Pobierz - mikroekonomia.net

Wojciech Jarecki
ROZDZIAŁ 15
DOŚWIADCZENIA ZAWODOWE ZDOBYWANE W OKRESIE
STUDIÓW EKONOMICZNYCH NARZĘDZIEM TWORZENIA
KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH
1.Wstęp
Bardzo trudnym problemem społecznym i gospodarczym w Polsce jest wysokie
bezrobocie rejestrowane sięgające 20%. W trochę mniejszym stopniu dotyczy ono osób z
wykształceniem wyższym, jednakże jest niepokojąco wysokie również wśród absolwentów1,
posiadających wykształcenie wyższe (Tabela 1).
Tabela 1
Stopa bezrobocia osób z wyższym wykształceniem
1
ROK
Odsetek osób bezrobotnych
z wyższym wykształceniem
ogółem
2001, kwartał 1
2001, kwartał 2
2001, kwartał 3
2001, kwartał 4
5,5
5,6
5,9
6,4
Odsetek bezrobotnych
absolwentów z wyższym
wykształceniem mający
do 24 lat
26,1
29,0
38,1
35,4
2002, kwartał 1
2002, kwartał 2
2002, kwartał 3
2002, kwartał 4
6,8
6,5
8,2
7,4
27,9
27,5
38,5
34,2
2003, kwartał 1
2003, kwartał 2
2003, kwartał 3
2003, kwartał 4
6,7
7,1
8,7
7,7
29,7
27,7
33,8
29,1
2004, kwartał 1
2004, kwartał 2
2004, kwartał 3
7,1
7,2
7,7
25,6
31,0
33,0
Do
absolwentów,
wg
definicji przyjętej
przez
GUS
(http://www.stat.gov.pl/dane_spolgosp/praca_ludnosc/kwart_inf_aktyw/2003/IIkw2003.doc) zaliczono osoby w wieku 15-30 lat, które ukończyły
szkołę w okresie ostatnich 12 miesięcy i nie kontynuują nauki.
160
Wojciech Jarecki
Źródło:
http://europa.eu.int/comm/eurostat/newcronos/suite/retrieve/de/theme3/lfs/unempl/urgaed?Ou
tputDir=EJOutputDir_105&clientsessionid=4265D57DA5DC7D332A941A33372848D5.extr
action-anonymous-worker2&OutputFile=urgaed.htm&OutputMode=U&OutputMime=text%252Fhtml&
Odsetek osób bezrobotnych z wykształceniem wyższym waha się, w zależności od
kwartału, między 7% a 8% (Tabela 1). Jednocześnie, wśród osób po studiach, które mają
najwyżej 24 lata, wskaźnik ten wynosi około 30%. Niestety nie ma ogólnie dostępnych
danych dotyczących odsetka bezrobotnych absolwentów szkół wyższych w zależności od
czasu pozostawania przez nich bezrobotnymi. Bez wątpienia jednak, występowanie tak
wysokiego bezrobocia (Tabela 1) wśród osób z wyższym wykształceniem świadczy o
niegospodarności kapitałem ludzkim.
Nie wdając się jednak bezpośrednio w kwestie wielkości strat w kapitale ludzkim
absolwentów szkół wyższych, którzy nie znajdują pracy, lecz w przyczyny takiej sytuacji,
można dostrzec inne, bardzo niepokojące sygnały. Dotyczą one np. powtarzanego przez
studentów uogólnienia: „po co mam przykładać się do nauki, skoro i tak nie znajdę pracy po
studiach”. Pojawia się tu zatem problem potrzeby świadomości u studentów, że jako
absolwent jest się stroną podażową na rynku pracy, co oznacza, że szanse na znalezienie
pracy są zależne od jakości oferowanych kwalifikacji i umiejętności znalezienie pracodawcy.
Parodoks, który tu występuje polega na tym, że jednym z głównych celów studiowania jest
podniesienie swoich kwalifikacji. Zatem część osób wybiera się na studia, żeby mieć lepsze
kwalifikacje, po czym tych kwalifikacji w okresie studiów nie podnosi w takim stopniu, który
dałby szanse na znalezienie zadowalającej pracy po studiach. Można stwierdzić, że studenci
potrzebują pewnego wsparcia ze strony pracowników uczelni, w celu bardziej świadomego i
wydajniejszego uczestnictwa w studiach, a w efekcie – lepszych kwalifikacji zawodowych.
