przezorny użytkownik - jak chronić się przed nadużyciami w internecie

PRZEZORNY U YTKOWNIK - JAK CHRONI SI PRZED
NADU YCIAMI W INTERNECIE
Korzystanie z Internetu znacznie ułatwia ycie. Nale y jednak uwa a , gdy u ytkownik
mo e łatwo pa ofiar sieciowych naci gaczy, próbuj cych oszuka niedo wiadczonych
internautów. Wraz z upływem czasu pojawiaj si coraz to nowe metody internetowych
oszustw. Warto, wi c zaznajomi si z potencjalnymi zagro eniami czyhaj cymi na nas w
sieci. Dzi ki temu korzystanie z wirtualnych sklepów, aukcji czy stron WWW instytucji
bankowych b dzie bezpieczniejsze.
Gdzie mog kry si oszu ci?
Chc c odpowiedzie na to pytanie, trzeba byłoby wskaza wi kszo internetowych usług.
Odwiedzaj c sklep internetowy czy serwis aukcyjny, nie wiemy przecie , kto w
rzeczywisto ci jest drug stron umowy. Obawy wielu u ytkowników s wzmagane przy tym
przez doniesienia prasowe, informuj ce o oszustwach dokonywanych na aukcjach, w których
b dziemy udost pnia nasze dane osobowe, oraz przez informacje o kradzie ach z rachunków
bankowych i kart płatniczych. Okazuje si , e oszu ci szereg informacji o swoich przyszłych
ofiarach czerpi z Internetu, przykładowo przegl daj c dane udost pniane w programach typu
Kazaa. Warto wiedzie , e wskazuj c na dysk lub folder, który ma by dost pny dla innych
u ytkowników, przekazujemy wszystkie znajduj ce si na nim dane. Jak mo na si przekona
poprzez sprawdzenie zawarto ci aplikacji P2P, znajduj si w ród nich cz sto wyci gi z kont
bankowych czy inne informacje mog ce dosta si w niepowołane r ce. Tego typu sytuacji
powinny wystrzega si zwłaszcza firmy - najprostszym a zarazem najbardziej skutecznym
sposobem rozwi zania problemu jest wprowadzenie zakazu korzystania z aplikacji P2P przez
pracowników. Pozwoli to jednocze nie unikn wielu kłopotów, w przypadku, gdy podwładni
za pomoc owych programów b d chcieli pobra nielegalne oprogramowanie czy te tre ci
pornograficzne.
Aukcje internetowe
W ród u ytkowników sieci powszechne jest korzystanie z aukcji internetowych, które
podobnie jak w przypadku aukcji tradycyjnych polegaj na zaoferowaniu jak najwy szej ceny
za wystawiony towar. Stronami zawieranych za po rednictwem serwisów aukcyjnych umów
pozostaj z reguły indywidualni u ytkownicy. Z uwagi na to, e podmiot umo liwiaj cy
prowadzenie aukcji ułatwia jedynie zawieranie transakcji, nie mo e by poci gany do
odpowiedzialno ci odszkodowawczej w przypadku niewywi zania si z obowi zków przez
jednego z kontrahentów. W ci gu ostatnich lat aukcje internetowe stały si wprost
wymarzonym miejscem działania dla ró nych oszustów. Najbardziej prozaicznym
przykładem jest „wystawienie" na licytacj towaru, a nast pnie przesłanie bezwarto ciowego
przedmiotu osobie, która wygrała aukcj . Aby chroni u ytkowników przed tego typu
zdarzeniami, wi kszo
serwisów aukcyjnych opiera si o system komentarzy o
sprzedaj cych i kupuj cych. Dzi ki nim mo na sprawdzi , jak dana osoba wywi zywała si
ze swoich obowi zków w trakcie poprzednich umów. Okazuje si jednak, e i na to znalazł
si sposób. Rozpowszechnion metod oszustw internetowych jest wielostopniowe działanie
sprawcy. Najpierw udost pnia on niedrogie towary, które do szybko sprzedaje. Ma to by
sposób na zaistnienie na aukcji i zdobycie popularno ci w ród odwiedzaj cych j osób. Gdy
