeki Świder, natomiast kontrole stanu czystości pozostałych rzek wykonywane są cyklicznie. Na terenie powiatu kontrolą objętych jest w sumie 7 rzek. Próbki wody pobierano w ustalonych przekrojach pomiarowo-kontrolnych (p.p.k.). Przekroje te ustalono na rzece Świder – km 64+800 i 41+600, na rzece Mienia - km 37+100 i 22+100, na rzece Srebrnej – km 15+300, 3+200 i 2+000, na Kanale Wawerskim - km 15+100 i 14+300, na rzece Długiej - km 35+900, 31+500 i 24+300, na rzece Zonza - km 16+200 i na rzece Rządza – km40+000. Na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2016 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. z 2016 r., poz. 1187) klasyfikuje się stan ekologiczny jednolitych części wód powierzchniowych, potencjał ekologiczny jednolitych części wód powierzchniowych (na podstawie elementów fizykochemicznych, biologicznych i hydromorfologicznych) oraz stan chemiczny jednolitych części wód powierzchniowych. Głównymi wskaźnikami decydującymi o V klasie jakości wód są: azot, ołów, liczne bakterie grupy coli typu kałowego, tlen rozpuszczalny, fosforany, azotyny, fosfor i azot ogólny. 25 III.2. Wody podziemne Jakość wód podziemnych na terenie całego powiatu mińskiego badana była w ramach monitoringu krajowego (badania prowadzone przez Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie). Na terenie powiatu mińskiego, wody podziemne do badania pobierane są jeden raz w ciągu roku w trzech punktach pomiarowych zlokalizowanych w miejscowościach: Huta Kuflewska w gminie Cegłów, Poręby Leśne w gminie Stanisławów oraz Kałuszyn w gminie Kałuszyn. Kontrolą objęte są wody z utworów czwartorzędowych. Na podstawie badań z ostatniego wielolecia można stwierdzić, że wody podziemne zanieczyszczone są związkami żelaza i manganu. III.3. Monitoring hałasu Źródłem informacji o hałasie w środowisku jest w szczególności Państwowy Monitoring Środowiska, który stanowi system pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska. Podsystem monitoringu hałasu obejmuje zarówno emisję hałasu jak i ocenę klimatu akustycznego. W ramach Państwowego Monitoringu funkcjonuje sieć krajowa oraz sieci regionalne i lokalne. Ze względu na charakter zjawiska hałasu pomiary w sieci krajowej i w sieciach regionalnych międzywojewódzkich nie są prowadzone. Sieci regionalne wojewódzkie obejmują badania wykonywane w zależności od potrzeb w miejscach o szczególnym zagrożeniu i obejmują pomiary hałasu emitowanego z dróg krajowych i wojewódzkich. Sieci lokalne obejmują pomiarami źródła przemysłowe i komunikacyjne. Hałasem nazywamy każdy dźwięk, który w danych warunkach może być uciążliwy lub zagrażać zdrowiu. Natomiast dźwiękiem nazywamy rozchodzące się zaburzenie (drgania) cząsteczek powietrza. Można je opisać ciśnieniem oraz częstotliwością drgań. Za względu na sposób słyszenia dźwięków przez człowieka (człowiek słyszy dźwięki w skali logarytmicznej) wprowadzono pojęcie poziomu ciśnienia zdefiniowanego jako L=10log(P2/P02) [dB]. Ten sam dźwięk może być oceniany w różny sposób przez różne osoby. Jedni mogą go oceniać jako przyjemny i pożądany, a inni jako uciążliwy i szkodliwy, a więc jako hałas. Trzeba zaznaczyć, że uciążliwość hałasu uzależniona jest od pory występowania (inny jest odbiór dla pory dnia a inny dla pory nocy), przeznaczenia terenu ( inny jest odbiór dla obszarów ochrony uzdrowiskowej, a inny dla terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej) oraz od grup źródeł hałasu. Monitoring hałasu komunikacyjnego w 2014 roku Podsystem monitoringu hałasu obejmuje zarówno emisję hałasu, jak i ocenę klimatu akustycznego. Ze względu na charakter zjawiska hałasu, pomiary w sieci krajowej i sieciach regionalnych międzywojewódzkich nie są realizowane. Sieci wojewódzkie obejmują badania wykonywane w zależności od potrzeb w miejscach o szczególnym zagrożeniu i obejmują pomiary hałasu emitowanego z dróg krajowych i wojewódzkich. Sieci lokalne obejmują pomiarami źródła przemysłowe i komunikacyjne. Zbiór danych z wykonanych pomiarów we wszystkich sieciach może być uwzględniony w opracowaniu map akustycznych miast oraz określaniu obszarów o ponadnormatywnym poziomie hałasu. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska został ustawowo zobowiązany do dokonywania oceny stanu akustycznego środowiska na terenach nie objętych obowiązkiem opracowywania map akustycznych. Wobec powyższego w ramach 26 monitoringu w 2014 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie wykonał badania hałasu komunikacyjnego w 15 punktach pomiarowych w większych miastach województwa oraz przy głównych drogach. W 3 punktach wykonano pomiary w celu określenia wskaźników (rocznych) mających zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem. W każdym punkcie wykonano w sesji wiosenno-letniej i jesienno-zimowej co najmniej po trzy pomiary dobowe, w tym jeden podczas weekendu. W 12 punktach pomiarowych wykonano pomiary w celu określenia wskaźników (dobowych) mających zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska. Poniżej na mapie województwa mazowieckiego przedstawiono położenie ww. punktów. Mapa 3: Punkty monitoringowe hałasu Źródło: www.wios.warszawa.pl Badania monitoringowe hałasu przeprowadzone w 2014 r. na terenie województwa mazowieckiego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie wykazały, że hałas komunikacyjny w dalszym ciągu jest jednym z największych zagrożeń i uciążliwości. Na podstawie pomiarów wykonanych w 2014 r. oraz w latach poprzednich można stwierdzić, że poziom zagrożenia hałasem komunikacyjnym jest w dalszym ciągu znaczący dla mieszkańców (duża liczba osób narażonych). 27 III.4. Jakość powietrza Badanie i ocena jakości powietrza jest realizowana w oparciu o przepisy art. 85-95 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2016 poz. 672 z późn. zm.). Powyższe przepisy wraz z rozporządzeniami Ministra Środowiska: z dnia 13 września 2012 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r. poz. 1032) i z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r. poz. 1031) definiują system monitoringu powietrza, określają zakres i sposób badania jakości powietrza, określają minimalną liczbę stacji oraz metody i kryteria oceny. System Oceny Jakości Powietrza w województwie mazowieckim jest na bieżąco modernizowany do potrzeb wynikających z procesu dostosowawczego do wymagań UE, zmieniającego się prawa polskiego i oczekiwań związanych z zarządzaniem jakością powietrza. Docelowo system powinien spełniać następujące funkcje: • informacyjną, • prognostyczną, • ostrzegawczą, • sterowania emisją oraz ma być narzędziem wspomagającym zarządzanie środowiskiem. Aby dobrze wypełniać powyższe funkcje konieczne jest, aby system składał się z trzech podstawowych bloków: • systemu pomiarowego, • systemu analiz przestrzennych, • systemu informowania. Realizacja funkcji informacyjnej systemu, realizowana jest poprzez coroczną ocenę jakości powietrza. Metodami wykorzystywanymi w ocenie bieżącej są: • pomiary wysokiej jakości (automatyczne ciągłe), • pomiary manualne w stałych punktach pomiarowych (ciągłe), • pomiary manualne w stałych punktach pomiarowych (cykliczne), • pomiary wskaźnikowe (pasywne), • modelowanie matematyczne, • obiektywne metody szacowania. W ramach monitoringu powietrza wykonywane są, analizowane i gromadzone dane dotyczące poziomów stężeń wybranych zanieczyszczeń powietrza w strefach (powiat, aglomeracja) województwa mazowieckiego. Na podstawie otrzymanych pomiarów dokonuje się oceny poziomów substancji w powietrzu ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ochronę roślin. Priorytetowymi obszarami dla monitoringu powietrza są strefy potencjalnych przekroczeń dopuszczalnych poziomów stężeń zanieczyszczeń. Modelowanie matematyczne jest metodą wspomagającą i uzupełniającą techniki pomiarowe. Bez względu na rodzaj zastosowanej metody pomiarów, bieżąca ocena jakości powietrza obszaru tak dużego, jak województwo mazowieckie powinna być uzupełniana o wyniki badań modelowych. Pozwalają one na uzyskanie informacji o przestrzennym zróżnicowaniu stężeń na cały obszarze województwa. W województwie mazowieckim przeprowadzono modelowanie modelem CALPUFF z preprocesorem CALMET. Jest to wielowarstwowy, niestacjonarny model przygotowany do wyznaczania przestrzennego rozkładu wielu substancji, uwzględniający rzeźbę terenu oraz wpływ pól meteorologicznych zmiennych w czasie i przestrzeni na transport przemiany i depozycję zanieczyszczeń. Do modelu CALPUFF jako dane wejściowe zastosowano wyniki modelowania modelem CALMET, czyli parametry pola meteorologicznego dla 28 aglomeracji i województwa oraz dane o emisji zanieczyszczeń w województwie: punktowej, liniowej i powierzchniowej. W ramach funkcjonowania Systemu Oceny Jakości Powietrza wykonywane są opracowania, wypełniające wymogi art. 88, 89 i 90 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tj. Dz. U. 2016 r., poz. 672 z późn. zm.), dotyczące każdej strefy województwa. Należą do nich: • Wstępna Ocena Jakości Powietrza oraz aktualizowana, co pięć lat klasyfikacja stref, odrębnie dla każdej substancji, wskazująca na potrzeby modernizacji systemu monitoringu powietrza w województwie, • Roczna Ocena Jakości Powietrza - wykonywana corocznie, dokonuje oceny poziomu substancji w powietrzu w każdej strefie pod kątem dotrzymania poziomów dopuszczalnych oraz wskazuje strefy wymagające tworzenia Programów Ochrony Powietrza, które pomogą osiągnąć w danej strefie wymagane standardy jakości powietrza. System Oceny Jakości Powietrza w województwie mazowieckim zapewnia rzetelną ocenę stanu jakości powietrza, a poprzez wymuszanie działań mających na celu osiąganie wymaganych standardów jakości powietrza wpływa na poprawę warunków życia mieszkańców. Pomiary wykonywane w Systemie Oceny Jakości Powietrza są wspomagane sprzętem zakupionym w ramach dofinansowania ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego. III.5. Odnawialne