Czym są kwalifikacje zawodowe? Ciekawą analizę i syntezę tego pojęcia przedstawiła
Polańska2. Według autorki, na kwalifikacje zawodowe składają się trzy zbiory elementów3:
•
cechy psychofizyczne człowieka, jego uzdolnienia, predyspozycje, zachowania,
charakter,
•
zasoby różnorodnej wiedzy ogólnej i życiowej, zawodowej i specjalistycznej,
•
zbiór różnego rodzaju umiejętności życiowych, zawodowych i specjalistycznych.
Cechy psychofizyczne, zachowania, charakter, wiedzę życiową człowiek kształtuje i
rozwija w każdym okresie swojego życia. Podczas studiów, podstawowym zadaniem
studentów jest zdobywanie wiedzy ogólnej, zawodowej i specjalistycznej. Warto i można
jednakże również nabywać różnego rodzaju umiejętności zawodowe i w ten sposób uczynić
bardziej efektywnym czas studiów.
Na Wydziale Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Szczecińskiego
prowadzony jest przedmiot do wyboru dla studentów III roku studiów dziennych Rozwój
kompetencji zawodowych4. Zakres omawianych zagadnień obejmuje głównie: wartości w
życiu i pracy zawodowej, organizację czasu pracy i studiowania, funkcjonowanie uczelni
wyższej jako instytucji kształcącej, umiejętność studiowania, pozyskiwania i przekazywania
wiedzy, rozróżniania wiedzy i pseudowiedzy, pracę nad osobowością, kształtowanie
umiejętności zawodowych. Metoda aktywna zajęć polega na tym, że studenci piszą referaty
2
A.Polańska, Sztuka dobrego studiowania, MWSE w Tarnowie, Tarnów 2002, s.18-26
tamże, s.23
4
Mimo, że w literaturze można spotkać traktowanie pojęcia kompetencji szerzej niż kwalifikacji (np.:
T.Oleksyn, Praca i płaca w zarządzaniu, Międzynarodowa Szkoła Menedżerów, Warszawa 1997), w ramach
zajęć pojęcia te są tożsame.
3
Doświadczenia zawodowe zdobywane w okresie studiów ekonomicznych ...
161
dotyczące m.in. swoich doświadczeń życiowych i zawodowych, które mieli, przede
wszystkim, w swoim studenckim życiu. Dla części studentów pisane prace są pierwszą
refleksją i podsumowaniem ich wyników edukacji i nabytych doświadczeń zawodowych.
Wartościowe jest to, że zdecydowana większość studentów ma pozytywne doświadczenia w
kontaktach z pracodawcami.
Celem artykułu jest uzasadnienie tezy, że podejmowanie pracy w okresie studiów
dziennych wpływa pozytywnie na kształtowanie i rozwój kwalifikacji zawodowych a
jednocześnie sprzyja bardziej świadomemu, a co za tym idzie – efektywniejszemu
gromadzeniu wiedzy. Autor realizując ten cel pragnie pokazać, że istnieje potrzeba pewnego
ukierunkowania studentów przez pracowników uczelni i uświadomienia im potrzeby szukania
i odbywania staży. Być może, zmotywuje to studentów do podejmowania pracy w czasie
wolnym od nauki, ale również uświadomi, że w okresie studiów istnieje możliwość
kształtowania cech osobowości i umiejętności zawodowych a także podwyższenie szans na
zadowalającą pracę po studiach.
W artykule autor prezentuje fragmenty wybranych 8 prac, z 38 napisanych przez
studentów w okresie: grudzień 2004 – styczeń 2005. Około połowy napisanych prac
świadczyło o posiadaniu przez studentów zadowalającej wiedzy dotyczącej tego, czym są
kwalifikacje i jak można je rozwijać. Do analizy wybrano te prace, z których można było
wyciągnąć wnioski, na bazie doświadczeń zawodowych studentów, dotyczące rozwoju
określonych kwalifikacji. Poszczególne wypowiedzi studentów dotyczą zarówno rozwoju
cech osobowościowych jak i umiejętności zawodowych.
