Perspektywy gospodarcze Polski i świata

Perspektywy gospodarcze
Polski i świata
Maciej Krzak
WSHiP im. Łazarskiego, ekspert CASE i PKPP
Lewiatan
Konferencja ZPMB
28 maja 2009
Treść prezentacji
• Perspektywy światowe
• Polska na ich tle
• NajwaŜniejsze wyzwania
• Przyjęcie euro
Maciej Krzak – konferencja ZPMB 28 maja 2009
Recesja światowa – główne cechy
(1)
• Najgłębszy spadek aktywności gospodarczej (PKB) od
Wielkiego kryzysu lat 1930 nie licząc II wojny światowej
• Wyjątkowo silna synchronizacja cyklu/spadku
• Załamanie handlu światowego
– SprzęŜenie zwrotne: załamanie wzrostu PKB
prowadzi do załamania w handlu zagranicznym
Maciej Krzak – konferencja ZPMB 28 maja 2009
W
Maciej Krzak – konferencja ZPMB 28 maja 2009
ka
Br
yt
ry
ja
lia
di
a
ro
ęg
ac
eu
a
a
cy
Ita
la n
fa
Ho
re
W
ow
ni
a
tw
em
Li
to
tw
a
P o n ia
r tu
ga
li
Bu a
łg
ar
Cz
ia
es
ka
Re
p.
Fr
an
c ja
Be
lg
ia
Hi
sz
pa
ni
a
Au
st
r ia
Cy
pr
ie l
st
Sł
Ni
Es
Ło
Zjazd w dół –w Krajach Bałtyckich powtórka
Wielkiego Kryzysu lat 1930
Dynamika PKB r/r
5
0
-5
-10
-15
-20
Najbardziej zsynchronizowana powojenna
recesja
Proporcja krajów z OECD, które doświadczyły recesji
przez dwa kolejne kwartały
Źródło: OECD, ostatnia obserwacja historyczna 4kw. 2008
Recesja światowa (2)
• Wzrost prywatnej stopy oszczędzania w
większości krajów – pogłębienie recesji
• Recesję zapoczątkowało pęknięcie bąbli
spekulacyjnych na rynkach nieruchomości (USA,
UK, Irlandia i Hiszpania)
– Inwestycje mieszkaniowe pod kreską
• Cykl zapasów w tej chwili kształtuje recesję
– Opóźnione dostosowania do poziomu popytu
– Pozbywanie się zapasów na wielką skalę po
kulminacji kryzysu finansowego od 4 kw. 2008
– Zaawansowane w róŜnym stopniu w róŜnych krajach i
regionach
Maciej Krzak – konferencja ZPMB 28 maja 2009
Bezrobocie
• Rośnie gwałtownie
• Ale dotychczas utrata miejsc pracy w wyjątkiem
Hiszpanii była proporcjonalnie mniejsza niŜ
załamanie wzrostu PKB
• Wyjaśnienia:
– Bezrobocie wskaźnikiem opóźnionym
– Specjalne porozumienia w sprawie redukcji czasu
pracy i niŜszych wynagrodzeń, pomoc rządów
– Ryzyko późniejszego skoku
Maciej Krzak – konferencja ZPMB 28 maja 2009
Inflacja światowa – flirt z deflacją ?
• Dramatyczny zjazd stopy inflacji od 3kw 2008 z
powodu pęknięcia banki spekulacyjne na rynku
surowców
• Stopy inflacji bazowej (trendu) obniŜyły się dotąd
zadziwiająco mało
• Pamięć wzmoŜonej inflacji - adaptacyjne
oczekiwania ?
• Oczekiwania ciągle wysokie – widać po
dochodowości długookresowych obligacji
Maciej Krzak – konferencja ZPMB 28 maja 2009
Najnowsze wiadomości
• Od marca br. pojawiły się pierwsze jaskółki, Ŝe
przełamanie trendu spadkowego nadchodzi
– Lepiej na rynku nieruchomości w USA i UK
– Poprawa zaufania biznesu i konsumentów
– Na rynkach finansowych powrót do sytuacji
sprzed upadku Lehman Brothers
(„normalizacja”)
– Giełdy w górę
Maciej Krzak – konferencja ZPMB 28 maja 2009
Najnowsze wiadomości (2)
• Zapewne ogromne rozluźnienie polityki
pienięŜnej i fiskalne zaczyna działać
– Wzajemne wzmocnienia polityki fiskalnej
• Złe wiadomości:
– Ciągle bardzo duŜe spadki produkcji przemysłowej i
eksportu
– Handel detaliczny teŜ nie odŜywa
Maciej Krzak – konferencja ZPMB 28 maja 2009
Prognozy OECD, Komisji Europejskiej i
MFW
KE
MFW
OECD
2009
2010
2009
2010
2009
2010
strefa euro
-4,0
-0,1
-4,2
-0,4
-4,1
-0,3
USA
-2,9
0,9
-2,8
0
-4,0
0,0
Japonia
-5,3
0,1
-6,2
0,5
-6,6
-0,5
Polska
-1,4
0,8
-0,7
1,3
Maciej Krzak – konferencja ZPMB 28 maja 2009
Rozprzestrzenienie kryzysu do Polski
• Dwa podstawowe kanały
– Eksport
– Rynki finansowe
• zwłaszcza kredytowy – paraliŜ….