źródła energii W związku z wciąż rosnącym zapotrzebowaniem na energię, przy jednoczesnym wyczerpywaniu się zasobów konwencjonalnych wzrasta zainteresowanie alternatywnymi sposobami pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych. Energia odnawialna jest to energia pochodząca z naturalnych, powtarzających się procesów przyrodniczych, uzyskiwana z odnawialnych niekopalnych źródeł energii (energia: wody, wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalna, fal, prądów i pływówmorskich, oraz energia wytwarzana z biomasy stałej, biogazu i biopaliw ciekłych). Odnawialne źródło energii jest to źródło wykorzystujące w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecznego, aerotermalną, geotermalną, hydrotermalną, fal, prądów i pływów morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu pochodzącego ze składowisk odpadów, a także biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu składowanych szczątków roślinnych i zwierzęcych. W roku 2012 produkcja energii pierwotnej ze źródeł odnawialnych stanowiła 10,6% produkcji ogółem (GUS). Zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniającej i w następstwie uchylającej dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE, udział odnawialnych źródeł energii w całkowitym zużyciu energii brutto powinien wynieść 15% do roku 2020. Do źródeł o największym technicznym potencjale należą kolejno: biomasa, energia wiatru, energia słoneczna, zasoby geotermalne oraz energia wody. Biomasa jest obecnie źródłem energii o największym potencjale. Udział paliw takich jak słoma, drewno czy wierzba energetyczna w bilansie energetycznym kraju 29 systematycznie wzrasta. Z uwagi na rolniczy charakteru gminy, na jej terenie występują znaczne zasoby biomasy. Energię wiatru stanowi energia kinetyczna wiatru wykorzystywana do produkcji energii elektrycznej w turbinach wiatrowych. Potencjał elektrowni wiatrowych jest określany przez możliwości generowania przez nie energii elektrycznej. Tereny o korzystnym potencjale wyznacza się na podstawie badań kierunku, siły oraz częstotliwości występowania wiatrów. Na tej podstawie sporządzono strefy energetyczne wiatru oraz podzielono powierzchnię kraju zgodnie z potencjałem energetycznym. Zgodnie z podziałem wprowadzonym przez Ośrodek Meteorologii IMGW, gmina Mrozy leży w strefie III – korzystnej. Energia geotermalna jest to energia cieplna pozyskiwana z głębi ziemi i stosowana głównie w celach grzewczych. Z racji na szerokie rozpowszechnienie o pełną odnawialność energia tego typu stanowi olbrzymi potencjał. Ciepłe wody o wyższej temperaturze zdatne są do produkcji energii elektrycznej, pozostałe z powodzeniem stosowane się w ciepłownictwie, rolnictwie czy do celów rekreacyjnych. Oszacowanie potencjału energii geotermalnej wiąże się z koniecznością kosztownych odwiertów próbnych. Aktualnie brak danych na temat możliwości wykorzystania zasobów geotermalnych na terenie gminy. Energia promieniowania słonecznego wykorzystywana jest w dwojaki sposób: do produkcji energii elektrycznej bądź ciepła. Ciepło może być pozyskiwane w sposób bierny poprzez nagrzewanie pomieszczeń bezpośrednim promieniowaniem bądź poprzez systemy cieczowych lub powietrznych kolektorów słonecznych służących ogrzewaniu mieszkań, podgrzewaniu wody użytkowej itp. Konwersja promieniowania na prąd elektryczny odbywa się natomiast poprzez zastosowanie ogniw fotowoltaicznych bądź elektrowni termicznych. W strefie klimatycznej, w której leży Polska produkcja energii elektrycznej na szerszą skalę przy pomocy ogniw fotowoltaicznych jest nieopłacalna. Natomiast zastosowanie kolektorów słonecznych może okazać się zasadne już nawet w przypadku użytkowania przez pojedyncze gospodarstwa domowe, w zależności od stopnia zapotrzebowania na ciepłą wodę. Gmina Mrozy zlokalizowana jest w strefie gdzie średnioroczna suma promieniowania słonecznego wynosi 1100 kWh/m2, natomiast nasłonecznienie szacowane jest na 1600-1650 h/rok. Opisane powyżej warunki panujące na terenie gminy dają możliwość wykorzystywania energii promieniowania słonecznego do podgrzewania wody użytkowej w budynkach mieszkalnych, a także obiektach oświatowych (szkoły, przedszkola). III.6. Promieniowanie elektromagnetyczne Zagadnienia dotyczące ochrony ludzi i środowiska przed niekorzystnym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych regulowane są przepisami dotyczącymi: ochrony środowiska, bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa budowlanego, zagospodarowania przestrzennego oraz przepisami sanitarnymi. Promieniowanie niejonizujące określa się jako promieniowanie, którego energia oddziałująca na każde ciało materialne nie wywołuje w nim procesu jonizacji. Promieniowanie to związane jest ze zmianami pola elektromagnetycznego. Oto potencjalne źródła omawianego promieniowania: • urządzenia wytwarzające stałe pole elektryczne i magnetyczne, • urządzenia wytwarzające pole elektryczne i magnetyczne o częstotliwości 50 Hz, (stacje i linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia), • urządzenia wytwarzające pole elektromagnetyczne o częstotliwości od 1 kHz do 300 GHz, (urządzenia radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokacyjne), 30 • inne źródła promieniowania z zakresu częstotliwości: 0 - 0,5 Hz, 0,5 - 50 Hz oraz 50-1000 Hz. Na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. 2003r., Nr 192, poz. 1883) ustalono, że dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową dopuszczalną wartość poziomu pól elektromagnetycznych w powietrzu wynosi 7 V/m. Zaś dla pozostałych terenów, na których przebywanie ludzi jest dozwolone bez ograniczeń, rozporządzenie ustala wysokość składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego o częstotliwości 50 Hz w wysokości 10 kV/m, natomiast składowej magnetycznej w wysokości 60 A/m. Na terenie gminy Mrozy źródłami promieniowania niejonizującego są: • linie i stacje elektroenergetyczne wysokich napięć, • urządzenia radiokomunikacyjne, • radionawigacyjne i radiolokacyjne. Monitoring poziomu pól elektromagnetycznych w 2014 nie obejmował obszaru gminy Mrozy. W związku z czym analizując wyniki uzyskane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w punktach kontrolnych znajdujących się na terenie województwa mazowieckiego oraz ich wieloletnie badania pól elektromagnetycznych, można wywnioskować, że na terenie województwa mazowieckiego (jak również na terenie gminy Mrozy) brak jest realnego zagrożenia nadmiernym poziomem pól elektromagnetycznych. III.7. Zasoby geologiczne Zgodnie z przepisami ustawy Prawo geologiczne i górnicze eksploatacja kopalin ze złóż jest działalnością gospodarczą, której prowadzenie wymaga uzyskania koncesji na ich wydobywanie. Starosta jest organem koncesyjnym na wydobywanie kopalin ze złóż, jeśli jednocześnie są spełnione następujące wymagania: 1) obszar udokumentowanego złoża nieobjętego własnością górniczą nie przekracza 2 ha, 2) wydobycie kopaliny ze złoża w roku kalendarzowym nie przekracza 20 000 m3, 3) działalność będzie prowadzona metodą odkrywkową oraz bez użycia środków strzałowych. Organem koncesyjnym jest również Marszałek Województwa Mazowieckiego dla złoża: Sokolnik I oraz Lipiny – Mrozy. Wykaz złóż surowców zlokalizowanych na terenie gminy Mrozy zestawiono w poniższej tabeli opracowanej na podstawie danych Państwowego Instytutu Geologicznego. 31 Tabela 8: Stopień rozpoznania zasobów i stan ich zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż w 2015 roku. Wykaz złóż piasków i żwirów - tys. t Lp. 395 396 543 544 545 546 547 564 585 586 587 588 589 975 Nazwa złoża Stan zag. złoża Zasoby Geologiczne Przemysłowe bilansowe 671 546 246 135 69 252 182 147 71 266 478 252 219 84 - Wydobycie Powiat Jeruzal Z miński Jeruzal I E 2 miński Kruki E 11 miński Kruki I T miński Kruki II E 7 miński Kruki III R miński Kruki IV R miński Kuflew E 2 miński Lipiny I Z miński Lipiny II R miński Lipiny III R miński Lipiny Mrozy T miński Lipiny-Mrozy I E 65 miński Sokolnik Z miński Sokolnik 976 E 295 5 miński dz.934/1 977 Sokolnik I* E 181 181 20 miński 978 Sokolnik II Z 431 miński 979 Sokolnik III* E 197 15 miński 980 Sokolnik IV E 805 5 miński 981 Sokolnik V* E 61 3 miński 982 Sokolnik VI E 141 10 miński 983 Sokolnik VIII E 136 3 miński Wola 1147 R 183 miński Rafałowska Skróty literowe dotyczące stanu zagospodarowania zasobów w wykazach złóż oznaczają: E – złoże eksploatowane R – złoże o zasobach rozpoznanych szczegółowo (w kat. A + B + C1, a w przypadku ropy i gazu – w kat. A + B) Z – złoże, z którego wydobycie zostało zaniechane T – złoże zagospodarowane, eksploatowane okresowo * - złoża zawierające piasek ze żwirem Źródło: Bilans zasobów złóż kopalin w Polsce według stanu na 31.12.2015 roku, Państwowy Instytut Geologiczny, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2016 (www.pgi.gov.pl) 32 IV. ZARZADZANIE ŚRODOWISKIEM Struktura organizacyjna ochrony środowiska funkcjonuje na czterech poziomach - centralnym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Sieci branżowe działają odrębnie. Na strukturę organizacyjną ochrony środowiska składają się odrębne i niezależne od siebie organy rządowe i samorządowe, a poszczególne szczeble administracji realizują w zasadzie tylko te zadania, których nie można realizować na szczeblu niższym. Do organów ochrony środowiska należą: • Wójt, burmistrz, prezydent miasta, • Starosta, • Sejmik województwa, • Marszałek województwa, • Wojewoda, • Minister środowiska, • Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska, • Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska, • Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta jest organem ochrony środowiska działającym na poziomie gminy. Do jego kompetencji zaliczane są przede wszystkim zadania wynikające z planowania przestrzennego oraz rozpatrywanie wszelkich drobnych spraw, nie należących do kompetencji starosty lub powiązanych z korzystaniem ze środowiska przez osoby fizyczne nie będące przedsiębiorcami. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta posiada uprawnienia do wydawania następujących decyzji dotyczących korzystania ze środowiska: • decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu – decyzja ta stanowi obok miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego podstawowy instrument, przez który organ gminy może regulować wiele zagadnień lokalnych, w tym sprawy ochrony środowiska; • zezwolenie na usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości; • zezwolenie na prowadzenie przez przedsiębiorców działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości; • zezwolenie na prowadzenie przez przedsiębiorców działalności w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transporty nieczystości płynnych; • decyzja w sprawie zatwierdzenia ugody zawartej pomiędzy właścicielami gruntów w sprawie zmiany stanu wody na gruntach; • decyzja w sprawie nałożenia obowiązku prowadzenia pomiarów emisji (w przypadku zwykłego korzystania ze środowiska przez osoby fizyczne nie będące przedsiębiorcami); • decyzje ustalające wymagania w zakresie ochrony środowiska dotyczące eksploatacji instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia; • przyjmowanie określonych w ustawie Prawo Ochrony Środowiska wyników pomiarów, wykonywanych przez prowadzących instalacje (w przypadku zwykłego korzystania ze środowiska przez osoby fizyczne nie będące przedsiębiorcami); 33 • • • • • • przyjmowanie zgłoszeń instalacji, z których emisja nie wymaga pozwolenia, mogących negatywnie oddziaływać na środowisko (w przypadku zwykłego korzystania ze środowiska przez osoby fizyczne nie będące przedsiębiorcami); przyjmowanie informacji o posiadanych substancjach stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska; wydawanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach planowanych przedsięwzięć mogących zawsze lub potencjalnie oddziaływać na środowisko; wydawanie postanowień w sprawie obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko dla planowanego przedsięwzięcia mogącego potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko; wydawanie postanowienia w sprawie zakresu raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko; wydawanie postanowień w sprawie dodatkowych obowiązków związanych z ochroną obszarów NATURA 2000 dla przedsięwzięć innych niż przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko, które nie jest bezpośrednio związane z ochroną obszaru Natura 2000 lub nie wynika z tej ochrony, ale może potencjalnie znacząco oddziaływać na obszar NATURA 2000 Decyzje w zakresie gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, gospodarki złożami kopalin, ochrony przyrody, ochrony powietrza atmosferycznego i powierzchni ziemi, rybactwa śródlądowego wydaje Starosta. Sprawuje on także nadzór nad lasami, które nie stanowią własności Skarbu Państwa, racjonalną gospodarką łowiecką i spółkami wodnymi. Ponadto określone zadania z zakresu zarządzania wodami publicznymi wykonuje Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie oraz Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Warszawie, Oddział w Sokołowie Podlaskim, Inspektorat w Mińsku Mazowieckim. Lasy Państwowe są administrowane przez Nadleśnictwo Mińsk, nadzór nad gospodarką w lasach, które nie stanowią własności Skarbu Państwa też sprawuje Nadleśnictwo Mińsk, na podstawie porozumień zawartych pomiędzy Starostą Mińskim a Nadleśniczymi. W imieniu Burmistrza Mrozów zadania w zakresie ochrony środowiska wykonywane są w Referacie Inwestycje, Gospodarka Komunalna i Gospodarka Gruntami. Stanowiska pracy w Referacie są skomputeryzowane i posiadają dostęp do Internetu i niezbędnych do pracy stron internetowych. Zasady i cele polityki ochrony środowiska państwa Głównym dokumentem dotyczącym redukcji zanieczyszczeń wprowadzanych do środowiska jest Polityka ekologiczna państwa. Zgodnie z zapisami art. 13 ustawy Prawo Ochrony Środowiska „Polityka ochrony środowiska to zespół działań mających na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju”. Polityka ta powinna być elementem równoważenia rozwoju kraju i harmonizowania z celami ochrony środowiska celów gospodarczych i społecznych. Zgodnie z art. 14 ustawy: „1. Polityka ochrony środowiska jest prowadzona na podstawie strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712, z późn. zm.6)). 2. Polityka ochrony środowiska jest prowadzona również za pomocą wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska.” 34 Założeniem jest także, że zadania realizowane w ramach polityki ochrony środowiska państwa powinny wpływać na stopniowe zmiany sposobu produkcji czy konsumpcji, oszczędzania materiałów i zasobów oraz stosowanie dobrych praktyk gospodarowania, a dopiero w dalszej kolejności poprzez tradycyjne działania. Aspekty ekologiczne powinny być obowiązkowo włączane do programów rozwoju na szczeblu regionalnym i lokalnym. Polityka ochrony środowiska państwa Nadrzędną wartością w polityce ochrony środowiska państwa jest człowiek, z czego wynika że zdrowie, komfort środowiska, w którym żyją czy pracują ludzie oraz inne aspekty życia obywateli powinny być głównymi kryteriami realizacji polityki ochrony środowiska. Odnosi się to do każdego szczebla i tylko realizowane na każdym szczeblu przyniosą oczekiwane rezultaty. Polityka ochrony środowiska państwa ma służyć zaspokojeniu rosnących potrzeb człowieka jednoczesnym dbaniem o zachowanie jego otoczenia w stanie najmniej zmienionym. Wdrażanie założeń polityki jest kluczowe ponieważ wszystkie działania człowieka są prowadzone w środowisku przyrodniczym, dlatego też mają znaczny wpływ na jego obecny i przyszły stan. Nadrzędną zasadę polityki ochrony środowiska państwa określają zapisy Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Dotyczy ona zrównoważonego rozwoju - art. 5 „Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju”. Oznacza to konieczność takiego gospodarowania, aby zachować środowisko w możliwie dobrym stanie dla przyszłych pokoleń. Istotą zrównoważonego rozwoju jest równorzędne traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych. Kryteria zrównoważonego rozwoju powinny być brane pod uwagę we wszystkich dokumentach strategicznych, które zgodnie z art. 46 ustawy z dnia 3.10.2008 r. (Dz. U. z 2013 r. nr 1235 z późn. zm.) o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko powinny zostać poddane strategicznym ocenom oddziaływania na środowisko dla sprawdzenia czy rozwiązania w nich zawarte nie przyniosą zagrożenia dla środowiska. We wdrażaniu niniejszego programu istotne znaczenie będą miały zasady uszczegóławiające zasadę nadrzędną, a będą nimi zasady: 1. Zasadę prewencji, oznaczającą w szczególności: • zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń poprzez stosowanie najlepszych dostępnych technik (BAT), • recykling, czyli zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk energii, wody i surowców ze ścieków i odpadów oraz gospodarcze wykorzystanie odpadów zamiast ich składowania, • zintegrowane podejście do ograniczania i likwidacji zanieczyszczeń i zagrożeń zgodnie z zaleceniami Dyrektywy Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszczeń (tzw. dyrektywa IPPC), • wprowadzanie pro-środowiskowych systemów zarządzania procesami produkcji i usługami, zgodnie z ogólnoświatowymi i europejskimi wymogami w tym zakresie, wyrażonymi m.in. w standardach ISO 14000 i EMAS, programach czystszej produkcji, Responsible Care, itp. 35 2. Zasadę "zanieczyszczający płaci” odnoszącą się do odpowiedzialności za skutki zanieczyszczenia i stwarzania innych zagrożeń. Odpowiedzialność tę ponosić powinny wszystkie jednostki użytkujące środowisko, a więc także konsumenci, zwłaszcza, gdy mają możliwość wyboru mniej zagrażających środowisku dóbr konsumpcyjnych. 3. Zasadę regionalizacji, oznaczającą m.in. skoordynowanie polityki regionalnej z regionalnymi ekosystemami w Europie (np. doliny rzeczne i obszary wodno-błotne, szczególnie w strefach przygranicznych). 4. Zasadę subsydiarności, oznaczającą przekazywanie części kompetencji i uprawnień decyzyjnych dotyczących ochrony środowiska na właściwy szczebel regionalny lub lokalny tak, aby był on rozwiązywany na najniższym szczeblu, na którym może zostać skutecznie i efektywnie rozwiązany. 5. Zasadę integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi oznaczająca uwzględnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi. 6. Zasadę skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej odnoszącą się do wyboru planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych ochrony środowiska, a oznaczającą potrzebę minimalizacji nakładów na jednostkę uzyskanego efektu. W Polityce Ekologicznej państwa przedstawione zostały także cele ogólne o charakterze strategicznym i realizacyjnym, w różnych horyzontach czasowych. Jako oddzielne zagadnienie omówione zostało zagadnienie włączania aspektów ochrony środowiska do polityk sektorowych takich jak: przemysł i energetyka, transport, rolnictwo, leśnictwo, budownictwo i gospodarka komunalna, zagospodarowanie przestrzenne, turystyka, ochrona zdrowia, handel i działalność obronna. Wskazane zostały przede wszystkim cele i działania, jakie należy podjąć w ramach programów sektorowych, jako konieczny udział sektorów w realizacji zrównoważonego rozwoju. V. ZAŁOŻENIA DO DZIAŁAŃ Z ZAKRESU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MROZY DO 2024 ROKU Głównym celem przyjętym w Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Mrozy jest lepsza jakość życia mieszkańców gminy oraz poprawa stanu środowiska przyrodniczego i ochrona jego zasobów. Na podstawie analizy stanu środowiska naturalnego, źródeł jego przekształcenia i zdefiniowanych zagrożeń przedstawiono plan działań prowadzących do realizacji założeń związanych z przestrzeganiem zasady zrównoważonego rozwoju. Działania podejmowane przez Gminę będą realizowane z zapewnieniem koordynacji w zakresie gospodarki, sfery społecznej i ochrony środowiska. Umożliwi to długoterminowe planowanie działań, a także wpłynie na aktywizację mieszkańców Gminy. Założeniem Programu jest wyznaczenie celów, które posłużą ochronie środowiska m. in. przez zmianę postaw i zachowań społeczeństwa, zmianę sposobu realizacji działań tak aby nie wpływały one negatywnie na stan środowiska, a jednocześnie pozwalały na rozwój gospodarczy i społeczny Gminy oraz na podejmowanie szeregu działań ściele związanych z poprawą stanu środowiska przyrodniczego. Zakres celów określonych w programie ma w założeniu wpłynąć na zrównoważony rozwój gospodarczy i poprawę życia mieszkańców przy jednoczesnym zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie gminy Mrozy. 