sprzedaj cy uzyskuje wiele pozytywnych opinii, zaczyna oferowa o wiele dro sze dobra. I
dopiero wtedy wygrywaj cy aukcje bezskutecznie czekaj na przesyłk towarów. Upewnienie
si , czy mamy do czynienia z uczciwym sprzedaj cym, wymaga, wi c szczegółowego
przejrzenia zawieranych przez niego transakcji. Przykładowo w serwisie Allegro.pl,
najbardziej popularnym serwisie aukcyjnym w Polsce, dost pna jest swego rodzaju historia
aukcji, z któr mo emy si zapozna . Warto zwraca przy tym uwag na okres, w jakim
sprzedaj cy uzyskiwał pozytywne opinie, oraz na to, czy pochodziły one z ró nych stron
Polski. Jednocze nie aukcje internetowe dokładaj stara , by utrudni popularn swego czasu
metod oszustów polegaj c na „nabijaniu sobie" opinii pozytywnych poprzez pozorowanie
zawierania umów - zachowanie to polegało na wystawianiu sobie komentarzy przez samego
sprzedaj cego, który podszywał si pod innych u ytkowników. Inn metod oszustów jest
rejestrowanie si w serwisach aukcyjnych pod pseudonimami zbli onymi do tych, których
u ywaj znani i renomowani sprzedawcy. Dzi ki temu łatwo wprowadzi w bł d
u ytkownika co do osoby sprzedaj cego. Tego rodzaju problemów mo na jednak łatwo
unikn , sprawdzaj c dokładnie histori poprzednich aukcji osoby wystawiaj cej towar.
Kolejn spraw , na któr trzeba zwróci uwag , s próby podszywania si pod sprzedaj cych
tu po zako czeniu aukcji. W owych wypadkach u ytkownik licytuj cy najwy sz kwot
otrzymuje e-mail wskazuj cy numer konta bankowego, na które ma wpłaci pieni dze. W
rzeczywisto ci jest to jednak konto oszusta. Najbardziej rozs dnym zabezpieczeniem si
przed takimi praktykami mo e by umieszczanie numerów rachunków bankowych przez
sprzedaj cych wraz z opisem oferowanego towaru. Powinno to rozwia w tpliwo ci, czy
przelewamy pieni dze na wła ciwe konto. Wa ny jest te kontakt ze sprzedaj cym. Im
bardziej unika on odpowiedzi na pytania odnosz ce si do towaru, tym wi ksze powinien
budzi w tpliwo ci. Trzeba przy tym doda , e sprzedaj cy tak e próbuj zabezpiecza swoje
interesy. Na przykład w niektórych aukcjach niemo liwe jest skorzystanie z opcji
natychmiastowego kupna za pomoc klikni cia w odpowiedni banner przez nowo
zarejestrowanych u ytkowników serwisu aukcyjnego. Jak wspomniano, serwisy aukcyjne nie
ponosz odpowiedzialno ci prawnej w sytuacji, gdy dojdzie do oszustwa za ich
po rednictwem. Mimo to próbuj one eliminowa z kr gu u ytkowników nieuczciwe osoby.
Jako przykład mo na poda opcj Escrow oferowan korzystaj cym z serwisu aukcyjnego
Allegro.pl W uproszczeniu polega ona na przekazaniu wylicytowanej kwoty najpierw na
konto serwisu aukcyjnego, a dopiero po otrzymaniu towaru jest ona przekazywana
sprzedawcy. Ciekawym rozwi zaniem jest przy tym tzw. bezpłatne ubezpieczenie
kupuj cych, dost pne dla korzystaj cych z Allegro, gwarantuj ce bezpiecze stwo i pewno
dokonywanych transakcji.
Usługa ta pozwala na otrzymanie zwrotu wylicytowanej kwoty w sytuacji, gdy kupuj cy nie
otrzymał zamówionego towaru lub ró nił si on znacznie od opisu prezentowanego w trakcie
aukcji. Ograniczeniem jest jednak ubezpieczenie jedynie do kwoty 300 złotych. Warto doda ,
e jednym z warunków uzyskania wypłaty w ramach owego ubezpieczenia jest konieczno
zło enia przez oszukanego u ytkownika zawiadomienia o przest pstwie.