2.Kwalifikacje nabywane w trakcie wykonywanie prac prostych
Wiele osób, szczególnie młodych – mniej cierpliwych, chciałoby szybko awansować i
zajmować kierownicze stanowiska w hierarchii przedsiębiorstwa. Jednakże awans na
menedżera wymaga wysokich umiejętności zawodowych i interpersonalnych, szerokiej
wiedzy o wykonywanym zawodzie, autorytetu i, co jest również istotne, bardzo dobrej
znajomości procesu produkcyjnego. Umiejętności te i wiedzę można poznać dzięki pracy na
różnych stanowiskach. Jeśli ktoś rozpoczyna swoją karierę zawodową, najpierw uczy się
wykonywać czynności proste. Pozwala mu to na nabranie większej pewności siebie, dostrzec
trud i często monotonię wykonywania prac prostych. Ta wiedza jest potrzebna menedżerom
do odpowiedniego motywowania podwładnych w późniejszej pracy zawodowej, szanowania
pracy prostej. Wykonywanie nawet prostych czynności przez studentów może sprawiać
satysfakcję, może wielu uczyć i może być inspiracją dla podjęcia własnej działalności. Tę
myśl obrazują cztery wypowiedzi:
Anna Skupińska - „Rok temu, w wakacje, pracowałam w kawiarni – lodziarni nad
morzem. To była moja pierwsza praca, więc bałam się, czy dam sobie radę. Okazało się, że
szybko nauczyłam się swoich nowych obowiązków – jak przechowuje się żywność, jak
przygotować masę do lodów, gofrów czy naleśników, obsługi ekspresu do kawy,
przygotowania koktajli itd.. Polubiłam swoje obowiązki i pracę. Wiem co to
odpowiedzialność, samodzielność oraz praca w zespole. Dużą przyjemność sprawiały mi
słowa chwalące nasze smakołyki czy obsługę, widok codziennie tych samych osób („stałych
klientów”). Także trzeba było z pokorą przyjmować słowa krytyki, bo i takie się zdarzały.
Dzięki tej pracy zaczęłam interesować się tą branżą, jak funkcjonuje, czy jest duża
konkurencja, jakie przynosi zyski. Ta praca zrodziła w mojej głowie pomysł otwarcia w
przyszłości przytulnej kawiarni.”
W wypowiedzi studentki warto zwrócić uwagę na jeszcze jeden, nie podkreślony
wcześniej, bardzo ważny aspekt wykonywania pracy, a mianowicie – pochwały i krytyka. Z
jednej strony zadowolenie klientów dające satysfakcję i będące pozytywną oceną kwalifikacji,
162
Wojciech Jarecki
a z drugiej – krytyka dzięki której można doskonalić swoje kwalifikacje.
Analogiczne wnioski można wysunąć również z kolejnej wypowiedzi.
Małgorzata Żywot - „W ramach programu „Work and travel” pracowałam w Stanach
Zjednoczonych w jednym z kasyn jako kelnerka. Praca ta pozwoliła mi na rozwinięcie w sobie
cech charakteru do tej pory uznanych przeze mnie za mniej ważne – samodyscyplinę i
determinację. Z dala od domu, bez wsparcia bliskich musiałam nauczyć się organizować
swoje życie, mieszkanie, wyżywienie itd.. To pomogło mi spojrzeć z dystansem na moje życie i
stać się silniejszą psychicznie. Poza tym odkryłam, że w pracy najważniejszą wartością nie
jest, jak dotąd przypuszczałam, pieniądz lecz zadowolenie klientów, pochwała od
przełożonego. Doświadczenie zdobyte podczas tych wakacji uświadomiło mi, że jeśli
zaangażujemy się w wykonywaną przez nas pracę i będziemy ją wykonywać dobrze, to wtedy
radość jaką będzie osiągało z niej otoczenie przyczyni się bezpośrednio do wzrostu naszego
poczucia własnej wartości i dobrze spełnionego obowiązku”.
I dalej - „Po wakacjach zajęłam się udzielaniem korepetycji z matematyki i języka
angielskiego. Początkowo myślałam, że nie jest to trudne zajęcie, gdyż miałam dużą wiedzę z
tych przedmiotów. Dotychczas trudności nie sprawiała mi także komunikacja z innymi ludźmi,
więc sądziłam, że praca taka będzie lekka, łatwa i przyjemna. Okazało się, że nie wszystko jest
takie proste i czasami zdarzały mi się chwile zwątpienia w moje umiejętności pedagogiczne.
Nie poddałam się jednak i konsekwentnie doprowadziłam „moich” uczniów do końca roku
szkolnego. Praca ta nauczyła mnie przede wszystkim cierpliwości i zrozumienia dla innych.