36 Główny cel „Programu ochrony środowiska wraz z koncepcja sanitacji Gminy Mrozy na lata 2017-2020 z perspektywą na lata 2021-2024” sformułowano następująco: Lepsza jakość życia mieszkańców gminy Mrozy oraz poprawa stanu środowiska naturalnego i ochrona jego zasobów V.1 Polityka nadrzędna oraz jej cele A. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności 1. Cel 7 – Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego oraz ochrona i poprawa stanu środowiska I. Kierunek interwencji – Modernizacja infrastruktury i bezpieczeństwo energetyczne, II. Kierunek interwencji – Modernizacja sieci elektroenergetycznych i ciepłowniczych, III. Kierunek interwencji – Realizacja programu inteligentnych sieci w elektroenergetyce, IV. Kierunek interwencji – Wzmocnienie roli odbiorców finalnych w zarządzaniu zużyciem energii, V. Kierunek interwencji – Stworzenie zachęt przyspieszających rozwój zielonej gospodarki, VI. Kierunek interwencji – Zwiększenie poziomu ochrony środowiska. 2. Cel 8 – Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych I. Kierunek interwencji – Rewitalizacja obszarów problemowych w miastach, II. Kierunek interwencji – Stworzenie warunków sprzyjających tworzeniu pozarolniczych miejsc pracy na wsi i zwiększaniu mobilności zawodowej na linii obszary wiejskie – miasta, III. Kierunek interwencji – Zrównoważony wzrost produktywności i konkurencyjności sektora rolno-spożywczego zapewniający bezpieczeństwo żywnościowe oraz stymulujący wzrost pozarolniczego zatrudnienia i przedsiębiorczości na obszarach wiejskich, IV. Kierunek interwencji – Wprowadzenie rozwiązań prawno-organizacyjnych stymulujących rozwój miast. 3. Cel 9 – Zwiększenie dostępności terytorialnej Polski I. Udrożnienie obszarów miejskich i metropolitarnych poprzez utworzenie zrównoważonego, spójnego i przyjaznego użytkownikom systemu transportowego. B. Strategia Rozwoju Kraju 2020 1. Obszar strategiczny I Sprawne i efektywne państwo I. Cel I.1. Przejście od administrowania do zarządzania rozwojem: a) Priorytetowy kierunek interwencji I.1.5 – Zapewnienie ładu przestrzennego, II. Cel I.3. Wzmocnienie warunków sprzyjających realizacji indywidualnych potrzeb i aktywności obywatela: 37 a) Priorytetowy kierunek interwencji I.3.3. – Zwiększenie bezpieczeństwa obywatela. 2. Obszar strategiczny II Konkurencyjna gospodarka I. Cel II.2. Wzrost wydajności gospodarki a) Priorytetowy kierunek interwencji II.2.3. – Zwiększenie konkurencyjności i modernizacja sektora rolno-spożywczego, II. Cel II.5. Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych a) Priorytetowy kierunek interwencji II.5.2. – Upowszechnienie wykorzystania technologii cyfrowych, III. Cel II.6. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko a) Priorytetowy kierunek interwencji II.6.1. – Racjonalne gospodarowanie zasobami, b) Priorytetowy kierunek interwencji II.6.2. – Poprawa efektywności energetycznej, c) Priorytetowy kierunek interwencji II.6.3. – Zwiększenie dywersyfikacji dostaw paliw i energii, d) Priorytetowy kierunek interwencji II.6.4. – Poprawa stanu środowiska, e) Priorytetowy kierunek interwencji II.6.5. – Adaptacja do zmian klimatu, IV. Cel II.7. Zwiększenie efektywności transportu a) Priorytetowy kierunek interwencji II.7.1. – Zwiększenie efektywności zarządzania w sektorze transportowym, b) Priorytetowy kierunek interwencji II.7.2. – Modernizacja i rozbudowa połączeń transportowych, c) Priorytetowy kierunek interwencji II.7.3. – Udrożnienie obszarów miejskich, 3. Obszar strategiczny III Spójność społeczna i terytorialna I. Cel III.2. Zapewnienie dostępu i określonych standardów usług publicznych a) Priorytetowy kierunek interwencji III.2.1. – Podnoszenie jakości i dostępności usług publicznych, II. Cel III.3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych a) Priorytetowy kierunek interwencji III.3.1. – Tworzenie warunków instytucjonalnych, prawnych i finansowych dla realizacji działań rozwojowych w regionach, b) Priorytetowy kierunek interwencji III.3.2. – Wzmacnianie ośrodków wojewódzkich, c) Priorytetowy kierunek interwencji III.3.3. – Tworzenie warunków dla rozwoju ośrodków regionalnych, subregionalnych i lokalnych oraz wzmacniania potencjału obszarów wiejskich, d) Priorytetowy kierunek interwencji III.3.4. – Zwiększenie spójności terytorialnej C. Strategia „Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko” 1. Cel 1. Zrównoważone gospodarowanie zasobami środowiska I. Kierunek interwencji 1.1. – Racjonalne i efektywne gospodarowanie zasobami kopalin, 38 II. Kierunek interwencji 1.2. – Gospodarowanie wodami dla ochrony przed powodzią, suszą i deficytem wody, III. Kierunek interwencji 1.3. – Zachowanie bogactwa różnorodności biologicznej, w tym wielofunkcyjna gospodarka leśna, IV. Kierunek interwencji 1.4. – Uporządkowanie zarządzania przestrzenią, 2. Cel 2. Zapewnienie gospodarce krajowej bezpiecznego i konkurencyjnego zaopatrzenia w energię I. Kierunek interwencji 2.1. – Lepsze wykorzystanie krajowych zasobów energii, II. Kierunek interwencji 2.2. – Poprawa efektywności energetycznej, III. Kierunek interwencji 2.6. – Wzrost znaczenia rozproszonych, odnawialnych źródeł energii, IV. Kierunek interwencji 2.7. – Rozwój energetyczny obszarów podmiejskich i wiejskich, V. Kierunek interwencji 2.8. – Rozwój systemu zaopatrywania nowej generacji pojazdów wykorzystujących paliwa alternatywne, 3. Cel 3. Poprawa stanu środowiska I. Kierunek interwencji 3.1. – Zapewnienie dostępu do czystej wody dla społeczeństwa i gospodarki, II. Kierunek interwencji 3.2. – Racjonalne gospodarowanie odpadami, w tym wykorzystanie ich na cele energetyczne, III. Kierunek interwencji 3.3. – Ochrona powietrza, w tym ograniczenie oddziaływania energetyki, IV. Kierunek interwencji 3.4. – Wspieranie nowych i promocja polskich technologii energetycznych i środowiskowych, V. Kierunek interwencji 3.5. – Promowanie zachowań ekologicznych oraz tworzenie warunków do powstawania zielonych miejsc pracy, D. Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki „Dynamiczna Polska 2020” 1. Cel 1: Dostosowanie otoczenia regulacyjnego i finansowego do potrzeb innowacyjnej i efektywnej gospodarki I. Kierunek działań 1.2. – Koncentracja wydatków publicznych na działaniach prorozwojowych i innowacyjnych a) Działanie 1.2.3. – Identyfikacja i wspieranie rozwoju obszarów i technologii o największym potencjale wzrostu, b) Działanie 1.2.4. – Wspieranie różnych form innowacji, c) Działanie 1.2.5. – Wspieranie transferu wiedzy i wdrażania nowych/nowoczesnych technologii w gospodarce (w tym technologii środowiskowych), II. Kierunek działań 1.3. – Uproszczenie, zapewnienie spójności i przejrzystości systemu danin publicznych mające na względzie potrzeby efektywnej i innowacyjnej gospodarki a) Działanie 1.3.2. – Eliminacja szkodliwych subsydiów i racjonalizacja ulg podatkowych, 39 2. Cel 3: Wzrost efektywności wykorzystania zasobów naturalnych i surowców I. Kierunek działań 3.1. – Transformacja systemu społeczno-gospodarczego na tzw. „bardziej zieloną ścieżkę”, zwłaszcza ograniczanie energo- i materiałochłonności gospodarki, a) Działanie 3.1.1. – Tworzenie warunków dla rozwoju zrównoważonej produkcji i konsumpcji oraz zrównoważonej polityki przemysłowej, b) Działanie 3.1.2. – Podnoszenie społecznej świadomości i poziomu wiedzy na temat wyzwań zrównoważonego rozwoju i zmian klimatu, c) Działanie 3.1.3. – Wspieranie potencjału badawczego oraz eksportowego w zakresie technologii środowiskowych, ze szczególnym uwzględnieniem niskoemisyjnych technologii węglowych (CTW), d) Działanie 3.1.4. – Promowanie przedsiębiorczości typu „business & biodiversity”, w szczególności na obszarach zagrożonych peryferyjnością, II. Kierunek działań 3.2. – Wspieranie rozwoju zrównoważonego budownictwa na etapie planowania, projektowania, wznoszenia budynków oraz zarządzania nimi przez cały cykl życia a) Działanie 3.2.1. – Poprawa efektywności energetycznej i materiałowej przedsięwzięć architektoniczno-budowlanych oraz istniejących zasobów, b) Działanie 3.2.2. – Stosowanie zasad zrównoważonej architektury E. Strategia rozwoju transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku) 1. Cel strategiczny 1. - Stworzenie zintegrowanego systemu transportowego I. Cel szczegółowy 1. – Stworzenie nowoczesnej i spójnej sieci infrastruktury transportowej, II. Cel szczegółowy 4. – Ograniczanie negatywnego wpływu transportu na środowisko. F. Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012–2020 1. Cel szczegółowy 2: Poprawa warunków życia na obszarach wiejskich oraz poprawa ich dostępności przestrzennej I. Priorytet 2.1. – Rozwój infrastruktury gwarantującej bezpieczeństwo energetyczne, sanitarne i wodne na obszarach wiejskich a) Kierunek interwencji 2.1.1. – Modernizacja sieci przesyłowych i dystrybucyjnych energii elektrycznej, b) Kierunek interwencji 2.1.2. – Dywersyfikacja źródeł wytwarzania energii elektrycznej, c) Kierunek interwencji 2.1.3. – Rozbudowa i modernizacja ujęć wody i sieci wodociągowej, d) Kierunek interwencji 2.1.4. – Rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków, e) Kierunek interwencji 2.1.5. – Rozwój systemów zbiórki, odzysku i unieszkodliwiania odpadów, f) Kierunek interwencji 2.1.6. – Rozbudowa sieci przesyłowej i dystrybucyjnej gazu ziemnego, II. Priorytet 2.2. – Rozwój infrastruktury transportowej gwarantującej dostępność transportową obszarów wiejskich a) Kierunek interwencji 2.2.1. – Rozbudowa i modernizacja lokalnej infrastruktury drogowej i kolejowej, 40 b) Kierunek interwencji 2.2.2. – Tworzenie powiązań lokalnej sieci drogowej z siecią dróg regionalnych, krajowych, ekspresowych i autostrad, c) Kierunek interwencji 2.2.3. – Tworzenie infrastruktury węzłów przesiadkowych, transportu kołowego i kolejowego, III. Priorytet 2.5. Rozwój infrastruktury bezpieczeństwa na obszarach wiejskich a) Kierunek interwencji 2.5.1. – Rozwój infrastruktury wodno-melioracyjnej i innej łagodzącej zagrożenia naturalne, 2. Cel szczegółowy 3: Bezpieczeństwo żywnościowe I. Priorytet 3.2. – Wytwarzanie wysokiej jakości, bezpiecznych dla konsumentów produktów rolno‐spożywczych a) Kierunek interwencji 3.2.2. – Wsparcie wytwarzania wysokiej jakości produktów rolno‐spożywczych, w tym produktów wytwarzanych metodami integrowanymi, ekologicznymi oraz tradycyjnymi metodami produkcji z lokalnych surowców i zasobów oraz produktów rybnych, II. Priorytet 3.4. – Podnoszenie świadomości i wiedzy producentów oraz konsumentów w zakresie produkcji rolno‐spożywczej i zasad żywienia a) Kierunek interwencji 3.4.3. – Wsparcie działalności innowacyjnej ukierunkowanej na zmiany wzorców produkcji i konsumpcji, 3. Cel szczegółowy 5: Ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich I. Priorytet 5.1. – Ochrona środowiska naturalnego w sektorze rolniczym i różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich a) Kierunek interwencji 5.1.1. – Ochrona różnorodności biologicznej, w tym unikalnych ekosystemów oraz flory i fauny związanych z gospodarką rolną i rybacką, b) Kierunek interwencji 5.1.2. – Ochrona jakości wód, w tym racjonalna gospodarka nawozami i środkami ochrony roślin, c) Kierunek interwencji 5.1.3. – Racjonalne wykorzystanie zasobów wodnych na potrzeby rolnictwa i rybactwa oraz zwiększanie retencji wodnej, d) Kierunek interwencji 5.1.4. – Ochrona gleb przed erozją, zakwaszeniem, spadkiem zawartości materii organicznej i zanieczyszczeniem metalami ciężkimi, e) Kierunek interwencji 5.1.5. – Rozwój wiedzy w zakresie ochrony środowiska rolniczego i różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich i jej upowszechnianie, II. Priorytet 5.2.- Kształtowanie przestrzeni wiejskiej z uwzględnieniem ochrony krajobrazu i ładu przestrzennego a) Kierunek interwencji 5.2.1. – Zachowanie unikalnych form krajobrazu rolniczego, b) Kierunek interwencji 5.2.2. – Właściwe planowanie przestrzenne, c) Kierunek interwencji 5.2.3. – Racjonalna gospodarka gruntami, III. Priorytet 5.3. – Adaptacja rolnictwa i rybactwa do zmian klimatu oraz ich udział w przeciwdziałaniu tym zmianom (mitygacji) a) Kierunek interwencji 5.3.1. – Adaptacja produkcji rolnej i rybackiej do zmian klimatu, b) Kierunek interwencji 5.3.2. – Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych w rolnictwie i całym łańcuchu rolno‐żywnościowym, c) Kierunek interwencji 5.3.3. – Zwiększenie sekwestracji węgla w glebie i biomasie wytwarzanej w rolnictwie, 41 d) Kierunek interwencji 5.3.4. – Badania w zakresie wzajemnego oddziaływania rozwoju obszarów wiejskich, rolnictwa i rybactwa na zmiany klimatu, e) Kierunek interwencji 5.3.5. – Upowszechnianie wiedzy w zakresie praktyk przyjaznych klimatowi wśród konsumentów i producentów rolno‐spożywczych, IV. Priorytet 5.4. Zrównoważona gospodarka leśna i łowiecka na obszarach wiejskich a) Kierunek interwencji 5.4.1. – Racjonalne zwiększenie zasobów leśnych, b) Kierunek interwencji 5.4.2. – Odbudowa drzewostanów po zniszczeniach spowodowanych katastrofami naturalnymi, c) Kierunek interwencji 5.4.3 – Zrównoważona gospodarka łowiecka służąca ochronie środowiska oraz rozwojowi rolnictwa i rybactwa, d) Kierunek interwencji 5.4.4. – Wzmacnianie publicznych funkcji lasów, V. Priorytet 5.5. - Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii na obszarach wiejskich a) Kierunek interwencji 5.5.1. – Racjonalne wykorzystanie rolniczej i rybackiej przestrzeni produkcyjnej do produkcji energii ze źródeł odnawialnych, b) Kierunek interwencji 5.5.2. – Zwiększenie dostępności cenowej i upowszechnienie rozwiązań w zakresie odnawialnych źródeł energii wśród mieszkańców obszarów wiejskich G. Strategia „Sprawne Państwo 2020” 1. Cel 3: Skuteczne zarządzanie i koordynacja działań rozwojowych I. Kierunek interwencji 3.2. – Skuteczny system zarządzania rozwojem kraju a) Przedsięwzięcie 3.2.1. – Wprowadzenie mechanizmów zapewniających spójność programowania społeczno-gospodarczego i przestrzennego, b) Przedsięwzięcie 3.2.2. – Zapewnienie ładu przestrzennego, c) Przedsięwzięcie 3.2.3. – Wspieranie rozwoju wykorzystania informacji przestrzennej z wykorzystaniem technologii cyfrowych, 2. Cel 5: Efektywne świadczenie usług publicznych I. Kierunek interwencji 5.2. – Ochrona praw i interesów konsumentów a) Przedsięwzięcie 5.2.3. – Wzrost świadomości uczestników obrotu o przysługujących konsumentom prawach oraz stymulacja aktywności konsumenckiej w obszarze ochrony tych praw, II. Kierunek interwencji 5.5. – Standaryzacja i zarządzanie usługami publicznymi, ze szczególnym uwzględnieniem technologii cyfrowych a) Przedsięwzięcie 5.5.2. – Nowoczesne zarządzanie usługami publicznymi, 3. Cel 7: Zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa i porządku publicznego I. Kierunek interwencji 7.5. – Doskonalenie systemu zarządzania kryzysowego a) Przedsięwzięcie 7.5.1. – Usprawnienie działania struktur zarządzania kryzysowego. H. Strategia rozwoju systemu bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022 1. Cel 3: Rozwój odporności na zagrożenia bezpieczeństwa narodowego I. Priorytet 3.1. – Zwiększanie odporności infrastruktury krytycznej a) Kierunek interwencji 3.1.3. – Zapewnienie bezpieczeństwa funkcjonowania energetyki jądrowej w Polsce, 42 2. Cel 4: Zwiększenie integracji polityk publicznych z polityką bezpieczeństwa I. Priorytet 4.1. – Integracja rozwoju społeczno-gospodarczego i bezpieczeństwa narodowego a) Kierunek interwencji 4.1.1. – Wzmocnienie relacji między rozwojem regionalnym kraju a polityką obronną, b) Kierunek interwencji 4.1.2. – Koordynacja działań i procedur planowania przestrzennego uwzględniających wymagania obronności i bezpieczeństwa państwa, c) Kierunek interwencji 4.1.3. – Wspieranie rozwoju infrastruktury przez sektor bezpieczeństwa, d) Kierunek interwencji 4.1.4. – Wspieranie ochrony środowiska przez sektor bezpieczeństwa. I. Krajowa strategia rozwoju regionalnego 2010–2020: regiony, miasta, obszary wiejskie 1. Cel 1: Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów I. Kierunek działań 1.1. – Wzmacnianie funkcji metropolitalnych ośrodków wojewódzkich i integracja ich obszarów funkcjonalnych a) Działanie 1.1.1. – Warszawa – stolica państwa, b) Działanie 1.1.2. – Pozostałe ośrodki wojewódzkie, II. Kierunek działań 1.2. – Tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania procesów rozwojowych i zwiększania ich absorpcji na obszary poza ośrodkami wojewódzkimi a) Działanie 1.2.1. – Zwiększanie dostępności komunikacyjnej wewnątrz regionów, b) Działanie 1.2.2. – Wspieranie rozwoju i znaczenia miast subregionalnych, c) Działanie 1.2.3. – Pełniejsze wykorzystanie potencjału rozwojowego obszarów wiejskich, III. Kierunek działań 1.3. – Budowa podstaw konkurencyjności województw – działania tematyczne a) Działanie 1.3.5. – Dywersyfikacja źródeł i efektywne wykorzystanie energii oraz reagowanie na zagrożenia naturalne, b) Działanie 1.3.6. – Wykorzystanie walorów środowiska przyrodniczego oraz potencjału dziedzictwa kulturowego 2. Cel 2: Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych I. Kierunek działań 2.2. – Wspieranie obszarów wiejskich o najniższym poziomie dostępu mieszkańców do dóbr i usług warunkujących możliwości rozwojowe a) Działanie 2.2.3. – Zwiększanie dostępności i jakości usług komunikacyjnych, b) Działanie 2.2.4. – Usługi komunalne i związane z ochroną środowiska, II. Kierunek działań 2.3. – Restrukturyzacja i rewitalizacja miast i innych obszarów tracących dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze, III. Kierunek działań 2.4. – Przezwyciężanie niedogodności związanych z położeniem obszarów przygranicznych, szczególnie wzdłuż zewnętrznych granic UE, IV. Kierunek działań 2.5. – Zwiększanie dostępności transportowej do ośrodków wojewódzkich na obszarach o najniższej dostępności, 43 J. Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020 1. Cel szczegółowy 4: Poprawa zdrowia obywateli oraz efektywności sytemu opieki zdrowotnej I. Kierunek inwestycji – kształtowanie zdrowego stylu życia poprzez promocję zdrowia, edukację zdrowotną oraz prośrodowiskową oraz działania wspierające dostęp do zdrowej i bezpiecznej żywności, K. Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2020 1. Cel szczegółowy 4: Rozwój i efektywne wykorzystanie potencjału kulturowego i kreatywnego II. Priorytet Strategii 4.1. – Wzmocnienie roli kultury w budowaniu spójności społecznej a) Kierunek działań 4.1.2. – Ochrona dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego oraz krajobrazu, L. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku 1. Kierunek – poprawa efektywności energetycznej I. Cel główny – dążenie do utrzymania zeroenergetycznego wzrostu gospodarczego, tj. rozwoju gospodarki następującego bez wzrostu zapotrzebowania na energię pierwotną, II. Cel główny – konsekwentne zmniejszanie energochłonności polskiej gospodarki do poziomu UE-15, 2. Kierunek – wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii I. Cel główny – racjonalne i efektywne gospodarowanie złożami węgla, znajdującymi się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, II. Cel główny – zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju poprzez dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw gazu ziemnego, 3. Kierunek – wytwarzanie i przesyłanie energii elektrycznej oraz ciepła I. Cel główny – zapewnienie ciągłego pokrycia zapotrzebowania na energię przy uwzględnieniu maksymalnego możliwego wykorzystania krajowych zasobów oraz przyjaznych środowisku technologii, 4. Kierunek – dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki jądrowej I. Cel główny – przygotowanie infrastruktury dla energetyki jądrowej i zapewnienie inwestorom warunków do wybudowania i uruchomienia elektrowni jądrowych opartych na bezpiecznych technologiach, z poparciem społecznym i z zapewnieniem wysokiej kultury bezpieczeństwa jądrowego na wszystkich etapach: lokalizacji, projektowania, budowy, uruchomienia, eksploatacji i likwidacji elektrowni jądrowych, 5. Kierunek – rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw I. Cel główny – wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w finalnym zużyciu energii co najmniej do poziomu 15% w 2020 roku oraz dalszy wzrost tego wskaźnika w latach następnych, 44 II. Cel główny – osiągnięcie w 2020 roku 10% udziału biopaliw w rynku paliw transportowych oraz zwiększenie wykorzystania biopaliw II generacji, III. Cel główny – ochrona lasów przed nadmiernym eksploatowaniem, w celu pozyskiwania biomasy oraz zrównoważone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, w tym biopaliw, tak aby nie doprowadzić do konkurencji pomiędzy energetyką odnawialną i rolnictwem oraz zachować różnorodność biologiczną, IV. Cel główny – wykorzystanie do produkcji energii elektrycznej istniejących urządzeń piętrzących stanowiących własność Skarbu Państwa, V. Cel główny – zwiększenie stopnia dywersyfikacji źródeł dostaw oraz stworzenie optymalnych warunków do rozwoju energetyki rozproszonej opartej na lokalnie dostępnych surowcach, 6. Kierunek – rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii I. Cel główny – zapewnienie niezakłóconego funkcjonowania rynków paliw i energii, a przez to przeciwdziałanie nadmiernemu wzrostowi cen, 7. Kierunek – ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko I. Cel główny – ograniczenie emisji CO2 do 2020 roku przy zachowaniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa energetycznego, II. Cel główny – ograniczenie emisji SO2 i NOx oraz pyłów (w tym PM10 i PM2,5) do poziomów wynikających z obecnych i projektowanych regulacji unijnych, III. Cel główny – ograniczanie negatywnego oddziaływania energetyki na stan wód powierzchniowych i podziemnych, IV. Cel główny – minimalizacja składowania odpadów poprzez jak najszersze wykorzystanie ich w gospodarce, V. Cel główny – zmiana struktury wytwarzania energii w kierunku technologii niskoemisyjnych. V.2. Źródła finansowania Przy realizacji planowanych zadań niezbędne będzie w pierwszym etapie uruchomienie środków z budżetu gminy, a następnie możliwe byłoby uruchamianie środków ze źródeł zewnętrznych, w tym z dotacji, pożyczek i innych źródeł. Środki finansowe ze źródeł zewnętrznych: a. FUNDUSZE - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. b. FUNDUSZE I PROGRAMY POMOCOWE - Ekofundusz, - Fundusze Europejskie. c. BANKI - Bank Ochrony Środowiska, - Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, - Bank Światowy. d. LINIE KREDYTOWE 45 Koszty eksploatacyjne systemu ochrony środowiska mogą być pokrywane: z opłat ponoszonych przez mieszkańców np. w dziedzinie gospodarki odpadami – z opłat za wywóz odpadów, za ich unieszkodliwianie. Harmonogram realizacji poszczególnych zadań, wynikających z niniejszego programu, należy dostosować do możliwości pozyskiwania środków finansowych. Kolejność realizacji dopuszcza się wg priorytetów przyjętych przez Radę Miejską w Mrozach. V.3. Harmonogram planowanych działań W okresie obowiązywania Programu Ochrony Środowiska, Gmina Mrozy planuje zrealizować szereg inwestycji i działań związanych z ochroną środowiska. W poniższej tabeli przedstawiono harmonogram zadań wyznaczonych na czas obowiązywania programu. Tabela 9: Harmonogram realizacji Programu Ochrony Środowiska 2021-2024 2020 2019 2018 Nazwa zadania Podmiot odpowiedzialny 2017 Lata realizacji Szacunkowe nakłady finansowe [tyś zł] Źródło finansowania Ochrona Klimatu i jakości powietrza Przebudowa i budowa dróg na terenie gminy Bieżąca naprawa dróg i ciągów komunikacyjnych Budowa i wyznaczanie tras pieszo – rowerowych Budowa i modernizacja oświetlenia drogowego Termomodernizacja budynków mieszkalnych i budynków użyteczności publicznej środki jednostek realizujących, środki zewnętrzne środki jednostek realizujących środki własne, środki zewnętrzne gmina Mrozy, ZDP w Mińsku Mazowieckim x x x x x 4 000 gmina Mrozy, ZDP w Mińsku Mazowieckim x x x x x 1 000 gmina Mrozy x x x x x 500 gmina Mrozy x x x x x 1 700 środki własne, środki zewnętrzne 2 000 środki własne, środki zewnętrzne (NFOŚiGW) gmina Mrozy, mieszkańcy x x x x x 46 Budowa instalacji fotowoltaicznych lub kolektorów słonecznych Modernizacja indywidualnych kotłowni domowych Kontrole przestrzegania zakazu spalania odpadów w urządzeniach grzewczych i na otwartych przestrzeniach Monitoring jakości powietrza atmosferycznego na terenie gminy 500 środki własne, środki zewnętrzne (UE) środki własne, środki zewnętrzne gmina Mrozy x x gmina Mrozy, mieszkańcy x x x x x 500 gmina Mrozy x x x x x 20 środki własne WIOŚ w Warszawie x x x x x 10 środki jednostek realizujących gmina Mrozy x x x x x 10 środki własne gmina Mrozy x x x x x 50 środki własne Kontrola emisji hałasu do środowiska WIOŚ w Warszawie x x x x x 20 środki jednostek realizujących Stosowanie rozwiązań technicznych i organizacyjnych zapobiegających nadmiernej emisji hałasu do środowiska gmina Mrozy, ZDP w Mińsku Mazowieckim, przedsiębiorcy x x x x x 2 000 środki jednostek realizujących, Zagrożenie hałasem Integrowanie opracowań planistycznych z problemami zagrożenia hałasem Wprowadzenie do dokumentów planistycznych zasad kształtowania komfortu akustycznego dla Obszaru Promieniowanie elektromagnetyczne Kontrola obecnych i potencjalnych źródeł promieniowania elektromagnetycznego Utrzymanie poziomów elektromagnetycznego promieniowania WIOŚ w Warszawie x x x x x 30 środki jednostek realizujących przedsiębiorcy x x x x x 100 środki jednostek realizujących 47 poniżej dopuszczalnego lub co najwyżej na poziomie dopuszczalnym Gospodarowanie wodami Prowadzenie ewidencji przydomowych oczyszczalni ścieków i zbiorników bezodpływowych Bieżąca konserwacja i utrzymanie cieków wodnych Konserwacja rowów melioracyjnych gmina Mrozy x x x x x 20 środki własne WZMiUW w Warszawie x x x x x 700 środki własne gmina Mrozy, właściciele gruntów, WZMiUW w Warszawie x x x x x 1 000 środki własne gmina Mrozy, Zakład Gospodarki Komunalnej x x x x x 7 000 środki własne, środki zewnętrzne gmina Mrozy x x x x x 400 środki własne, środki zewnętrzne gmina Mrozy x x x x x 49 500 środki własne, środki zewnętrzne gmina Mrozy x x x x x 1 000 gmina Mrozy x x x x x 500 gmina Mrozy x x x x x 300 gmina Mrozy x x x x x 30 Gospodarka wodno – ściekowa Rozbudowa oczyszczalni ścieków w Mrozach Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach zabudowy rozproszonej i obszarach trudnych do skanalizowania Budowa i modernizacja sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej Budowa nowych przyłączy do sieci kanalizacyjnej Budowa i modernizacja sieci wodociągowej Budowa nowych przyłączy do sieci wodociągowej środki własne, środki zewnętrzne środki własne, środki zewnętrzne środki własne, środki zewnętrzne Zasoby geologiczne Ochrona zasobów złóż kopalin poprzez środki własne 48 uwzględnianie ich w dokumentach planistycznych Gleby Zrekultywowanie gleb zdegradowanych w kierunku leśnym lub rolnym Prowadzenie monitoringu jakości gleb Stosowanie tzw. „dobrych praktyk rolniczych” przedsiębiorcy x x x x x 100 środki własne Instytut Upraw Nawożenia i Gleboznawstwa, GIOŚ w Warszawie x x x x x 30 środki własne mieszkańcy x x x x x 30 środki własne Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów Odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych - odbiór odpadów komunalnych Rozbudowa Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych w Mrozach Budowa Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych w Jeruzalu Egzekwowanie zapisów wynikających z ustawy o utrzymaniu czystości i porządku Edukacja ekologiczna Usuwanie azbestu i wyrobów azbestowych gmina Mrozy x x x x x 2 000 środki własne gmina Mrozy x x x x x 1 000 środki własne, środki zewnętrzne gmina Mrozy x x x x x 1 000 środki własne gmina Mrozy x x x x x 50 środki własne gmina Mrozy x x x x x 10 gmina Mrozy x x x x x 100 środki własne środki własne, środki zewnętrzne (WFOŚiGW) gmina Mrozy x x x x x 200 Zasoby przyrodnicze Bieżące i zrównoważone utrzymywanie zieleni środki własne 49 Uwzględnianie form ochrony przyrody w dokumentach planistycznych gmina Mrozy Bieżąca konserwacja form ochrony przyrody gmina Mrozy, Wojewoda Mazowiecki, RDOŚ w Warszawie x x x x x 20 środki własne x x x x x 50 środki własne, środki zewnętrzne x x x x x 10 środki własne Zagrożenie poważnymi awariami Prowadzenie rejestru zakładów zwiększonego i dużego ryzyka występowania poważnych awarii przemysłowych (ZDR, ZZR) Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Warszawie, Wojewódzka Komenda Straży Pożarnej w Warszawie Źródło: Urząd Miasta i Gminy Mrozy VI. PLAN SANITACJI GMINY MROZY Odprowadzanie ścieków - opis istniejącego systemu W gminie Mrozy funkcjonuje sieć kanalizacji sanitarnej w układzie grawitacyjno – pompowym. Przyjęcie powyższego systemu jest rozwiązaniem optymalnym, uwzględniającym układ wysokościowy i urbanistyczny. Istniejąca sieć kanalizacyjna, wynosząca łącznie na koniec 2015 r. 41,06 km, włączona jest do dwóch oczyszczalni w Mrozach i w Jeruzalu. Składa się z kanałów grawitacyjnych z rur PVC (Dn 160, 