do pobrania - Małopolska Szkoła Administracji Publicznej

Transkrypt

Projekt „Edukacja-Przedsiębiorczość-Wzorce postaw.
Trzy filary awansu ekonomicznego i spolecznego Romów w Polsce”,
współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Biuro projektu:
Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
Małopolska Szkoła Administracji Publicznej
ul. Rakowicka 16, 31-510 Kraków
tel.: +48 12 293 75 60, +48 12 293 75 59
e-mail: [email protected]
www.msap.uek.krakow.pl
ISBN: 978-83-89410-76-4
katalog
PRZEDSIĘBIORSTW
ROMSKICH
katalog
PRZEDSIĘBIORSTW
ROMSKICH
Kraków 2010
Niniejsza publikacja została przygotowana dzięki realizacji projektu „Edukacja-Przedsiębiorczość-Wzorce postaw.
Trzy filary awansu ekonomicznego i społecznego Romów w Polsce”, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Publikacja jest dystrybuowana bezpłatnie.
Niniejsza publikacja odzwierciedla wyłącznie poglądy Autorów. Instytucja Zarządzająca Programem Operacyjnym
Kapitał Ludzki nie ponosi odpowiedzialności za sposób wykorzystania informacji w niej zawartych.
WYDAWCA:
tel.: +48 12 293 75 60, +48 12 293 75 59
© Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
Kraków 2010
AUTORZY:
Agata Machnik-Pado, dr Michał Kudłacz
REDAKCJA JĘZYKOWA I KOREKTA:
Anna Szczepanik
SKŁAD:
Olison’s Project
www.olisons.pl
DRUK:
POLIGRAFIA Inspektoratu Towarzystwa Salezjańskiego
ul. Konfederacka 6, 30-306 Kraków
ISBN:
978-83-89410-76-4
1
WSTĘP
1.
N
iniejsze opracowanie powstało dzięki realizacji projektu
pt. „Edukacja-Przedsiębiorczość-Wzorce Postaw. Trzy filary
awansu ekonomicznego i społecznego Romów w Polsce”1,
współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego, w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet I. Zatrudnienie
1
Nadrzędnym celem projektu było zwiększenie aktywności zawodowej
Romów poprzez integrację działań w zakresie promocji rozwoju zawodowego i edukacji ekonomicznej osób dorosłych oraz edukacji dzieci
i młodzieży. Natomiast do celów szczegółowych zaliczono:
– wypracowanie formuły i wdrożenie instytucji asystenta
przedsiębiorczości romskiej,
– profesjonalizację działalności przedsiębiorstw romskich poprzez
edukację w zakresie marketingu, prawa i przedsiębiorczości,
– wsparcie wychodzenia przedsiębiorstw romskich z „szarej strefy”,
– zwiększenie skłonności do edukacji i rozwoju zawodowego
poprzez ilustrowanie ich związku z jakością życia,
– poprawę wiedzy o Romach w społeczeństwie.
WSTĘP
i integracja społeczna, Działanie 1.3 Ogólnopolskie programy integracji i aktywizacji zawodowej, poddziałanie 1.3.1
Projekty na rzecz społeczności Romskiej. W ramach tego
poddziałania są realizowane projekty z zakresu wsparcia
inicjatyw na rzecz aktywizacji społeczno-zawodowej społeczności romskiej poprzez zatrudnienie, edukację oraz
integrację społeczną. Ich realizacja ułatwi członkom tej
społeczności wyjście z trudnej sytuacji i odnalezienie się
na otwartym rynku pracy.
Wymieniony powyżej projekt był realizowany w partner-
stwie przez trzy instytucje, tj.: Stowarzyszenie KulturalnoSpołeczne Romów „Centrum Kultury Romów w Polsce”,
Małopolską Szkołę Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie (lider) oraz Uniwersytet
Łódzki.
5
Intencją autorów jest prezentacja pewnego uporządkowa-
nego zbioru przedsiębiorstw, które są zarządzane przez
Romów mieszkających w Polsce, bądź też Romów zatrudniają. Innymi słowy, katalog odzwierciedla fragment
rynku pracy jednej z mniejszości etnicznych zamieszkujących Polskę. Celem tego katalogu jest pokazanie, że Romowie, pomimo istniejących stereotypów, są aktywni
zawodowo, mają aspiracje zawodowe, a jednocześnie istnieją w Polsce przedsiębiorstwa, które przy zatrudnianiu
pracowników kierują się ich rzeczywistymi kompetencjami,
a nie różnymi uprzedzeniami.
Przedsiębiorstwa
prowadzone przez Romów oraz takie,
które są im przyjazne zasługują na uwagę, a oferowane
przez nie dobra i usługi – na społeczne zainteresowanie.
Polityka stymulowania rozwoju regionalnego, która jest
przedmiotem wdrażania przez kraje Unii Europejskiej objawia się nie tylko poprzez wykorzystywanie potencjału regionalnego, ale również poprzez dążenie do gospodarczej,
przestrzennej i społecznej spójności regionów. Może się
to odbywać również poprzez niwelowanie destymulantów
rozwoju. Za takowe można uznać problemy na rynku pracy mniejszości narodowych i etnicznych. Pokazanie szerokiemu gronu odbiorców podmiotów gospodarczych, które
przyczyniają się do poprawy tej sytuacji z pewnością może
doprowadzić do polepszenia położenia Romów na rynku
pracy.
Analizując współczesną sytuację Romów w Polsce należy
zwrócić uwagę na szereg prawidłowości charakterystycznych dla tej grupy społecznej i, co znamienne, sytuację tę
można odnieść do historycznych uwarunkowań. Romowie
jako grupa społeczna, która na przestrzeni dziejów była
wykluczana i marginalizowana, nauczyła się żyć poza
głównym nurtem życia społecznego. Specyficzny sposób
6
patrzenia na świat oraz myślenia o swojej grupie determinuje ich zachowania. Bardzo ważne dla Romów stało się
poczucie przynależności, więzi grupowej, gdyż tylko wśród
„swoich” Rom mógł liczyć na zrozumienie i akceptację. To
wszystko spowodowało, że ta grupa etniczna nauczyła się
żyć na uboczu, z dala od innych.
Przez lata ewoluował również sposób zachowania Romów
dotyczący ich stosunku do pracy zawodowej – dali się poznać jako zdolni i pracowici, szczególnie w niektórych zawodach (m.in. muzykanctwo, kowalstwo, handel, hodowla
koni, wytwarzanie naczyń aluminiowych). Jednocześnie,
z racji swojego statusu społecznego Romowie od zamierzchłych czasów byli zmuszeni do pracy w szarej strefie.
Przez wiele lat, również przez większość XX w., Romowie
byli wykorzystywani do najcięższych prac fizycznych (kopanie rowów, budowa dróg, utwardzanie traktów, budowa
fabryk, hut itd). Brak społecznej akceptacji, częsta nieznajomość języka polskiego – wynikająca przede wszystkim
z nienależytej dbałości Romów o edukację dzieci nawet na
szczeblu podstawowym – skutkowała niemożnością zdobycia dobrej pracy. Obecnie, w warunkach funkcjonowania
wolnorynkowych mechanizmów, jest to szczególnie widoczne. To popychało Romów do podejmowania ciężkich,
słabo płatnych zajęć lub ucieczki w szarą strefę. Z raportu
Stowarzyszenia Romów w Polsce „Romowie – bezrobocie.
Elementy opisu położenia społecznego Romów w Polsce
w 1999 r.” wynika, że co trzeci badany Rom nie ma ukończonej szkoły podstawowej, a wykształcenie wyższe posiada 0,8% tej populacji. Dzieci romskie przedwcześnie
kończą edukację lub bezzasadnie są przenoszone do szkół
specjalnych. Szacuje się, że regularną nauką objęte jest
około 70% dzieci. Osoby dorosłe nie wykazują zainteresowania podnoszeniem kwalifikacji zawodowych, a szansy na
uzyskanie dochodów z reguły upatrują w pomocy socjalnej
lub pracach dorywczych. Drugim problemem jest wysokie bezrobocie wśród Romów. Przeprowadzone w latach
2006-2007 badania na ponad 500-osobowej grupie Romów – w projekcie „Inicjatywa na rzecz rozwoju przedsiębiorczości Romów ‘KXETANES-RAZEM’” – pokazały,
że stałą pracę posiadało jedynie 10% badanych, a połowa
z nich nigdy nie podejmowała stałego zatrudnienia. Brak
wiedzy ekonomicznej i prawnej stanowi barierę w prowadzeniu działalności gospodarczej, czego nie rekompensuje
wrodzona przedsiębiorczość Romów. Trzecim problemem
jest niska wiedza o Romach, czego przejawem jest stereotypowe postrzeganie tej społeczności. Romowie w oczach
nie-Romów bywają leniwymi lekkoduchami, którzy szukają
okazji do łatwego zarobku.
