Gry i rytuały komunikacyjne – wykład z 5 grudnia 2011

Gry i rytuały komunikacyjne – wykład z 5 grudnia 2011
DARY SŁOWNE, CZYLI O JĘZYKOWYCH SPOSOBACH (GRACH I RYTUAŁACH)
ZAUWAŻANIA PARTNERA
Jaki mamy repertuar:
1. Akty chwalenia siebie i innych.
2. Akty deprecjonowania siebie i innych.
Do czego go używamy:
1. Do komplementowania kogoś.
2. Do ingracjacji.
3. Do deprecjonowania kogoś i komplementowania siebie.
Komplement
Definicja szczerego komplementu
- mówię: można o tobie powiedzieć coś dobrego
- czuję z tego powodu podziw dla ciebie
- mówię to, bo chcę, by ci było przyjemnie
Lista „warunków koniecznych i wystarczających” do aktu komplementowania
1. Nadawca wypowiada się na temat odbiorcy i do odbiorcy
2. Wypowiedź nadawcy zawiera pozytywne wartościowanie odbiorcy i/lub tego, co z nim
związane
3. Nadawca wypowiada komunikat z własnej nieprzymuszonej woli
4.
5. Nadawcy zależy na tym, aby wytworzyć w odbiorcy pewność co do prawdziwości zawartego komunikatu
6. Intencja pragmatyczna nadawcy jest, aby w konsekwencji jego wypowiedzi odbiorca poczuł się skomplementowany – poczuł się miło
7. Poczucie przyjemności u odbiorcy
8. Nadawca odczuwa przyjemność dla siebie z powodu sprawienia komplementu.
Struktura aktu komplementowania
„Mówię ci to nie dlatego, że muszę, ale dlatego, że chcę, że coś w tobie lub z tobą związanego naprawdę mi się podoba i mówię to, bo chcę, aby nam obojgu było przyjemnie”. (B. Drabik, Komplement i komplementowanie jako akt mowy i komunikacyjna strategia, Kraków
2004).
Czym jest ingracjacja?
Pierwszy badał struktury ingracjacji E. E. Jones:
„Klasa zachowań strategicznych, które w sposób nieuprawniony (zakazany, nielegalny), kierowane są na wywarcie wpływu na drugą osobę…”.
ang. ingratiation ‘przymilanie się’
Inne definicje
Ingracjacja jest to takie działanie, w którym jednostka traktuje drugą osobę jako środek do
uzyskania jakichś korzyści dla siebie i z tego powodu dąży do zjednania jej w sobie poprzez
narzucające się okazywanie atrakcyjności.
Typy zachowań ingracjacyjnych
1. Konformizm
2. Prezentowanie samego siebie
- autoprezentacja pozytywna
- autodeprecjacja
3. Podnoszenie wartości partnera interakcji – schlebianie
5 reakcji na ingracjacyjne pochlebstwo (wg Jonesa):
1. Sympatia, poczucie więzi, przywiązanie do nadawcy.
2. Świadomość konieczności rewanżu.
3. Tolerancja albo wyrozumiałość.
4. Zażenowanie i irytacja.
5. Niesmak i oburzenie.
Deprecjonowanie innych i komplementowanie siebie
Deprecjacja – takie zachowanie językowe i niejęzykowe, świadome lub mimowolne, które ma
na celu zagrożenie twarzy interlokutora, a szczególnie stanowi atak na jego pozytywnie zintegrowany obraz samego siebie.
Typy strategii deprecjonujących:
Wertykalna, czyli wyższościowa – jest to taki dobór strategii umniejszających, dzięki którym
nadawca sytuuje siebie względem odbiorcy w pozycji asymetrycznej , uzurpując sobie w tej
relacji pozycję wyższą.
Horyzontalna, czyli oddalająca – jest to taki dobór strategii umniejszających, dzięki którym
nadawca może zdystansować się, oddalić od odbiorcy, spraw z nim związanych.
Strategie i środki wykorzystywane w deprecjacji wertykalnej:
1. Norma/normatywność/wykluczenie z grona normalnych ludzi
• Normalny człowiek jest zwierzęciem stadny. Ty jakiś dziwny jesteś.
• Dlaczego nie możemy porozmawiać jak normalni ludzie, ty od razu się czepiasz.
• Normalny człowiek tak się nie zachowuje.
2. Kwantyfikatory każdy/wszyscy
• Wszyscy wiedzą jak się zachować w restauracji.
• Czy ty nie możesz jak wszyscy jeść pierogów nożem i widelcem.
3. Negatory
• Bo ty się do niczego nie nadajesz.
• Niczemu nie dasz rady.
• Nigdy nic nie osiągniesz.
• Nigdzie nie umiesz się zachować.
4. Konstrukcje nie trzeba/nie należy/trzeba być
• Trzeba być debilem/kretynem/idiotą, żeby podawać rybę z ziemniakami. (Czyli: tylko
debil/kretyn/idiota podaje rybę z ziemniakami)
• Trzeba być dzikusem, żeby kłuć ziemniaki widelcem.