• ale i giełdowy
• Ten pierwszy efekt był oczekiwany
– prognozy skorygowane w dół
– Miał nas chronić rynek wewnętrzny
• Drugi - zaskoczył
– uderzył w popyt krajowy i Polska bez osłony
– prognozy jeszcze w dół
– niepewność
Maciej Krzak – konferencja ZPMB 28 maja 2009
Obecna sytuacja makroekonomiczna
•
•
•
•
Prawdopodobnie recesja w I półroczu
Dno w 3 kwartale 2009.
Lekkie oŜywienie w IV kw.
Stopniowe oŜywienie do tempa
potencjalnego w IV kw. 2010
Maciej Krzak – konferencja ZPMB 28 maja 2009
Perspektywy Polski
• Na razie lepiej radzi sobie niŜ inne kraje
– niŜsza skala ewentualnej recesji niŜ w UE
• Poprawa wskaźników koniunktury
– Mniejsza po korekcie sezonowej
• Pozostajemy ciągle w strefie niŜszych
spadków niŜ na początku 2009 r. i powrotu
do wzrostu
• Kluczem – oŜywienie w strefie euro/UE
Maciej Krzak – konferencja ZPMB 28 maja 2009
Dynamika PKB – łagodna recesja, potem
stopniowe odbicie
30,0
25,0
20,0
15,0
prognoza
10,0
5,0
0,0
-10,0
-15,0
PKB
SpoŜycie indyw.
Inwestycje w środki trwałe
Eksport
3q09
1q09
3q08
1q08
3q07
1q07
3q06
1q06
3q05
1q05
3q04
1q04
3q03
1q03
-5,0
Polityka makroekonomiczna
• Polityka fiskalna
– Automatyczne stabilizatory koniunktury („jazda na
gapę”)
– Nastawienie na długi okres
– Niespójna z przyjęciem euro w 2012, bo rząd
utrzymał właściwie budŜet poprzedniego rządu
• Polityka monetarna
– Stopniowe rozluźnienie
• Uporczywa inflacja powyŜej celu NBP
• Słaby złoty
– Ryzyko deflacji ?
• Mało reform strukturalnych
Maciej Krzak – konferencja ZPMB 28 maja 2009
Kłopoty z wejściem do ERM-2
• Wysoki deficyt sektora finansów publicznych – ryzyko
destabilizacji kursu
• Słaby złoty – problem kursu parytetu
– Zgodny z realiami makroekonomicznymi daleki od kursu
rynkowego, to ryzyko złamania kryterium z powodu wahań
• Kurs bliski rynkowego
– Nie odpowiada fundamentom
– Konieczność kilkakrotnej rewaluacji - spekulacja
– Ryzyko inflacyjne
• Szerokie pasmo wahań złotego – ryzyko złamania
kryterium po stronie nadmiernego osłabienia
– Konieczność interwencji walutowej
Maciej Krzak – konferencja ZPMB 28 maja 2009
Rodowód kryteriów z Maastricht
• Załagodzić niemieckie obawy, Ŝe niektóre kraje nie będą
przestrzegały reguł gry
• Kryterium inflacyjne
– Zaszczepić niemiecką kulturę niskiej inflacji
• Długoterminowe stopy procentowe
– Uniknąć czasowego zbicia stopy inflacji (syndrom boksera)
• Kurs walutowy
– TakŜe z powodu obaw inflacyjnych – teoria parytetu siły nabywczej
• Fiskalne kryterium 1: deficyty sektora finansów publicznych
– TeŜ związek z inflacją (chroni przed monetyzacją deficytów)
– 3% PKB powiązane z niemiecką „złotą zasadą”
• Fiskalne kryterium 2: dług publiczny
– Deficyt moŜna zbić czasowo, więc to kryterium ma długookresowe
znaczenie
– Limit 60% PKB zgodny z pułapem deficytu w wysokości 3% PKB
Maciej Krzak – konferencja ZPMB 28 maja 2009
2009-04-01
2009-03-01
2009-02-01
2009-01-01
2008-12-01
2008-11-01
2008-10-01
2008-09-01
2008-08-01
2008-07-01
2008-06-01
2008-05-01
0
2008-04-01
0,5
2008-03-01
2008-02-01
2008-01-01
2007-12-01
2007-11-01
2007-10-01
2007-09-01
2007-08-01
2007-07-01
2007-06-01
2007-05-01
2007-04-01
2007-03-01
2007-02-01
2007-01-01
Stopa inflacji długo na granicy, przekracza obecnie
dopuszczalny poziom, ale szansa na spadek
poniŜej dopuszczalnej wielkości
Stopa zharmonizowanej inflacji HICP r/r:
Poland a kryterium z Maastricht
4,5
4
3,5
3
2,5
2
1,5
1
PL
kryterium Maastricht
Światowy kryzys finansowy (panika) przyczyną skoku
w górę premii za ryzyko – czy tylko czasowego ?