Należy
zwrócić uwagę na jeszcze jeden istotny aspekt
– Romowie w Polsce są społecznością wewnętrznie niejednorodną. Istnieje wiele podziałów, głównie odnoszących
się do historycznych uwarunkowań, związanych przede
wszystkim z krajem pochodzenia danej grupy romskiej,
językiem, czasem przybycia na ziemie polskie, trybem życia czy miejscem osiedlenia. Rzadko mamy do czynienia
z wzajemnym wspieraniem się między poszczególnymi grupami. To również nie poprawia sytuacji Romów na rynku
pracy. Dlatego też niezwykle istotna jest kwestia odpowiedzialnego nagłośnienia zarówno prywatnych inicjatyw biznesowych Romów, jak i przedsiębiorców zatrudniających
Romów. Wszystkie te przedsięwzięcia ze wszech miar zasługują na uwagę i zainteresowanie, a także promowanie
jako godnych naśladowania.
Społeczeństwo romskie jest wyjątkowo silnie związane ze
swoją kulturą i tradycją. Objawia się to na wiele różnych
sposobów, jednak jedną z najbardziej interesujących metod wyrażenia własnej tożsamości jest pokazywanie spo-
łeczeństwu dóbr i usług charakterystycznych (typowych)
dla Romów. Możliwości w tym względzie jest wiele, a poprzez takie działania wspiera się rozwój przedsiębiorczości,
jednocześnie promując folklor, kulturę i tradycję romską.
Nie ulega wątpliwości, że Romowie posiadający własną,
odrębną kulturę, historię i język, mogą wytwarzać towary
oraz świadczyć usługi charakterystyczne dla swojej grupy
społecznej. Ponadto Romowie starają się świadczyć usługi
i wykonywać produkty już dostępne na rynku, a poprzez
właściwą jakość i cenę starają się być konkurencyjnymi na
lokalnym i regionalnym rynku pracy.
W
niniejszym katalogu zostały przedstawione wybrane
przedsiębiorstwa romskie działające na terenie Polski
– przedsiębiorstwa założone i prowadzone przez Romów.
Nadrzędną kwestią w opisie jest prezentacja produktów
i usług oferowanych przez te firmy. W katalogu zostały opisane tylko te przedsiębiorstwa, których właściciele wyrazili
na to zgodę, a tym samym zdecydowali się na prezentację,
wykazując inicjatywę w zakresie promocji i rozwoju.
W związku z faktem, że nie ma informacji na temat funk-
cjonowania podobnego opracowania – prezentującego produkty oraz usługi świadczone przez mniejszości etniczne
w Polsce – można przyjąć, iż niniejszy katalog przeciera
szlaki promocji ich produktów i usług. Pomimo pewnych
niedoskonałości wynikających z obiektywnych przeszkód,
jakie napotkano podczas gromadzenia danych do katalogu przedsiębiorstw romskich, wydaje się, że może on być
traktowany jako dobra praktyka i punkt wyjścia do naśladowania nie tylko przy tworzeniu jego zaktualizowanej
wersji, ale również w przypadku opracowywania katalogu
przedsiębiorstw innych mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce.
7
2
PRZEDSIĘBIORSTWA
ROMSKIE
2.
Baster s.c.
przedsiębiorstwa romskie
Nazwa przedsiębiorstwa:
Baster s.c.
Forma prawna:
Spółka cywilna
Adres firmy:
Rok założenia firmy:
36-061 Wysoka Głogowska 20
1990
Telefon:
NIP:
+48 17 772 63 39
813-32-46-537
REGON:
691562040
Branża:
Handel detaliczny – artykuły spożywcze,
przyprawy, dodatki z obszaru branży spożywczej
11
Baster s.c.
CHARAKTERYSTYKA PRZEDSIĘBIORSTWA
Opis działalności przedsiębiorstwa:
Przedsiębiorstwo prowadzi sprzedaż detaliczną
artykułów spożywczych oraz artykułów pokrewnych
(drobnego sprzętu kuchennego). Sklep spożywczy
został założony w 1990 roku dzięki staraniom
właścicieli, ich pracowitości i otwartości na potrzeby
klientów – funkcjonuje z sukcesami już 20 lat. Firma
może poszczycić się gronem stałych klientów, którzy
dzięki niskim cenom oraz miłej obsłudze sklepu
zawsze znajdą czas, aby zrobić zakupy spożywcze
w sklepie „Baster”.
OPINIA WŁAŚCICIELA:
Nasi klienci dostrzegają duże zaangażowanie
pracowników sklepu w działalność firmy, a także
doceniają szeroką ofertę produktów, spełniającą
oczekiwania nawet najbardziej wymagających osób.
12
2.
Cygański Teatr Muzyczny
TERNO
Adres firmy:
ul. Łokietka 28/4a
66-400 Gorzów Wielkopolski
Telefon:
+48 95 720 24 46
+48 604 17 69 64
e-mail/strona internetowa:
[email protected]
www.terno.artblue.pl
„TERNO”
1955
Branża:
Oprawa muzyczna, sztuki, spektakle teatralne
13
TERNO
Cygański Teatr Muzyczny „Terno”, który w 2010
roku obchodzi jubileusz 55-lecia istnienia, realizuje
sztuki teatralne oparte na przekazach muzycznych
i grze aktorskiej. W swoim repertuarze teatr ma
widowiska muzyczne, z którymi występował
w teatrach i salach widowiskowych całego kraju
(kilkakrotnie w warszawskiej Sali Kongresowej). Zespół
poprzez swoje występy promuje kulturę, muzykę,
tradycje i zwyczaje romskie. Teatr oferuje organizację
widowisk muzycznych, koncertów estradowych,
cygańskich wieczorów, cygańskich nocy oraz występy
okolicznościowe. Teatr prowadzi działalność na
terenie całej Polski, ze szczególnym uwzględnieniem
Warszawy.
OPINIA CZŁONKA ZESPOŁU:
Zespół koncertował w niemal wszystkich krajach
Europy, a także w USA i Kanadzie. Brał udział
w festiwalach muzyki, pieśni i tańca, ogólnopolskich
konkursach zespołów i solistów estradowych oraz
festiwalach muzyki cygańskiej za granicą, zawsze
zdobywając wysokie lokaty.
14
2.
F.H.U. BUKOL
– Krzysztof Bućko
Adres firmy:
F.H.U. „BUKOL”
Krzysztof Bućko
Ilkowice, ul. Rudno 127
33-131 Łęg Tarnowski
Forma prawna:
Telefon:
Jednoosobowa działalność gospodarcza
+48 507 28 16 36
2008
Faks:
NIP:
+48 14 645 75 66
993-022-79-84
e-mail:
REGON:
[email protected]
120602507
Branża:
Usługi transportowe, budowlano-remontowe
oraz związane z obsługą imprez kulturalnych
15
F.H.U. BUKOL
Krzysztof Bucko
Firma działa głównie na terenie powiatu tarnowskiego
– oferuje kompleksowe usługi transportowe
(pasażerskie i towarowe) oraz remontowo-budowlane.
Odrębną sferą działalności przedsiębiorstwa jest
organizacja imprez rozrywkowych. Firma zapewnia
oprawę muzyczną oraz kompleksową obsługę
(w tym usługi cateringowe).
Szeroki zakres świadczonych przez moją firmę usług
wynika z zapotrzebowania. Wszystkie oferowane
usługi są świadczone na wysokim poziomie, dzięki
zaangażowaniu, wiedzy i doświadczeniu. O klientów
trzeba odpowiednio dbać!
16
2.
F.H.U.
Dziwik Halina
F.H.U. Dziwik Halina
Adres firmy:
Forma prawna:
ul. Czarneckiego 7a
37-700 Przemyśl
Telefon:
+48 16 678 50 69
1999
NIP:
795-000-93-44
Branża:
Sprzedaż artykułów chemicznych
17
F.H.U.
Dziwik Halina
Przedsiębiorstwo oferuje sprzedaż szerokiego
asortymentu kosmetyków, artykułów higienicznych,
a także chemii gospodarczej, po atrakcyjnych cenach.
Długoletnia obecność na rynku sprawiła, że firma
posiada już stałe grono klientów.
Przedsiębiorstwo funkcjonuje na rynku na tyle długo,
że poznało potrzeby konsumentów, co pozwoliło
na przygotowanie odpowiedniej oferty produktów
o konkurencyjnych cenach.
18
2.
F.H.U. Ewa Mielnik
F.H.U. Ewa Mielnik
Adres firmy:
ul. Czarneckiego 9
37-700 Przemyśl
Telefon:
+48 507 070 280
e-mail:
[email protected]
Forma prawna:
2006
NIP:
795-220-38-39
REGON:
180102092
Branża:
Sprzedaż kwiatów
19
F.H.U. Ewa Mielnik
Przedsiębiorstwo działa na terenie województwa
podkarpackiego, ze szczególnym uwzględnieniem
miasta Przemyśla. F.H.U. Ewa Mielnik prowadzi
sprzedaż kwiatów, bukietów, wieńców i roślin
doniczkowych na każdą okazję – realizuje
indywidualne zamówienia oraz zapewnia obsługę
florystyczną imprez okolicznościowych. Ponadto firma
oferuje akcesoria i artykuły do pielęgnacji roślin.
Właścicielka posiada duże doświadczenie w uprawie
i sprzedaży własnych roślin, a także układaniu
kompozycji kwiatowych na różne okazje.
„Zadowolony klient zawsze powraca” – to moje motto.
Firma ma wielu klientów i cieszy się dużą renomą
dzięki wysokiej jakości świadczonych przez nas usług.
20
2.