Odwiedzanie stron WWW sklepów i banków
Odwiedzaj c strony wirtualnych sklepów, nale y zwróci szczególn uwag na to, jakich
zabezpiecze technicznych u ywaj w przypadku dokonywania płatno ci kart płatnicz .
Standardow metod powinno by szyfrowanie danych zwi zanych z transakcj . Mo na to
łatwo zweryfikowa , sprawdzaj c, czy w dolnej cz ci naszej przegl darki widnieje niewielka
ikonka przedstawiaj ca ółt kłódk . Gdy po raz pierwszy korzystamy z usług internetowego
sklepu, warto przyjrze si temu, czy jego wła ciciel opublikował na stronie dane ułatwiaj ce
kontakt, czy mo na zweryfikowa to samo firmy. Pozwoli to ustrzec si przedsytuacj ,
kiedy po zamówieniu towaru i zapłaceniu za niego strona WWW po prostu zniknie z sieci.
Ochrona informacji zwi zanych z kartami płatniczymi jest o tyle istotna, e w przypadku
ujawnienia ich niepowołanym osobom, dane mog zosta wykorzystane do popełnienia
przest pstwa. Chodzi w szczególno ci o wyłudzanie towarów i usług w Internecie
(zachowania te okre lane bywaj czasem mianem cardingu). Próbuj c dotrze do informacji o
kartach płatniczych, sprawcy uciekaj si do coraz bardziej wyrafinowanych metod. Jedn z
nich jest wykorzystywanie technicznej mo liwo ci przedstawienia adresu internetowego, tak
by jego pewne elementy były niewidoczne dla u ytkownika. Dotyczy to głównie stron WWW
banków. W ci gu ostatnich kilkunastu miesi cy prasa informowała o próbach tego rodzaju
oszustw, dotykaj cych te u ytkowników polskiego Internetu. Schemat działania
przest pczego był w takich sytuacjach prosty. U ytkownicy drog elektroniczn otrzymywali
informacj o potrzebie odwiedzenia strony banku, np. po to, by zweryfikowa poprawno
wcze niej wprowadzanych danych o kliencie. Korespondencja ta przypominała otrzymywan
oficjaln korespondencj bankow . E-mail zawierał te odno nik, w który wystarczyło klikn , aby przenie si na ow witryn . W rzeczywisto ci była to jednak strona jedynie
przypominaj ca oficjaln witryn internetow banku. Loguj c si , klient podawał
szczegółowe informacje, w tym numer rachunku i hasło, które trafiały w r ce przest pców.
Przed tego typu oszustwami mo na uchroni si w do prosty sposób. Wystarczy r czne
wpisywanie adresu strony w przegl darce, dzi ki czemu nie padniemy ofiar tego rodzaju
nadu y . Zreszt banki z reguły wykorzystuj tradycyjne metody informowania klientów o
zmianach w zakresie mo liwo ci korzystania z usług. Te, które decyduj si równie na drog
elektroniczn , staraj si wykorzystywa zabezpieczenia cho by w postaci podpisu
elektronicznego.
Co zrobi , gdy padli my ofiar oszustwa?
Podstawowym krokiem powinno by zgłoszenie zawiadomienia o przest pstwie. Zgodnie z
art. 286 § 1 kodeksu karnego, odpowiedzialno ci karnej podlega osoba, która w celu
osi gni cia korzy ci maj tkowej doprowadza inn osob do niekorzystnego rozporz dzenia
własnym lub cudzym mieniem za pomoc wprowadzenia jej w bł d albo wyzyskania bł du
lub niezdolno ci do nale ytego pojmowania przedsi branego działania. Warto pami ta , e w
przypadku oszustwa brak jest minimalnej kwoty przes dzaj cej o uznaniu go za przest pstwo.
Adam Kami ski
Specjalista ds. prawnych Centrum Euro Info w Białymstoku