Długookresowa stopa procentowa: Polska a kryterium Maastricht
7
6,8
6,6
6,4
6,2
6
5,8
5,6
5,4
PL
kryterium Maastricht
5,2
m
aj
cz 07
e
0
li p 7
0
sie 7
wr 07
z
pa 07
ź
0
li s 7
0
gr 7
u
0
st 7
y0
lu 8
t
m 08
ar
kw 08
i0
m 8
aj
cz 08
e
0
sie 8
0
sie 8
wr 08
z
pa 08
ź
0
li s 8
0
gr 8
u
0
st 8
y0
lu 9
t
m 09
ar
0
kw 9
i0
9
5
Szok – pomimo wysokiej dynamiki PKB w 2008 r. deficyt
fiskalny powyŜej 3% PKB (początkowo podano 2,7%
PKB) – wysoki strukturalny deficyt, zły prognostyk
7
6
ostatnia prognoza MF
5
4
3
2
1
0
2003
2004
2005
2006
rzeczywisty
2007
PK2008
2008
Maastricht
2009
2010
2011
Czy w tej sytuacji rządowy scenariusz
kształtowania się długu publicznego jest
realistyczny ?
Dług publiczny: Polska a Maastricht, % PKB
70
60
50
40
30
20
10
0
2004
2005
2006
PL
2007
2008
2009
kryterium Maastricht
Źródło: Eurostat i Program Konwergencji 2009-2011
2010
2011
Podsumowanie spełnienia kryteriów
• Obecnie spełniamy właściwie tylko jedno
spośród czterech, które moŜna ocenić
• Spełnienia kryterium zbieŜności kursowej moŜna
ocenić tylko hipotetycznie
– Piątego kryterium kurs walutowego teŜ nie spełniamy,
bo nie da się na podstawie przeszłości (2 ostatnie
lata) tak ustalić parytetu, aby kurs wahał się mniej niŜ
15% od niego
– Przyczyna: globalny kryzys finansowy
PLN/EUR dzienny
średni kurs 2 letni
niŜszy limit -15%
wyŜszy limit +15%
2009-04-02
2009-03-02
2009-02-02
2009-01-02
2008-12-02
2008-11-02
2008-10-02
2008-09-02
2008-08-02
2008-07-02
2008-06-02
2008-05-02
2008-04-02
2008-03-02
2008-02-02
2008-01-02
2007-12-02
2007-11-02
2007-10-02
2007-09-02
2007-08-02
2007-07-02
2007-06-02
2007-05-02
Nadmierne wahania złotego: niemoŜność
wyznaczenia kursu parytetu do euro
5,0000
4,8000
4,6000
4,4000
4,2000
4,0000
3,8000
3,6000
3,4000
3,2000
3,0000
Jak uniknąć wyskoku inflacji przy zamianie
waluty narodowej na euro ?
• Niskie ceny często kupowanych dóbr w drobnych ilościach –
zaokrąglenia w górę oznaczają wysoką podwyŜkę procentowo
– Silna konkurencja – wzmacniać !
– Otwarcie gospodarki – łatwiejsza weryfikacja i hamulec dla wzrostu cen
• Łatwy parytet do kalkulacji w pamięci np. 4.0 PLN/EUR
– Zasady zaokrąglania
• Podwójne oznaczanie cen na co najmniej 6 miesięcy przed zamianą
i po zamianie
• Szeroko zakrojona kampania informacyjna
– Odpowiednie broszury zwłaszcza dla grup najbardziej czułych na
zmiany cen - emerytów
– Przedstawienie monet i banknotów
• Prewencja najpierw, potem represje
– Przyjęcie Etycznego Kodu Postępowania Sprzedawców i Producentów
– Inspekcje na miejscu zwłaszcza w miasteczkach i wsiach
Maciej Krzak – konferencja ZPMB 28 maja 2009
Dziękuję za uwagę