F.H.U. LOKUB
– Magdalena Bućko
Adres firmy:
ul. Wiejska 21/2
33-100 Tarnów
Telefon:
+48 507 281 636
+48 14 626 23 62
e-mail:
[email protected]
F.H.U. „LOKUB”
Magdalena Bućko
Forma prawna:
2007
NIP:
993-022-90-03
REGON:
129439600
Branża:
Sprzedaż odzieży damskiej
i męskiej oraz usługi transportowe
21
F.H.U. LOKUB
– Magdalena Bućko
Przedsiębiorstwo zajmuje się świadczeniem usług
transportowych oraz hurtową sprzedażą odzieży
damskiej i męskiej. Działa na terenie województwa
małopolskiego – głównie Tarnowa. Firma oferuje
profesjonalną obsługę oraz atrakcyjne ceny, co
pozwoliło jej pozyskać liczne grono stałych klientów.
Przedsiębiorstwo wpisało się już w pejzaż Tarnowa.
Konkurencja jest jednak duża, więc stale doskonalimy
nasze umiejętności związane z prowadzeniem
działalności gospodarczej – ciągle się rozwĳamy.
To droga do sukcesu!
22
2.
F.H.U. Orchidea
F.H.U. Orchidea
Forma prawna:
Adres firmy:
ul. Konarskiego 4
37-700 Przemyśl
Telefon:
+48 607 876 495
2005
NIP:
795-133-19-29
REGON:
180068768
Branża:
Usługi florystyczne
23
F.H.U. Orchidea
Przedsiębiorstwo zajmuje się sprzedażą kwiatów.
Firma specjalizuje się w przygotowywaniu bukietów
ślubnych, imieninowych, walentynkowych, a także
jubileuszowych i okolicznościowych (Dzień Matki,
Dzień Babci). Na specjalne zamówienie możliwe
jest także przygotowanie oryginalnych wiązanek
z wykorzystaniem kwiatów egzotycznych.
Dzięki pasji i profesjonalnej obsłudze możemy
przygotować każdy rodzaj bukietu, na każdą okazję,
zgodnie z życzeniami i upodobaniami klientów.
W razie potrzeby doradzamy, jakie kwiaty wybrać
na daną okoliczność.
24
2.
F.H.U.
Stanisław Barczak
F.H.U. Stanisław Barczak
Forma prawna:
Adres firmy:
ul. Sportowa 5
37-700 Przemyśl
Telefon:
+48 889 530 646
2008
NIP:
795-001-35-70
REGON:
650111704
Branża:
Sprzedaż wyrobów tekstylnych (odzieży i obuwia)
25
F.H.U.
Stanisław Barczak
Przedsiębiorstwo działa dopiero od 2008 roku – firma
zajmuje się sprzedażą detaliczną wyrobów tekstylnych
o zastosowaniu ogólnoużytkowym, jak również
sprzedażą detaliczną i hurtową odzieży oraz obuwia.
Firma dysponuje asortymentem wysokiej jakości,
o atrakcyjnych cenach (z możliwością negocjacji
w zależności od indywidualnych ustaleń z klientem).
W 2010 roku będziemy obchodzić drugie urodziny,
a zatem przetrwaliśmy najtrudniejszy okres i teraz
możemy się skoncentrować się na poszerzeniu naszej
oferty dla klientów, a także promocji nie tylko na
terenie województwa podkarpackiego, ale również
województw ościennych.
26
2.
Firma handlowa
Carboot u Zuzi
Firma handlowa
„Carboot u Zuzi”
Adres firmy:
Forma prawna:
ul. Paderewskiego 18/30
37-700 Przemyśl
Sklep:
ul. Czarneckiego 9
Przemyśl
2008
NIP:
795-209-44-20
REGON:
180374011
Branża:
Sprzedaż odzieży
27
Firma handlowa
Carboot u Zuzi
Firma handlowa „Carboot u Zuzi” zajmuje się
sprzedażą konfekcji. Oferuje odzież nową i używaną
na różne okazje – dla dorosłych i młodzieży, o dobrej
jakości i w przystępnych cenach.
Firma jest stosunkowo młoda, jednak ma duże szanse
rozwoju dzięki dbałości o zadowolenie klientów. Na
to kładę największy nacisk – przywiązuję dużą wagę
do spełnienia oczekiwań klientów nawet kosztem
mniejszych korzyści finansowych, co w dłuższym
okresie powinno doprowadzić do zwiększenia
liczby stałych klientów i ugruntowania pozycji
przedsiębiorstwa na lokalnym rynku.
28
2.
FotoArs
Studio fotograficzne
„FotoArs” Studio fotograficzne
Adres firmy:
ul. Boh. Warszawy 16
78-400 Szczecinek
Telefon:
+48 513 073 208
[email protected]
www.fotoars.xt.pl
Forma prawna:
2002
NIP:
673-128-79-01
REGON:
331340142
Branża:
Usługi fotograficzne
29
FotoArs
Studio fotograficzne
Firma „FotoArs” to przedsiębiorstwo wykonujące
wszelkie usługi związane z szeroko rozumianym
fotografowaniem: wykonuje zdjęcia w studio
i w plenerze, zdjęcia do wszystkich dokumentów,
zajmuje się obsługą fotograficzną imprez
okolicznościowych. „FotoArs” używa wyłącznie
zaawansowanego technologicznie sprzętu, który
pozwala na świadczenie usług wysokiej jakości.
Profesjonalna obsługa ściąga do firmy całe rodziny.
Firma działa na rynku od 2002 roku, jednak
doświadczenie właścicielki w branży fotograficznej
jest znacznie dłuższe. Początkowo firma rozwĳała się
powoli, ale obecnie wpisała się już na stałe w pejzaż
miasta Szczecinek – jest rozpoznawalnym punktem
usługowym.
30
2.
Foto-Gołąbek
Foto-Gołąbek
Forma prawna:
Adres firmy:
Plac na Bramie 8
37-700 Przemyśl
Telefon:
+48 16 675 11 64
1990
NIP:
795-000-06-91
REGON:
650001111
Branża:
Usługi fotograficzne
31
Foto-Gołąbek
Studio fotograficzne „Foto-Gołąbek” oferuje
szeroki zakres usług fotograficznych dla klientów
indywidualnych oraz instytucjonalnych. Firma
specjalizuje się w wykonywaniu fotografii ślubnej
(plener, studio, reportaż, wesele), zdjęć dzieci
(studio, plener, uroczystości np. chrzciny),
fotorelacji (bankiety, imprezy firmowe) oraz zdjęć
do dokumentów (dowód osobisty, paszport, indeks,
legitymacje, prawo jazdy itp.).
Ponadto realizuje profesjonalne sesje zdjęciowe
z udziałem modelek i modeli (w tym wykonywanie
portfolio). Dodatkowo firma zajmuje się sprzedażą
akcesoriów fotograficznych.
Zdobyte doświadczenie oraz wysokiej klasy sprzęt
pozwala wykonywać zdjęcia najwyższej jakości.
Głównym atutem mojej firmy jest elastyczność
– spełniamy życzenia klientów: możemy wiernie
przedstawić rzeczywistość lub dokonać retuszu zdjęć.
Mamy duże doświadczenie w wykonywaniu zdjęć
w różnych warunkach oświetleniowych. Świadczone
przez nas usługi zadowolą nawet najbardziej
wymagających klientów.
32
2.
Hitano
Stowarzyszenie Kultury Romskiej
Adres firmy:
ul. Dąbrowszczaków 7/9
10-538 Olsztyn
Telefon:
+48 89 523 54 68
Faks:
+48 89 523 54 68
[email protected]
www.hitano.pl
„Hitano” Stowarzyszenie
Kultury Romskiej
Forma prawna:
Stowarzyszenie
2002
NIP:
739-33-03-177
REGON:
519467880
Branża:
Oprawa muzyczna imprez okolicznościowych,
produkcja i sprzedaż strojów romskich
33
Hitano
Stowarzyszenie Kultury Romskiej
Stowarzyszenie zajmuje się pozyskiwaniem środków
finansowych na aktywizację zawodową Romów
mieszkających w Olsztynie. Przy Stowarzyszeniu
istnieje zespół muzyczny, który poprzez występy
propaguje kulturę i tradycję romską. Zespół oferuje
oprawę muzyczną imprez okolicznościowych,
plenerowych oraz festiwali, nagrywa płyty. Dzięki
temu jest jednym z najbardziej znanych zespołów
w Polsce – jest również dobrze rozpoznawany za
granicą, szczególnie wśród społeczności romskiej lub
sympatyzującej z romską kulturą.
Dodatkową działalnością stowarzyszenia jest szycie
i sprzedaż tradycyjnych strojów romskich.
Stowarzyszenie, choć najmocniej związane jest
z Olsztynem, przyczynia się do promowania kultury,
środowiska i przedsiębiorczości romskiej w całej
Polsce i poza jej granicami.
OPINIA:
Pozyskujemy środki na aktywizację Romów
oraz propagowanie kultury romskiej.
34
2.