200, 250), rurociągów tłocznych PE Dn 90 oraz przyłączy do budynków mieszkalnych. Do oczyszczalni w Mrozach włączona jest sieć o długości 33,7 km, z tego 31,0 km stanowią kanały grawitacyjne, 2,7 kanały tłoczne. Kanalizacja sanitarna włączona do oczyszczalni ścieków w Mrozach w chwili obecnej obsługuje ok. 3520 mieszkańców, to jest 991 przyłączy. Do oczyszczalni w Jeruzalu włączona jest sieć kanalizacyjna o łącznej długości 7,38 km, obsługująca 124 przyłącza. Z obecnego stanu gospodarki ściekowej w Mrozach wynika wiele zagrożeń środowiskowych i niedogodności społecznych. W celu poprawy istniejącej sytuacji należy wybudować zintegrowany system odprowadzania i unieszkodliwiania ścieków. Najlepszym możliwym wariantem jest budowa kanalizacji o charakterze grawitacyjnym w miejscach gdzie jest to możliwe i zarazem opłacalne, a następnie pompowni i odcinków kanalizacji tłocznej. Poniżej przedstawiono opis procesu technologicznego i urządzeń oczyszczalni ścieków w Mrozach i oczyszczalni ścieków w Jeruzalu. Oczyszczalnia ścieków w Mrozach 50 Ścieki oczyszczone odprowadzane są do rzeki Witówka II. Średnia przepustowość oczyszczalni ścieków w Mrozach wynosi 600 m3/d. Zakłada się, że w tej liczbie ok. 520 m3/d stanowią ścieki dopływające kanalizacją zbiorczą, 40 m3/d ścieki dowożone wozami asenizacyjnymi oraz ok. 40 m3/d tzw. wody przypadkowe (np. infiltracyjne). W czyszczalni ścieków w Mrozach zastosowano dwustopniowy mechaniczno – biologiczny proces oczyszczania ścieków z niskoobciążonym osadem czynnym, z redukcją związków biogennych, ze stabilizacją i przeróbką osadów. Podstawowe procesy przebiegają w ciągu technologicznym składającym się z: • sita ze ślimakowym podnośnikiem, • osadnika wstępnego z komorą osadową, • jednostki oczyszczania biologicznego, • osadnika wtórnego, • wydzielonej komory stabilizacji tlenowej osadu. Na oczyszczalni wykonane są również poniżej wymienione obiekty inżynieryjne i pomocnicze: • stacja zlewcza z sitem i pomiarem, • zbiornik zlewny ścieków dowożonych (modernizacja istniejącego), • pompownia ścieków (modernizacja istniejącego), • budynek dmuchaw, • komora kontrolno – pomiarowa ścieków oczyszczonych. W celu szybszego odwodnienia osadu w oczyszczalni ścieków w miejscowości Mrozy planuje się zakup dodatkowego wyposażenia i urządzeń m.in. prasy do osadu. Dzięki czemu będzie powstawała mniejsza objętość osadu. Charakterystyka ścieków Zakładane stężenia zanieczyszczeń w ściekach surowych dopływających do oczyszczalni ścieków siecią kanalizacyjną oraz dowożonych taborem asenizacyjnym, a także zakładane stężenia zanieczyszczeń w ściekach oczyszczonych przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 10: Ścieki dopływające Wskaźniki zanieczyszczeń ChZT BZT5 zaw. og. Stężenie [g/m3] 755 400 435 Tabela 11: Ścieki dowożone Wskaźniki zanieczyszczeń ChZT BZT5 zaw. og. Stężenie [g/m3] 3375 1700 2088 51 Tabela 12: Ścieki dowożone po napowietrzaniu i rozcieńczeniu Wskaźniki zanieczyszczeń ChZT BZT5 zaw. og. Stężenie [g/m3] 2202 1100 1690 Wymagany stopień oczyszczenia ścieków odpływających z oczyszczalni Rozwiązanie oczyszczalni ścieków zapewnia osiągnięcie efektów zgodnych z wymaganiami określonymi w niżej wymienionych rozporządzeniach: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. 2014 poz. 1800 ). W zakresie przeróbki osadów zgodnie z wymaganiami zawartymi w Ustawie o odpadach z dnia 14 grudnia 2012 r. (Dz. U. 2013 poz. 21 z późn. zm.). Równoważna liczba mieszkańców (RLM), którą zgodnie z założeniami projektowymi może obsługiwać oczyszczalnia w Mrozach, wynosi 4467. Jakość ścieków oczyszczonych: Odczyn 6,5 – 9,0 pH CHZT < 125 mgO2/dm3 BZT5 < 25 mgO2/dm3 Zawiesina ogólna < 35 mg/dm3 Charakterystyka w Mrozach technologiczna procesu zachodzącego w oczyszczalni ścieków Ścieki dopływające kanalizacją kierowane są bezpośrednio do pompowni gdzie trafiają na sito. Po oddzielaniu zanieczyszczeń mechanicznych ścieki trafiają do zbiorników technologicznych oczyszczalni. W osadniku wstępnym następuje oddzielenie zawiesiny łatwo opadającej i rozpoczęte zostają procesy tlenowo – beztlenowe. W osadniku wstępnym rozpoczynają się procesy odazotowania ścieków oraz proces przeróbki osadu. Dalej ścieki płyną do komory gdzie panują warunki anoksyczne (niedotlenione), gdzie następuje wymieszanie ich ze ściekami i zawiesiną osadu czynnego podawanymi z ostatniej komory napowietrzania za pomocą pompy recyrkulacyjnej. Mieszanie ścieków surowych w komorze niedotlenionej z osadem czynnym realizowane jest za pomocą mieszadła pionowego. W komorze niedotlenionej zachodzi proces denitryfikacji. W zbiornikach osadu czynnego napowietrzanych powietrzem tłoczonym z dmuchawy. Następuje tu rozkład organiczny substancji ścieków. Następnie ścieki przepływają do osadnika wtórnego, gdzie następuje sedymentacja osadu czynnego i oddzielenie go od ścieków. Oczyszczone ścieki odpływają rurociągiem do odbiornika. Osad nadmierny odprowadzany jest z osadnika wtórnego do wydzielonej komory stabilizacji tlenowej. Następnie jest 52 odwadniany na istniejącej prasie i sezonowany na poletkach. Po okresie 10-12 tyg. osad zostanie wywieziony na składowisko odpadów w celu rekultywacji. Oczyszczalnia ścieków w Jeruzalu Ścieki oczyszczone odprowadzane są do rowu melioracyjnego R-K który stanowi prawostronny dopływ do rzeki Wodynie. Opis planowanych rozwiązań Oczyszczalnia ścieków stanowi zblokowany obiekt inżynieryjny, w celu ograniczenia powierzchni zabudowy. Zbiorniki technologiczne oczyszczalni ścieków takie jak zbiornik reaktora, zbiornik osadu itp. wykonane są z betonu odpornego na korozję. Ze względów hydraulicznych są okrągłe, co obniża koszty eksploatacji obiektu. Reaktor biologiczny znajduje się w bezpośredniej bliskości budynku technicznego i połączony jest kanałem technologicznym, który posłuży również jako pomost wejściowy do reaktora. Reaktor biologiczny obsypany jest skarpą pełniącą rolę izolacji termicznej. Podstawowe elementy oczyszczalni: 1. Punkt zlewny ścieków dowożonych • Szybkozłącze do odbioru ścieków, • Wstępne mechaniczne podczyszczenie ścieków, • Objętościowy pomiar ilości ścieków dowożonych. 2. Zbiornik uśredniający ścieków dowożonych • Układ napowietrzania / mieszania, •Porcjowe dozowanie ścieków. 3. Pompownia główna •·Krata koszowa rzadka, •Stacja pomp zatapialnych. 4. Oczyszczanie mechaniczne ścieków połączonych: • Automatyczne sito skratkowe, • Separator zawiesiny łatwo-opadalnej. 5. Oczyszczanie biologiczne ścieków • Dwukomorowy selektor – warunki nie dotlenione stosowane dla procesu. Dzięki temu osad odwodniony posiada znacznie lepsze parametry sedymentacyjne • Komora denitryfikacji/nitryfikacji, • Osadnik wtórny pionowy – separacja osadu od ścieków. 6. Pomieszczenie dmuchaw • Stacja dmuchaw, • Układ dystrybucji powietrza. 7. Pomiar ilości ścieków oczyszczonych • Przepływomierz elektromagnetyczny. 8. Mechaniczne odwadnianie osadu nadmiernego • Prasa taśmowa, • Stacja przygotowania i dozowania flokulantu. 9. Stacja wapnowania osadu odwodnionego 53 10. Działanie oczyszczalni jest całkowicie zautomatyzowane poprzez zastosowanie sterowania z możliwością przesyłania wiadomości tekstowych SMS stanów alarmowych z oczyszczalni ścieków. Charakterystyka ścieków Oczyszczalnia obsługuje mieszkańców podłączonych do kanalizacji sanitarnej oraz przyjmuje ścieki ze zbiorników bezodpływowych. Przyjęto współczynnik ilości ścieków produkowanych przez mieszkańca równoważnego wysokości 100 l/MR´d dla ścieków dopływających kanalizacją oraz w wysokości 40 l/MR´d dla ścieków dowożonych. W bilansie ujęto również wody infiltracyjne przedostające się do kanalizacji sanitarnej w wysokości 15 %. Ilość ścieków Rodzaj ścieków dopływających do oczyszczalni Qs – średnia dobowa ilość ścieków sanitarnych 94 m3/d Qs,max - maksymalna dobowa ilość ścieków sanitarnych 1,3× 94 m3/d = 122 m3/d Qh,max - maksymalna godzinowa ilość ścieków sanitarnych 2,0 × 1,3 × 94 m3/d / 24 = 10,2 m3/d W tym Qdow. – średnia ilość ścieków dowożonych 10 m3/d Qinf. – maksymalna ilość wód infiltracyjnych 15 % × 94 m3/d = 14 m3/d Parametry projektowane oczyszczalni ścieków Qd,śr – średnia dobowa ilość ścieków = 110 m3/d Qd,max - maksymalna dobowa ilość ścieków 122 + 14 = 140 m3/d Qh,max - maksymalna godzinowa ilość ścieków. = 10,2 m3/h Qm – miarodajny godzinowy przepływ ścieków (I = 90 %) 10 m3/h Tabela 13: Ilość ścieków Wskaźnik (Qd = 110 m3/d) Ładunek kg/d Stężenie g/ m3 Odczyn CHZT BZT5 Zawiesina ogólna Azot ogólny Fosfor ogólny 103,4 56,4 51,7 10,3 1,7 6,5 – 8,0 940 513 470 93,6 15,5 Wymagany stopień oczyszczenia ścieków odpływających z oczyszczalni Rozwiązanie oczyszczalni ścieków zapewnia osiągnięcie efektów zgodnych z wymaganiami zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U.2014.poz. 1800) dla RLM w zakresie < 2000. Równoważna liczba mieszkańców (RLM), jaką obsługiwać może oczyszczalnia ścieków w Jeruzalu wynosi 940. 