Dzięki niej zrozumiałam, że to co czasami wydaje mi się oczywiste i zrozumiałe, wcale nie
musi być takie samo dla innych. Jedna z osób, którą uczyłam przygotowywała się do
egzaminu maturalnego, więc dla mnie jej zdana matura była również moim sukcesem. Praca
ta nauczyła mnie cieszyć się z sukcesów innych, tym bardziej, że miałam w tym swój udział.”
Autorka, poza satysfakcją z dobrze wykonywanej pracy, wskazuje na jeszcze inne
elementy kwalifikacji – cierpliwość, umiejętność przekazywania wiedzy i komunikacji. Jest
to bardzo istotne szczególnie na stanowiskach kierowniczych. Na ten ostatni lement
kwalifikacji zwraca uwagę kolejna studentka:
Magdalena Wołczak – „Największe doświadczenie jakie wyniosłam z praktyk to
umiejętność kontaktowania się z ludźmi, pracy w większym zespole, umiejętności kompromisu.
Pozbyłam się także lęku pytania innych o rzeczy, których nie wiem, a o które chciałabym się
dowiedzieć”.
Następna wypowiedź, poza satysfakcją z pracy, wskazuje na związki praktyki z teorią.
Dominika Kik - „Pracowałam przez dwa miesiące w szczecińskiej firmie, która
zajmuje się rozliczaniem członków wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych ze zużycia wody.
Pracowałam w dziale rozliczeń. Bardzo mnie cieszyło, gdy zauważyłam, że jestem tam
naprawdę pomocna i że pani prezes jest ze mnie zadowolona. Praca ta pozwoliła mi na bliski
kontakt z zagadnieniami ekonomicznymi. Wiem już, jak w praktyce wygląda to, czego uczę się
na uczelni kreśląc różnego rodzaju wykresy i księgując wirtualne operacje na poszczególne
konta. Wiem teraz, jak ważna jest praktyczna strona ekonomii. Zrozumiałam już, dlaczego
pracodawcy dużą wagę przywiązują do nabytej praktyki w okresie studiów. Dlatego też w
bieżącym roku akademickim, mając jeden wolny dzień w tygodniu, będę pomagać w dziale
księgowości w firmie budowlanej.”
Z wypowiedzi studentki wynika, oprócz wspomnianego zadowolenia z dobrze
wykonywanej pracy, że cenne jest, dla rozwijania wiedzy teoretycznej, zdobywanie
doświadczeń praktycznych.
Przedstawione wypowiedzi pokazują, jak istotne dla kwalifikacji menedżerskich może
być wykonywanie prac prostych. Poprzez tę pracę poznaje się od podstaw proces
produkcyjny, który, co się okazuje, może być inspiracją do planów o założeniu własnej firmy,
dostrzega się monotonię prac prostych, ale też trud i umiejętności potrzebne w pracy
Doświadczenia zawodowe zdobywane w okresie studiów ekonomicznych ...
163
przełożonego – menedżera, którym się kiedyś będzie. Jednocześnie wykonywana praca
pozwoliła dostrzec, że również na niskich stanowiskach w hierarchii przedsiębiorstwa można
krytycznie podchodzić do wykonywanej pracy, ale mieć też dużą satysfakcję z jej
wykonywania.
3.Uczenie się od innych
Już ostatnia wypowiedź sugerowała ważny sposób rozwoju kwalifikacji, a mianowicie
– uczenie się od innych. Tę metodę można dostrzec również w kolejnych wypowiedziach.
Aleksandra Kinasz - „Pracując w restauracji jako kelnerka zobaczyłam, ile godzin
muszę pracować, aby zarobić kilkaset złotych a jak szybko mogę je wydać. W pracy tej
nauczyłam się również, jak ważna jest dobra atmosfera. Zdawałam sobie sprawę, że pracuję
dużo i ciężko, ale atmosfera pracy, jaka tam panowała sprawiała, że chciałam tam pracować.
To była przede wszystkim zasługa szefa. Doświadczałam, że jest człowiekiem, który chwali,
gdy praca jest dobrze wykonana, że nie traktuje załogi przedmiotowo, widzi ich potrzeby,
dostrzega potrzebę więzi między nim a pracownikami, że jest świadomy tego, iż pracownicy
są tylko ludźmi a popełnianie błędów jest wpisane w naturę ludzką. Byłam świadkiem
różnorodnych sytuacji, z których szef doskonale potrafił wybrnąć.