MAR-SPAW
MAR-SPAW
Adres firmy:
Zastów 1
32-010 Zastów
Telefon:
+48 608 622 233
Faks +48 12 358 95 73
e-mail:
[email protected]
Forma prawna:
2007
NIP:
678-274-58-80
REGON:
120438634
Branża:
Kowalstwo artystyczne, metaloplastyka,
ślusarstwo, spawalnictwo
35
MAR-SPAW
Przedsiębiorstwo specjalizuje się w produkcji
artystycznych wyrobów z metalu. Wykonuje usługi
głównie z zakresu kowalstwa i metaloplastyki,
ale także ślusarstwa i spawalnictwa. MAR-SPAW
wykonuje balustrady, barierki oraz konstrukcje
z lekkiej stali nierdzewnej. Specjalizuje się w spawaniu
metali kolorowych, aluminium, szlifowaniu profili
oraz walcowaniu stali.
Dzięki wieloletniemu doświadczeniu pracowników
oraz kreatywności w tworzeniu rozwiązań wykonujemy
produkty wysokiej jakości. Zadowolenie klientów
jest największą wartością dla firmy, dlatego też do
każdego zamówienia podchodzimy indywidualnie,
z sercem.
36
2.
MULTI-MEDIA
MULTI-MEDIA
Adres:
ul. Mickiewicza 4
(II piętro, lok. 3)
37-700 Przemyśl
Telefon:
+48 796 746 704
e-mail:
[email protected]
Forma prawna:
2009
NIP:
631-256-23-14
REGON:
180495631
Branża:
Sprzedaż i montaż alarmów, domofonów, internetu
oraz telewizji kablowej i przemysłowej
37
MULTI-MEDIA
Przedsiębiorstwo świadczy usługi z branży
elektronicznej, polegające głównie na sprzedaży,
montażu i konserwacji systemów alarmowych,
urządzeń kontroli dostępu, kamer, a także telewizji
kablowej i przemysłowej oraz internetu. Realizując
zlecenia klientów firma wykonuje również drobne
prace remontowe związane z montażem wybranych
elementów wchodzących w skład instalacji
alarmowych lub telewizyjnych.
Przedsiębiorstwo jest stosunkowo młode
– funkcjonuje na rynku dopiero od 2009 roku.
Działamy głównie na terenie województwa
podkarpackiego i śląskiego – wciąż się rozwĳamy,
pozyskując nowych, zadowolonych klientów.
38
2.
PRO-SAT
System
PRO-SAT System
Adres firmy:
ul. Polna 53
37-700 Przemyśl
Telefon:
+48 505 695 151
e-mail:
[email protected]
Forma prawna:
2007
NIP:
795-233-44-10
REGON:
241045645
Branża:
Montaż i serwis telewizji kablowej
39
PRO-SAT
System
Przedsiębiorstwo oferuje kompleksowe usługi
w zakresie sprzedaży, montażu i serwisu telewizji
kablowej. W ofercie znajdują się wszystkie
najważniejsze telewizje cyfrowe dostępne na polskim
rynku. Firma świadczy usługi w domu klienta, głównie
na terenie województwa podkarpackiego i śląskiego.
Przedsiębiorstwo funkcjonuje na rynku od 2007 roku
i dzięki wysokiej jakości świadczonych usług rozwĳa
się, pozyskując wciąż nowych klientów. Wszystkie
nasze usługi są objęte gwarancją.
40
2.
Prymus II
Prymus II
Forma prawna:
Adres firmy:
ul. Konarskiego 4
37-700 Przemyśl
Telefon:
+48 16 678 74 21
2009
NIP:
795-102-63-62
REGON:
180379698
Branża:
Sprzedaż artykułów papierniczych
41
Prymus II
Firma prowadzi sprzedaż artykułów papierniczych
– jej siedziba znajduje się na terenie miasta Przemyśl,
zatem oferta jest przygotowywana z myślą o rynku
lokalnym. Dzięki atrakcyjnemu asortymentowi
i konkurencyjnym cenom firma stale przyciąga nowych
klientów.
Mimo krótkiej obecności na rynku firma
dynamicznie się rozwĳa. Staramy się odgadywać
potrzeby klientów i wychodzić im naprzeciw
w myśl zasady, że zadowolony klient powróci.
42
2.
Przedsiębiorstwo
Zenon Wójtowicz
Przedsiębiorstwo
Zenon Wójtowicz
Adres firmy:
ul. M. Konopnickiej 25
37-700 Przemyśl
Forma prawna:
Telefon:
1990
+48 512 124 088
NIP:
e-mail:
[email protected]
795-000-69-89
REGON:
650886374
Branża:
Usługi budowlane,
prace remontowo-wykończeniowe
43
Przedsiębiorstwo
remontowo-budowlane
Zenon Wójtowicz
Firma działa na terenie Przemyśla i okolic od
1990 roku. Oferuje realizację prac remontowych
wewnątrz budynków, w tym m.in. malowanie,
flizowanie (kładzenie glazury i terakoty), montaż
podwieszanych sufitów, wykonywanie regipsów,
tynkowanie oraz ocieplanie budynków, a także prace
wykończeniowe związane z adaptacją terenu wokół
budynku.
Dysponujemy wyspecjalizowaną kadrą pracowników
budowlanych, którzy bardzo dobrze znają swój fach
i z zaangażowaniem podejmują się stawianych przed
nimi zadań. Oprócz doświadczenia posiadają oni
dużą wiedzę, dlatego też mogą służyć radą w doborze
materiałów i zagospodarowaniu remontowanej
przestrzeni.
44
2.
Romano Drom
Adres firmy:
Romano Drom
os. Wandy 5/14
31-905 Kraków
Telefon:
Branża:
+48 518 139 159
2010
Oprawa muzyczna wesel i imprez firmowych,
obsługa imprez okolicznościowych
45
Romano Drom
Zespół oferuje pełen temperamentu repertuar muzyki
cygańskiej, ludowej, wesołej i rytmicznej. Kapela ma
w swoim programie hity muzyczne wywodzące się ze
środowiska cygańskiego, które mogą uświetnić każdy
rodzaj imprezy. Poprzez swoją działalność zespół
promuje kulturę i zwyczaje romskie. Zespół działa
na terenie całej Polski.
Zespół składa się z doświadczonych muzyków, którzy
– jak sami o sobie mówią – „muzykę mają we krwi”.
Żywiołowość jest jedną z cech charakterystycznych
zespołu, podobnie jak unikalna forma przekazu
romskiej tradycji, kultury i historii.
46
2.
Salon Fryzjerski
DEJA VU
– Elżbieta Skoczylas
Salon Fryzjerski „Deja Vu”
Adres firmy:
ul. Konarskiego 25
33-100 Tarnów
Forma prawna:
Telefon:
2008
+48 14 692 83 48
NIP:
879-135-26-63
Branża:
Usługi fryzjerskie
47
Salon Fryzjerski
DEJA VU
Tarnowski Salon Fryzjerski „Deja Vu” funkcjonuje
z myślą o wymagających klientach, dla których
ważna jest najwyższa jakość usług fryzjerskich.
Przedsiębiorstwo oferuje nowoczesne zabiegi
fryzjerskie w przystępnych cenach, używa kosmetyków
renomowanych firm, zapewnia profesjonalną i miłą
obsługę. Firma proponuje szeroki zakres usług
fryzjerskich, takich jak: farbowanie, modelowanie,
balejaż, strzyżenie oraz trwała ondulacja.
Sytuacja firmy na rynku jest ustabilizowana
– udało się przetrwać najtrudniejszy okres,
czyli pierwsze 2 lata, i teraz choć koniunktura
ulega nieznacznym wahaniom, można mówić,
że przedsiębiorstwo funkcjonuje na bezpiecznym
poziomie.
48
2.
Świat Zwierząt
Świat Zwierząt
Forma prawna:
Adres firmy:
ul. Lewakowskiego 31
38-400 Krosno
Telefon:
NIP:
+ 48 13 49 40 227
684-226-87-00
e-mail:
REGON:
[email protected]
2009
180155527
Branża:
Sprzedaż detaliczna żywych zwierząt
oraz artykułów zoologicznych
49
Świat Zwierząt
Przedsiębiorstwo Świat Zwierząt zajmuje się sprzedażą
żywych zwierząt oraz artykułów zoologicznych
(pokarmów i przysmaków dla zwierząt, akcesoriów
do ich pielęgnacji, klatek, smyczy, akwariów itp.).
W ofercie sklepu można znaleźć różne akcesoria
dla psów, kotów, ptaków, rybek, chomików, świnek
morskich, królików i myszek. Pracownicy firmy
dokładają wszelkich starań, aby klient znajdował te
produkty, które są niezbędne dla jego podopiecznego.
W sklepie zawsze panuje miła atmosfera, a obsługa
sklepu w kompetentny sposób podchodzi do
indywidualnych zamówień naszych klientów.
50
2.
Towarzystwo Krzewienia
Kultury i Tradycji Romskiej
„KAŁE JAKHA”
os. Centrum A 13/47
31-925 Kraków
„KAŁE JAKHA”
Telefon:
Forma prawna:
Adres firmy:
+48 606 582 239
[email protected]
www.kalejakha.pl
Towarzystwo
2002
Branża:
Upowszechnianie wiedzy o kulturze
i tradycji Romów
51
KAŁE JAKHA
Do głównych celów statutowych Towarzystwa
należy realizacja działań na rzecz integracji Romów,
wspomaganie procesów edukacyjnych dzieci
i młodzieży romskiej, przeciwdziałanie zjawiskom
patologii społecznej, promowanie, upowszechnianie
i udostępnianie nowoczesnych mediów i technologii
wśród społeczności romskiej, a także stwarzanie
warunków dla równego startu życiowego dzieci
i młodzieży romskiej. Ponadto „KAŁE JAKHA” zajmuje się
ochroną i upowszechnianiem wiedzy o kulturze i tradycji
Romów na terenie całej Polski i poza jej granicami, ze
szczególnym uwzględnieniem Krakowa. W tym celu
Towarzystwo organizuje m.in. regionalne i krajowe
wystawy, konkursy i festiwale dotyczące kultury romskiej.