5. Implikatury, presupozycje, modulanty
Presupozycje
- Czy nie przeszkadza ci twoja głupota
- Czy … jesteś niemodnie ubrany
- Co się martwisz przed tobą gorzej grali
Implikatury
A: Byliśmy z Łukaszem na „Fridzie”. Łukaszowi się nie podoba. Znasz ten fim?
2
B: Tak, moim zdaniem jest bardzo dobry.
A: Nie, no Łukasz się przecież zna.
6. Konstrukcje uprzedmiatawiające:
Profesor w trakcie zajęć: ktoś nie brał udziału (w ćwiczeniu). Tam coś z tyłu (nie brało udziału).
• Tam są moje siostry. To czarne i to białe (w sensie: blond).
• Jak miło zobaczyć ładną twarz na dzień dobry (ale: Franek to jest mózg).
Modulanty
- Tylko do sprzątania się nadajesz.
- To taka prosta historia, że nawet Basia ją zrozumiała.
- Czy to takie trudne dawać rachunki od razu do teczki? Ponoć inteligentna jest.
Strategie deprecjacji horyzontalnej
To takie mechanizmy, które pozwalają nadawcy zdystansować się…
- Zjemy teraz te twoje pierogi.
- Kowalski polecał mi ten jakiś podręcznik, niby mówił, że dobry.
- Siedziałem w poczekalni ze dwie godziny. W końcu przyszedł jakiś tam doktor i nawet zbadać porządnie nie potrafił. A tyle pieniędzy na ZUS biorą.
- Co ty mi tu za głupoty opowiadasz? Że masz jedynki, to nauczyciel się na ciebie uwziął.
- Tego całego Leppera to trzeba leczyć.
Reasumując:
KOMPLEMENT w relacji ja : ty – „głaski” pozytywne przeznaczone są dla partnera są dla
partnera – obdarowanie czymś partnera.
DEPRECJACJA w relacji ja : ty – „głaski” pozytywne są dla mnie samodarem poprzez odebranie czegoś partnerowi.
1. KOMPLEMENT – TY jesteś obdarowany.
2. INGRACJACJA – TY jesteś obdarowany a to JA mam z tego ostatecznie większą korzyść
(manipulacja).
3. Deprecjacja – JA jestem obdarowany kosztem CIEBIE.
*
Dodatek: pułapki komplementowania
PUŁAPKI KOMPLEMENTOWANIA
I.
Komplementy „samochwalące”
1. Masz prawie tak dobre poczucie humoru jak ja.
2. A: Jesteś bardzo ładna, ślicznie się ubierasz.
B: Dziękuję. Masz bardzo dobry gust.
3. Gdybyś się nie zjawił, to nie wiem, z kim bym dziś rozmawiał o tych pasjonujących,
ale niebywale trudnych i wieloznacznych obrazach.
4. Ten interesujący referat wygłosił student przygotowujący się pod moim kierunkiem.
5. Wybrałem X (- nazwa firmy), bo dotrzymać mi kroku mogą tylko najlepsi.
6. Tworzymy razem bardzo ładną parę.
II.
Komplementy niefortunne i deprecjonujące
3
1. Nadawca wprowadza siebie (niepotrzebnie) na scenę zdarzeń
a) Sympatyczny, pewny siebie facet - takie właśnie robisz na mnie wrażenie, (lepiej: Jesteś
sympatycznym, pewnym siebie facetem)
b) Uwielbiam twoje świetne, lekko ironiczne poczucie humoru, (lepiej: - Masz świetne, lekko
ironiczne poczucie humoru)
c) Jesteś bardzo fotogeniczna - mój obiektyw cię uwielbia, (lepiej: Jesteś bardzo
fotogeniczna).
d) Pokazywanie się z tak piękną kobietą jak ty przy barze przyjemnie łechce moją męską
dumę.
2. Jesteś tak inteligentna, że aż boję się z tobą rozmawiać (BARIERA - wycofanie się z
relacji)
3. Komplementy „ostrożne”
a) W sumie jesteś wzorem gracji i wdzięku
b) W pewnym sensie jesteś najbliższą mi osobą
c) Nawet fajnie dziś zaśpiewałaś
4. Komplementy „przesadne”
a) Jesteś nader utalentowaną artystką
b) Jest pani absolutnie najzgrabniejszą kobieta, jaką widziałem
5. Komplementy „ogólnikowe”
a) Jesteś ładna
b) Miła z ciebie osoba
6. Komplety z czasownikiem „muszę”
a) Muszę stwierdzić, że wykonał pan kawał dobrej roboty
7. Komplementy „tu i teraz"
a) Bardzo ładnie dziś jesteś ubrana
b) Jaka ty dziś błyskotliwa
8. Komplementy „z pozycji wyższościowej”
a) Jesteś przemiłą osóbką
9. Komplementy sugerujące: „wcześniej było gorzej/źle”
a) No, wreszcie się ładnie ubrałeś
b) Miałem cię za półgłówka, ale widzę teraz, że całkiem bystry z ciebie facet
10. Komplementy umniejszające
a) Jak na swoje lata to bardzo dobrze wyglądasz w tej sukience
b) Nie spodziewałam się po osobie tak młodej wykładu tak interesującego i przemyślanego
4