17 kontrakty realne nienazwane

• A. D. 19.2.9.4
Ulpian ks. 32 komentarza do Edyktu. Cesarz Antoninus wraz
z ojcem, gdy uprowadzono stado temu, który je wziął w najem tak odpisał
„jeśli da się wykazać w skardze z najmu (actio locati), że złodzieje
uprowadzili kozy bez twojego podstępu, nie będziesz zmuszony do
odpowiedzialności za to zdarzenie oraz odbierzesz za następujący czas
zapłacony już czynsz jako nienależny.
• B. P. Amst.
I 41 (10 p.n.e.): Roku dwudziestego pierwszego władzy Cezara
Augusta syna Boskiego dnia dwudziestego drugiego dnia miesiąca Deios /
dwudziestego drugiego dnia miesiąca Thoth w Ptolemais Euergetis nomu
Arsinoickiego. Gaius Julius Kissous oddał w najem Dioklesowi i
Diodorosowi, obu synom Aphrodisiosa, według statusu Persom Epigona
ze swoich dóbr … owce bez skazy policzone w liczbie pięćdziesięciu oraz
dwie kozy, nieśmiertelne, które najemcy wzięli zdrowe i bez wad, w
świetnym stanie na 3 lata, licząc od bieżącego roku dwudziestego
pierwszego, z czynszem liczonym corocznie w wymiarze jedenastu i pół
srebrnych drachm za każdą owcę (co daje 575 drachm za 50 owiec co
roku) oraz sześćdziesięciu sześciu srebrnych drachm rocznie za dwie kozy
oraz dwie i pół miary doskonałej białej wełny…
• a)
Jaką kontrakt zawarto w A? Jakie są obowiązki stron i
standard odpowiedzialności w tej sytuacji?
• b)
jak możesz wyjaśnić decyzję cesarską w A?
• c)
Jak strony zmodyfikowały warunki standardowe tego
kontraktu w B?
• d)
Czy modyfikacje zgodne z prawem rzymskim? Dlaczego?
• 2. Wyobraź
sobie, że w sytuacji B, Diokles i Diodoros
pozostawili niestrzeżone zwierzęta na noc na pastwisku.
Korzystając ze sposobności, nieznani sprawcy zabrali zwierzęta.
Co może w tej sytuacji zrobić G. Julius Kissous. Wyjaśnij
odpowiedź.
• 3. Jak
zmieni się rozwiązanie, jeśli wyjdzie na jaw, że Diodoros
w zamian za wynagrodzenie doradził dwóm złodziejom bydła,
żeby je ukradli?
• a) Jakie
skargi teraz będą przysługiwać G. Juliusowi
Kissousowi? Wyjaśnij odpowiedź.
• b) Co
jeśli pozwie on Dioklesa i doprowadzi do jego
zasądzenia? Wyjaśnij odpowiedź.
• 4. Wyobraź
sobie, że Diokles i Diodoros są niewolnikami
Rzymianina Gaiusa Semproniusa Onesimosa. Pierwszemu pan
nadał pastwisko i oborę w peculium, drugiego ustanowił
zarządcą przedsiębiorstwa tkackiego. Co zmieni się w
rozwiązaniu, które przestawiłe/aś
• a)
w punkcie 2
• b)
w punkcie 3a.
Nienależne świadczenie i
rozszerzenie rzymskiego
systemu kontraktowego
Materiały do ćwiczeń z prawa rzymskiego:. Temat V
Jakub Urbanik: Katedra Prawa Rzymskiego
Antycznego WPiA UW,
5
Rozszerzenie rzymskiego
systemu kontraktowego
Zasada nominalizmu kontraktowego i jej
konsekwencje
Przyczyny i próby przełamania
Rola stipulatio
Rola condictio indebiti
Terminologia
I. 3.13.2 Sequens divisio (sc. obligationum) in quattuor
species diducitur: aut enim ex contractu sunt aut
quasi ex contractu aut ex maleficio aut
quasi ex maleficio. Następujący podział
(sc. zobowiązań) sprowadza się do czterech
rodzajów: są bowiem albo z kontraktu albo
jakby z kontraktu, albo z czynu zabronionego,
albo jakby z czynu zabronionego.