Ponadto reprezentuje interesy społeczności
romskiej przed organami władzy publicznej i innymi
jednostkami zewnętrznymi.
Towarzystwo posiada w swoim statucie zapis
o możliwości prowadzenia działalności gospodarczej.
W ramach prowadzonej aktywności utworzyliśmy
świetlicę integracyjną, do której uczęszczają dzieci
polskie i romskie.
52
2.
Zakład Usługowy
ADA
Zakład Usługowy „ADA”
Adres firmy:
ul. Morcinka 24
31-762 Kraków
Forma prawna:
Spółka jawna
Telefon:
2003
+48 693 339 677
Branża:
Utrzymywanie czystości budynków,
pielęgnowanie zieleni
53
Zakład Usługowy
ADA
Firma zajmuje się sprzątaniem i utrzymywaniem
czystości w budynkach, drobnymi remontami,
pracami ogrodniczymi i pielęgnowaniem terenów
zielonych; dodatkowo w okresie zimowym prowadzi
prace związane z odśnieżaniem chodników
i placów. Zakład Usługowy „ADA” posiada
długoletnie doświadczenie w świadczeniu tego
typu usług. Z wieloma stałymi klientami prowadzi
owocną współpracę. Przedsiębiorstwo zatrudnia
pracowników narodowości polskiej oraz romskiej.
Obecnie firma zatrudnia około 20 pracowników,
w tym 4 narodowości romskiej.
Od lat w rekrutacji, nagradzaniu i awansowaniu
pracowników kieruję się wyłącznie ich
kompetencjami. Wieloletnia współpraca
z pracownikami narodowości romskiej utwierdziła
mnie w przekonaniu, że są to wartościowi,
rzetelni i pracowici ludzie.
54
2.
Zakład Usług Zbiorowego Żywienia
Marta
Zakład Usług Zbiorowego
Żywienia „Marta”
Forma prawna:
Adres firmy:
ul. Kletówki 1
38-400 Krosno
Telefon:
NIP:
+48 607 858 833
2005
684-158-42-44
REGON:
180054571
Branża:
Usługi gastronomiczne i cateringowe
55
Zakład Usług Zbiorowego Żywienia
Marta
Firma posiada ponad pięcioletnie doświadczenie
w zakresie świadczenia usług gastronomicznych
– zajmuje się cateringiem oraz sprzedażą i dystrybucją
posiłków. Przedsiębiorstwo działa na terenie miasta
Krosna i dzięki wysokiej jakości świadczonych usług
jest cenionym przedsiębiorstwem lokalnym. Firma
posiada grono stałych klientów i stale się rozwĳa.
Przedsiębiorstwo bazuje na entuzjazmie pracowników,
jak i zadowoleniu klientów. Najwyższej jakości
potrawy, gotowane „po domowemu”, przyczyniły się
do tego, że klienci po prostu do nas wracają.
56
2.
Zespół muzyczny
Cerchen
Adres firmy:
ul. Dolna 22a
95-050 Konstantynów Łódzki
Telefon:
+48 885 763 698
+48 22 840 09 80
Zespół muzyczny „Cerchen”
2004
Branża:
Oprawa muzyczna i obsługa
imprez okolicznościowych
57
Zespół muzyczny
CERCHEN
Zespół „Cerchen” jest oryginalną romską kapelą,
stworzoną przez muzyków wywodzących się z rodziny
o wielopokoleniowej muzycznej tradycji, która
romską muzykę ma „we krwi”. Członkowie zespołu
pochodzą ze Wschodniej Słowacji, a od 2002 roku
mieszkają w Polsce. Trzon zespołu stanowią muzycy
z wykształcenia. Zespół świadczy swoje usługi na
terenie całej Polski – na zamówienie zespół wykonuje
muzykę z różnych stron świata: tradycyjną muzykę
cygańską, żydowską, rosyjską, węgierską, rumuńską,
niepowtarzalne aranżacje znanych standardów, utwory
klasyczne, jazz, walce, tanga itd. Zespół zajmuje się
oprawą muzyczną bankietów, kolacji, uroczystości
prywatnych i firmowych oraz innych wydarzeń
kulturalnych.
Nasz zespół został stworzony, aby kultywować
rodzinną romską tradycję, aby w tej tradycji wyrastało
kolejne romskie pokolenie. Naszym zamiarem jest
upowszechnianie historii, tradycji i kultury romskiej
wśród ogółu społeczeństwa.
58
2.
Folklorystyczny Zespół Romski
KAŁE JAKHA
– CZARNE OCZY
Adres firmy:
ul. Wybrzeże Kościuszkowskie 19/32
00-390 Warszawa
Telefon:
+48 606 582 239
[email protected]
www.kalejakha.art.pl
www.kalejakha.pl
Folklorystyczny
Zespół Romski
„KAŁE JAKHA”
– „CZARNE OCZY”
1991
Branża:
Oprawa muzyczna festiwali, festynów,
imprez firmowych, imprez okolicznościowych
59
Zespół muzyczny
KAŁE JAKHA
– CZARNE OCZY
Zespół zajmuje się promowaniem kultury romskiej,
oprawą muzyczną wydarzeń kulturalnych,
w tym festiwali muzycznych, koncertów, imprez
okolicznościowych itd. Działa na terenie całej
Polski i poza jej granicami. Grupa prezentuje pełen
temperamentu program artystyczny śpiewu i tańca,
grając tradycyjną muzykę cygańską z elementami
muzyki bałkańskiej, rumuńskiej i węgierskiej. Dzięki
temu można poczuć klimat prawdziwego taboru.
Zespół składa się z utalentowanych muzyków i gra
wyłącznie na żywo. W niezwykle staranny sposób
kultywuje klimat i charakter cygański. W zespole
grają, śpiewają i tańczą trzy cygańskie rodziny, które
przywiązują dużą uwagę do oprawy artystycznej
prezentowanego repertuaru, jak też atrakcyjności
tradycyjnych strojów romskich.
„Kałe Jakha” był wielokrotnie nagradzany na
festiwalach muzycznych w Polsce i za granicą.
Na dorobek zespołu nie składa się jedynie muzyka,
ale również barwne, piękne stroje oraz ekscytujący,
autentyczny taniec i śpiew.
W naszej muzyce jest wszystko: wędrujący tabor,
kotlarze naprawiający sagany i garnki, ukradkiem
ukradzione kury, końskie jarmarki, wróżby i porwania,
bójki, jest świat cygańskich legend i marzeń. Świat,
który umrze, kiedy umrze ostatni cygański skrzypek.
60
3
PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ
ROMÓW – rys historyczny
3.
Przedsiębiorczość
Romów – rys historyczny
Przedsiębiorczość
romska jest głęboko zakorzeniona
w kulturze i tradycji tej grupy etnicznej. Pielęgnowane przez
Romów wzorce kulturowe wpływają na rodzaj działalności gospodarczej podejmowanej przez członków tej społeczności w stopniu znacznie większym niż ma to miejsce
w przypadku innych mniejszości narodowych mieszkających w Polsce.
Podstawowe
źródła zarobkowania, z którymi kojarzymy
Romów, to kowalstwo, handel końmi, wróżbiarstwo i muzykanctwo. Jerzy Ficowski, poeta, prozaik, tłumacz i znawca tradycji romskiej, wśród tradycyjnych zawodów i profesji
wykonywanych przez Romów na pierwszym miejscu wymienia muzykanctwo. To towarzyszące im od wieków zajęcie być może stało się przyczyną początku ich wędrówki
z indyjskiej ojczyzny. Również w polskich przekazach historycznych znajdują się wzmianki o muzykantach – Romach
na dworze królewskim Zygmunta Starego czy Władysława
IV, a także na dworach możnych i magnatów. Do ulubionych instrumentów romskich należały skrzypce, cymbały
i lutnie. Później lutnię, cytrę czy kobzę zastąpiły harfy lub
gitary, a cymbały – akordeon. W okresie rozbiorów brak
mecenasów spowodował, że większość Romów-muzyków
opuściła ziemie polskie. Ci, którzy obecnie w większości
tworzą w Polsce zespoły muzyczno-taneczne, to Lowarzy,
chociaż rodzinne zespoły mają także Kelderasze, Polska
Roma i Bergitka.
Kolejne zajęcie, które przez wieki wykonywali Romowie
przebywający w Polsce, to kowalstwo. Kowale na Podhalu byli w stosunku do tamtejszych mieszkańców ludnością
służebną. Współcześnie to zajęcie już zanikło, podobnie jak
wyrób łyżek, wrzecion, misek z drewna, sitarstwo, grzebieniarstwo. Nastąpiło to przede wszystkim z powodu rozwo-
65
ju przemysłu i technologii, a więc zaniku popytu na tego
typu produkty i usługi.
