Owies oplewiony i nieoplewiony

Owies oplewiony i nieoplewiony
Ziarno owsa znajduje wszechstronne zastosowanie przede wszystkim jako wartościowa pasza
dla zwierząt (ziarno, słoma i plewy), a ostatnio coraz częściej jako surowiec dla przemysłu
spożywczego do produkcji płatków owsianych, kaszy, mąki i otrębów
Produkty owsiane są wykorzystywane również w przemyśle farmaceutycznym i chemicznym.
Ziarno owsa stanowi cenne źródło dobrze przyswajalnego białka, łatwo strawnego tłuszczu
oraz węglowodanów, soli mineralnych, witamin i przeciwutleniaczy.
Oprócz tradycyjnych form owsa istnieje obecne owies nagoziarnisty (nieoplewiony).
Plenność odmian pozbawionych plewki jest o około 20% niższa w stosunku do odmian
tradycyjnych, ale ziarno pozbawione łuski charakteryzuje się lepszym składem chemicznym i
większą zawartością składników pokarmowych. Formy nieoplewione wyróżnia mały udział
włókna w ziarnie, co poprawia jego strawność oraz większa zawartość białka i tłuszczu, a
także większa gęstość ziarna w stanie zsypnym niż odmian owsa zwyczajnego. Pozwala to na
wykorzystanie ziarna owsa nagiego w żywieniu wszystkich zwierząt gospodarskich.
Dużą zaletą owsa jest jego wysoka wartość przedplonowa, jako rośliny fitosanitarnej, gdyż
nie jest atakowany i nie przenosi chorób podsuszkowych (poza Fusarium). W lansowanym
obecnie rolnictwie ekologicznym powinno to być dodatkowym bodźcem do uprawy tego
gatunku, zwłaszcza w gospodarstwach o dużym udziale zbóż. Owies zalecany jest także do
uprawy na zagospodarowywanych odłogach. Stanowi główny składnik mieszanek zbożowych
uprawianych w naszym kraju. Ziarno owsa może być również wykorzystane na cele
energetyczne.
Dobór odmian
według COBORU w krajowym rejestrze znajduje się 31 odmian owsa. Pięć z nich Cacko,
Maczo, Nagus, Polar i Siwek to odmiany nieoplewione. Odmiana Akt, która obecnie jest
skreślona z krajowego rejestru, była pierwszą odmianą nieoplewioną zarejestrowaną w
Polsce. Spośród wszystkich odmian - Gniady to pierwsza odmiana owsa brązowoziarnista.
Najważniejsza cechą decydującą o wyborze odmiany do uprawy jest plon ziarna. W 2011
roku spośród 16 odmian badanych na polu doświadczalnym w Podkarpackim Ośrodku
Doradztwa Rolniczego w Boguchwale najlepiej plonowała odmiana oplewiona Berdysz na
poziomie 8,19 t/ha, a z nieoplewionych odmiana Polar na poziomie 6,08 t/ha. Wyniki
plonowania pozostałych odmian przedstawia tabela .
Porównanie plonowania odmian owsa na polu doświadczalnym w Podkarpackim
Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Boguchwale w 2011 r.
Lp.
1.
2.
3.
4.
Obiekty
Plon t/ha przy
Ivory
Koneser
Berdysz
Haker
14 % wilgotności
7,15
6,94
8,19
7,09
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Typhon
Pogon
Polar x
Maczo x
Cacko x
Flämingsprofi
Bingo
Breton
Gniady
Rajtar
Zuch
Arden
7,78
7,09
6,08
5,50
5,23
7,50
7,82
7,62
6,70
6,67
8,15
7,49
x- odmiana nieoplewiona
Wymagania glebowe, przedplonowe, uprawa roli oraz nawożenie zarówno przy uprawie
odmian oplewionych jak i nieoplewionych jest podobna.
Wymagania klimatyczne i glebowe
Owies wyróżnia się największym ze zbóż zapotrzebowaniem na wodę, zwłaszcza w okresie
od strzelania w źdźbło do kłoszenia. Susza w tym okresie może spowodować nawet do 35%
strat w plonach.
Wymagania termiczne owsa są niewielkie, ziarniaki kiełkują już w temperaturze 2-30C, stąd
owies uprawiany jest nawet wysoko w górach, gdzie inne rośliny z uwagi na niskie
temperatury i krótki okres wegetacji zawodzą.
Spośród zbóż owies ma najmniejsze wymagania glebowe. Udaje się praktycznie na
wszystkich glebach, z wyjątkiem gleb lekkich i suchych. Pod uprawę owsa, ze względów
ekonomicznych przeznacza się jednak gleby należące do kompleksów żytnich od bardzo
dobrego do słabego. W warunkach górskich owies daje dobre plony na kompleksach:
owsiano-ziemniaczanym, owsiano-pastewnym i zbożowym górskim.
Owies ma małe wymagania odnośnie odczynu gleby. Jednak na glebach silnie zakwaszonych
(pH poniżej 5,0) wskazane jest wapnowanie.
Przedplon
Najlepszymi przedplonami dla owsa są rośliny okopowe na oborniku oraz strączkowe. W
praktyce jednak wysiewany jest na stanowiskach gorszych, zazwyczaj po zbożach. Po
przedplonach wcześnie schodzących z pola (pszenica, pszenżyto) zaleca się uprawę
poplonów: facelia, seradela, peluszka, rzepak, gorczyca w celu poprawienia stanowiska. Nie
powinno się go uprawiać po sobie oraz po jęczmieniu.