Też chciałabym być szefową, którą darzy się szacunkiem i która potrafi ogarnąć
całość funkcjonowania firmy i sprawia, że dobrze ona funkcjonuje. W tej pracy przekonałam
się, że tak może być i należy do tego dążyć.”
Warto zwrócić uwagę w wypowiedzi studentki na to, poza bardzo ważną kwestią
uczenia się od innych, którzy mogą być „mistrzami”, że wykonywanie pracy jest związane z
ponoszonym trudem. Jeśli chce się rozwijać kwalifikacje, zdobywać środki do życia to
potrzebne są koszty w postaci zmęczenia, cierpliwości, systematyczności itd.. Zwrócił na to
uwagę również Kamil Pietrasik, chcący założyć własną firmę „Jestem przekonany, że jeżeli
będę nieustannie się rozwijał – osiągnę to co założyłem”.
Przykładów do naśladowania – „mistrzów” - nie jest tak trudno znaleźć. Można
korzystać z biografii osób, które odniosły sukcesy, ale można również rozglądać się w swoim
bliskim otoczeniu za „mniejszymi mistrzami”, których przykład, być może, będzie łatwiejszy
do naśladowania. Przykładem niech będą dwie następujące wypowiedzi:
Dominika Kik - „Moją wiedzę i doświadczenie ekonomiczne zdobywam już od
najmłodszych lat, ponieważ mój tata był przez kilkadziesiąt lat kierownikiem w
przedsiębiorstwie handlowym, więc hasła typu marża, podatki oraz inflacja nie były mi obce
już w szkole podstawowej. Spędzałam bardzo dużo czasu u taty w pracy i nawet czasami
nieświadomie, podpatrywałam jego działania i czynione kroki, żeby spółka dobrze
prosperowała, by zdobywać nowych klientów i nowe rynki zbytu. Ku mojemu zaskoczeniu
dobrze się w tych dziedzinach orientowałam, co okazało się po rozpoczęciu studiów na
Wydziale Nauk Ekonomicznych i Zarządzania. Na drugim roku studiów zdobywana wiedza
teoretyczna i moja dotychczasowa praktyczna zaczęły układać się w całość. Teraz z czystym
sumieniem mogę powiedzieć, że po prasę ekonomiczną sięgam z ochotą a moją ulubioną jest
„Profit”. Uważam, że czytanie takich czasopism pomaga rozwijać swoje kwalifikacje,
ponieważ można znaleźć wiele przykładów z życia, można poczytać o doświadczeniach innych
osób, którzy na co dzień stykają się z praktyką”.
Z powyższego opisu widać, że dobrym przykładem może być rodzina, szczególnie
rodzice. Jest wiele firm rodzinnych, w których od dzieciństwa można uczyć się zasad
rynkowych i kształtować system wartości potrzebny w pracy (np. sumienność, uczciwość,
wytrwałość), a w okresie studiów - weryfikować zdobywaną wiedzę. Kolejna osoba pisze:
Oliwia Wołosiuk - „Przez ostatnie lata moje życie było monotonne - rano uczelnia, po
południu telewizja. Na zmianę mojego myślenia i zaangażowanie się w życie studenckie
164
Wojciech Jarecki
wpłynęło spotkanie z koleżanką z mojego rodzinnego miasta, która również studiuje na
Uniwersytecie Szczecińskim i z którą nie widziałam się od ukończenia szkoły średniej.
Okazało się, że prowadzi ona bardzo aktywne życie studenckie. Została przewodniczącą na
cały uniwersytet Niezależnego Zrzeszenia Studentów. Jeździ na konferencje jak również sama
je organizuje. Wie dokładnie czego chce i co chce robić po studiach i skrupulatnie dąży do
tego celu. A najwspanialsze jest to, że jest szczęśliwa i również znalazła czas na miłość.”
Zatem wzorem do naśladowania czy inspiracji mogą być menedżerowie, rodzice ale
również koleżanki i koledzy. To o czym warto też pamiętać, rozwijając swoje kwalifikacje, a
co wynika z przedstawionej wypowiedzi studentki, to zaspokajanie również swoich potrzeb
prywatnych – miłości, rodziny.