M
uzykanctwo, kowalstwo i handel końmi przynieśli Romowie z Indii lub z Azji Mniejszej. W każdym razie są to
najstarsze ich profesje – obok wróżby i „czarowania”. Zanik
wyżej wymienionych profesji i opór Romów wobec jakichkolwiek nowych zajęć spowodował przerzucenie się na inne
cygańskie zawody, których wykonywanie okazało się przez
dłuższy czas opłacalne (pobielanie naczyń miedzianych czy
muzykowanie w zespołach).
Kotlarstwo należało do tradycyjnych profesji wykonywa-
nych przez Kelderaszy, a potem także Lowarów. Początkowo był to wyrób miedzianych garnków, kociołków, patelni,
a także naprawa dziurawych naczyń – specjalność, której
szczegóły pozostawały tajemnicą. Z czasem, gdy nastała
konkurencja w postaci produkcji fabrycznej, Kelderasze
ograniczyli się tylko do pobielania cyną miedzianych haków
rzeźniczych, kotłów i innych naczyń. Sposób pobielania,
szczególnie skład proszku służącego do tej czynności, był
zawsze ścisłą tajemnicą.
T
ypowym zajęciem Romów na Bałkanach, a na ziemiach
Rzeczypospolitej głównie na Litwie, było niedźwiednictwo,
czyli oprowadzanie tresowanych niedźwiedzi, którym zajmowali się romscy kowale. Niedźwiednicy byli widywani
w Polsce jeszcze w 1937 r. Romowie zarabiali na chleb
także na dziesiątki innych sposobów, imając się różnych
zawodów wykraczających poza utarty stereotyp.
PGR-ach. Romowie, którzy nie mają żadnych tradycji rolniczych, w większości przypadków bądź porzucali uprawę
i hodowlę, bądź też doprowadzali je do upadku. Wielu Romów Karpackich znalazło zatrudnienie na wielkich budowach socjalizmu. Stąd dzisiaj skupiska Romów w Krakowie Nowej Hucie, Zabrzu, Bytomiu, Katowicach i innych miastach. Po przełomie 1989 r., w procesie restrukturyzacji
przemysłu oraz likwidacji państwowych przedsiębiorstw,
niewykwalifikowani Romowie byli pierwszymi, którzy tracili pracę.
Współcześnie najpowszechniejszym zajęciem wśród Ro-
mów jest handel. Dzięki rodzinnym powiązaniom z zagranicą zarabiają na sprowadzaniu używanych samochodów,
handlu tekstyliami, wełną, dywanami oraz – od wielu już
lat – starociami i antykami. Niektórzy inwestują w sklepy,
restauracje, nieruchomości, stacje benzynowe (w zasadzie
nie dotyczy to jedynie wiejskich skupisk Romów Karpackich). Wielu Romów zajmuje się handlem samochodami, a w poprzednim ustroju był to także handel skórami,
złotem i walutami, który niektórym romskim rodzinom
przyniósł duże fortuny. Z tego czasu pochodzi wiele więzi
z zagranicą zawiązanych poprzez rodziny, które wyjechały
do Europy Zachodniej. Stąd liczni Romowie podróżują do
swoich rodzin i utrzymują się z pracy dorywczej za granicą.
Istnieją także romskie restauracje, np. w Tarnowie. Wiele
zespołów to nie tylko artyści estradowi, ale także kapele
grające na weselach i przyjęciach. Poza tym Romowie pracują w bardzo różnych zawodach, jeśli pozwala im na to
kodeks skalań.
Władze PRL próbowały nakłonić Romów do pracy w za- Kodeks
wodach, z którymi nigdy wcześniej nie mieli do czynienia.
Niepowodzeniem zakończyły się eksperymenty w romskich
66
skalań jest swoistym kodeksem postępowania
członków społeczności romskiej. Określa on również profesje, których wykonywanie, jak również sam kontakt z nimi,
jest wśród Romów zakazane. Mowa tu m.in. o hyclach,
rzeźnikach, lekarzach, policjantach, prawnikach, akuszerkach, śmieciarzach.
N
a tle całej populacji zamieszkujących w Polsce Romów
ci najbardziej przedsiębiorczy nie są grupą dominującą.
Wielu Romów żyje z dnia na dzień, bez stałego zatrudnienia, utrzymując się z zajęć dorywczych lub pracując
w szarej strefie. Do tej grupy zalicza się duża część Romów Karpackich. Wraz z uprzemysłowieniem epoki socjalizmu oraz przemianami rynkowymi po 1989 r., Romowie
stracili możliwość zarobkowania w zawodach tradycyjnie
uprawianych od dziesiątków lat. W obliczu upadku zapotrzebowania na cygańską wytwórczość rzemieślniczą i na
niewykwalifikowaną siłę roboczą (np. tłuczenie kamieni na
szosy), Romowie Karpaccy w większości są zdani na pomoc społeczną.
Jedną z głównych przyczyn bezrobocia Romów jest słabe
wykształcenie (często analfabetyzm oraz niedostateczna
znajomość języka polskiego), brak kwalifikacji, ale również opór pracodawców przeciwko zatrudnianiu Romów.
Nie bez znaczenia jest również bierność samych Romów
w poszukiwaniu pracy oraz czasami niechęć do podejmowania pracy ciężkiej i mało płatnej.
Awersja
i powszechne odrzucenie Romów było i wciąż
jest przyczyną podobnej i psychologicznie uzasadnionej
reakcji niechęci i odrzucenia świata nie-Romów. Romowie wykształcili szereg mechanizmów, które umożliwiły
im przetrwanie na uboczu społeczeństw większościowych.
Społeczeństwa te bowiem, za pośrednictwem swoich instytucji (szkół, policji, sądów) częściej stanowiły zagrożenie
dla integralności i tożsamości Romów niż szansę na rozwój
i dobrobyt. Konsekwencją tego konfrontacyjnego współistnienia była budowa wielu barier (np. kategorie tabuicznie
zakazanych profesji), podejrzliwość w stosunku do podejmowanych przez niektórych Romów działań wykraczających poza tradycyjnie rozumianą cygańszczyznę oraz uzasadniona w wielu przypadkach nieufność do nie-Romów
próbujących przekroczyć tę barierę z zewnątrz.
Ta krótka charakterystyka przedsiębiorczości romskiej daje
jedynie powierzchowny pogląd na temat bogactwa i inności
kultury Romów. Brak zrozumienia tej inności leży u podstaw stereotypów potęgujących niechęć do tej mniejszości etnicznej. Co więcej, brak pogłębionej wiedzy na temat
kultury Romów sprawia, że wszelkie skierowane do nich
działania są narażone na niepowodzenie. Dotyczy to także
przedsięwzięć mających na celu ich aktywizację zawodową. Jakiekolwiek działania w tym względzie warto rozpoczynać od przyjrzenia się tradycyjnym romskim profesjom
i próby odpowiedzi na dwa pytania: dlaczego nie uprawiają
ich oni dzisiaj oraz dlaczego nie podejmują kroków w celu
„przebranżowienia”?1
1
W niniejszej części wykorzystano fragmenty opracowań: A. Paszko,
Romowie w Polsce – tradycja i współczesność [w:] M. Zawicki (red.),
Romowie na rynku pracy – problemy i sposoby ich rozwiązywania,
Małopolska Szkoła Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 2007 oraz A. Paszko, Tło historyczno-kulturowe rozwoju społeczności romskiej w Polsce [w:] A. Paszko, R.
Sułkowski, M. Zawicki (red.), Romowie na rynku pracy, Małopolska
Szkoła Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 2007.
67
4
WYWIAD: ROMOWIE
– współczesne problemy
4.
Wywiad: Romowie
– współczesne problemy
T
ekst rozmowy dotyczącej problematyki przedsiębiorczości romskiej oraz aktualnych problemów Romów w Polsce, która odbyła się na antenie Polskiego Radia Białystok,
w dniu 29 kwietnia 2010 r. W rozmowie uczestniczyli:
Dorota Sawicka – Polskie Radio Białystok, Artur Paszko –
Małopolska Szkoła Administracji Publicznej Uniwersytetu
Ekonomicznego w Krakowie oraz Janusz Kamiński – dyrektor Centrum Aktywizacji Zawodowej Romów w Tarnowie.
Dorota Sawicka, Polskie Radio Białystok (D.S.)
Romolog – dlaczego nie Cyganolog?
Artur Paszko, Małopolska Szkoła Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie (A.P.):
Od 1971 roku, od międzynarodowego kongresu romskiego
w Londynie, zalecane jest używanie romskiego określenia
„Rom” zamiast „Cygan”, które obrosło szeregiem pejoratywnych znaczeń.
D.S.:
Jakich pejoratywnych?
A.P.:
Jednak „Cygan” kojarzy nam się z kimś kto oszukuje, natomiast „Rom” jest po prostu przedstawicielem konkretnej
grupy etnicznej o konkretnej tożsamości.
D.S.:
Pan jest przedstawicielem społeczności romskiej panie Januszu, więc proszę powiedzieć, jaki jest współczesny Rom
– dzisiejszy?