A. Negotiorum gestio
★1. Standard staranności
★2. Utilitas działań gestora
B. Tutela
★Actio tutelae directa/contraria
★Inne skargi przeciwko tutorowi
★Actio rationibus distrahendis
★Accusatio suspecti tutoris
★Ew. z cautio rem pupili salvam fore
C. Dziedziczenie/Współwłasność
!(w Instytucjach Justyniana)
Actio communi dividundo
!
Actio familiae erciscundae
!
D. Legat
•Per damnationem
•Sinendi modo
•(actio ex testamento in personam, iuris stricti)
•Podwójna wartość sporu (tytuł egzekucyjny:
•lis infitiando crescit in duplum)
E. Solutio indebiti
✤
Nienależnie świadczenie
✤
Bezpodstawne wzbogacenie
✤por. Versio
Bezpodstawne wzbogacenie (?)
Ojciec Titiusa zapisał legatem damnacyjnym
niewolnika Stichusa Marcusowi. Na miesiąc
po tym, jak Titius wykonał zapis, odnaleziono
nowy testament, bez wzmianki o Marcusie.
Quid iuris?
Condictio indebiti
W międzyczasie Stichus dostał 1000 z
testamentu Luciusa. Ile może domagać się
Titius?
Condictio = datio
?Bezpodstawne wzbogacenie & condictio
Marcus zamianował Stichusa zarządcą
swojego majątku, a ten doprowadził go do
ruiny. Czy zmniejszy to wartość roszczenia
Titiusa?
Condictio indebiti
Niech CA będzie sędzią, jeśli się okaże, że
Pozwany winien dać Powodowi na
podstawie prawa cywilnego 1000, o co
toczy się ten spór,niech sędzia zasądzi 1000
do Pozwanego dal Powoda….
Condictio i nienależne świadczenie
Kupiłeś ode mnie niewolnika Stichusa wraz z
peculium. Stichus przed wydaniem ukradł
drogocenną wazę. Założywszy, że przynależy ona
do peculium natychmiast ją sprzedałeś
Marcusowi. Oceń sytuację prawną.
Co jeśli Marcus przez nieuwagę rozbił wazę?
Africanus, Quaestiones, VIII (D. 3,5,48): Jeśli
niewolnik, którego sprzedałem coś mi, jego
sprzedawcy, kradnie, a nabywca sprzedaje tę
rzecz, która następnie przepada, udzieli się mi
skargi o wysokość ceny na podstawie
negotiorum gestio….
Traditio
CAUSA (bliska): iusta causa adquirendi:
czy traditio jest uzasadniona
N
T
Własność przechodzi
własność nie przechodzi:
rei vindicatio
CAUSA (odległa): iusta causa retinendi:
czy zatrzymanie rzeczy jest uzasadnione?
N
Solutio indebiti
condictio
Bezpodstawne wzbogacenie
Art. 405. Kto bez podstawy prawnej uzyskał
korzyść majątkową kosztem innej osoby,
obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a
gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.
Art. 409. Obowiązek wydania korzyści lub
zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść
uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie
jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się
korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z
obowiązkiem zwrotu.
Art. 410. § 1. Przepisy artykułów
poprzedzających stosuje się w szczególności do
świadczenia nienależnego
Podsumowanie
Współcześnie: bezpodstawne wzbogacenie
(por. versio i actio de in rem verso)
versus
skarga dostępna zawsze, gdy istnieje
wzbogacenie (jeśli zostanie utracone
lub wydane w dobrej wierze: brak)
Rzymskie: nienależne świadczenie (solutio indebiti)
skarga dostępna tylko, gdy była datio
(wzbogacenie nieistotne)
E. Solutio indebiti
✤Condictio ob rem dati
✤Condictio causa non secuta
✤Condictio ob turpem causam
✤Condictio furtiva
Condictio ob turpem causam
!D. 1 2 . 5 . 1 . 1 - 2 ( P a u l u s, k s. 1 0
komentarza do dzieł Sabinusa)
!Co dane jest uczciwej przyczyny, może być
żądane z powrotem tylko, jeśli sprawa, dla
której zostało dane, nie dojdzie do skutku.
