Lista3

Lista 3
Pytania
1. Barbara prowadzi, bardzo skrupulatnie, pamiętnik o swojej rodzinie. Czy dowolny tekst
zacytowany z pamiętnika przez Barbarę w rodzinnej rozmowie jest poprawnie określonym w
jej rodzinie tekstem reprezentującym wiedzę o tej rodzinie?
2. Dlaczego teksty reprezentujące wiedzę o telepatii lub telekinezie nie są poprawnie
określonymi tekstami współczesnych nauk?
3. Dlaczego teksty w pracy naukowej skompilowane z tekstów różnych autorów, bez
dokładnego podania źródeł, nie są poprawnie zbudowanymi tekstami danej dziedziny
naukowej (tekstowej dziedziny wiedzy naukowej)?
4. Dlaczego język pisany stosowany do przedstawienia wiedzy w danej dziedzinie jest językiem
tekstowej dziedziny wiedzy?
5. Czy namalowane ikony świętych pełnią funkcję zdań (orzekają o tych świętych) w języku
ikonicznym?
6. Czy połączenie znaku drogowego objazdu ze zmienianym znakiem kierunku jazdy pełni
funkcję zdania w systemie znaków drogowych?
7. Różne znaki mogą mieć takie same reprezentanty, np. napis „Warszawa” może być
reprezentantem nazwy stolicy Polski, nazwy modelu samochodu lub nazwy firmy. Podaj
przykłady zdań, które jednoznacznie będą orzekały o desygnatach wskazanych nazw o
reprezentancie „Warszawa”, w tym zdań twierdzących, pytających, rozkazujących i
rozstrzygnięcia. Czy istnieją takie wypowiedzi, w których orzekanie będzie wieloznaczne i
będzie obejmowało wszystkie desygnaty wymienionych nazw.
8. Podaj przykłady takiego użycia przez nadawcę i odbiorcę zdań: twierdzących, pytających,
rozkazujących, rozstrzygających, że prowadzi to do błędu w komunikowaniu się.
9. Zapoznaj się z zasobem internetowym – prezentacją Macieja Ulity, "Błędy logiczno
językowe" - podstawy krytycznego myślenia, wykład 4:
http://www.math.uni.opole.pl/~ebryniarski/Podstawy%20krytycznego%20myslenia.pdf
Językowe komunikowanie się
Dziedziną wiedzy nazywamy dowolną spójną sieć obiektów, w tym ich zborów i relacji
pomiędzy obiektami, połączonych ze sobą w umyśle zgodnie ze wzorami agregacji encji tych
obiektów, encji rozpoznawanych przez umysł, tj. zgodnie z wiedzą o tych obiektach (zgodnie
z wzorami agregacji). Dlatego mówiąc, że wiedza jest o pewnych obiektach mamy na myśli
wiedzę, zgodnie z którą te obiekty połączone są w pewnej dziedzinie wiedzy. Mrowisko i
społeczność ludzka bez wspólnej wiedzy o mrówkach i ludziach z danej społeczności nie
stanowią dziedziny wiedzy, ale gdy wiadomo, że mrowisko w pewien sposób zagraża
społeczności, lub przy zastosowaniu stosownych metafor, to dane mrowisko i społeczność
mogą być pewną dziedziną wiedzy o tym mrowisku i społeczności. Dziedzinami wiedzy są
dowolne dziedziny badań naukowych czy technicznej działalności, a także dziedziny sztuki
reprezentowane przez wytwory artystyczne (literaturę, rzeźbę, malarstwo, itp.).
Tekstową dziedziną wiedzy jest dowolny system w ramach którego tworzone są teksty
reprezentujące wiedzę z danej dziedziny wiedzy. System ten jest strukturą relacyjną w której
wyróżnione są teksty wzorcowe (np. źródłowe), z których tworzone są w procesie wywodu
wszystkie poprawnie zbudowane teksty, zgodnie z wyróżnionymi regułami (relacjami
zawierania się w sobie i nawiązywania tekstów).