Janusz Kamiński, dyrektor Centrum Aktywizacji Zawodowej Romów w Tarnowie (J.K.):
Dzisiejszy Rom jest taki sam jak dzisiejszy Polak – dotyka
nas to wszystko co całą Polskę dotyka, czy w sferze bezrobocia czy w sferze kultury itd. Romowie starają się jakby
integrować w pełni, niemniej jednak zaszłości kulturowe
powodują to, że ciągle jesteśmy z tyłu i ciągle musimy jako
71
organizacje pracować na rzecz tych, którzy potrzebują tej
pomocy.
D.S.:
Ostatni spis powszechny wykazał, że mamy w Polsce
12 tys. Romów – czy to jest liczba prawdziwa? Białorusini
mieli ogromny problem z dookreśleniem się.
A.P.:
Generalnie od samego spisu dyskutujemy o metodyce jego
przeprowadzenia i o tym czy dane, które zgromadzono są
rzeczywiste. W przypadku Romów nie wydaje się, aby były
rzeczywiste – podobnie w przypadku innych mniejszości.
Szacunki, które prowadzimy przede wszystkim na podstawie informacji z ośrodków pomocy społecznej pokazują,
że Romów jest znacznie więcej – między 20 a 30 tysięcy.
D.S.:
Powiedział pan o ośrodkach pomocy społecznej – czy Romowie są ich stałymi klientami?
A.P.:
Powiedziałbym tak: to jest jeden z tych problemów, który jednoczy nas w działaniach, ponieważ jeśli popatrzymy proporcjonalnie to Romowie w większości są klientami
OPS, co jest niezwykle niebezpieczne dla tej społeczności
w przyszłości.
D.S.:
I urzędów pracy…
A.P.:
Urzędów pracy mniej… Otóż ostatnie badania, jakie prowadziliśmy pokazują, że Romowie nie ufają urzędom pracy. Jedynie 50% bezrobotnych Romów miało jakikolwiek
kontakt z urzędem pracy. Ponadto kontakty te nie przyniosły takich efektów, jakich by oczekiwali, w związku z czym
nie podejmują ich dalej.
D.S.:
Ale z drugiej strony mówił mi Pan wcześniej, że 90% Romów to osoby bezrobotne.
72
A.P.:
Tak, ale urzędy pracy nie są przygotowane do tego, aby
z Romami współpracować. Jeśli tradycyjnym Romom proponuje się prace np. przy sprzątaniu miasta, to jest to dla
nich obraza. Taka praca postawi Roma w sytuacji, w której
będzie on wykluczony ze społeczności romskiej, więc nie
może podjąć takiego zatrudnienia. Nie dziwię się więc, że
więcej do takiego urzędu nie przyjdzie.
D.S.:
Jakiej pracy Rom nie podejmie, bo jest to sprzeczne z jego
tożsamością?
J.K.:
Jest kilka zawodów, których Romowie na pewno nie podejmą – to są zawody siłowe (policjant, prokurator itd.). To są
także zawody nieczyste, od dawna – jeszcze z hinduizmu
– uznane za nieczyste, takie jak lekarz, pielęgniarka. Ale
też nie tylko w tym jest problem. Chodzi o to, że Romowie w dalszym ciągu są jeszcze bardzo słabo wykształceni.
Młody Rom czy Romka idzie do urzędu pracy i styka się
z podstawową rzeczą: dostaje nie pytania, tylko formularz
do wypełnienia, a wcale nie musi umieć pisać i czytać.
D.S.:
Jak wielu Romów nie umie pisać i czytać?
A.P.:
W starszym pokoleniu to nawet 90%, ale znacznie lepiej
jest wśród dzieci i młodzieży, a to dzięki realizacji rządowego Programu na rzecz społeczności romskiej w Polsce,
który spowodował, że bardzo, ale to bardzo podniósł się
poziom spełniania obowiązku szkolnego przez dzieci romskie. Warto też podkreślić, że w zeszłym roku dzięki takim
organizacjom, jak CKR, zniknęły w Polsce ostatnie klasy
romskie, co powoduje, że dzieci uczą się w systemie zintegrowanym. A to rodzi nadzieję, że w przyszłości będziemy
mieć do czynienia z o wiele niższym poziomem analfabetyzmu w tej grupie. Tym niemniej brak wychowania przed-
szkolnego wśród dzieci romskich powoduje, że później ich
udział w edukacji szkolnej jest znacznie trudniejszy. Gdyby
udało się rozszerzyć edukację przedszkolną wśród dzieci
romskich, sytuacja zmieniłaby się diametralnie – mamy taki
fenomenalny przykład: jest przedszkole romskie w Czarnej
Górze, w gminie Bukowina Tatrzańska, którego uruchomienie spowodowało, że nagle dzieci romskie stały się normalnymi uczniami w szkole, podczas gdy wcześniej były
niemal w całości kierowane do szkół specjalnych.
D.S.:
Nie przypadkiem znaleźli się Panowie w tym studiu dzisiaj,
bowiem na Uniwersytecie Białostockim odbywa się właśnie seminarium „Edukacja – Przedsiębiorczość – Wzorce Postaw”. Seminarium i cały projekt, w ramach którego to przedsięwzięcie jest organizowane, są finansowane
ze środków unĳnych PO KL. Czy ten program ma szanse
na rozwiązanie problemu, o którym mówimy? Po pierwsze:
wykształcenie Romów, pod drugie: pomoc w znalezieniu
pracy?
J.K.:
Jeżeli chodzi o projekt, który realizujemy, to mało on
ma wspólnego z edukacją. Natomiast bardziej działamy
na rzecz podejmowania działalności gospodarczej i w ogóle
podejmowania pracy przez Romów.
D.S.:
Czyli uczycie jak zakładać własną firmę?
J.K.:
Uczymy jak zakładać własną firmę. Co prawda instrumentów mamy bardzo mało, bo Romowie chcąc założyć
działalność gospodarczą i chcąc pozyskać środki na tę
działalność, co jest ważniejsze, rozbĳają się w pewnym
momencie o mur, którym jest obowiązek zabezpieczenia,
jeśli chce się uzyskać środki zewnętrzne bezzwrotne – muszą mieć poręczycieli itd. Ale do kogo się zwrócić o pomoc,
skoro wszyscy, którzy chcą podejmować działalność są
biedni. Nie mają takich możliwości. Próbujemy coś z tym
zrobić – to nie jest prosta sprawa, ponieważ zabezpieczyć
środki, które przyznaje się ludziom, w jakiś sposób trzeba. Czy wobec Romów musi być aż po dwóch żyrantów...
nie wiem. Może uda się wypracować jakąś inną formułę,
może będzie lepiej. Niemniej jednak tu działamy przede
wszystkim w sferze gospodarczej. Tu pojawił się pomysł
stworzenia nowej instytucji: asystenta przedsiębiorczości
wśród Romów.
A.P.:
To jest pomysł, który czerpiemy jeszcze z doświadczeń Pilotażowego programu na rzecz Romów w województwie
małopolskim, który był realizowany w latach 2001-2003.
Wtedy uznaliśmy, że największym problemem społeczności romskiej jest brak wykształcenia, więc zainwestowano przede wszystkim w działania edukacyjne. Wtedy sami
Romowie zwrócili administracji uwagę, że na Słowacji,
na Węgrzech, istnieje taka instytucja jak asystent romski,
który dobrze się sprawdza w szkołach. Wprowadziliśmy
więc tych asystentów romskich do szkół i okazało się, że
rzeczywiście jest to fenomenalny instrument, który pozwala
przełamać pewną barierę między szkołą, która jest jednak
ze świata Gadźów, czyli nie-Romów, a środowiskiem romskim. Dzieci romskie pojawiły się w szkołach, ich wyniki
szkolne zaczęły się poprawiać. Analogicznie, teraz próbujemy wykształcić grupę młodych Romów, którzy posiadają już pewne przygotowanie do tego, żeby, po pierwsze,
potrafili wejść do środowisk romskich i wychwycić tych
przedsiębiorców romskich, którzy nie działają oficjalnie,
czyli działają w szarej strefie, żeby pokazali im jak wyjść
z tej szarej strefy, ale także, po drugie, żeby potrafili animować każdy, ale to każdy przejaw aktywności ekonomicznej
wśród Romów.
D.S.:
Dziękuję za rozmowę.
73
5
ROMOWIE WOBEC
PRZEDSIĘBIORCZOŚCI
– doświadczenia
z realizacji projektu
75
5.
Romowie wobec
przedsiębiorczości
– doświadczenia z realizacji projektu
W
projekcie „Edukacja-Przedsiębiorczość-Wzorce Postaw.
Trzy filary awansu ekonomicznego i społecznego Romów
w Polsce” organizowano warsztaty szkoleniowe, w których brały udział trzy kategorie uczestników. Byli to:
Romowie zamierzający rozpocząć działalność gospodarczą, wykształceni i odnoszący sukcesy zawodowe członkowie tej społeczności oraz eksperci z zakresu przedsiębiorczości. W trakcie warsztatów dyskutowano o rodzajach
działalności gospodarczej, formalnościach związanych
z jej rozpoczęciem, obowiązkach wobec administracji publicznej i wielu innych ważnych dla potencjalnych przedsiębiorców zagadnieniach. Z odbytych szkoleń wyłania się
interesujący obraz postaw Romów wobec przedsiębiorczości, nakreślony przez szkoleniowców i moderatorów
spotkań warsztatowych.