54 Jakość ścieków oczyszczonych: Odczyn 6,5 – 9,0 pH CHZT < 150 mgO2/dm3 BZT5 < 35 mgO2/dm3 Zawiesina ogólna < 50 mg/dm3 Plan sanitacji gminy Mrozy Przyjmuje się, że miejscowości Mrozy, Kruki, Wola Rafałowska, Wola Paprotnia, Rudka, Grodzisk, Dąbrowa, Sokolnik, Guzew, Trojanów, Skruda, Porzewnica, Topór, Choszcze, Lubomin oraz Natolin będą obsługiwane przez zbiorczą sieć kanalizacji sanitarnej włączoną do oczyszczalni ścieków w Mrozach, przy czym o budowie kolejnych odcinków sieci kanalizacyjnej decydować będą możliwości technologiczne oraz dostępność środków finansowych. Budynki znajdujące się na terenie miejscowości Jeruzal, Łukówiec, Płomieniec, Lipiny, Dębowce, Borki, Kołacz, Kuflew oraz Mała Wieś planowane są do podłączenia do systemu kanalizacji sanitarnej, która odprowadzać będzie ścieki do nowobudowanej oczyszczalni ścieków w Jeruzalu. Tu również o budowie kolejnych odcinków sieci kanalizacyjnej decydować będą możliwości technologiczne oraz dostępność środków finansowych. Budynki znajdujące się w zabudowie rozproszonej na południu gminy oraz w miejscowość Gójszcz nie będą podłączone do kanalizacji zbiorczej. Ścieki w tych miejscach odprowadzane będą do zbiorników bezodpływowych lub przydomowych oczyszczalni ścieków. Tabela 14: Oczyszczalnia ścieków Mrozy Miejscowość Lata realizacji Planowana kwota Źródła finansowania Mrozy, Grodzisk, Rudka, Wola Rafałowska, Wola Paprotnia 2017-2018 25 mln PLN Środki własne, środki UE Dąbrowa, Sokolnik 2019-2020 3 mln PLN Środki własne, WFOŚiGW Guzew, Trojanów 2021-2021 3 mln PLN Środki własne, WFOŚiGW Skruda, Porzewnica, Topór, Choszcze, Lubomin 2021-2024 7 mln PLN Środki własne, WFOŚiGW Lata realizacji Planowana kwota Źródła finansowania 2017 1,5 mln PLN Tabela 15: Oczyszczalnia ścieków Jeruzal Miejscowość Łukówiec Środki własne, środki UE 55 Płomieniec, Lipiny 2018-2019 2,5 mln PLN Środki własne, środki UE Dębowce, Borki 2020-2022 3 mln PLN Środki własne, WFOŚiGW Kołacz, Kuflew 2019-2020 3 mln PLN Środki własne, WFOŚiGW Mała Wieś 2021-2022 1,5 mln PLN Środki własne, WFOŚiGW W wyniku realizacji tego planu gmina Mrozy zostanie uzbrojona w systemy oczyszczania ścieków w całości. Na terenie, gdzie gęstość zabudowy na to pozwala, zostanie wykonana kanalizacja zbiorcza w systemie grawitacyjno pompowym, jako najmniej awaryjna i najbardziej niezawodna. Kanalizacja mieszana czyli wybrana w tym planie łączy zalety kanalizacji grawitacyjnej i o przepływie wymuszonym, eliminując jednocześnie ich wady. Najlepszym i najbardziej sprawdzonym systemem kanalizacyjnym jest system kanalizacji grawitacyjnej, ale konieczność budowy sieci ze spadkami powoduje szybkie pogłębianie sieci. Budowa kanalizacji na znacznych głębokościach staje się bardzo kosztowna i uciążliwa. Często jej budowa może być niemożliwa. Ograniczenie problemu związanego ze znacznym zagłębianiem sieci kanalizacji grawitacyjnej jest możliwe poprzez budowę lokalnych lub strefowych przepompowni ścieków, czyli wykonanie kanalizacji tzw. mieszanej. Przesłanki przemawiające za budową kanalizacji grawitacyjno - tłocznej • Zastosowanie wypróbowanej i nowoczesnej technologii – przewody z PVC są teraz najczęściej stosowanym materiałem do budowy sieci wodociągowych i kanalizacyjnych ze względu na szereg właściwości (np. możliwość gięcia, niska korozyjność, niska chropowatość itp.), • Niskie koszty eksploatacyjne, w tym niska energochłonność – zastosowanie systemu grawitacyjnego i tylko na niewielkim odcinku pompowego, a także ze względu na materiał zastosowany przy budowie rurociągu – jego wysoką niezawodność, a także zastosowanie nowoczesnej przepompowni obniża koszty eksploatacyjne inwestycji, • Wysoka niezawodność i ciągłość funkcjonowania – ze względu na zastosowanie rur z tworzywa sztucznego, a także wybudowanie przepompowni zbiornikowej wykonanej z wysokiej klasy materiałów, • Wysoki stopień automatyzacji oraz minimum obsługi bieżącej – zastosowana przepompownia ścieków jest w pełni zautomatyzowana, • Brak uciążliwości dla otoczenia – sieć kanalizacyjna jest obiektem podziemnym, • Niskie koszty inwestycyjne – zastosowanie rur o małej średnicy obniżyło koszty inwestycji. Podłączenie przewodów do już istniejącej sieci kanalizacji sanitarnej jest tańsze niż wybudowanie samodzielnego systemu kanalizacji i oczyszczalni ścieków. Inwestycje realizowane, będą sukcesywnie w ramach możliwości finansowych Gminy Mrozy przy wsparciu funduszy zewnętrznych, jeśli tylko będzie taka możliwość. Poniżej w tabeli przedstawiono ilość budynków która objęta będzie programem budowy przydomowych oczyszczalni ścieków. 56 Tabela 16: Ilość budynków mieszkalnych w zabudowie rozproszonej Lp. 5 12 14 18 Miejscowość Budynki w zabudowie rozproszonej Gójszcz Lipiny Łukówiec Płomieniec 67 28 31 11 RAZEM 137 Oprac. Urząd Miasta i Gminy Mrozy VII. ZARZĄDZANIE i MONITORING Zarządzanie Wdrażanie Programu wymaga znaczącego zaangażowania administracji samorządowej, a także dobrej współpracy między wszystkimi instytucjami (organizacjami) włączonymi w zagadnienia ochrony środowiska. Wdrażanie polityki długoterminowej oraz strategii krótkoterminowej rozpocznie się w okresie zmian systemu prawnego, wynikających z dostosowania polskiego ustawodawstwa do przepisów Unii Europejskiej. Zmiany te mogą mieć wpływ na strukturę zarządzania środowiskiem, a co za tym idzie na strukturę zarządzania Programem. Monitoring Monitoring oznacza regularne jakościowe i ilościowe pomiary lub obserwacje przeprowadzane przez z góry określony czas. Programy monitoringu są często stosowane w celu gromadzenia informacji, a zgromadzone w ten sposób dane ułatwiają wybór właściwych działań. Pozwalają m. in. na podjęcie akcji naprawczych lub usuwania skutków w już istniejącej sytuacji np. zagrożenia powodziowego czy ekologicznego. W zakresie odpowiadającym Programowi monitoring dostarczy informacji, w oparciu o które można ocenić czy stan środowiska ulega polepszeniu czy pogorszeniu, a także jest podstawą oceny efektywności wdrażania polityki środowiskowej. Rozróżniamy dwa rodzaje monitoringu: • monitoring jakości środowiska, • monitoring polityki środowiskowej. Obydwa rodzaje monitoringu są ze sobą ściśle powiązane. Monitoring jakości środowiska jest wykorzystywany w definiowaniu polityki ochrony środowiska. W okresie wdrażania niniejszego programu, monitoring będzie wykorzystywany dla uaktualnienia polityki ochrony środowiska i wdrażania działań naprawczych. Informacja o stanie środowiska jest niezbędna do ustanawiania priorytetów ochrony środowiska, do monitorowania, egzekwowania i przestrzegania przepisów ochrony środowiska, do integrowania polityki. Powinna służyć zarówno podejmującym decyzje, jak i społeczeństwu, sektorowi prywatnemu, pozarządowym organizacjom ekologicznym i wszystkim zainteresowanym grupom. 57 Monitoring stanu środowiska Oznacza system kontroli stanu środowiska i jest narzędziem wspomagającym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarządzania środowiskiem. Dostarcza informacji o efektach wszystkich działań na rzecz ochrony środowiska i pozwala oceniać stopień realizacji założonych celów. Monitoring polityki ekologicznej Realizacja tego zadania oznacza, że postępy we wdrażaniu Programu będą polegały stałej ocenie. Monitoring ten będzie obejmował: • określenie stopnia wykonania działań, • określenie stopnia realizacji przyjętych celów, • ocenę rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami a ich wykonaniem, • analizę przyczyn tych rozbieżności. Stopień wdrożenia Programu będzie oceniany w okresach dwuletnich. Po dokonaniu pierwszej oceny, na podstawie otrzymanych wyników konieczna będzie analiza rozbieżności i przyczyn ich wystąpienia. Na tej podstawie mogą zostać podjęte decyzje o koniecznych korektach zadań i celów na kolejne okresy obowiązywania Programu. Tabela 17: Wskaźniki charakteryzujące stan środowiska o dane wyjściowe Lp. Wskaźnik 1 2 3 4 5 6 7 8 Liczba mieszkańców Długość sieci wodociągowej Ilość przyłączy wodociągowych Długość sieci kanalizacyjnej Ilość ścieków Ludność korzystająca z instalacji wodociągowej Ludność korzystająca z instalacji kanalizacyjnej Ilość zebranych w ciągu roku odpadów komunalnych z gospodarstw domowych Masa odpadów komunalnych zebranych jako zmieszane Odpady komunalne segregowane i zbierane selektywnie Odpady wytworzone Ilość wyrobów zawierających azbest Wskaźnik nagromadzenia wyrobów zawierających azbest Liczba sortowni odpadów zmieszanych Składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne Procentowy udział mieszkańców korzystających z ciepła sieciowego w ogólnej liczbie 9 10 11 12 13 14 15 16 osób km szt. km m3/rok % % Stan wyjściowy (odniesienie na 31.12.2014 rok) 8 630 135,7 3024 33,7 131,800 ok. 95 ok. 30 Mg 405,00 Mg 463,06 Mg 300,90 t/km2 Mg 5,274 3 778,275 Mg/os 0,438 szt. 0 szt. 0 % 0 Jednostka / wartość 58 17 18 19 20 21 22 mieszkańców Długość sieci cieplnej Procentowy udział mieszkańców korzystających z gazu sieciowego w ogólnej liczbie mieszkańców gminy Długość sieci gazowej Korzystanie z odnawialnych źródeł energii w tym: - energia słoneczna - energia wodna - energia wiatrowa - energia z biomasy - biogaz - energia geotermalna Powierzchnia obszarów prawnie chronionych ogółem w tym: - rezerwaty przyrody - obszary chronionego krajobrazu - pomniki przyrody - Natura 2000 Powierzchnia lasów ogółem km 0 % 0 km 0 X X szt. szt. szt. szt. szt. szt. brak danych 0 0 0 0 0 X X ha ha szt. ha ha 762,13 ok. 11 588 68 6 797,90 3 533,00 Źródło: Urząd Miasta i Gminy Mrozy 59 VIII. SPIS TABEL Tabela 1: Miejscowości gminy Mrozy i ich powierzchnie ……………………………… 9 Tabela 2: Podmioty gospodarcze na terenie gminy Mrozy ……………………………… 13 Tabela 3: Liczba i zagęszczenie ludności gminy Mrozy ………………………………… 14 Tabela 4: Statystyka stałych mieszkańców gminy Mrozy wg miejscowości i płci ……… 15 Tabela 5: Saldo migracji w gminie Mrozy ………………………………………………. 16 Tabela 6: Przyrost naturalny ogółem ……………………………………………………. 17 Tabela 7: Lokalizacja pomników przyrody na terenie gminy Mrozy …………………… 21 Tabela 8: Stopień rozpoznania zasobów i stan ich zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż w 2015 roku ………………………………………… 32 Tabela 9: Harmonogram realizacji Programu Ochrony Środowiska ……………………. 46 Tabela 10: Ścieki dopływające ………………………………………………………….. 51 Tabela 11: Ścieki dowożone ……………………………………………………………... 51 Tabela 12: Ścieki dowożone po napowietrzaniu i rozcieńczeniu ……………………….. 52 Tabela 13: Ilość ścieków ………………………………………………………………… 54 Tabela 14: Oczyszczalnia ścieków Mrozy ………………………………………………. 55 Tabela 15: Oczyszczalnia ścieków Jeruzal ……………………………………………… 55 Tabela 16: Ilość budynków mieszkalnych w zabudowie rozproszonej …………………. 57 Tabela 17: Wskaźniki charakteryzujące stan środowiska o dane wyjściowe …………… 58 IX. SPIS MAP Mapa 1: Położenie gminy Mrozy w powiecie mińskim ………………………………… 8 Mapa 2: Sołectwa gminy Mrozy ……………………………………………………….... 10 Mapa 3: Punkty monitoringowe hałasu ………………………………………………….. 27 60