Uprawa roli
Po przedplonach wcześnie schodzących z pola, a więc głównie zbożach bez poplonów stosuje
się podorywkę połączoną z bronowaniem, a następnie orkę przedzimową wykonaną na
głębokość 20-25cm. Po zbożach z poplonami należy przed ich wysiewem wykonać orkę
płytką (15-17cm) z bronowaniem, a po zbiorze poplonu orkę przedzimową. Po roślinach
okopowych wystarczy wykonać płytszą orkę przedzimową na głębokość 15-20cm.
Uprawy wiosenne na glebach zwięźlejszych należy zaczynać od włókowania, a lżejszych od
bronowania, bądź agregatu uprawowego. Uprawa wiosenna nie powinna być głębsza niż 57cm, dlatego należy ograniczyć do minimum kultywatorowanie pola – jest ono niezbędne
tylko na glebach zlewnych.
Nawożenie mineralne
Nawozy azotowe w dawce do 50 kg N/ha w uprawie owsa można stosować jednorazowo,
przedsiewnie, natomiast większe dawki 70-80 kg N/ha należy podzielić na 2 części: 50-60%
dawki zastosować przed siewem, a resztę pogłównie w fazie krzewienia.
Dawki fosforu i potasu zależą od zawartości w glebie przyswajalnych form tych składników
oraz od wielkości spodziewanych plonów. Przy niskiej zasobności gleb w fosfor i potas
stosuje się 60-80 kg P2O5/ha i 130-160 kg K2O/ha. Na glebach zwięźlejszych nawożenie tymi
składnikami korzystniej jest zastosować jesienią przed orką przedzimową, na glebach lekkich
zaś wiosną przed siewem owsa.
Owies wyróżnia się spośród zbóż bardzo dużym zapotrzebowaniem na magnez. Dlatego na
glebach ubogich w ten składnik zaleca się stosowanie wapna magnezowego lub w przypadku,
gdy gleba nie wymaga wapnowania nawozów zawierających magnez.
Termin i ilość wysiewu
Owies jest rośliną silnie reagującą spadkiem plonu ziarna na opóźnienie terminu siewu w
każdym regionie kraju. Stare przysłowie ludowe mówi: ”Siej owies w błoto, będziesz zbierał
złoto”. Dlatego też gatunek ten powinien być wysiewany możliwie najwcześniej. Optymalny
termin wysiewu owsa na Podkarpaciu przypada na drugą połowę marca. Wczesny siew owsa
wpływa bardzo korzystnie na kształtowanie się głównych składników plonu, takich jak: liczba
wiech, liczba kłosków w wiesze i masa tysiąca ziaren. Owies wcześnie wysiany lepiej się
ukorzenia i krzewi, a także charakteryzuje się bardziej zwartym łanem oraz większą
odpornością na wyleganie.
ści 500-650
500
szt. ziaren/m2 co odpowiada 160-200
200 kg/ha owsa
Owies wysiewa się w ilości
oplewionego, natomiast owsa nieoplewionego 110-150
110 150 kg/ha. Owies wysiewa się
si w rzędach
co 12-15 cm, na głębokość 3-55 cm. Nasiona przeznaczone do siewu powinny być
by zaprawione,
co jest podstawą ochrony przed chorobami. Szczególnie dotyczy to ziarno owsa
nieoplewionego, które jest bardziej narażone
nara one na działanie patogenów chorobotwórczych,
zwłaszcza przy wilgotnej i chłodnej wiośnie.
wio
Pielęgnacja
Owies jest najbardziej wrażliwym
żliwym zbożem
zbo
na działanie
ziałanie herbicydów, dlatego też
te możliwość
ich stosowania w zasiewach owsa jest dużo
du bardziej ograniczona niżż w przypadku
pozostałych roślin zbożowych.
żowych. Dlatego duże
du e znaczenie ma mechaniczna pielęgnacja
pielę
zasiewów. Pierwsze bronowanie można
mo
wykonać w okresie tzw. „szpilkowania” roślin,
ro
a
następne
pne w fazie krzewienia. Spośród
Spo ród herbicydów tylko na chwasty dwuliścienne można
mo
zastosować m.in. preparat Mustang 306 SE, Chwastox Extra 300 SC, Granstar 75 WG czy
Lintur 70 WG. Brak jest natomiast herbicydów do zwalczania chwastów jednoliściennych.
jednoli
Zbiór
Dojrzewanie owsa jest nierównomierne, w związku
zwi
z tym jego zbiór może
że stwarzać
stwarza pewne
utrudnienia. Zbioru kombajnowego dokonuje się
si w fazie pełnej dojrzałości
ści ziarna, dlatego też
te
możliwe są straty wynikłe z osypywania się
si ziarna. Owies nieoplewiony dojrzewa kilka dni
późniejj w porównaniu z oplewionym. Celem dłuższego
dłu szego przechowywania ziarno owsa
powinno być dosuszone do wilgotności
wilgotno 14-15%. Szczególnie ważne
żne jest to u odmian
nieoplewionych, u których w przypadku większej
wi
wilgotności może
ż następowa
ępować jełczenie
tłuszczu i pogorszenie wartości
ści paszowej ziarna.
Opracowała: Anna Moskal
Akceptował kierownik działu: Jan Kocój