Mateusz Dymiter – Centrum Aktywizacji Zawodowej
Romów w Tarnowie
„Często trudno było nakłonić Romów do przyjścia na spotkanie. Powodem tego były m.in. waśnie między niektórymi członkami społeczności oraz sceptyczne nastawienie do
możliwości rozwoju. Większe zainteresowanie programem
prowadzonego przeze mnie szkolenia okazały kobiety. Podczas spotkań uważnie słuchały i często dzieliły się swoimi
pomysłami oraz przemyśleniami.
Podczas pracy z Romami ważna jest próba zmiany ich
mentalnego nastawienia do pracy i aktywności przedsiębiorczej, ponieważ wielu uważa, że ‘nie warto bo i tak się
nie uda’. Jednak Ci Romowie, którzy decydują się na rozpoczęcie kariery przedsiębiorcy mają zmysł racjonalności,
kreatywności i gospodarności. Czasem brakuje im samozaparcia, choć nie należy mylić tego z lenistwem”.
77
Marzena Fraś – Stowarzyszenie Romów w Krakowie
„Ta grupa posiada ogromne potrzeby w zakresie rozwoju
przedsiębiorczości. Romowie są grupą społeczną o niskich
i nieregularnych dochodach, z czego wynikają dodatkowe
problemy. Romowie bardzo potrzebują indywidualnych porad. W trakcie rozmów i dyskusji są poruszane problemy,
z którymi borykają się oni lub ich znajomi i przyjaciele.
Na tych przykładach omawiane są możliwości konkretnych
rozwiązań. Jednym z pomysłów na biznes było założenie
firmy ochroniarskiej. Pojawił się także zamysł podjęcia inicjatyw opierających się na promowaniu kultury romskiej –
chodziło o restauracje oraz handel artykułami jednoznacznie kojarzonymi z kulturą romską. Bardziej zorganizowane
romskie grupy społeczne rozważają założenie spółdzielni”.
Jakub Głowacki – Małopolska Szkoła Administracji
Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie
„W szkoleniach dotyczących problematyki zakładania własnej działalności gospodarczej uczestniczyło często bardzo
mało osób, pomimo wcześniejszych deklaracji obecności.
To pokazuje, z jednej strony, niewielki stopień determinacji
Romów w korzystaniu z oferowanego im wsparcia, z dru-
78
giej ich prawdziwą mentalność: osób niezależnych życiowo, dokonujących wolnych wyborów. Ich własne, potencjalne, wymierne korzyści najczęściej nie są najważniejsze.
Romowie są bardzo uważnymi słuchaczami. Część z nich,
z którymi współpracowałem, posiadała predyspozycje oraz
wykazywała chęci do założenia własnej działalności gospodarczej. Były to głównie osoby młode – w wieku 24-36 lat.
Najczęściej wybieranym rodzajem planowanej działalności
był salon kosmetyczno-fryzjerski, restauracja cygańska,
świadczenie usług budowlanych. Niektóre osoby były zainteresowane założeniem firmy zajmującej się wideofilmowaniem czy sprzedażą odzieży”.
Izabela Jaśkowiak – Romskie Stowarzyszenie Oświatowe
„Harangos”
„Romowie sprawiają wrażenie osób uważnych, skrupulatnych i pracowitych. Wydają się być dobrymi, potencjalnymi
przedsiębiorcami, jednak lata zaniedbań w obszarze pomocy
dla tej grupy społecznej wzbudzają brak zaufania do inicjatyw wspierających Romów. Powoduje to nikłe zainteresowanie spotkaniami, na których Romowie mogliby dowiedzieć
się czegoś na temat przedsiębiorczości. Dlatego też w pierwszej kolejności, w celu rozwoju przedsiębiorczości romskiej,
należy stworzyć instrumenty jej wsparcia, a następnie upowszechnić je wśród samych zainteresowanych”.
Monika Karlińska
„Wydaje się, że wśród społeczności romskiej istnieje wiele
przykładów świadczących o zainteresowaniu zakładaniem
własnej działalności gospodarczej lub poszukiwaniu tzw.
drugiej drogi – zatrudnienia w istniejącej już firmie. Trzeba wspierać te przejawy aktywności, gdyż Romowie mają
ograniczone możliwości rozwoju własnej przedsiębiorczości. Cechy dla nich charakterystyczne to brak ufności wobec społeczności nieromskiej, brak pewności siebie w odnajdywaniu się w świecie biznesu, braki w kwalifikacjach,
spowodowane nierzadko brakiem doświadczenia w funkcjonowaniu w sektorze prywatnym. W związku z tym
eksperci wspierający pokazują im dwie drogi do lepszego
funkcjonowania w społeczeństwie, tj. zakładanie własnej
działalności gospodarczej oraz zatrudnienie w innej firmie.
Ta druga droga to także sposób na zdobycie umiejętności,
wiedzy i doświadczenia, co w późniejszym okresie pozwoli
na bycie samodzielnym przedsiębiorcą. Romowie, którzy
już uczestniczą w spotkaniach podnoszących ich kwalifikacje zawodowe z reguły dzielą się na dwie podstawowe
grupy: nieufnych, nie przyjmujących porad ekspertów oraz
bardzo aktywnych, łatwo przyswajających wiedzę na temat przedsiębiorczości. Ci pierwsi albo nie pojawiają się
regularnie na spotkaniach poświęconych rozwojowi przedsiębiorczości romskiej, albo się spóźniają i są zazwyczaj
mało aktywni. Trudno takie osoby przekonać do słuszności
działań na rzecz prowadzenia własnej działalności gospodarczej lub też korzystania z innych rozwiązań. Duża część
z nich woli korzystać np. z zasiłków. I jeszcze jedna ciekawa rzecz: młodzi Romowie z miast wykazują duże zainteresowanie sytuacją Romów, którzy żyją w trudniejszych
warunkach – w osadach na terenach wiejskich. Chcą im
pomóc, chcą pracować z dziećmi, prowadzić półkolonie,
a z czasem pokazywać miejski świat i alternatywne – do
tych tradycyjnych – sposoby na życie. I tu pojawia się kolejna możliwość – trzecia droga: praca w organizacjach pozarządowych. Warto to wykorzystać i skierować pomoc na
rozwój tej aktywności. Takie działania przyczynią się do
szybszych, pozytywnych przemian w osadach, w dodatku
wprowadzanych przez przedstawicieli tej samej społeczności. Dla młodych Romów z miast takie programy z pewnością pozytywnie wpłyną na ich postawy społeczne i obywatelskie oraz uwrażliwią na problemy innych ludzi.”
Jerzy Płachta – Centrum Aktywizacji Zawodowej
Romów w Tarnowie
„Romowie rozumieją, że wejście na rynek pracy jako prywatny przedsiębiorca wymaga wcześniejszego przygotowania, które pozwoli im na podniesienie ich konkurencyjności.
Romowie starają się chłonąć wiedzę, która może przyczynić się w późniejszym okresie do sukcesu ich przedsię-
79
biorstw. Należy pamiętać, że Romowie są społecznością
z natury nieufną. Objawia się to m.in. niską frekwencją na
spotkaniach mających na celu przysposobienie ich do zakładania własnych firm. Często ci potencjalni przedsiębiorcy nie korzystają z tworzonych im możliwości wsparcia.
Oczywiście, romscy przedsiębiorcy mają również momenty
zwątpienia z powodu braku wiary w słuszność wybranej
drogi zawodowej. Przedsiębiorców romskich cechuje dociekliwość. Wielu Romów korzysta z możliwości i zadaje
pytania dotyczące tematyki branżowej działalności gospodarczej, w tym koncesji, pozwoleń i niezbędnych uprawnień (np. w zakresie zawodów i branż w pewnym stopniu
limitowanych posiadanym wykształceniem i doświadczeniem zawodowym niezbędnym do wykonywania określonego zawodu). Romowie wykazują aktywność w zdobywaniu wiedzy pozwalającej na założenie własnej działalności
gospodarczej. Wielu Romów traktuje własną działalność
gospodarczą jako wymarzony rodzaj pracy. Romowie mają
pewne braki merytoryczne, które jednak chętnie uzupełniają, szczególnie w sferze spraw formalnych dotyczących
zakładania i rozwĳania własnej działalności gospodarczej.
Romowie zrozumieli, że samodzielne próby pozyskania
środków finansowych są niezwykle trudne, dlatego chętnie
sięgają po środki zewnętrzne, a wcześniej po fachową poradę na temat ich pozyskiwania”.
80
Agnieszka Zamróz – Centrum Aktywizacji Zawodowej
Romów w Tarnowie
„Rozmawiając o przedsiębiorczości romskiej należy pamiętać, że istnieją zawody, w których Romowie czują się
dobrze i z tymi profesjami wiążą największe nadzieje. Ich
pomysłem na biznes jest naturalnie handel, budownictwo
i remonty, a także lokale gastronomiczne ”.
Projekt „Edukacja-Przedsiębiorczość-Wzorce postaw.
Trzy filary awansu ekonomicznego i spolecznego Romów w Polsce”,
współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Biuro projektu:
tel.: +48 12 293 75 60, +48 12 293 75 59
ISBN: 978-83-89410-76-4
katalog
PRZEDSIĘBIORSTW
ROMSKICH

do pobrania - Małopolska Szkoła Administracji Publicznej

Transkrypt

Podobne dokumenty

romowie. zły adres