4.Podsumowanie
W artykule zostały zaprezentowane wybrane wypowiedzi studentów, którzy opisali
swoje, często pierwsze, doświadczenia zawodowe zdobywane w okresie studiów. Cytaty
dotyczą głównie dwóch kwestii, a mianowicie korzyści jakie daje praca zawodowa, której
wykonywanie rozpoczyna się od prac prostych, oraz w jaki sposób można rozwijać
kwalifikacje ucząc się od innych, bardziej doświadczonych osób.
Okazuje się, że część studentów trzeciego roku nabyła już pierwsze umiejętności,
które są potrzebne na stanowiskach menedżerskich. Umiejętności te studenci nabyli podczas
pracy w przedsiębiorstwach, którą wykonywali w czasie wolnym od studiowania. Część
umiejętności dotyczy bezpośrednio wykonywanej przez nich pracy a część wynika z
dokonywanych w czasie pracy obserwacji. Do nabytych umiejętności menedżerskich zaliczyć
można poznanie procesu produkcyjnego, umiejętność pracy w zespole, osiąganie korzyści z
krytyki i pochwały z wykonanej pracy, samodzielność, dostrzeganie wagi dobrej atmosfery w
pracy, podmiotowego traktowania wszystkich pracowników.
W wypowiedziach studentów można było dostrzec również, że na rozwój kwalifikacji
mogą mieć wpływ inne osoby. Mogą to być rodzice i menedżerowie, od których można
nauczyć się zarządzania przedsiębiorstwem, zdobyć podstawy wiedzy ekonomicznej,
zrozumieć wartości istotne dla kierowania innymi. Okazuje się, że inspiracją do zwiększenia
aktywności może być nawet koleżanka.
Istotną informacją dla studentów, dotyczącą rozwoju kwalifikacji zawodowych jest
również to, że potrzebna jest wizja tego, do czego chce się dążyć. Idąc na studia warto więc
wiedzieć, co chciało by się po studiach robić. Taka świadomość będzie wpływała na
odczuwanie ciągłej potrzeby zdobywania wiedzy i nabywania praktyki, co będzie korzystnie
wpływało na rozwój kwalifikacji. Ostatnia wypowiedź, mimo że krótka, wskazuje na tę
kwestię.
Łukasz Michna - „Obecnie moje zainteresowania przejawiają się w tworzeniu różnego
rodzaju prezentacji i projektów. Stworzyłem między innymi amatorski projekt wnętrza
własnego domu, mebli a także ogrodu”.
Wypowiedź wskazuje na to, że autor posiada pasję projektowania. Jest to bardzo
ważny czynnik dla rozszerzania zarówno wiedzy jak i umiejętności. Pasja wywołuje potrzebę
zdobywania dalszej wiedzy, umiejętności itd..
Wnioski wyciągnięte z wypowiedzi studentów nie są czymś nowym dla menedżerów
czy wykładowców, są jednak nowymi, istotnymi dla rozwoju kwalifikacji menedżerskich,
informacjami dla studentów, które można by im przekazać. Są to wnioski na podstawie
konkretnych zachowań i wypowiedzi studentów, którzy przygotowują się do wejścia na rynek
pracy. Umiejętność dostrzegania przez nich możliwości i potrzeby rozwijania swoich
kwalifikacji w praktyce pracy zarobkowej w czasie studiów, może wpłynąć na pozytywne
podejście do nauki, do szukania i podejmowania pracy krótkoterminowej czy w niepełnym
Doświadczenia zawodowe zdobywane w okresie studiów ekonomicznych ...
165
wymiarze. Zaowocuje to, być może, motywacją do większej aktywności na studiach i do
wzmocnienia potrzeby uczenia się teorii. Jednocześnie wzrost aktywności zawodowej i
naukowej części studentów, może być przykładem dla pozostałych i zaowocować wzrostem
ich aktywności. Dlatego też wydaje się korzystne wprowadzenie dodatkowych zajęć dla
studentów, chociażby w formie przedmiotu do wyboru, podczas których wykładowcy
przekażą informacje dotyczące funkcjonowania uczelni, zdobywania wiarygodnej wiedzy,
umiejętności praktycznych, rozwijania osobowości itd.
SPIS LITERATURY:
1. Oleksyn T., Praca i płaca w zarządzaniu, Międzynarodowa Szkoła Menedżerów,
Warszawa 1997.
2. Polańska A., Sztuka dobrego studiowania, MWSE, Tarnów 2002
166
Wojciech Jarecki