Jeśli jednak zostało przyjęte dla przyczyny
haniebnej, wtedy nawet jeśli się to, po co
dano się wydarzy, można żądać zwrotu.
Condictio ob turpem causam
D. 12.5.2 (Ulpian, ks. 26 komentarza
do Edyktu)
I tak na przykład jeśli dałem ci pieniądze,
byś nie dopuścił się świętokradztwa, czy
kradzieży albo nie zabił niewolnika. Na
ten temat pisze Julian, że jeśli dałem ci
pieniądze, abyś nie zabił niewolnika, mogę
żądać zwrotu. I tak samo jeśli dam ci, abyś
mi oddał rzecz u ciebie zdeponowaną albo
dokument poświadczający dług.
Condictio ob turpem causam
D. 12.5.4.3 (Ulpian, ks. 26 komentarza
do Edyktu)
Lecz tego co jest dane prostytutce nie można
żądać z powrotem, jak piszą Labeo i
Marcellus. (I podają dla takiego rozwiązania)
nową przyczynę. Nie dla tego, że oboje
działali haniebnie, a jedynie dający. Ona
bowiem haniebnie postępuje, jako że jest
prostytutką, ale nie przyjmuje pieniędzy
haniebnie: przecież jest prostytutką!.
D. 12.4.7 Julianus, ks. szesnasta Digestów
Człowiek, który sądził, że jest winien pieniądze pewnej kobiecie, na jej
polecenie przyrzekł je stypulacyjnie jej narzeczonemu tytułem posagu i wypłacił.
Do małżeństwa jednak nie doszło. Zapytano kto z nich dwojga może żądać
zwrotu pieniędzy, które dał: czy on sam, czy też kobieta. Nerwa i Attilicinus
odpowiedzieli, że sam może ich żądać, jako że sądził, iż jest dłużny, a mógł się
bronić exceptio doli mali. Lecz jeśliby przyrzekł był wiedząc, że nic nie jest
dłużny kobiecie, skarga przypada kobiecie, ponieważ jej przypadły pieniądze.
Jeśli zaś zaiste był dłużnikiem kobiety, wypłacił przed zaślubinami, a do tych by
nie doszło, przysługuje jemu samemu condictio. Wierzytelność kobiety
pozostaje natomiast nienaruszona w tym zakresie, że może ona zmusić
dłużnika, żeby jej scedował condictio.
W jaki sposób ustanowiono posag?
Dlaczego jest on świadczeniem nienależnym?
Dlaczego nie można posłużyć się rei vindicatio
Rozważ trzy przypadki, komu i na jakiej podstawie udzielana jest condictio.
Co dzieje się w chwili wypłaty przez dłużnika pieniędzy osobie trzeciej na polecenie
wierzyciela?
Actio civilis in factum
“kontrakty realne nienazwane”
Actio praescriptis verbis
Actio praescriptis verbis
Ulp. 32 ad ed. D.19.5.20 pr. U Labeona
przedstawia się taki problem: daję ci do
wypróbowania konie na przeznaczone sprzedaż,
pod warunkiem, że mi je zwrócisz w przeciągu
trzech dni jeśli nie będziesz zadowolony. Ty zaś
używasz ich w zawodach i wygrywasz, ale potem
decydujesz, że ich nie kupisz. Czy przysługuje
przeciwko tobie skarga z tytułu sprzedaży?
Myślę, że bardziej poprawne jest wniesienie actio
praesciptis verbis, gdyż pomiędzy nami było
porozumienie, że dostaniesz darmową próbę a
nie, że dostaniesz (konie) na zawody.