W tekstowej dziedzinie wiedzy mogą być określone związki pomiędzy tematem a
rematem, tj. pomiędzy tymi fragmentami tekstu, które reprezentują wiedzę potrzebną do
wyznaczenia innej wiedzy, a tymi fragmentami tekstu, które reprezentują wiedzę wyznaczoną
na podstawie tematu. W tym ujęciu, istotą poprawności logicznej jednostki tekstu jest
występowanie logicznego stosunku pomiędzy tematem i rematem. Ten związek logiczny
ustala się dokonując formalnego opisu relacji określających zwartość tematyczną tekstów z
danej dziedziny wiedzy, do której należy analizowany tekst. Analizowane relacje zwane są
relacjami nawiązywania. Na podstawie tych relacji wyprowadzane są jedne teksty z drugich,
adekwatnie do wyznaczania jednej wiedzy przez drugą. W sensie wyprowadzalności tekstów,
w dowolnym wyprowadzeniu jedne teksty są następnikami innych, w tym teksty
wyprowadzane (rematy) są następnikami tekstów (tematów), z którymi pozostają w relacji
nawiązywania. Ze względu na znaczenie pojęć tematu i rematu dla analizy tekstu, postuluje
się utworzenie teorii, którą proponuje nazwać logiczną teorią tekstu. Wytwory dowolnej
dziedziny kultury (w tym nauki, techniki i sztuki), reprezentujące wiedzę z tej dziedziny, są
tekstami składającymi się na tekstową dziedzinę wiedzy z zakresu danej dziedziny kultury;
np. architektura tworzona w pewnym stylu architektonicznym, system pomiarów w
astrofizyce, technologia informatyczna, zawartość literatury z danej dziedziny badań,
encyklopedia z danej dziedziny wiedzy, itp.
Językiem dziedziny wiedzy nazywamy dowolny system znakowy, w którym reprezentantami
wszelkich znaków są teksty z danej tekstowej dziedziny wiedzy. Jeśli znaki reprezentują
wiedzę o obiektach z danej dziedziny wiedzy, to mówimy że coś orzekają o tych obiektach.
Orzekanie o desygnatach danego znaku ma miejsce wtedy, gdy na podstawie treści tego
znaku rozpoznajemy jego desygnaty. Znak reprezentujący wiedzę o tak rozumianym
orzekaniu pełni funkcję zdania lub krótko: jest zdaniem. Reprezentant zdania musi zatem
zawierać w sobie reprezentant danego znaku i reprezentant treści znaku. Znak o desygnatach
którego coś się orzeka zwany jest wtedy podmiotem zdania, a znak tego o czym się orzeka (o
cesze, własności obiektu) zwany jest orzeczeniem (orzecznikiem) zdania. Dowolny znak
który może być podmiotem lub orzeczeniem nazywany jest nazwą. Jeśli nazwa może pełnić
rolę podmiotu i orzecznika, to zwana jest nazwą ogólną. Imiona pełnią tylko rolę podmiotu.
W tekstowej dziedzinie wiedzy, w dowolnym reprezentancie zdania, orzeczenie jest tematem
tego zdania, a podmiot rematem, bowiem orzeczenie pozawala na uzyskanie wiedzy
reprezentowanej przez podmiot. Elementem tekstu zdania, wiążącym podmiot z orzeczeniem,
jest pewien tekst zwany funktorem zdaniotwórczym. Np. napis „Jan Kowalski jest
studentem” w dziedzinie wiedzy o studentach III roku matematyki na Uniwersytecie
Opolskim, jest zdaniem, w którym „Jan Kowalski” jest reprezentantem podmiotu tego zdania,
słowo ”studentem” jest orzeczeniem, a zwrot „... jest ...” jest funktorem zdaniotwórczym
łączącym nazwy ‘Jan Kowalski’ i ‘studentem’ w dane zdanie.
Wyróżnia się zazwyczaj cztery typy zdań ze względu rodzaj orzekania:
• Zdania twierdzące – orzekające o tym o czym coś wiemy;
• Zdania pytające – orzekające o tym o czym coś chcemy dowiedzieć;
• Zdania rozkazujące – orzekające o tym co należy zrobić;
• Zdania rozstrzygające – orzekające o naszych przekonaniach.
Zdanie języka dziedziny wiedzy użyte w komunikowaniu się nie prowadzi do błędu
(nieporozumienia, niezrozumienia), jeśli dla nadawcy i odbiorcy to samo orzeka o tych
samych obiektach. Np. zdanie pytające dla nadawcy nie musi być zdaniem pytającym dla
odbiorcy, bowiem o ile nadawca o czymś chce się dowiedzieć, to odbiorca o tym już posiada
wiedzę (i na odwrót).