Actio praescriptis verbis
Ulp. 11 ad. ed. D.18.1.50 Labeo pisze, że
nie ma wątpliwości, że jeśli sprzedasz mi
bibliotekę pod warunkiem, że decuriones
Kampanii sprzedadzą mi miejsce, gdzie będę
mógł ją umieścić i z mojej winy nie
otrzymałem miejsca w Kampanii, to możesz
skarżyć praescrip-tis verbis. Ja (Ulpian) sądzę, że
może działać skargą z tytułu sprzedaży, gdyż
warunek może być uważany za spełniony, o ile
jest winą nabywcy, że naprawdę nie został
spełniony.
Contractus reales innominati
D. 19.5.5
Paulus ks. 5 Problemów: Mój naturalny syn
jest twoim niewolnikiem, a twój moim.
Zgodziliśmy się, żebyś ty mojego wyzwolił, ja
twojego. Ja wyzwoliłem, a ty nie. Zapytano z
jakiej skargi odpowiadasz wobec mnie. Przy
tej okazji można zbadać wszystkie sposoby
dania z jakiejś przyczyny. Te zaś są
następujące: albo daję tobie, abyś dał; albo
daję, abyś uczynił; albo czynię, byś dał; albo
czynię, byś uczynił….
1. I zatem jeśli dam pieniądze, żeby dostać za to
rzecz jest to kupno i sprzedaż, jeśli zaś daję rzecz,
aby dostać (inną) rzecz, ponieważ nie ma
wątpliwości, że zamiana rzeczy nie jest (ich)
kupnem, nie ma wątpliwości, że powstaje
zobowiązanie cywilne. Wynika skarga z niego skarga
nie o to, żebyś oddał, coś przyjął, ale o to, byś dał mi
odszkodowanie na tyle, ile było mojej korzyści, w
tym bym dostał to, o cośmy się umówili. jeśli wolę
odzyskać to, co moje, domagam się tego, co zostało
dane, jako rzecz dano, a innej nie dano w zamian. I
zatem jeśli dam ci Skyfosa, żebyś dał mi Stichusa,
Stichus będzie na moje ryzyko, a ty odpowiadasz za
niestaranność. Jest to typowy przykład “daję, żebyś
dał”.
28
Contractus reales innominati
!Do ut des
!Do ut facias
!Facio ut des
!Facio ut facias
Condictio (ob rem dati, causa non secuta)
Contractus reales innominati
!Typizacja:
!aestimatum, (actio aestimatoria)
!permutatio,
!transactio,
!donatio z poleceniem
Pacta
D. 2.14.7.7 (Ulpianus, ks. 4 komentarza
do Edytku): Pretor ogłasza: Dam
ochronę porozumieniom zawartym bez
podstępu, nie dla obejścia ustaw,
plebiscytów, postanowień senatu i
konstytucji cesarza, a także pod
warunkiem, że ich nie łamią.
Pacta sunt servanda!
Pacta
!Rola pacta przy negotia bonae fidei
!Rola pacta przy negotia stricti iuris
!Pactum de non petendo
!Exceptio pacti/exceptio doli
Exceptio pacti conventi/doli
Caius Aquilius iudex esto.
Si paret Numerium Negidium Aulo Agerio
sestertium decem milia dare oportere qua de re agitur,
✴si inter Aulum Agerium & Numerium
Negidium non convenit, ne ea pecunia
peteretur.
✴Albo:si in ea re nihili dolo malo Aulii Agerii
factum sit neque fiat,
Caius Aquilius iudex Numerium Negidium Aulo
Agerio sestertium decem milia condemnato; si non
paret absolvito.
Pacta praetoria
★Constitutum debiti proprii/alieni
★Actio de pecunia constituta
★Receptum arbitrii
★Receptum argentarii
★Recepta nautarum cauponarum et
stabulatorium
★Actio de recepto
Pacta legittima
★compromissum
★pactum donationis
★pactum dotale